Buebe wewe Nowele ntshinyi?
Newandamune munyi? Nowele udi (1) tshikondo tshia kuikala ne dîku dienu; (2) tshikondo tshia masangisha bua ditshionkomoka; (3) tshikondo tshia malu a Nzambi; (4) tshikondo tshia tunyinganyinga; (5) tshikondo tshia majiya; (6) tshikondo tshia luzuku mu bungenda-mushinga.
BU MUDIBI mua kukemesha, pa bantu bapite pa 1 000 bela nkonko mu Grande Bretagne, anu 6 pa 100 ke bakangata Nowele bu tshikondo tshidi bangabanga tshia malu a Nzambi. Bishilangane, bantu 48 pa 100 bavua bela meji ne: Nowele udi tshikondo tshia kuikala ne dîku diabo. Bushuwa, bavule badi bashindika ne: ntshikondo tshia pa buatshi bua bana. Bu tshilejilu, pakebejabo muana wa bakaji kampanda wa mvula 11 tshivuaye musuile Nowele bikole, wakakudimuna ne: “Disakibua, didiumvua bimpe, [ne] difila tudo.” Mukanda wa The Making of the Modern Christmas udi witaba se: “ditamba kuzangikibua dia . . . Nowele wa ‘mushiya wa mushiya’ didi kabiyi mpata dizangikibua kumbelu, mu dîku ne nangananga pa bana.”
Kadi mmu Bukua-buena-nkristo bua ku Weste mudi Nowele bu tshikondo tshia dîku, tshidi balela badisangisha bua kupeshangana tudo. Mu matunga mudi Ekleziya Ortodokse wa ku Este mutambe kuikala ne buenzeji, bantu badi batamba kuzangika Paska; eku, tshikondo tshia Nowele tshikale pa tshibidilu tshia diikisha.
“Tshintu tshia bungenda-mushinga”
Nowele “mmulue mushindu kampanda . . . wa bungenda-mushinga,” ke mudi The New Encyclopædia Britannica wamba. Nangananga mu Japon ke mudibi nanku.
“Bena Japon mbalekele tshishiminu tshionso tshia bitendelelu ne mbakudimune Nowele mulue tshintu tshia bungenda-mushinga menemene,” ke mudi tshikandakanda tshia Daily Record tshia mu Washington tshiamba. Nowele mu Japon, ke muditshi tshisakidila, “ntshibiilu tshinene mudibu bazangika bikole bungenda ne kabayi batamba kuzangika malu a Nzambi.”
Nansha mu matunga adi abikidibua ne: ng’a bena nkristo, “luseke lua malu a Nzambi” elu ndukole bua kulusunguluja. Kukadi kupita bidimu 40, broshire kampanda mupidi wa Nowele wakadiabakena ne: “Nowele mmupebua lumu kudi tshitupa tshia bangenda-mushinga. Ntshikondo tshia tshidimu tshitu tshipetesha makuta mapite bungi. Bangenda-mushinga batu badiamba bena nkristo badi bindila ne luzuku luonso tshikondo tshia Nowele ki mbua Kristo, kadi mbua kutapa mfranga.” Mmushindu kayipu udi mêyi aa malelela lelu’eu! Mu matunga mavule, mbipepele bua kumvua mavuluijangana a bungi bua matuku adi mashala bua kusumba tudo bua Nowele udi kumpala, ku mbangilu kua lupolo lua ngondo isatu ya ndekelu wa tshidimu. Padi tshidimu tshitua ku tshibungubungu, bungenda butu bulubuluka, ne tshia binayi tshia bintu bia bungenda bia mu tshidimu tshijima tshitu tshisumbishibua mu tshikondo tshia Nowele.
Nansha wewe umona Nowele munyi, udi mua kudiebeja muakabangaye. Bible udi bushuwa usanyika difila dia tudo tua mu Nowele anyi? Masekelela a Nowele lelu’eu nng’a bena nkristo bushuwa anyi? Tumonayibi.
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 2]
Tshizubu: Thomas Nast/Dover Publications, Inc., 1978