Mushindu wa kusunguluja butekete, bubi, ne dinyingalala
MPEKATU ntshintu tshidi bena nkristo bakina—dipangila kukumbaja mêyi-maludiki a buakane a Yehowa. (Ebelu 1:9) Bia dibungama, buonso buetu tutu tuenza mpekatu ku musangu ne musangu. Buonso buetu tutu tuluangana ne butekete ne dipanga bupuangane bituakapiana. Kadi, mu nsombelu ya bungi, bituatonda mpekatu yetu kudi Yehowa ne tuteta ne lukasa luonso bua katuyenzuludi, tudi mua kusemena pabuipi nende ne kuondo ka muoyo katoke. (Lomo 7:21-24; 1 Yone 1:8, 9; 2:1, 2) Tudi tuela Yehowa tuasakidila bualu ku butuangaji bua mulambu wa tshia-bupikudi, udi wanyisha mudimu wetu wa tshijila nansha mutudi ne matekete.
Biapona muntu kampanda mu mpekatu munene mukebesha kudi butekete bua mubidi, udi ne lukasa luonso ukengela bulami budi mu diumvuangana ne ngenzelu mumvuija mu mêyi makese mu Jakob 5:14-16 (Mukenji Mulenga): “Muntu wa kunudi, yeye usama [mu nyuma], abikile bakulu ba Ekleziya . . . Pikalaye muenze mibi, nebamulekeleyo. Nenku, tondelanganayi mibi yenu, nusambidilangane, bua nupande.”
Nunku, padi muena nkristo muditshipe wenza mpekatu munene, tshintu kampanda tshipite ditonda mibi dia muntu nkayende kudi Yehowa tshidi tshikengedibua. Bakulu badi ne bua kudianjila kuela biidia kampanda, bualu bukezuke ne ditalala bia tshisumbu bidi mu njiwu. (Matayo 18:15-17; 1 Kolinto 5:9-11; 6:9, 10) Bakulu badi ne bua kusunguluja: Muntu eu mmunyingalale anyi? Ntshinyi tshiakafikisha too ne ku mpekatu? Ntshipeta tshia tshikondo tshimuepele tshia butekete anyi? Mpekatu mmilue tshibidilu anyi? Disunguluja dia mushindu eu kaditu misangu yonso dipepele anyi ditanduke to ne didi dilomba bujinguludi buvule.
Kadi, netuambe tshinyi bikala mpekatu ntshipeta tshia dipatshila njila wa dienza mibi ne nsombelu mubi? Nunku, bujitu bua bakulu mbutanduke. Pavuaye ulombola ndumbuluilu wa mpekatu kampanda munene mu tshisumbu tshia ku Kolinto, mupostolo Paulo wakamba ne: “Umbushayi muntu mubi au munkatshi muenu.” (1 Kolinto 5:13) Bantu babi kabena ne muaba mu tshisumbu tshia bena nkristo.
Ditshinka butekete, bubi, ne dinyingalala
Mmunyi mudi bakulu mua kumanya muntu né munyingalale?a Ki ndukonko lupepele to. Tshilejilu, anjibi kuela meji bua Mukalenge Davidi. Wakenda masandi ne pashishe, wakapia bumanji. Kadi, Yehowa wakamulekela ne muoyo. (2 Samuele 11:2-24; 12:1-14) Pashishe ela meji ku tshilejilu tshia Ananias ne Safira. Bakidikija bua kudinga bapostolo, ne lubombo luonso badiamba muvuabu ne kalolo kapite. Mmpekatu munene anyi? Eyowa. Bu bumanji ne dienda masandi anyi? Tòo! Kadi, Ananias ne Safira bakajimija mioyo yabu.—Bienzedi 5:1-11.
Bua tshinyi ndumbuluilu mishilangane? Davidi wakapona mu mpekatu munene bualu bua butekete bua mubidi. Pakamusokoluelabu tshiakenzaye, wakanyingalala, ne Yehowa wakamufuila luse—nansha muakanyokibuaye ne dîsu dikole pa kutangila ntatu yakadituta mu dîku diende. Ananias ne Safira bakenza mpekatu bualu ne lubombo luonso bakashima, pa kuidikija bua kudinga tshisumbu tshia bena nkristo ne nunku ‘kushima spiritu munsantu ne Nzambi.’ Abi biakamueneka patoke ne: bivua tshijadiki tshia mutshima mubi. Nunku, tshilumbu tshiabu tshiakakoshibua ne dîsu dikole.
Mu mianda yonso ibidi eyi Yehowa wakalumbuluisha ne ndumbuluilu wende uvua muakane bualu udi mua kukonkonona mitshima. (Nsumuinu 17:3) Bakulu kabena mua kubienza to. Nunku mmunyi mudi bakulu mua kusunguluja mpekatu munene né ntshijadiki tshia butekete peshi ki ntshia bubi?
Eyowa, mpekatu yonso mbubi, kadi benji ba mpekatu buonso ki mbabi to. Mpekatu ya muomumue idi mua kuikala tshijadiki tshia butekete kudi muntu kampanda ne tshia bubi kudi mukuabu. Eyowa, pa tshibidilu, kuenza mpekatu nkusuikakaja ku ndambu wa butekete ne bubi kudi muenji wa mpekatu. Tshimue tshiambuluisha bua kusunguluja mmushindu udi muenji wa mpekatu umona tshidiye muenze ne tshidiye mudifundile bua kuenza buatshi. Udi uleja mmuenenu wa dinyingalala anyi? Bakulu badi bakengela busunguluji bua kujingulula. Mmunyi mudibu mua kupeta busunguluji abu? Mupostolo Paulo wakalaya Timote ne: “Misangu yonso weleele meji pa bindi ngamba; Mukalenge neakupe busunguluji mu malu wuonso.” (2 Timote 2:7, NW) Bikala bakulu beleela meji “misangu yonso” ne budipuekeshi pa mêyi mafunda ku spiritu a Paulo ne a bafundi bakuabu ba Bible, nebapete busunguluji budi bukengedibua bua kulumbuluisha bimpe aba badi benza mpekatu mu tshisumbu. Nunku, mapangadija abu nealeje ngelelu wa meji wa Yehowa, pamutu pa wabu nkayabu.—Nsumuinu 11:2; Matayo 18:18.
Mmunyi mudibi mua kuenjibua? Umue mushindu nkukonkonona mudi Bible umvuija bantu babi ne kumona diumvuija adi né ndikumbanangane ne muntu udibu balumbuluisha.
Diambula bujitu ne dinyingalala
Bantu ba kumpala bakasungula njila wa bubi bavua Adama ne Eve. Nansha muvuabu bapuangane ne bikale ne dimanya dijima dia mukenji wa Nzambi, bakatombokela bumfumu bukena mikalu bua Nzambi. Pakabasokoluela Yehowa tshiakenzabu, ngandamuinu yabu yakakemesha—Adama wakapisha Eve, ne Eve wakapisha nyoka! (Genese 3:12, 13) Fuanyikija bualu ebu ne budipuekeshi buondoke bua Davidi. Pakamusokoluelabu mpekatu yende minene, wakitaba bujitu ne kulomba dilekelela, wamba ne: “Nakenzela Yehowa bibi.”—2 Samuele 12:13; Musambu wa 51:4, 9, 10.
Mbimpe bua bakulu kuvulukabu bilejilu bibidi ebi padibu balumbuluisha bilumbu bia mpekatu munene, nangananga ya bantu bakulumpe. Muenji wa mpekatu—mmuenze bu Davidi pavuabu bamusokoluele mpekatu wende—mmuanyishe buludiludi dipishibua ne mmukebe ne dinyingalala dionso diambuluisha ne dilekelela bia Yehowa, anyi udi ukeba bua kupepeja tshidiye muenze, pamu’apa upisha muntu mukuabu? Eyowa, muntu udi muenza mpekatu udi mua kujinga bua kumvuija tshidi tshimufikishe ku bienzedi biende, ne kudi mua kuikala nsombelu, ya kale anyi ya mpindieu, idi bakulu mua kukengela bua kuangata ne mushinga padibu bangata dipangadika bua kumuambuluisha. (Fuanyikija ne Hoshea 4:14.) Kadi udi ne bua kuitaba ne: nyeye nkayende udi muenze mpekatu ne se: udi mudiambuile bujitu kumpala kua Yehowa. Vuluka ne: “Yehowa udi ha buihi ne bantu badi ne mitshima idi itamba kunyingalala, udi usungila badi ne mitshima ya majia.”—Musambu wa 34:18.
Dienza tshidi tshibi
Mu mukanda wa Misambu, mbumvuije misangu kabukabu bantu babi. Mifundu ya mushindu’eu idi mua kuambuluisha kabidi bakulu bua kusunguluja né mmuntu mubi peshi mmutekete. Tshilejilu, anjibi kuangata disambila dienza ku spiritu dia Mukalenge Davidi: “Kunkoki bua kuya n’anyi diatshimue ne bantu babi, diatshimue ne badi benji ba malu mabi; badi bambila bena mutumba n’abo mei a luvuenge, kadi mu mitshima yabo mudi meji a malu mabi.” (Musambu wa 28:3) Wamonyi ne: bantu babi mbatedibue pa kubafuanyikija ne “benji ba malu mabi.” Muntu udi muenze mpekatu bualu bua butekete bua mubidi udi pamu’apa mua kulekela diakamue padiye ubijingulula. Kadi, bikala muntu kampanda ‘ne tshibidilu tshia kuenza’ mibi ne mbilue tshitupa tshia nsombelu wende, ebi bidi ne bua kuikala tshijadiki tshia mutshima mubi.
Davidi wakatela tshikuabo tshimanyinu tshia bubi mu mvese awu. Anu bu Ananias ne Safira, muntu mubi utu wakula malu mimpe ne mukana muende kadi udi ne malu mabi mu mutshima wende. Udi pamu’apa mua kuikala muena lubombo—anu bu bafarizeyi ba mu matuku a Yezu bavua ‘ku mêsu bamueneka bakane kudi bantu kadi munda bavua buule tente ne lubombo ne tshishiku.’ (Matayo 23:28; Luka 11:39) Yehowa udi ukina lubombo. (Nsumuinu 6:16-19) Bikala muntu kampanda uteta ne lubombo luonso bua kuvila mpekatu yende minene nansha padiye wakula ne komité mulumbuluishi, anyi wanyisha ku tshifula muoyo anu eyi idi mimanyika kudi bakuabu, ubenga kutonda yonso, ebi bidi mua kuikala tshijadiki tshia mutshima mubi.
Didisua dipetudi bua Yehowa
Makuabu malu adi asunguluja muntu mubi mmafunda mu mêyi makese mu Musambu wa 10. Tudi tumubala ne: “Muntu mubi mu kudisua kuandi udi wihata bantu bahele bikole; . . . udi uhenda Yehowa ne udi umuhetula.” (Musambu wa 10:2, 3) Mmunyi mutudi ne bua kuangata muena nkristo muditshipe udi ne didisua ne udi upetula Yehowa? Bushuwa, ayi mmuenenu mibiamibiayi ya lungenyi. Muntu udi muenze mpekatu bua butekete, neanyingalale ne nealuangane bikole bua kushintulula ngenzelu wende, diakamue padiye usunguluja mpekatu wende anyi padibu bamumanyishayi. (2 Kolinto 7:10, 11) Bishilangane, bienza muntu mpekatu bualu bua dipetula dinene didiye nadi bua Yehowa, ntshinyi tshiamukandika bua kupinganyinunaye ku njila wende wa mpekatu? Bikalaye anu ne diditambisha nansha buobu bamubele ne mmuenenu wa bupole, mmunyi mudiye mua kuikala ne budipuekeshi budi bukengela bua [kuleja] dinyingalala dia mu mutshima ne dilelela?
Tangila mpindieu mêyi a Davidi katupa kakese kunyima mu musambu umue umue eu: “Bua tshinyi muntu mubi udi upetula Nzambi? Mu mutshima wende udi wamba ne: ‘Wewe kuakunyoka nansha.’” (Musambu wa 10:13, NW) Mu tshisumbu tshia bena nkristo, muntu mubi mmumanye dishilangana didi pankatshi pa buakane ne bubi, kadi kêna welakana bua kuenza bubi bielaye meji ne: pamu’apa kakunyokibua to. Bu mudiye kayi utshina diedibua patoke, udi upa dinyikibua diende ku mpekatu budikadidi buonso. Bishilangane ne Davidi, biasokolodibua mpekatu yende, neenze muende muonso bua kuepuka dinyokibua. Muntu wa mushindu’eu udi upetula Yehowa bikole. “Kakuena ditshina dia Nzambi ku mêsu kuende. . . . kêna wimansha malu mabi.”—Musambu wa 36:1, 4, NW.
Dikengesha bakuabo
Pa tshibidilu, mpekatu muenza utu ne buenzeji kudi bantu ba bungi. Tshilejilu, muendi wa masandi udi wenzela Nzambi mpekatu; udi ukengesha mukajende ne bana bende; bikala mukaji udiye muende nende masandi musela, [mukaji awu] udi pende ukengesha diende dîku; ne udi unyanga lumu luimpe lua tshisumbu. Mmunyi mudiye umona bionso abi? Udiku uleja dibungama dia mu mutshima pamue ne dinyingalala dilelela anyi? Peshi udi uleja mmuenenu mumvuija mu Musambu wa 94: “Benji ba malu mabi bonso badi baditumbisha. Badi batshibula bantu bebe bituha, Yehowa, badi bakengesha ba mu buhianyi buebe. Badi bashiha mukashi wa mu lufuila ne muenyi, badi bashiha bana ba nshiya. Badi bamba ne, ‘Yehowa kena umona malu etu; Nzambi wa Yakoba kena ubala malu â.’”?—Musambu wa 94:4-7.
Bumue, mpekatu milumbulula mu tshisumbu kayena ya bumanji ne dishipangana to. Kadi mmuenenu muleja apa—mmuenenu wa kudiakaja bua kukengesha bakuabo bua bipatshila bia budisui—udi mua kulua kudimuenesha patoke padi bakulu benza makebulula pa bubi buenza. Ebi kabidi ndiditambisha, tshimanyinu tshia muntu mubi. (Nsumuinu 21:4) Mbishilangane bikole ne mmuenenu wa muena nkristo mulelela, udi ku budisuile udipangisha masanka bua bana babo.—Yone 15:12, 13.
Ditumikila mêyi-maludiki a Nzambi
Mêyi-maludiki makese aa kaena ne tshipatshila tshia kutekela [bantu] mikenji to. Kadi, adi apetesha lungenyi lua bimue bintu bidi Nzambi wangata bu bibi menemene. Kudi dibenga bua kuanyisha bujitu bua bubi buenza anyi? Eu udi muenze mpekatu udi ne dikamakama dionso ubenga kulonda mubelu mumana kufila pa bualu ebu anyi? Kudi dienjibua dia bubi kampanda bunene buela miji anyi? Muenji wa bubi udi uleja kapeja kadi kamueneka patoke bua mukenji wa Nzambi anyi? Mmuenze madikolela a kalanda musenga bua kusokoka bubi, pamu’apa ukosa kabidi bantu bakuabo mishiku anyi? (Yuda 4) Madikolela a mushindu’eu avudi anu pamanyiki bubi anyi? Muenji wa bubi eu udi upepeja bikole bubi budiye muenzele bakuabo ne dîna dia Yehowa anyi? Netuambe tshinyi bua mmuenenu wende? Kunyima kua mubelu mushindamene pa Mifundu mufila ne kalolo kuonso, udi anu ne diditambisha peshi dikamakama anyi? Kêna ne dijinga dia mu mutshima bua kuepuka kuenzulula bubi anyi? Biasunguluja bakulu bintu bia mushindu’eu, bidi bijadika menemene bupangi bua dinyingalala, badi mua kukomesha ne: mpekatu mienza ntshijadiki tshia bubi pamutu pa butekete patupu bua mubidi.
Nansha panudi nulumbuluisha tshilumbu tshia muntu udi umueneka bu udi ne dinyikibua dibi, bakulu kanulekedi kumubela bua kuipatshilaye buakane. (Ebelu 3:12) Bantu babi badi mua kunyingalala ne kushintuluka. Bu kabivua nunku, bua tshinyi Yehowa wakabela bena Izalele ne: “Muntu mubi alekele kuenda mu nshila wandi mubi, udi kayi muakane alekele meji andi mabi; ahingane biandi kudi Yehowa, yeye neamufuile luse; ne kudi Nzambi wetu, bualu bua yeye neatambe kumubuikidila mibi yandi”? (Yeshaya 55:7) Pamu’apa, dîba dia diteleja dia bunzuji, bakulu badi mua kusunguluja dishintuluka dinene mu ngikadilu wende wa mutshima anu bu mutubi bimueneka mu ngenzelu ne mmuenenu minyingaladi.
Nansha dîba dia kuipata muntu, bakulu, bu munudi balami, numubele bua kunyingalalaye ne kuidikija bua kupinganyinuna mu njila wa dianyishibua dia Yehowa. Vulukayi “muntu mubi” mu Kolinto. Kakuyi mpata, wakashintulula njila wende, ne kunyima Paulo wakalomba dipingajibua diende. (2 Kolinto 2:7, 8) Angatayi kabidi tshilejilu tshia Mukalenge Manasé. Bushuwa uvua muntu mubi mutambe, kadi pakanyingalalaye ku ndekelu kua bionso, Yehowa wakanyisha dinyingalala diende.—2 Bakalenge 21:10-16; 2 Kulondolola 33:9, 13, 19.
Eyowa, kudi mpekatu udi kayi mua kulekedibua—mpekatu muenzela spiritu munsantu. (Ebelu 10:26, 27) Yehowa nkayende mmumanye udi muenze mpekatu wa mushindu’eu. Bantu kabena ne bukokeshi bua kuenza nunku to. Bujitu bua bakulu budi bua kulama bukezuke bua tshisumbu ne kuambuluisha bua kupingajilula benji ba mpekatu banyingaladi. Bienzabu nunku ne busunguluji ne budipuekeshi, balekela bua se: mapangadika abo aleje meji a Yehowa, nunku Yehowa neabeneshe tshitupa etshi tshia mudimu wabo wa bulami.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua mamanyisha a pa mutu, tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 1 Tshisua-munene 1981, mabeji a 24-26 (mfualansé); ne mu Étude perspicace des Écritures, Volime 2, mabeji a 765-768.
[Tshimfuanyi mu dibeji 29]
Ananias ne Safira ne lubombo luonso bakashima spiritu munsantu, tshijadiki tshia bubi bua mutshima