TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w95 1/7 dib. 5-8
  • Bua tshinyi kukebulula bulelela?

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bua tshinyi kukebulula bulelela?
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Ntatu ya ku relativisme
  • Bulelela ntshinyi?
  • Bulelela mu bienzedi
  • Tshiuma tshiakanyine lutatu kayi luonso
  • Bena Kristo badi batendelela mu nyuma ne mu bulelela
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2002
  • “Nengendele mu bulelela buebe”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2018
  • Tuidikijayi Nzambi wa bulelela
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2003
  • ‘Tungunuka ne kuenda mu bulelela’
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2022
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
w95 1/7 dib. 5-8

Bua tshinyi kukebulula bulelela?

BISUMBU bivule bia ntendelelu bidi bidituta pa tshiadi mudibi ne bulelela, ne mudibi bibufila ne luzuku kudi bakuabo. Pabi, munkatshi muabi bidi bifila “malelela” akena umvuangana. Etshi ntshijadiki tshikuabo tshia se: malelela kaena bujadiki, ne se: kakuena malelela a nshindamenu anyi? Tòo.

Mu mukanda wende wa The Art of Thinking, profesere V. R. Ruggiero udi uleja dikema diende bua ne: too ne bantu ba lungenyi bàdi bamba imue misangu se: bulelela kabuena bujadiki. Udi welangana meji ne: “Bienza muntu yonso buende bulelela, nenku lungenyi lua muntu kampanda kaluena mua kuikala luimpe lupite lua munga. Yonso idi ne tshia kuikala mumue. Ne bikala ngenyi yonso mumue, bua tshinyi kuenza makebulula mu tshiena-bualu kampanda? Bua tshinyi kumbula mu buloba bua kupeta mandamuna ku nkonko ya arkeoloji? Bua tshinyi kufukuna bikebeshi bia buluishi mu Moyen-Orient? Bua tshinyi kukebulula ngondapilu wa kansere? Bua tshinyi kukeba kumanya bivule pa bivungu bia mitoto (ma-galaksi)? Midimu eyi idi mua kuikala ya meji anu bu mandamuna amue wowo mikale matambe makuabo, ne bulelela buikale tshintu tshitapuluke ku lungenyi lua muntu pa nkayende, ne kabuyi mua kuenzejibua kudilu.”

Bushuwa, kakutu muntu utu witaba menemene se: bulelela kabutuku. Pa bidi bitangila malu adi amueneka, bu mudi diondapa, makumi, anyi mikenji ya mfukilu, nansha bena relativisme ba kalanda musenga nebitabe se: bimue bintu mbilelela. Nnganyi wa kutudi udi mua kukimina kubuela mu ndeke bituikala katuyi tuela meji ne: mikenji ya makole a mu lupepele idi malelela a nshindamenu? Malelela a nshindamenu adiku adi mua kujadikibua; mmatujingile, ne tudi baatekela mioyo yetu.

Ntatu ya ku relativisme

Kadi, mu mianda ya bikadilu, ke mutu bilema bia relativisme bitamba kumueneka, bualu mmutu ngeledi wa meji eu muenze bibi bia bungi. Tshibungu tshia Encyclopedia Americana tshidi tshiamba ne: “Batu bele mpata bikole pa dimanya, anyi bulelela bumanya, né bidi mua kupetshibua kudi bukua-bantu . . . Kadi, mbushuwa bua ne: dîba kayi dionso ditu ngenyi milamakane ibidi eyi ya bulelela ne dimanya yangatshibua bu mifuikakaja anyi mibi, nsangilu wa bantu utu unyanguka.”

Bumue udi mumone dinyanguka edi. Tshilejilu, malongesha a Bible pa bikadilu, àdì amba patoke ne: tshiendenda ntshibi, kabatu baamona kabidi bu malelela to. Mmuenenu wa dibingisha malu wonso​—“udipangadijila tshidi tshimpe buebe wewe”—​ke udiku lelu. Kudiku muntu udi mua kuamba ne: dinyanguka dia nsombelu wa bantu ki ndipatukile ku mmuenenu wa relativisme eu anyi? Bushuwa, bipupu bia masama a mu bilamba, nzubu mitapuluke, ne mafu a mishikankunde bidi bidiakuila nkayabi.

Bulelela ntshinyi?

Nenku tuanjayi kulekela mâyi a bitotshi a relativisme ne tukonkonone mu tshikoso tshidi Bible uleja bu mâyi makezuke a bulelela. (Yone 4:14; Buakabuluibua 22:17) Mu Bible, “bulelela” kabuena nansha kakese bu lungenyi lukena kumvua, kulenga padi bena nkindi belangana mpata.

Pakamba Yezu ne: kipatshila kende kuonso mu muoyo kavua bua kuakula pa bulelela, uvua wakula bua tshintu kampanda tshikavua bena Yuda bena lulamatu bamane kuanyisha kukavua siekele mivule. Mu mifundu yabo minsanto, bena Yuda bakavua babale pa bidi bitangila “bulelela” bu tshintu kansanga tshia kulenga, ki mbu tshia patupu. Mu Bible, “bulelela” mbukudimuina ku muaku wa tshiena-Ebelu “ʼemethʹ,” ùdì umvuija [tshintu] tshidi tshishindame, tshikole, ne, bumue tshidi tshitambe kupita mushinga, tshia kueyemena.

Bena Yuda bavua ne kabingila kimpe bua kumona bulelela mu mushindu awu. Bavua babikila Nzambi wabo, Yehowa, ne: “Nzambi wa bulelela.” (Musambu wa 31:5, NW) Bivua nunku bualu tshintu tshionso tshivua Yehowa muambe ne: uvua ne bua kuenza, wakatshienza. Pakafilaye malaya, wakaakumbaja. Pakafilaye milayi, yakakumbana. Pakambaye malumbuluisha a ndekelu, akenjibua. Miliyo ya bena Izalele ivua tumonyi tua mianda eyi. Bafundi ba Bible benzeja kudi nyuma bakayifunda bu malu menzeka akena kuela mpata. Bishilangane ne mikanda idi yangatshibua bu ya tshijila, Bible ki ntshintu tshikuatakajila pa nshindamenu wa nsumuinu ne mianu. Mmushindamene bikole pa bijadiki​—[bia] malu a kale, arkeoloji, sianse, ne mianda ya nsombelu wa bantu mu tshinsanga. Kabiena bikemesha padi muimbi wa misambu wamba bua Yehowa ne: “Diyi diebe didi dilelela. . . . Meyi ebe onso adi malelela. . . . Muji wa muaku webe mbulelela”!​—Musambu 119:142, 151, 160, Mukanda wa Mvidi Mukulu.

Yezu Kristo wakambulula mêyi a muimbi wa misambu pakambaye mu disambila kudi Yehowa ne: ‘Dîyi diebe mbulelela.’ (Yone 17:17) Yezu uvua mumanye se: tshintu tshionso tshivua Tatuende muakule tshivua tshishindame menemene ne tshia kueyemena. Bia muomumue, Yezu uvua ‘muule tente ne . . . bulelela.’ (Yone 1:14) Bamulondi bende bakalonga bikale tumonyi, ne bakafunda bua buonso bavua ne bua kulua, ne: tshintu tshionso tshivuaye muambe tshivua dibue dikole, bulelela.a

Kadi, pakambila Yezu Pilatu ne: uvua mulue pa buloba bua kuakula pa bulelela, uvua ne bulelela kampanda mu lungenyi. Yezu uvua muakule mêyi awu mu diandamuna lukonko lua Pilatu: “Nenku udi mfumu?” (Yowanese 18:37, MMM) Bukalenge bua Nzambi, ne mudimu wa Yezu bu Mukalenge wabu, ke tshiena-bualu, tshiena-muanda tshine, tshia dilongesha dia Yezu pavuaye pa buloba. (Luka 4:43) Dilongesha dia ne: Bukalenge ebu nebusantuishe dîna dia Yehowa, nebubingishe dikala ku mutu diende, ne nebupeshe bukua-bantu buena lulamatu muoyo wa tshiendelele ne wa disanka ke “bulelela” budi bena nkristo ba bushuwa buonso batekemene. Bu mudi mudimu wa Yezu mu dikumbana dia malaya a Nzambi muikale wa mushinga mupite nunku, ne bu mudi milayi yonso ya Nzambi ilua “Amen,” anyi bulelela, bua bualu buende, Yezu uvua mua kuamba ne kabingila kuonso ne: “Ndi bianyi n[j]ila ne bulelela ne muoyo.”​—Yone 14:6; 2 Kolinto 1:20; Buakabuluibua 3:14.

Kuitaba bulelela ebu bu bua kueyemena menemene kudi kumvuija bia bungi bua bena nkristo lelu’eu. Bidi biumvuija ne: ditabuja diabo kudi Nzambi ne ditekemena diabo mu malaya ende mbiashila pa bijadiki, pa mianda ya bushuwa.

Bulelela mu bienzedi

Kabiyi bikemesha, Bible udi usuikakaja bulelela ku bienzedi. (1 Samuele 12:24; 1 Yone 3:18) Kudi bena Yuda bavua batshina Nzambi, bulelela kabuvua bualu bua kutekela nkindi; buvua njila wa muoyo. Muaku wa tshiena-Ebelu bua “bulelela” udi kabidi mua kumvuija “lulamatu” ne bavua batumika nawu bua kuleja muntu uvua mua kueyemenyibua bua kuenza [malu] bilondeshile dîyi diende. Yezu wakalongesha bamulondi bende bua kumona bulelela mushindu wa muomumue ne wende. Wakabenga ne muoyo wonso buena-mpala ibidi bua Bafarizeyi, dijimba dinene divua pankatshi pa mêyi abo malengeja biakane ne bienzedi biabo bikena biakane. Ne wakafila tshilejilu pa kulonda malelela avuaye ulongesha.

Ke mudibi ne bua kuikala bua balondi ba Kristo buonso. Buabo buobo, bulelela bua Dîyi dia Nzambi, lumu luimpe lua disanka lua Bukalenge bua Nzambi muinshi mua bukokeshi bua Yezu Kristo, mbupite, mbupite ne kule, malu makuabo. Bulelela abu budi bubasaka ku dienza, bubakoka bua kubulonda ne kubuabanyangana ne bakuabo. (Fuanyikija ne Yelemiya 20:9.) Kudi tshisumbu tshia bena nkristo tshia mu siekele wa kumpala, mushindu wa nsombelu musungula bu balondi ba Kristo uvua imue misangu mumanyike bu “bulelela” anyi “njila wa bulelela.”​—2 Yowanese 4, MMM; 3 Yowanese 4, 8, MMM; 2 Petro 2:2, MMM.

Tshiuma tshiakanyine lutatu kayi luonso

Bushuwa, kuitaba malelela a Dîyi dia Nzambi kudi kufila ntatu. Lua kumpala, kulonga bulelela tshianana mmuanda udi utupampakaja. Tshibungu tshia The Encyclopedia Americana tshidi tshileja ne: “Bulelela kabutu busankisha pa tshibidilu, bualu kabutu bukuatshisha biejeji anyi nsumuinu.” Pa kumona mitabuja etu alejibua bu akena malelela kùdi mua kututekesha mu mikolo, nangananga bituikala balongesha kudi balombodi ba bitendelelu batekela muoyo. Bamue badi mua kufuanyikija muanda eu ku dijingulula [dia] se: baledi batekela muoyo bavua, bushuwa, bashipi ba mu musokoko. Kadi dijingulula bulelela pa ntendelelu ki ndipite dikala mu dikutakajibua buimpe anyi? Ki mbimpe bua kumanya malu malelela pamutu pa kutshimbakajibua kudi dishima anyi?b​—Fuanyikija ne Yone 8:32; Lomo 3:4.

Luibidi, kulonda bulelela pa ntendelelu kudi mua kutupidisha kudi balunda betu ba kale. Mu bulongolodi mudi bavule “bapingaje dishima pa mutu pa bulelela bua [Nzambi, NW],” aba badi balamate ku bulelela bua Dîyi dia Nzambi badi bamueneka bapengame ne imue misangu batu babepuka ne bapanga kubumvuila [bimpe].​—Bena Roma 1:25, MMM; 1 Petelo 4:4.

Kadi bulelela mbuakanyine ntatu ibidi eyi. Kumanya bulelela kudi kutusungila ku mashimi, ditshimbakana, ne ku tusumuinu. Ne patudi tubulonda mu nsombelu wetu, bulelela budi butukolesha bua kunanukila makenga. Bulelela bua Nzambi mbua kueyemena menemene ne mbushindame bimpe, ne nunku budi butupa ditekemena, didi dituambuluisha bua kuimana kuulu mu diteta kayi dionso. Kabiena bikemesha pakafuanyikija mupostolo Paulo bulelela ne mukaba mukole wa tshiseba, anyi nkaba, uvua basalayi baluata mu mvita!​—Efeso 6:13, 14.

Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Sumba [bulelela, NW] kubupanyi nansha; sumba meji, diyisha ne dijingulula dia mianda.’ (Nsumuinu 23:23) Kuimansha bulelela bu tshintu tshikena bujadiki anyi bu tshikenaku nkupangila dikebulula dia mpatshi ne dikumbane didi muoyo ufila. Kubupeta nkupeta ditekemena; kubumanya ne kubunanga nkumanya ne nkunanga Mufuki wa bukua-bifukibua ne Muanende umuepele mulela; kubulonda mu nsombelu nkuikala ne tshipatshila ne ditalala dia mu tshieledi tshia lungenyi, mpindieu ne tshiendelele.​—Nsumuinu 2:1-5; Zekâya 8:19; Yone 17:3.

[Mêyi adi kuinshi]

a Mu miyuki ya Evanjeliyo mudi miaba mipite pa 70 idibu baleja Yezu utumika ne muaku wa pa buawu bua kuzangika bulelela bua mêyi ende. Pa tshibidilu uvua wamba “Amen” (“Bushuwa,” NW) bua kutuadija tshiambilu. Muaku wa tshiena-Ebelu udi muakanangane nawu uvua umvuija “bushuwa, bulelela.” Mukanda wa The New International Dictionary of New Testament Theology udi wamba ne: “Pa kutuadija mêyi ende ne amen Yezu uvua ualeja bu malelela ne a kueyemena. Uvua muimanyinapu ne uavuija muanda udi umutangila yeye muine ne bamuteleji bende. Adi aleja bunême ne bukokeshi buende.”

b Muaku wa tshiena-Greke bua “bulelela,” a·leʹthei·a, udi uvuila ku muaku ùdì umvuija “katshiyi tshisokoka,” nenku bulelela butu bumvuija pa tshibidilu disokolola dia tshintu tshivua bangabanga tshisokoka.​—Fuanyikija ne Luka 12:2.

[Kazubu mu dibeji 6]

Bulelela butu bushintuluka bushuwa anyi?

LUKONKO alu luakajudibua kudi V. R. Ruggiero mu mukanda wende wa The Art of Thinking. Diandamuna diende didi tòo. Udi umvuija ne: “Budi mua kumueneka imue misangu bu budi bushintuluka, kadi [padibu] babukonkonona bimpebimpe bipeta bidi bisokolola ne: kabuena bushintuluka.”

“Angata,” ke mudiye wamba, “tshilejilu tshia mufundi wa mukanda wa kumpala wa Bible, mukanda wa Genese. Munkatshi mua siekele mivule, bena nkristo pamue ne bena Yuda bavua bitabuja ne: mukand’eu uvua ne muufundi umue. Kunyima mmuenenu eu wakedibua mpata, ne kuluaye mene kupinganyibua kudi ditabuja dia se: bafundi batue ku batanu bakafunda Genese. Kadi, mu 1981, bipeta bia dikebulula pa muakulu dia bidimu 5 biakapatudibua, bileja ne: kuvua bia pa lukama 82 bivua bitua ku tshia se: kudi mufundi umue, bu muvuabi ku ntuadijilu.

“Bulelela pa mufundi wa Genese mbushintuluke anyi? Tòo. Anu ditabuja dietu ke divua dishintuluke. . . . Bulelela kabuakushintuludibua kudi dimanya dietu anyi kudi dipanga dietu.”

[Kazubu mu dibeji 7]

Dinemekela bulelela

“DINEMEKELA bulelela ki mmuenenu wa malu malenga wa tshidingishilu wa mu tshikondo tshietu etshi udi uteta ‘kuela patoke’ tshintu tshionso, bua kubingisha ditabuja dia se: muntu nansha umue kêna mua kudiamba mudiye ne bulelela. [Dinemekela bulelela] nngikadilu udi usangisha dieyemena dia disanka dia se: bulelela budi mua kupetshibua bushuwa, ne dikokela dia didipuekesha ku bulelela dîba dionso ne muaba wonso udibu bupatukila. Didiunzulula dia mushindu’eu ku bulelela didi dikengedibua kudi aba badi batendelela Nzambi wa bulelela; bualu dinemekela bulelela didi difila bululame mu nsombelu wa muntu ne muinende, ku mêyi ne ku bienzedi. Eu ke ngikadilu, utudi bamone, udi D[ipungila] D[ikulukulu] ne D[ipungila] D[ipiadipia] ashindika.”​—Tshibungu tshia The New International Dictionary of New Testament Theology, Volime 3, dibeji dia 901.

[Bimfuanyi mu dibeji 7]

Dilubuluka dia sianse ndishindamene pa disokolola dia malelela a mu sianse

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Bulelela budi bukonga Bukalenge ne mabenesha abu

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu