“Vuayi bansantu mu nsombelu wenu mujima”
“Mu buobumue ne Munsantu wakanubikila, nuenu bine penu vuayi bansantu mu nsombelu wenu mujima, bualu mbifundibue ne: ‘Nudi ne bua kuikala bansantu, bualu ndi munsantu.’”—1 PETELO 1:15, 16, NW.
1. Bua tshinyi Petelo wakakankamija bena nkristo bua kuikalabu bansantu?
BUA tshinyi mupostolo Petelo wakafila mubelu udi kuulu eku? Bualu wakamona muvuabi bikengela bua muena nkristo yonso kulamaye ngenyi yende ne bienzedi biende bua bikale mu diumvuangana ne bunsantu bua Yehowa. Ke bualu kayi, kumpala kua kutela mêyi aa wakamba ne: ‘Tekayi meji enu ku mudimu, nuikale batabale . . . Bu bana ba butumike, kanulondi majinga enu a kale panutshivua mu dipanga.’—1 Petro 1:13, 14, MMM.
2. Bua tshinyi majinga etu kaavua mansantu kumpala kua tuetu kulonga bulelela?
2 Majinga etu a kale kaavua mansantu. Bua tshinyi? Bualu bavule ba kutudi bavua balonda nsombelu wa bena bulongolodi ebu kumpala kua buobu kuitaba bulelela bua Buena-nkristo. Petelo uvua mumanye bualu ebu pakafundaye mene se: “Tshikondo tshikadi tshimane kupita, ntshikumbane buenu nuenu bu munuvua nukumbaja disua dia bisamba bia bende, panuvua baditue mu bienzedi bia buenzavi, mu nkuka mibi, mu bunuavi, mu manaya a bundu, mu bukuatshiki bua maluvu, ne mu ditendelela dia bintu dikena dilonda mikenji.” Bushuwa, Petelo kakatela ku dîna bienzedi bisunguluke bikena binsantu bia bantu ba lelu’eu, bualu kabivua bimanyike tshikondo atshi.—1 Petelo 4:3, 4, NW.
3, 4. (a) Mmunyi mutudi mua kuluisha majinga mabi? (b) Bena nkristo kabena ne bua kuikala ne mpampakenu anyi? Umvuija.
3 Udiku mubambishe ne: majinga aa ng’aa adi atangila mubidi, tshiumvuilu, ne mpampakenu anyi? Patudi tualekela atukokesha, apu ngenyi yetu ne bienzedi bietu bidi bilua mu mushindu mupepele kabiyi binsantu. Ebi bidi bileja mudibi bikengela kulekela bukokeshi bua tshieledi tshia lungenyi bukokesha bienzedi bietu. Paulo wakumvuija bualu ebu mu mushindu eu: “Nenku, bana betu, ndi nnusengelela bua luse lua Nzambi, bua nufile mibidi yenu bu mulambu wa muoyo, munsantu, udi usankisha Nzambi, mudimu wa tshijila ne bukokeshi buenu bua tshieledi tshia lungenyi.”—Lomo 12:1, 2, NW.
4 Bua kufila mulambu munsantu kudi Nzambi, tudi ne bua kulekela bukokeshi bua tshieledi tshia lungenyi butulombola, ki mmpampakenu to. Mbantu bungi kayipu badi bapone mu tshiendenda bualu bavua balekele majinga abu a munda akokesha nsombelu wabu! Abi kabiena biumvuija ne: tudi ne bua kumbusha mpampakenu yetu; pikalabi nanku, mmunyi mutuikala mua kuleja disanka mu mudimu wa Yehowa? Nunku, bituasua kupatula mamuma a spiritu pamutu pa midimu ya mubidi, tudi ne bua kuakaja bieledi bietu bia lungenyi bilondeshile ngelelu wa meji wa Kristo.—Galatia 5:22, 23; Filipoi 2:5.
Nsombelu munsantu, mushinga munsantu
5. Bua tshinyi Petelo uvua muvuluke dikengela dia bunsantu?
5 Bua tshinyi Petelo uvua mutambe kuvuluka nunku dikengela dia bunsantu bua Buena-nkristo? Bualu uvua mudianjile kumanya bimpe mushinga munsantu wakafutshibua bua kupikula bukua-bantu buena butumike. Wakafunda ne: ‘Nudi bamanye ne: tuakapikudibua, ki nku bintu bidi bijimina, ku argent anyi ku ngolo, mu malu a patupu a muoyo wenu akanushilabu kudi batatuenu; kadi nuakapikudibua ku mashi a mushinga mukole, bu a muana wa mukoko kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba, ku mashi a Kristo mene.’ (1 Petelo 1:18, 19) Ee, Mpokolo wa bunsantu, Yehowa Nzambi, wakatuma Muanende mulela umuepele, “Munsantu,” pa buloba bua kufuta tshia-bupikudi tshivua ne bua kupetesha bantu mushindu wa kuikala ne malanda mimpe ne Nzambi.—Yone 3:16; 6:69; Ekesode 28:36; Matayo 20:28.
6. (a) Bua tshinyi ki mbipepele bua tuetu kulonda nsombelu munsantu? (b) Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kulama nsombelu wetu munsantu?
6 Nansha nanku, tudi ne bua kuitaba se: ki mbipepele bua kuikala ne nsombelu munsantu munkatshi mua bulongolodi ebu bunyanguke bua Satana. Udi uteya bena nkristo balelela, aba bàdì benza madikolela bua kupanduka mu ndongoluelu wende wa malu. (Efeso 6:12; 1 Timote 6:9, 10) Bifinakaji bia mudimu wa ku mubidi, bia buluishi bua bena dîku, bia disekibua mu tulasa ne bia kudi binetu bidi bilomba kuikala mukole mu nyuma bua muntu kulamaye bunsantu. Abi bidi bizangika muaba wa mushinga mukole wa dilonga dietu dia muntu pa nkayende ne dibuela dietu pa tshibidilu mu bisangilu bia bena nkristo. Paulo wakabela Timote ne: “Tungunuka ne kulamata tshitembelu tshia mêyi a lupandu audi mumvue kundi ne ditabuja ne dinanga bidi mu diumvuangana ne Kristo Yezu.” (2 Timote 1:13, NW) Tudi tumvua mêyi mafidi a makanda au mu Nzubu wetu wa Bukalenge ne tuabala mu didilongela dietu dia Bible. Adi mua kutuambuluisha bua kuikala bansantu mu nsombelu wetu wa ku dituku ne ku dituku mu mishindu mivule mishilangane.
Nsombelu munsantu mu dîku
7. Mmunyi mudi bunsantu ne bua kuikala ne buenzeji mu nsombelu wetu wa dîku?
7 Pavua Petelo mutele mêyi a mu Lewitiki 11:44, wakatumika ne muaku wa tshiena-Greke haʹgi·os, udi umvuija “mutapulula ku mpekatu ne pa nanku, mufila kudi Nzambi, wa tshijila.” (An Expository Dictionary of New Testament Words, kudi W. E. Vine) Mmunyi mudibi ne bua kuikala ne buenzeji kutudi mu nsombelu wetu wa Buena-nkristo mu dîku? Bushuwa bidi ne bua kumvuija ne: nsombelu wetu wa mu dîku udi ne bua kuikala mushindamene pa dinanga, bualu “Nzambi udi dinanga.” (1 Yone 4:8) Dinanga dia didipua muoyo didi mafuta àdì aseneja malanda pankatshi pa bena dibaka ne pankatshi pa baledi ne bana.—1 Kolinto 13:4-8; Efeso 5:28, 29, 33; 6:4; Kolosai 3:18, 21.
8, 9. (a) Nnsombelu kayi utu ujuka imue misangu mu dîku dia bena nkristo? (b) Mmubelu kayi mukumbanyine udi Bible ufila pa bualu ebu?
8 Tudi mua kuela meji ne: dileja dinanga dia nunku mu dîku dia bena nkristo didi ne bua kudivuila nkayadi. Pabi, tudi ne bua kuitaba se: dinanga kadiena dimueneka misangu yonso mu bualabale budidi ne bua kuikala mu amue mêku a bena nkristo. Didi mua kumueneka bu didi dilejibua amu ku Nzubu wa Bukalenge, kadi mmunyipu mudibi bipepele bua bunsantu buetu kutuyabu kumbelu. Nunku tudi mua kupua muoyo diakamue se: mukaji udi amu muanetu wa bakaji muena nkristo, anyi se: mulume udi amu yeye muanetu wa balume eu (pamu’apa musadidi wa mudimu anyi mukulu) uvua umueneka bu munemekibue ku Nzubu wa Bukalenge. Tudi tukuata tshiji, ne matandu makole adi mua kujuuka. Tshipiminu tshia kubidi tshidi mene mua kubuela mu nsombelu yetu katuyi bamanye. Kabitshiena kabidi malanda a mulume ne mukaji mafuane a Kristo, kadi anu mulume ne mukaji bikale batandangana. Badi bapua muoyo se: kudi ne bua kuikala nsombelu munsantu mu lubanza. Pamu’apa badi batuadija kuakula amu bu bantu bena bulongolodi ebu. Mmushindu kayipu mupepele ùdì mêyi àdì atapa ku muoyo mua kutuadija kupatuka mukana dîba adi!—Nsumuinu 12:18; fuanyikija ne Bienzedi 15:37-39.
9 Kadi, Paulo udi ubela ne: “Dîyi dibole nansha dimue [mu tshiena-Greke, loʹgos sa·prosʹ, “buakulavi,” ne nunku kabuyi bunsantu] kadipatuki mukana muenu, kadi, amu dîyi dionso didi dimpe bua kuibaka padibi bikengedibua, bua kutuadiladi aba badi baditeleja tshintu kampanda tshidi bua diakalenga diabu.” Ne ebi bidi bitangila bateleji bonso mu lubanza, pa kukonga ne bana.—Efeso 4:29, NW; Yakobo 3:8-10.
10. Mmunyi mudi mubelu pa bunsantu utangila bana?
10 Kabidi, mubelu eu ùdì utangila bunsantu, mmuakanyine bia muomumue bana mu dîku dia bena nkristo. Mmunyipu mudibi bipepele bua buobu, mu dipingana kumbelu bafuma mu kalasa, mua kutuadija kuidikija diakula dia buntomboji ne dikena dia kanemu dia binabu bena mu bulongolodi ebu! Nuenu bana, kanuvu kukokibua kudi ngikadilu mileja kudi bansonga ba lelu bàdì bafuanangane ne bana ba balume bapange malu bakapenda muprofete wa Yehowa, bena bulaku ne bapendi ba Nzambi. (2 Bakelenge 2:23, 24) Ngakuilu wenu kêna ne bua kunyangibua kudi ngakuilu wa busenji wa bantu bena lulèngù anyi bena mêyi masasuke, bua kuikala ne ngakuilu mudipope. Bu mutudi bena nkristo, mêyi etu adi ne bua kuikala mansantu, asankisha, iibaka, malenga, ne ‘matue luepu.’ Adi ne bua kutusunguluja bu bantu bashilangane ne bakuabu.—Kolosai 3:8-10; 4:6.
Bunsantu ne bena dîku bakena bena kuitabuja
11. Bua tshinyi dikala munsantu kadiena diumvuija dikala mutambe kuakana?
11 Patudi tuenza madikolela ne muoyo mujima bua kulamata ku bunsantu, katuena ne bua kudileja bu badi ku mutu kua bakuabu ne babapite mu buakane, nangananga patudi bualu ne bena dîku bakena bena kuitabuja. Nsombelu wetu mulenga wa bena nkristo udi ne bua kubambuluisha nansha mu mushindu mukese bua kumona se: tudi bashilangane nabu mu mushindu muimpe, tudi bamanye mushindu wa kuleja dinanga ne luse, anu bu muakenza muena Samariya wa muoyo muimpe wa mu mufuanu wa Yezu.—Luka 10:30-37.
12. Mmunyi mudi bena dibaka bena nkristo mua kuenza bua bulelela kutamba kukokabu bena dibaka nabu?
12 Petelo wakela kashonyi pa mushinga wa kuikala ne ngikadilu muakanyine bua bena dîku bakena bena kuitabuja pakafundilaye bakaji bena nkristo ne: “Bia muomumue kabidi, nuenu bakaji, nukokele babayenu, bua se: pikala bamue kabayi batumikila dîyi, babapetele kakuyi dîyi, ku ngikadilu wa bakaji babu, pa kuikala bantemu ba ngikadilu wenu munonoke pamue ne kanemu kuondoke.” Mukaji muena nkristo (anyi mulume pa bualu ebu) udi mua kuenza bua bulelela kutamba kukokabu muena dibaka nende ukena muena kuitabuja bikala nsombelu wende munonoke, wa bukalanga, ne wa kanemu. Ebi bidi biumvuija ne: kudi ne bua kuikala mujobo mu programe wa midimu ya teokrasi bua se: muena dibaka udi kayi muena kuitabuja kikadi mulengulula anyi mupepeja.a—1 Petelo 3:1, 2, NW.
13. Mmunyi mudi bakulu ne basadidi ba midimu mua kuambuluisha imue misangu balume bakena bena kuitabuja bua kuanyisha bulelela?
13 Bakulu ne basadidi ba midimu badi imue misangu mua kupetesha diambuluisha pa kuenza madikolela bua kumanya mulume ukena muena kuitabuja pa kuikala ne muoyo mulenga. Mushindu eu, udi mua kumona se: Bantemu mbantu bu bakuabu bonso, banonoke ne bikale ne malu mimpe a kuyukidilangana, pa kukonga ne biena-bualu bikuabu bikena bia mu Bible. Tshilejilu, mukulu kampanda wakaditatshisha bua kumanya bivule mu mudimu wa diloba wa mulume kansanga. Biakakumbana bua kupula tshipumbishi tshivua pankatshi pabu. Ndekelu wa bionso mulume au wakalua muanetu mutambule. Tshilejilu tshikuabu, mulume kampanda uvua kayi muena kuitabuja uvua upeta milowo bua nyunyu ya mpinda. Bakulu kabakalekela. Umue wa kudibu wakalonga malu adi atangila nyunyu eyi ne, musangu wakalonda pakapetanganaye ne muntu eu, wakakumbana bua kutuadija diyukidilangana nende pa tshiena-bualu tshivua mulume eu munange bikole! Nunku, dikala bansantu kadiena diumvuija dikala muena malu makole, anyi dikala ne lungenyi lubulakane.—1 Kolinto 9:20-23.
Mmunyi mutudi mua kuikala bansantu mu tshisumbu?
14. (a) Umue wa ku ngenzelu ya Satana bua kunyanga tshisumbu nngenzelu kayi? (b) Mmunyi mutudi mua kukandamena mateyi a Satana?
14 Satana Diabolo mmushiminyinyanganyi, bualu dîna dia tshiena-Greke bua Diabolo, di·aʹbo·los, didi diumvuija “mufundianganyi” peshi “mushiminyinyanganyi.” Dishiminyinangana ndimue dia ku bienzedi biende bia pa buabi, ne udi uteta kutumika nadi mu tshisumbu. Ngenzelu wende mutambe kunangibua mbiambamba. Tudi tudilekela tuetu bine tukuatshibua kudiye mu ngikadilu eu ukena munsantu anyi? Mmunyi mudibi mua kuenzeka? Pa kubituadija, pa kubiambulula, anyi pa kubiteleja. Lusumuinu lua meji ludi luamba ne: ‘Muena mashimi udi uvudija matandu; muena mukoso udi upandulula balunda banangangane.’ (Nsumuinu 16:28) Buanga bua biambamba ne dishiminyinangana budi tshinyi? Tudi ne bua kujadika se: mêyi etu adi misangu yonso iibaka ne mmashindamene pa dinanga. Bituakeba ngikadilu mimpe pamutu pa bitudi mua kumona bu bilema bia bana betu, diyukidilangana dietu nedikale misangu yonso disankisha ne dia mu nyuma. Vuluka se: mbipepele bua kujana. Ne muntu udi ukuambila biambamba pa bidi bitangila bakuabu udi kabidi mua kubiambila bakuabu buebe wewe muine!—1 Timote 5:13; Tito 2:3.
15. Nngikadilu kayi mifuane ya Kristo yambuluisha bua kulama tshisumbu tshionso tshikala tshinsantu?
15 Bua kulama tshisumbu tshikale tshinsantu, bidi bikengela bua tuetu bonso tuikale ne meji a Kristo, ne tudi bamanye se: ngikadilu wende mutambe bunene ndinanga. Ke bualu kayi, Paulo wakabela bena Kolosai bua kuikalabu ne luse bu Kristo: “Nenku, bu basungula ba Nzambi, bansantu ne bananga, divuadikayi disuangana diengeleki dia luse, ne bulenga, ne budipuekeshi bua tshieledi tshia lungenyi, ne bupole-malu ne muoyo-mule . . . [nufuilangana] luse ku budisuile . . . Kupita bionso ebi, divuadikayi dinanga, bualu ntshisuikidi tshipuangane tshia buobumue.” Pashishe wakasakidila ne: “Kabidi, ditalala dia Kristo dikokeshe mu mitshima yenu.” Ne mmuenenu eu wa difuilangana luse bushuwa, tudi mua kulama buobumue ne bunsantu bua tshisumbu.—Kolosai 3:12-15, NW.
Bunsantu buetu budi bumueneka kudi bena mutumba netu anyi?
16. Bua tshinyi ntendelelu wetu munsantu udi ne bua kuikala ntendelelu wa disanka?
16 Netuambe munyi pa bidi bitangila bena mutumba netu? Mmunyi mudibu batumona? Tudiku tukenkesha disanka dia bulelela, anyi tudi tubumuenesha bu bujitu bukena kuambula? Bituikala bansantu bu mudi Yehowa muikale munsantu mene, apu nebikale ne bua kumueneka patoke mu ngakuilu wetu ne mu nsombelu wetu. Bidi ne bua kulejibua patoke se: ntendelelu wetu munsantu udi ntendelelu wa disanka. Bua tshinyi bidi nanku? Bualu Yehowa Nzambi wetu udi Nzambi wa disanka, udi musue bua bamutendeledi bikale ne disanka. Nunku, mufundi wa misambu uvua mua kuamba pa bidi bitangila tshisamba tshia Yehowa tshia ku kale ne: “Disanka didi kudi bantu badi ne Yehowa, Nzambi wabo!” Tudiku tuleja disanka edi anyi? Bana betu balela badiku pabu baleja disankishibua pa kuikala munkatshi mua tshisamba tshia Yehowa mu Nzubu wa Bukalenge ne mu mpuilu anyi?—Misambu 89:15, 16; 144:15b.
17. Ntshinyi tshitudi mua kuenza mu mushindu mukuatshishi bua kuleja bunsantu buakanyine?
17 Tudi kabidi mua kuleja bunsantu buetu buakanyine ku mmuenenu wetu wa dieleshangana diboko ne wa bulenga bua bena mutumba. Imue misangu bitu bikengela bua bena mutumba bakuatshishangane mudimu, pamu’apa bua kubotesha mu mutumba anyi, bu mu amue matunga, kuambuluisha bua kuakaja njila ne bibeba. Mu bualu ebu, bunsantu buetu budi mua kumueneka patoke mu mushindu utudi tulama mpangu yetu ya bilongo, mbanza yetu, anyi maloba makuabu. Bitualekelela butshiafu bumuangalake anyi bituikala ne bukoya mu lubanza, bumue pa kulama bishinyishinyi bia kale bifue bìdì bonso mua kumona, tudi mua kuamba ne: tudi tuangata bena mutumba netu ne kanemu anyi?—Buakabuluibua 11:18.
Bunsantu ku mudimu ne mu tulasa
18. (a) Nnsombelu kayi mukole udiku lelu’eu bua bena nkristo? (b) Mmunyi mutudi mua kuikala bashilangane ne bena mu bulongolodi ebu?
18 Mupostolo Paulo wakafundila bena nkristo bavua mu tshimenga tshikena tshinsantu tshia Kolinto ne: “Mvua munufundile mu mukanda wanyi ne: kanumvuanganyi ne bena buendenda. Tshivua ngamba bena buendenda ba panu, nansha bena lukuka lua biuma ne bapawudi ba bintu bia bantu, nansha batendeledi ba mpingu; tshianana, nuvua ne bua kushiya bia panu.” (1 Bena Korente 5:9, 10, MMM) Eu nnsombelu mukole bua bena nkristo, bàdì ne bua kutuilangana matuku onso muaba umue ne bantu bena tshiendenda anyi bapange malu. Etshi nditeta dinene dia muoyo-mutoke, nangananga mu nshidimukilu mùdì bantu bakankamija anyi balekelela ditatshishangana bua diangatangana, mabuejila, ne dipanga bululame. Mu nsombelu wa nunku, katuena mua kutekesha mêyi-makulu etu bua kumueneka bu bantu “bonso” ku mêsu kua bakuabu. Bishilangane, nsombelu wetu mulenga kadi mushilangane wa bena nkristo udi ne bua kutuleja kudi bantu bena busunguluji, kudi aba badi bamanye dikengela diabu dia mu nyuma ne bikale bakeba tshintu kampanda tshitambe buimpe.—Matayo 5:3; 1 Petelo 3:16, 17.
19. (a) Mmateta kayi anudi nuenu bana nupeta mu tulasa? (b) Ntshinyi tshidi baledi mua kuenza bua kukuatshisha bana babu ne nsombelu wabu munsantu?
19 Bia muomumue, bana betu balela badi bakama mateta a bungi mu tulasa. Baledi, nutu nukumbulaku bilongelu bidi bana benu baya kulonga anyi? Nudiku bamanye nsombelu udi mutangalake muine amu anyi? Nutu nuyukidilanganaku ne balongeshi anyi? Bua tshinyi nkonko eyi idi ya mushinga? Bualu miaba mivule mu bimenga bia mu bulongolodi ebu, bilongelu mbilue kuandamuka bisuku bia tshinyangu, bintu bia lulengu, ne diangatangana. Mmunyi mudi bana benu mua kulama muoyo-mutoke wabu ne nsombelu wabu munsantu biapangabu kupeta dikuatshisha dia tshishiki dia diumvuilangana dia kudi baledi babu? Mu mushindu muakane, Paulo wakabela baledi nunku: ‘Nuenu batatu, kanufiikishi bana benu munda, bua mitshima yabu kayiteketshi.’ (Kolosai 3:21) Mushindu umue wa difiikisha bana munda ndipanga kumvua ntatu yabu ne mateta a ku dituku ku dituku. Didilongolola bua matetshibua a mu bilongelu didi dituadija mu nsombelu wa mu nyuma wa mu dîku dia bena nkristo.—Dutelonome 6:6-9; Nsumuinu 22:6.
20. Bua tshinyi bunsantu budi ne mushinga mukole buetu tuetu bonso?
20 Bua kukomesha, bua tshinyi bunsantu budi ne mushinga mukole buetu bonso? Bualu budi butumika bu dikubibua ku njila ya bulongolodi bua Satana ne ngelelu wabu wa meji. Budi dibenesha mpindieu ne bua matuku atshilualua. Budi butuambuluisha bua tuetu kudijadikila muoyo wikala wa bushuwa mu bulongolodi bupiabupia bua buakane. Budi butuambuluisha bua kuikala bena nkristo bena mmuenenu muakanyine, ba bulunda, bayukididianganyi—katuyi banangi banekeshi ba dîsu dikole. Mu mêyi makese, budi butuvuija bu Kristo.—1 Timote 6:19.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bua mamanyisha a pa mutu pa malanda a kanemu ne bena dibaka bakena bena kuitabuja, tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 15 Tshimungu 1990, “Kulenguludi muena dibaka nebe!” mabeji 20-22 ne tshia mu dia 1 Kasuabanga 1988, mabeji 24-25, bikoso 20-22, (Mfualanse).
Udi muvuluke anyi?
◻ Bua tshinyi Petelo wakamona dikengela dia kubela bena nkristo pa bunsantu?
◻ Bua tshinyi ki mbipepele bua kuikala ne nsombelu munsantu?
◻ Ntshinyi tshitudi tuetu bonso mua kuenza bua kulubuluja bunsantu mu dîku?
◻ Bua tshisumbu kushalatshi tshinsantu, nnsombelu kayi ukena munsantu utudi ne bua kuepuka?
◻ Mmunyi mutudi mua kushala bansantu ku mudimu ne mu tulasa?
[Bimfuanyi mu mabeji 16, 17]
Bu mutudi Bantemu ba Yehowa, tudi ne bua kuikala ne disanka pa kusadila Nzambi ne mu midimu mikuabu