Lumu luimpe lua Mparadizu mu Tahiti
TAHITI! Dîna edi ndienze bu didi difila mmuenenu kampanda mushilangane. Bavua badiendeshile lumu kudi benji ba bintu bia mpatshi ne bafundi bu mudi Paul Gauguin, Robert Louis Stevenson, ne Herman Melville, bena bintu bizola ne bifunda bia bulengele ne bupole bia mu matunga a luya a mu Bidiila bia Mbuu wa ku Sud bivua bitabuluje ntema ya bantu ba bungi.
Tahiti ntshidiila tshitambe kualabala tshia mu bidiila bipite pa 120 bia mu Polynésie française udi usanganyibua mu Pasifike wa ku Sud. Nansha mudi tshidiila etshi tshia mu Mbuu wa ku Sud tshikale anu bu mparadizu bilondeshile meji a bavule, bantu ba mu Tahiti batshidi bajinga kuteleja bualu bua mparadizu mukuabu ukadi pabuipi ne kulua. (Luka 23:43) Bantemu ba Yehowa, lelu’eu batue ku bantu 1 918 mu Tahiti, badi ne mudimu muvule wa kuambila bantu 220 000 lumu luimpe lua se: mutantshi mukese eu Bukalenge bua Nzambi nebujadike nsombelu milelela ya mparadizu ki ng’anu mu Tahiti, kadi kabidi mu buloba bujima.—Matayo 24:14; Buakabuluibua 21:3, 4.
Munkatshi mua bidimu bivule, mudimu wa diyisha mu Tahiti uvua mulombola kudi biro bia filiale wa Société Watch Tower bidi mu Fiji, mutantshi bu wa kilometre 3 500. Bule bua ntanta uvuaku buvua bukolesha malu onso, ne didiunda divua dikese. Nenku, mu dia 1 Tshisanga 1975, bakateka biro bia filiale mu Tahiti, ne abi biakaleja nshintulukilu mu mudimu wa bena nkristo balelela ba mu teritware eu. Ntshinyi tshiakafikisha ku nshintulukilu eu, ne mmunyi muvua mudimu wa diyisha mutuadije mu Tahiti?
Ntuadijilu mukese
Lumu luimpe lua Bukalenge luakumvuika bua musangu wa kumpala mu Tahiti mu bidimu bia 1930, ne bantu ba bungi ba mu tshidiila etshi, badi banemeka Bible bikole, bakanyisha ne dijinga dinene dia kumanya bia bungi. Kadi, bua dikandika dia kudi mbulamatadi ne mikandu mikuabu, kakutshivua kabidi Bantemu mu tshidiila etshi pabuipi ne ku ndekelu kua bidimu bia 1950. Mu tshikondo atshi, Agnès Schenck, muena mu Tahiti musombele mu États-Unis, wakapangadija bua kupingana ku Tahiti ne bayende ne muanende wa balume. Udi umvuija muakenzeka malu onso.
“Mu mpuilu wa distrike wa mu 1957 muenzela mu Los Angeles, Muanetu Knorr [eu uvua mulombodi wa Société Watch Tower dîba adi] wakaleja ne: kuvua dijinga dinene dia bamanyishi ba Bukalenge mu Tahiti. Musangu au nkavua mutambule tshidimu tshimue tshimane kupita, ne meme kuamba ne: ‘Nenku luayi tuye mu Tahiti!’ Mêku abidi, dia Neill ne dia Carno, balunda betu ba dikema, akanteleja diakamue. Bakatuambila ne: bavua mua kuanyisha bua kuya netu, kadi kabavua ne mfranga ya bungi to. Bayanyi uvua muikale usama munkatshi mua matuku a bungi, ne muananyi wa balume utshivua mutekete bikole. Nenku bivua bitukolele bua tuetu kumbuka. Balunda betu ba mu bisumbu bia ku mutumba bakumvua bua tshipatshila tshietu, kututuminabu mfranga ne bintu bikuabu bia mu nzubu. Nenku mu Lumungulu 1958, tuakasabuka ku mazuwa batangile ku Tahiti, tuvua ne dra 36 ne binga bintu bituvua nabi!
“Patuakafika mu Tahiti, ngakadimona bu mujimine menemene, bualu mvua mumbukemu kukavua bidimu 20. Tuakatuadija kuyisha, kadi tuvua ne bua kuikala badimuke bualu bavua bakandike mudimu wetu wa Buena-nkristo. Tuvua ne bua kusokoka bibejibeji, ne tuvua tuenza mudimu ne Bible patupu. Diambedi tuvua tufila bumanyishi anu kudi bantu bakavua ne abonema ya bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous!
“Clyde Neill ne David Carano, pamue ne mêku abu, bakatulonda panyima pa mpuilu wa bukua-matunga muenzela mu tshimenga tshia New York mu 1958. Tuvua tuyisha pamue ne tubikila bantu bua balue kuteleja miyuki mienzela mu nzubu ya bana betu. Ku kakese ku kakese malu kulongolokawu, ne tuetu kutuadija kasumbu kakese ka dilonga dia Bible ka bantu 15. Panyima pa ngondo isatu, Neill ne Carano pamue ne mêku abu, bavua ne bua kumbuka bualu viza yabu ya banyunguluki yakajikila matuku. Nenku bana betu kuangatabu dipangadika ne: kumpala kua diumbuka diabu, bavua mua kuanji kutambuisha basankididi bonso bavua bakumbaje malu malomba. Bakampesha diakalenga dia kuikala muandamunyi wa muyuki wa kumpala wa batismo. Dîba adi bantu muanda-mukulu ba mu tshidiila etshi bakaleja diditshipa diabu kudi Yehowa pa kutambula. Pashishe dîku dia Neill ne dia Carano kupinganawu ku États-Unis.
“Mudimu wa diyisha wakatungunuka. Tuvua badilongolole mu tusumbu tukese ne tuvua tukumbula bantu ku dilolo. Misangu ya bungi, miyuki ne basankididi ivua itungunuka too ne mundankulu. Imue misangu nansha ba-ministre bena Mishonyi bavua babuela pabu mu miyuki eyi. Pabuipi ne 1959, e kuenzabu tshisumbu tshia kumpala. Pashishe, disanka dietu dinene divua se: mu 1960 mbulamatadi wakanyisha patoke nsangilu wa Bantemu ba Yehowa. Bidimu ebi bia ntuadijilu bivua biûle ne disanka ne malu manene a mu nyuma. Bushuwa Yehowa wakabenesha dipangadika dietu dia kuya muaba uvua dijinga dikale ditambe bunene.” Muanetu wa bakaji Schenck udi mpindieu ne bidimu 87, ne utshidi wenzela Yehowa mudimu ne lulamatu luonso mu tshisumbu tshiende.
Mudimu wakaya kumpala
Mu 1969, bakatuma Jacques ne Paulette Inaudi ku Tahiti, Bantemu babidi bafume ku France, bu bampanda-njila ba pa buabu. Jacques udi uvuluka ne: “Patuakafika mu Tahiti, muvua anu bamanyishi 124, tshisumbu tshimue mu Papeete, ne bampanda-njila ba pa buabu babidi mu Vairao, mu peninsule (diboko dia buloba bûme dibuele mu mâyi).” Peninsule eu mmutuangaja ne Tahiti kudi nsongo ya maloba mûme misambakene mu mâyi. Mpuilu wa Bukua-matunga wa “Ditalala pa buloba” uvua ne bua kuenzeka mu katupa kîpi amu. Jacques udi utungunuka wamba ne: “Au uvua musangu wanyi wa kumpala wa kulongolola mpuilu. Tuvua ne bua kulongolola programe wa mu Anglais bua bakumbudi, kuteka bisanji bua misambu ya Bukalenge, ne kuambulula drama ibidi. Mudimu wonso eu uvua muenza anu ne bamanyishi 126. Ndi mushindike ne: Yehowa ke uvua muenze tshitupa tshiawu tshitambe bunene.” Bantu 488 bavua babuelamu bakapesha bena mu tshidiila etshi disanka dia bungi. Bua bavule ba kudibu, uvua musangu wa kumpala wa kutuilangana ne binabu Bantemu ba mu matunga makuabu.
Mutantshi, kutekabu Jacques Inaudi bu mutangidi muena ngendu. Pakakumbulaye bidiila bishilangane, wakamona se: kuvua disankidila dia bungi kadi bamanyishi ba Bukalenge bakese bua kudisonsola. Jacques udi umvuija ne: “Ke bua tshinyi ngakakankamija mêku mavule bua kuya ku bidiila ebi ne kuambuluisha muaba uvua dijinga dikale ditambe bunene. Nenku ku kakese ku kakese, lumu luimpe luakatangalaka mu bisumbu ebi bia bidiila.” Muanetu Inaudi wakambuluisha bu mutangidi muena ngendu kubangila mu 1969 too ne mu 1974, ne lelu udi mukulu mu tshimue tshia ku bisumbu bia mu Tahiti.
Munkatshi mua aba bakanyisha dikankamija dia Muanetu Inaudi muvua Auguste Temanaha, uvua umue wa mu bantu muanda-mukulu batambuisha mu 1958. Udi ulonda tshiakenzeka. “Mu 1972, mutangidi wa tshijengu Jacques Inaudi wakatukankamija bua kukeba mua kuya kuambuluisha mu Huahine, tshimue tshia ku bidiila bidi bitangile kudi lupepele lufumina mu Îles de la Société. Mvua ne dielakana bualu bavua bampesha anu dibala dia Bible mu tshisumbu ne tshivua ndiumvua mukumbaje malu malomba bua kumpeshabu bujitu bu ebu nansha. Nansha nanku, Muanetu Inaudi uvua anu ungambila ne: ‘Kuditatshishi to, udi anu mua kuenza!’ Pashishe tuetu kudisuika mukaba. Nenku, mu 1973 tuakapanyisha bintu bionso ne tuetu kuya ne bana betu basatu batekete ku Huahine.
“Mu difika dietu, meme kumona se: mvua ne bua kubanga malu onso—Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi, Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi, ne bikuabu. Kabivua bipepele nansha, kadi tuakamona bukubi ne diambuluisha bia kudi Yehowa. Misangu ya bungi wakatuambuluisha bua kupeta muaba wa kusombela. Pashishe, pakateta tshisumbu kampanda tshia baluishi bua kuipatshisha Bantemu mu tshidiila, muena tshididi kampanda wa muaba au wakajuka kuulu bua kutuakuila. Bulelela, Yehowa wakatuenzela bia bungi mu tshikondo tshionso atshi.” Mpindieu, kudi bisumbu bibidi mu Huahine—tshisumbu tshia Mfualansa tshidi ne bamanyishi 23 ne tshia tshiena-Tahiti tshidi ne bamanyishi 55.
Mu 1969, bakatuma Hélène Mapu bu mpanda-njila wa pa buende bua kuenza mudimu mu peninsule eu. Udi wamba ne: “Kuvua disankidila dia bungi mu peninsule eu, ne mutantshi mukese patupu, ngakatuadija malonga mavule a Bible.” Katupa kîpi kuenzabu tshisumbu tshikese mu Vairao, kadi bivua bibakengela kupeta bakulu. Pashishe, Colson Deane, eu uvua musombele mutantshi wa kilometre 35 mu Papara musangu au, ke mukulu umue uvua ne mushindu wa kufila diambuluisha. Muanetu Deane udi ulonda ne: “Tuvua ne bua kuikala badilongolole bimpe bua kumona mua kuambuluisha mu Vairao. Mvua ngenzela mudimu mu tshimenga tshia Faaa, kilometre 70 kumbukila ku Vairao ku lunga luseke lua tshidiila. Panyima pa mudimu, mvua ne bua kuya lukasa kumbelu, kuangata dîku dianyi ne pashishe kutungunuka batangile ku Vairao. Pashishe tuvua ne bua kumbuka ku Faaa bua mudimu wanyi wa bianza. Tutshivuaku kabidi mua kuambuluisha Tshisumbu tshia Vairao anyi? Tuvua basue bushuwa kuambuluisha bana betu ba kuine aku, nenku tuetu kupangadija bua kutungunuka. Butuku matuku a bisangilu, tuvua tupingana kumbelu misangu mikese kumpala kua mundankulu bualu tuvua ne bua kuenza ngendu ya bungi bua kuambula aba bavua kabayi ne mashinyi ne kubashiya ku mabu. Tuakenza nenku munkatshi mua bidimu bitanu. Ndisanka dinene mpindieu bua kumona bisumbu binayi mu tshitupa etshi tshia tshidiila, ne tudi tuvuluka malu mimpe a mu matuku au.”
Tahiti udi ulua filiale
Pabuipi ne 1974, bungi bua bamanyishi ba Bukalenge mu Tahiti buvua bubande too ne ku bantu 199. Tshidimu tshiakalonda pakalua N. H. Knorr ne F. W. Franz, bavua musangu au umue mulombodi wa Société Watch Tower ne mukuabu mulombodi tshindondi, kukumbula Polynésie française, bakamona se: bivua mua kutamba kuikala bia dikuatshisha bua bulombodi bua mudimu wa diyisha mu Polynésie française bufumine, ki mmu Fiji, ntanta wa kilometre mipite pa 3 500, kadi bufumine mu Tahiti. Nenku, mu dia 1 Tshisanga 1975, bakajadika filiale wa mu Tahiti, ne kutekabu eu uvua mutangidi wa tshijengu, Alain Jamet bu mutangidi wa filiale.
Bidimu bikese bimane kupita, Muanetu Jamet wakatulondela bua mabenesha a mpatshi a kudi Yehowa. “Kubangila mu 1975 mbenze madikolela mavule bua kutuadila bidiila bionso ne bisumbu bia bidiila bia mu teritware wetu lumu luimpe, teritware eu mmubuikile tshitupa tshialabale anu bu Mputu wa ku Ouest. Bipeta bidi bikale bisankisha. Pabuipi ne mu 1983 bungi bua bamanyishi buvua bubande too ne ku bantu 538. Mu tshine tshidimu atshi bakibaka nzubu wa biro bia filiale ne Nzubu wa Betele mu Paea. Mpindieu, kudi bamanyishi batue ku 1 900 batangalake mu bisumbu 30 bidi mu Îles de la Société, tshisumbu tshimue ne kasumbu kamue kaditole mu bidiila bia Australe, tshisumbu tshimue ne tusumbu tubidi tuditole mu Marquises, ne tusumbu tuvule tuditole mu Bidiila bia Tuamotu ne bia Gambier. Badi benda bibaka Nzubu ya Bukalenge mivule—isatu mu Marquises ne muanda-mutekete mu Tahiti—bua kutabalela bungi budi anu buenda bubanda bua bapiabapia badi balua mu bisangilu. Mu bidimu 20 bia ndekelu ebi, Yehowa mmubeneshe bushuwa madikolela etu bua kudima budimi bua mu Tahiti.”
Kutshidi bivule bia kuenza
Kudi matekemena malenga bua didiunda mu Polynésie française. Mu dia 23 Luabanya 1997, bantu batue ku 5 376 bakadisangisha pamue ne Bantemu mu Polynésie française bua Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu Kristo. Bua kukumbaja majinga a mu nyuma a bantu aba badi basankidila, mikanda yetu miumvuiji ya Bible idiku mu bungi kampanda bua miakulu ya muaba eu. Kusakidila ku tshiena-Tahiti, kudi mikanda milongolola mu muakulu wa Paumotu udibu bakula mu tshisumbu tshia bidiila bia Tuamotu, ne mu muakulu wa mu Marquises wa ku Nord ne ku Sud.
Didiunda didi amu ditungunuka ne malu mamona malenga mbiambuluishe bamanyishi ba Bukalenge ba mu Tahiti bua kutamba kuanyisha tshishiki dinanga ne lutulu bia Yehowa, “udi musue bantu [“ba mishindu yonso,” NW] basungidibue, bafike ku dimanya dia malu malelela,” nansha mu bidiila bia kulekule bia mu Mbuu wa ku Sud. (1 Timote 2:4) Bantemu ba Yehowa ba mu Tahiti ne ba mu bidiila bikuabu bia Polynésie française badi bitabuja tshishiki dilaya dia Yehowa dia se: “Badi mu bidila nebatekemene kundi meme, batekemene bukole bua diboko dianyi.”—Yeshaya 51:5, MMM.
[Karte mu dibeji 26]
(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)
Filiale wa mu Tahiti udi utabalela majinga a bena mu Polynésie française
AUSTRALIE
[Tshimfuanyi mu dibeji 25]
Ku dia bakaji batangile ku dia balume: Alain Jamet, Mary-Ann Jamet, Agnès Schenck, Paulette Inaudi ne Jacques Inaudi
[Tshimfuanyi mu dibeji 27]
Biro bia filiale wa mu Tahiti