TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w98 15/4 dib. 9-14
  • Ditabuja ne matuku ebe atshilualua

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Ditabuja ne matuku ebe atshilualua
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Matuku akadi mapite avua mushindu kayi?
  • Kakuena dijandula nansha dimue dia kudi bantu
  • Mudi Bantemu ba Yehowa bangata matuku atshilualua
  • Matuku atshilualua a bukokeshi bua bantu
  • Ikala ne ditabuja mu malaya a Yehowa
  • Yehowa udi Nzambi wa dinanga
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2015
  • Eyemena Yehowa bua kukumbaja dilongolola diende
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1994
  • Bukalenge bua Nzambi mbukokeshi bupiabupia bualombola buloba
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2000
  • Yehowa udi ukumbajila bena lulamatu malaya ende
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
w98 15/4 dib. 9-14

Ditabuja ne matuku ebe atshilualua

“Ditabuja ndindila dishindika dia malu matekemena.”​—EBELU 11:1, NW.

1. Bantu ba bungi mbasue matuku atshilualua a mushindu kayi?

UTU musue kumanya tshikala matuku atshilualua anyi? Bantu ba bungi mbasue. Tshidibu batekemene mmatuku atshilualua a ditalala, dipangika dia buôwa, nsombelu milenga, mudimu udi upatula bipeta bimpe ne udi usankisha, makanda a mubidi ne matuku a muoyo a bungi. Kakuena mpata bua se: mu miyuki ya bantu tshipungu tshionso ntshisue bintu ebi. Ne lelu wa bandaye, mu bulongolodi ebu bûle tente ne bimvundu, bantu badi batamba kujinga nsombelu eyi kupita kumpala.

2. Mmunyi muvua muena mbulamatadi kampanda mumvuije mmuenenu wende bua matuku atshilualua?

2 Bu mudi bukua-bantu butangile ku siekele wa 21, kudiku mushindu kampanda wa kujadika tshikala matuku atshilualua anyi? Patrick Henry, muena mbulamatadi wa mu Amerike wakumvuija umue mushindu kukadi bidimu bipite pa 200. Wakamba ne: “Tshiena mumanye mushindu mukuabu wa kujadika matuku atshilualua anu ku diambuluisha dia matuku akadi mapite.” Bilondeshile mmuenenu eu, matuku atshilualua a dîku dia bukua-bantu adi mua kutamba kumanyika ku diambuluisha dia malu akenza muntu mu matuku akadi mapite. Bantu ba bungi badi bitaba lungenyi alu.

Matuku akadi mapite avua mushindu kayi?

3. Ntshinyi tshidi muyuki wa malu a kale uleja bua matekemena a matuku atshivua alua?

3 Bikala matuku atshilualua ne bua kufuanangana ne matuku akadi mapite, udi ubimona bikankamija anyi? Matuku atshivua alua akalengela bua bipungu bia kale munkatshi mua bidimu bivule anyi? Kabiena nanku. Nansha muvua bantu bikale ne matekemena munkatshi mua binunu bivule bia bidimu ne nansha mudiku dilubuluka dia bintu bia ku mubidi mu imue miaba, miyuki ya kale mmiûle ne dikengeshangana, dibunda bibawu, tshinyangu, mvita ne bupele. Bulongolodi ebu mbumone bipupu bilondangane, bikebesha nangananga kudi bukokeshi bua bantu budi kabuyi busankisha. Ne bujalame buonso Bible udi wamba ne: “Muntu mmukokeshe muntu bua dikenga diende.”​—Muambi 8:9, NW.

4, 5. (a) Bua tshinyi bantu bavua ne ditekemena ku ntuadijilu kua siekele wa 20? (b) Ntshinyi tshiakafikila matekemena abu a matuku atshivua alua?

4 Muanda udi se: malu mabi a kale a bukua-bantu adi atungunuka ne kuenzeka​—kadi mu mushindu mutambe kualabala ne wa tshinyangu tshivule. Siekele eu wa 20 udi tshijadiki tshia bualu abu. Bukua-bantu mbupeteleku dilongesha ku bilema bia kale ne bubiepuke anyi? Ee, ku mbangilu kua siekele eu, bantu ba bungi bavua ne ditabuja mu matuku malenga atshivua alua bualu kuvua tshikondo tshia ditalala tshimueneka bu tshile ne bua malubuluka mu malu a biapu, a sianse ne a malonga. Mulongeshi kampanda wa mu université wakamba ne: ku ntuadijilu kua bidimu bia 1900, bantu bavua bela meji ne: mvita kayivua mua kuenzeka kabidi bualu “bantu bavua bashidimuke bikole.” Kavula-mbedi wa kale wa mu Grande-Bretagne wakamba bua mmuenenu uvua nende bantu kale mu tshikondo atshi ne: “Malu onso avua mua kulengela ku kakese ku kakese. Ebu ke bulongolodi muvuabu bandelele.” Kadi kuambaye pashishe ne: “Diakamue, kabiyi bitekemena, dinda kampanda mu 1914 ditekemena dionso diakaya mu mâyi.”

5 Nansha muvua ditabuja mu matuku malenga atshivua alua ditangalake tshikondo atshi, siekele mupiamupia utshivua utuadijilaku pakadina bukua-bantu mu tshipupu tshitambe bubi ne tshia katshia ne katshia tshikebesha kudi bantu​—Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima. Bu tshilejilu tshia ngikadilu wayi, tangila tshiakenzeka mu 1916 mu imue mvita pavua biluilu bia bena Grande-Bretagne bibunde baluanganyi bena Allemagne pabuipi ne Musulu wa Somme mu France. Mu mêba makese patupu bena Grande-Bretagne bakajimija bantu 20 000, ne bakashipa bantu ba bungi ku luseke lua bena Allemagne. Bidimu binayi bia dishipangana edi biakajimija mioyo ya basalayi batue ku miliyo dikumi ne bantu bavule bavua kabayi basalayi. Bungi bua bena mu France buakakepa bua tshikondo kampanda bualu bantu ba bungi bavua bajimine. Malu a mpetu avua manyanguke, kufikishabi ku Ditshiomba Dinene dia mu bidimu bia 1930. Kabiena bikemesha mudi bamue bambe ne: dituku diakatuadija Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima divua dituku diakapala bulongolodi ebu!

6. Nsombelu wakalengela panyima pa Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima anyi?

6 Aa ke matuku atshivua alua matekemena kudi tshipungu atshi anyi? Nansha kakese. Matekemena abu avua mabutula butubutu; ne bionso abi kabiakafikisha ku tshintu tshilenga nansha tshimue. Bidimu 21 patupu kunyima kua Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima, anyi mu 1939, tshipupu tshitambe bubi tshikebesha kudi bantu tshiakatuadija​—Mvita Mibidi ya Buloba bujima. Yakashipa miliyo mitue ku 50 ya balume, bakaji ne bana. Bombe mipite bungi yakavingutula bimenga. Mu Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima, bavua bashipe binunu bia basalayi mu mvita imuepele mu mêba makese patupu, kadi mu Mvita Mibidi ya Buloba bujima, bombe ya atome ibidi patupu yakashipa bantu bapite pa 100 000 mu tusunsa tukese tshianana. Tshidi bantu ba bungi bangata bu tshitambe bubi tshivua dishipa dilongolola dia miliyo mivule ya bantu mu tumponya tua disubishilangana tua bena Nazi.

7. Mmalu kayi adi menzeke mu siekele eu mujima?

7 Mikanda mivule idi yamba ne: bu tuetu mua kusangisha ne mvita pankatshi pa matunga, makokangana a bena ditunga, ne lufu ludi mbulamatadi mikebele bantu bayi, bantu bashipa mu siekele eu badi mua kufika miliyo mitue ku 200. Munga mukanda udi mene ufila tshishiferi tshia miliyo 360. Elabi meji bua buôwa bukebesha kudi bionso ebi​—bisama, binsonji, kanyinganyinga ne difua dia bantu bavule! Kusakidila apu, muayene wa bantu batue ku 40 000, nangananga bana, badi bafua ku dituku dionso bua ntatu misuikakaja ku bupele. Batu bashipa bungi abu misangu isatu mu ditula dia mafu dituku dionso. Kabidi, bantu batue ku muliyare mbalanda ba dikema kabayi nansha mua kupeta biakudia bidi bikengedibua bua kuenza mudimu wa pa tshibidilu wa ku dituku. Nsombelu yonso eyi ntshijadiki tshia malu avuabu badianjile kuamba mu milayi ya mu Bible ne: tudi mu “matuku a ku nshikidilu” wa ndongoluelu eu mubi wa malu.​—2 Timote 3:1-5, 13, NW; Matayo 24:3-12; Luka 21:10, 11; Buakabuluibua 6:3-8.

Kakuena dijandula nansha dimue dia kudi bantu

8. Bua tshinyi balombodi ba bantu kabena mua kujikija ntatu ya bulongolodi ebu?

8 Bu mudi siekele eu wa 20 mutangile ku ndekelu kuende, tudi mua kusakidila malu ende ku malu a mu siekele ikadi mipite. Ne ntshinyi tshidi miyuki ayi ituambila? Idi ituambila se: balombodi ba bantu kabatu banji kujikija ntatu minene ya bulongolodi ebu, ne se: kabena bayijikija mpindieu, ne se: kabakuyijikija mu matuku atshilualua. Kutufikisha ku matuku atshilualua atudi basue mbualu budi bupite makokeshi abu, nansha buobu bikale ne meji mimpe a mushindu kayi. Ne bamue bantu badi mu bukokeshi kabena ne meji mimpe au; badi bakeba muanzu ne bumfumu bua bipatshila biabu bia buiminyi ne bua kupeta bintu bia ku mubidi, ki mbua diakalenga dia bakuabu nansha.

9. Bua tshinyi tudi ne kabingila ka kuelela mpata ne: bena sianse badi mua kujikija ntatu ya bantu?

9 Bena sianse mbafile dijandula anyi? Kabiena nanku pa kutangila matuku akadi mapite. Bena sianse ba mu mbulamatadi mbatule mishiki mivule ya mfranga, dîba ne madikolela mu dienza bia-mvita bia tshinyangu tshikole ne bintu bia mulùngu (armes chimiques) ne bintu bia muoyo (armes biologiques) pamue ne mishindu mikuabu. Matunga mavule, kuelamu ne adi ne bupele bua bungi, adi atula ku tshidimu tshionso miliyare ya dolare mipite pa 700 bua bia-mvita! Kabidi, ‘dilubuluka dia malu a sianse’ didi padi ne tshilumbu bua bintu bia shimi bidi biambuluishe ku dinyanguka dia kapepe, buloba, mâyi ne biakudia.

10. Bua tshinyi nansha malonga kaena ashindika matuku atshilualua malenga?

10 Tudi mua kutekemena se: ndongoluelu ya bilongelu bia mu bulongolodi ebu neyambuluishe bua kufikisha ku matuku atshilualua malenga pa kulongesha mêyi-makulu a nsombelu wa tshitembu, diangata bakuabu ne mushinga ne dinanga dia muntu netu anyi? Tòo. Pamutu pa nanku, idi ikoka ntema ku midimu ya ku mubidi ne dikeba dia mfranga. Idi ijula lungenyi lukole lua ditembangana, kaluyi lua diambuluishangana; bilongelu kabiena nansha bilongesha malu a tshitembu. Kadi, bivule bia kudibi bitu bikankamija tshiendenda tshia masandi tshidi tshikebeshe bungi buvule bua mafu kudi bansonga ne masama a ku tshiendenda.

11. Mmunyi mudi miyuki ya midimu ya bungenda ifila dielakana bua matuku atshilualua?

11 Midimu minene ya bungenda ya mu bulongolodi ebu neyisakibue ne lukasa luonso bua kukuba bimpe dibulunge dietu edi ne kuleja dinanga bua bakuabu pa kuenza bintu bikala ne dikuatshisha dilelela ne kabiyi anu bua kupeta makasa anyi? Bidi bimueneka ne: kabiena nanku. Nebalekele dienza dia ndongamu ya televizion miûle ne tshinyangu ne buenzavi bidi bifikisha ku dinyanguka dia ngenyi ya bantu, nangananga ya bansonga anyi? Matuku mashale aa kaena atamba kukankamija bualu, misangu mivule TV mmulue diala dia buenzavi ne tshinyangu.

12. Ntshinyi tshidi nsombelu wa bantu bua masama ne lufu?

12 Kusakidila apu, nansha ba-doktere buobu bikale ne muoyo muimpe, kabena mua kutshimuna masama ne lufu. Tshilejilu, ku ndekelu kua Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima, kabavua ne bukole bua kukanda ditampakana dia disama dia gripe wa bena Espagne; diakashipa bantu miliyo mitue ku 20 pa buloba bujima. Lelu’eu, disama dia mioyo, kansere, ne mabedi makuabu a lufu mmatangalake. Bena malu a luondapu ki mbatshimune nansha tshipupu tshia buena-lelu tshia SIDA. Kadi, luapolo kampanda lua O.N.U. lumanyisha mu Kasuabanga 1997 luakakoma ne: lubilu ludi kîshi ka SIDA katangalaka nalu nduvule misangu ibidi kupita muvuabu batshinka kumpala. Kukadi miliyo mivule idi mifue disama edi. Mu 1996, bakuabu bantu miliyo isatu bakapia disama edi.

Mudi Bantemu ba Yehowa bangata matuku atshilualua

13, 14. (a) Mmunyi mudi Bantemu ba Yehowa bangata matuku atshilualua? (b) Bua tshinyi bantu kabena mua kufikisha ku matuku atshilualua malenga?

13 Nansha nanku, Bantemu ba Yehowa badi bitaba ne: bukua-bantu budi ne matuku atshilualua a mpatshi, malenga mapite onso! Kadi ki mbatekemene bua matuku atshilualua malenga afumine ku madikolela a bantu. Apu mbatangile kudi Mufuki, Yehowa Nzambi. Mmumanye tshikala matuku atshilualua, ne neikale matuku malengele! Mmumanye kabidi ne: bantu kabena mua kufikisha ku matuku atshilualua a nunku. Bu muvua Nzambi mubafuke, mmumanye mikalu yabu bimpe menemene kupita muntu kayi yonso. Mu Dîyi diende, udi utuambila patoke ne: kakafuka bantu ne bukokeshi bua kudilombola bimpe kabayi ne buludiki bua Nzambi. Dianyisha dia Nzambi bua bukokeshi bua bantu kutumikabu mutantshi mule budilamune kudiye ndileje bushuwa dipangila dia bukokeshi abu. Mufundi kampanda wakitaba ne: “Lungenyi lua muntu ndutete mamfumu a mishindu yonso, ne ndupangile.”

14 Mu Yelemiya 10:23, tudi tubala mêyi a muprofete muenzeja kudi spiritu ne: ‘Yehowa, ndi mumanye ne: njila wa muntu kêna munda muende; muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’ Kabidi, Musambu 146:3 udi wamba ne: “Kanueyemenyi baminyampala, anyi muana wa muntu, unudi kanuyi mua kusangana dikuatshisha kudiye.” Bushuwa, bu mutudi baledibue bapange bupuangane, anu mudi Lomo 5:12 uleja, Dîyi dia Nzambi didi ditudimuija bua kubenga nansha kudieyemena tuetu nkayetu. Yelemiya 17:9 udi wamba ne: ‘Mutshima udi upita bintu bionso kudinga muntu.’ Bua nanku, Nsumuinu 28:26 udi umanyisha ne: ‘Udi weyemena mutshima wende udi mupote, kadi udi ulonda meji neapandishibue.’

15. Nkuepi kutudi mua kupeta meji bua kutuludika?

15 Nkuepi kutudi mua kupeta meji aa? “Ditshina dia Yehowa ntshibangidilu tshia meji, kumanya Wa Tshijila ndijingulula dia mianda.” (Nsumuinu 9:10) Anu Yehowa ke udi ne meji adi mua kutuludika mu bikondo ebi bidi bikuatshisha buôwa. Ne mmutupeshe mushindu wa kupeta meji ende ku diambuluisha dia Mifundu Minsantu, yakenzejaye ku spiritu bua kutuludika.​—Nsumuinu 2:1-9; 3:1-6; 2 Timote 3:16, 17.

Matuku atshilualua a bukokeshi bua bantu

16. Nnganyi udi mujadike matuku atshilualua?

16 Nenku ntshinyi tshidi Dîyi dia Nzambi dituambila bua matuku atshilualua? Didi dituambila ne: matuku atshilualua kaakufuanangana nansha kakese ne bidi bantu benze mu matuku akadi mapite. Nenku mmuenenu wa Patrick Henry kavua mulelela. Matuku atshilualua a buloba ebu ne bantu badipu badi ne bua kuajadika, ki nkudi bantu, kadi kudi Yehowa Nzambi. Disua diende nedienzeke pa buloba, ki ndisua dia bantu anyi dia matunga a mu bulongolodi ebu. ‘Mutshima wa muntu udi ne malu a bungi adiye upangidija, kadi malu adi Yehowa usungula neajadikibue.’​—Nsumuinu 19:21.

17, 18. Ntshinyi tshidi disua dia Nzambi bua tshikondo tshietu etshi?

17 Ntshinyi tshidi disua dia Nzambi bua tshikondo tshietu etshi? Mmulongolole bua kubutula ndongoluelu eu wa malu wa tshinyangu ne wa buenzavi. Bukokeshi buenza kudi Nzambi nebupingane pa muaba wa bukokeshi bubi bua bantu bukadi ne siekele mivule. Mulayi udi mu Danyele 2:44 udi wamba ne: ‘Mu matuku a bakalenge aba [badiku lelu] Nzambi wa mu diulu neajadike bukalenge bukuabu [mu diulu] budi kabuyi bubutudibua tshiendelele. Bukokeshi buabu kabuena bupianyibua kudi bantu bakuabu, kadi nebutshibule makalenge aa onso bitupa bitupa, nebuabutule, ne buobu nebujalame tshiendelele.’ Bukalenge ebu nebumbushe kabidi buenzeji bubi bua Satana Diabolo, tshintu tshivua bantu kabayi mua kuenza. Bukokeshi buende bua bulongolodi ebu nebujike kashidi.​—Lomo 16:20; 2 Kolinto 4:4; 1 Yone 5:19.

18 Tangila ne: mbulamatadi wa mu diulu neazaze mishindu yonso idiku ya bukokeshi bua bantu. Kabakulekeela bantu bulombodi bua buloba ebu. Mu diulu, aba badi benza Bukalenge bua Nzambi nebakontolole malu onso a pa buloba bua disanka dia bukua-bantu. (Buakabuluibua 5:10; 20:4-6) Pa buloba, bantu bena lulamatu nebenze mudimu mu diumvuangana ne mêyi-maludiki a Bukalenge bua Nzambi. Ke bukokeshi buakatulongesha Yezu bua kulomba pakambaye ne: ‘Bukalenge buebe bulue. Benze pa buloba muudi musue bu mudibu benza mu diulu.’​—Matayo 6:10.

19, 20. (a) Mmunyi mudi Bible umvuija ndongoluelu wa Bukalenge? (b) Bukokeshi buabu nebuenzele bukua-bantu tshinyi?

19 Bantemu ba Yehowa badi baleja ditabuja diabu mu Bukalenge bua Nzambi. Bukalenge ebu ke ‘diulu dipiadipia’ divua mupostolo Petelo mufunde bualu buadi ne: ‘Bu mudi mulayi wende tudi tutekemena diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia mudi buakane buikalemu.’ (2 Petelo 3:13) ‘Buloba bupiabupia’ nnsangilu mupiamupia wa bantu walombolabu kudi diulu dipiadipia, Bukalenge bua Nzambi. Ke ndongoluelu wakasokolola Nzambi mu tshikena-kumona tshileja mupostolo Yone, wakafunda ne: “Meme kumona diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia, bualu diulu dia kale ne buloba bua kale biakajimina . . . Ne [Nzambi] neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu abu, ne lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha miadi, nansha bisama kabiakuikalaku kabidi. Malu a kale ajiminyi.”​—Buakabuluibua 21:1, 4, NW.

20 Tangila ne: buloba bupiabupia nebuikale bua buakane. Malu onso mapange buakane neikale akadi mumbusha kudi tshienzedi tshia Nzambi, mvita ya Armagedone. (Buakabuluibua 16:14, 16) Mulayi wa mu Nsumuinu 2:21, 22 udi ubiumvuija mushindu’eu: ‘Badi ne mitshima miakane nebashikame mu buloba, badi ne mutshima umue mutoke nebajalame. Kadi nebajimije bantu babi pa buloba.’ Ne Musambu 37:9 udi ulaya ne: “Benji ba malu mabi nebabutudibue; kadi badi bindila Yehowa neba[p]iane buloba.” Kuenaku musue bua kuikala ne muoyo mu bulongolodi bupiabupia bua nunku anyi?

Ikala ne ditabuja mu malaya a Yehowa

21. Bua tshinyi tudi mua kuikala ne ditabuja mu malaya a Yehowa?

21 Tudi mua kuikala ne ditabuja mu malaya a Yehowa anyi? Teleja tshidiye wamba ku butuangaji bua muprofete wende Yeshaya: ‘Nuvuluke malu akadiku diambedi, bua meme ndi Nzambi, ne kakuena mukuabu; meme ndi Nzambi ne kakuena mukuabu bu meme, ndi ndianjila kuleja bantu nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu, ne mu bidimu bia kale mubaleje malu akadi kaayi manji kuenjibua. Ndi ngamba ne: Bualu bungakadipangidijila bua kuenza nebuenjibue, nengenze malu angakasua kuenza.’ Tshitupa tshia ndekelu tshia mvese wa 11 tshidi tshiamba ne: ‘Ngakamba dîyi dianyi, nendimane; ngakadipangidijila bualu, nembuenze.’ (Yeshaya 46:9-11) Eyowa, tudi mua kuikala ne ditabuja kudi Yehowa ne malaya ende ne dishindika dionso anu bu se: malaya au akadi makumbane. Bible udi ubileja mushindu’eu: “Ditabuja ndindila dishindika dia malu matekemena, dileja patoke dia malelela nansha mudiwu kaayi amueneka.”​—Ebelu 11:1, NW.

22. Bua tshinyi tudi mua kuikala bashindike se: Yehowa neakumbaje malaya ende?

22 Bantu badipuekeshi badi baleja ditabuja edi bualu mbamanye ne: Nzambi neakumbaje malaya ende. Tshilejilu, mu Musambu 37:29, tudi tubala ne: ‘Bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’ Tudi mua kuitaba bualu ebu anyi? Eyowa, bualu Ebelu 6:18 udi wamba ne: ‘Nzambi katu mumanye mua kushima.’ Buloba ebu mbua Nzambi bua kumonaye mua kubupesha badipuekeshi anyi? Buakabuluibua 4:11 udi umanyisha ne: “Wewe wakafuka bintu bionso; bualu bua disua diebe biakadiku, ne biakafukibua.” Nenku, Musambu 24:1 udi wamba ne: “Buloba budi bua Yehowa ne tshiuwidi tshiabu.” Yehowa wakafuka buloba, mbuende yeye, ne udi ubupesha aba badi ne ditabuja kudiye. Bua kutuambuluisha bua tuikale ne dieyemena dietu mu muanda eu, tshiena-bualu tshialonda netshileje mudi Yehowa mukumbaje malaya ende kudi bantu bende mu bikondo bia kale pamue ne mu matuku etu aa, ne bua tshinyi tudi mua kuikala ne dieyemena dikole dia se: neenze bia muomumue mu matuku atshilualua.

Malu a diambulula

◻ Ntshinyi tshidi tshifikile matekemena a bantu mu malu a kale?

◻ Bua tshinyi katuena ne bua kutangila kudi bantu bua kufika ku matuku atshilualua malenga?

◻ Disua dia Nzambi didi tshinyi bua matuku atshilualua?

◻ Bua tshinyi tudi bashindike se: Nzambi neakumbaje malaya ende?

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Ne bujalame buonso Bible udi wamba: ‘Muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’​—Yelemiya 10:23

[Mêyi a dianyisha]

Bombe: U.S. National Archives photo; bana bashipa ne nzala: OMS/​OXFAM; bena tshimuangi: FOTO WA O.N.U. 186763/​J. Isaac; Mussolini ne Hitler: U.S. National Archives photo

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu