Padi mitshima ya mabue ilua ya lumvu
MU 1989, BANTEMU BA YEHOWA BA MU DITUNGA DIA POLOGNE bakanyishibua kudi mbulamatadi bu bulongolodi bua malu a Nzambi. Ku kakese ku kakese bakatuadija kulekela Bantemu bavuabu bakuate bua ndubidilu wabu wa bena nkristo, bashiya bena buloko bavule bikale ne dijinga dia kumanyina malu a bungi a mu Bible kudibu. Tangila muyuki wa mushindu udi, mu bumue buloko, Bantemu ba Yehowa badienzeja bua kuambuluisha bantu bavua bikale kumpala ne mitshima ya mabue bua kuitaba bukole bua Dîyi dia Nzambi.
MU WOŁÓW, tshimenga tshia bantu 12 000 ku Sud-Ouest kua Pologne, mudi nzubu wa lukanu ukadi ne bidimu 200 mudibu balamina bamue babundi ba bibawu batambe bubi ba mu Pologne. Katshia bitaba mudimu wabu kudi mbulamatadi, Bantemu ba Yehowa mbadienzeje bua kufikisha lumu luimpe lua Bukalenge kudi bena buloko ba muine muaba eu, ne badi benza nunku ne musangelu wa bungi.
Tshivua tshipepeje bualu ebu tshivua mukanda uvua Tshibambalu tshia malu a Tubadi tshitumine balombodi ba maloko bonso mu Pologne mu Luishi 1990. Mukanda eu wakamba ne: kabavua ne bua “kutatshisha” bena buloko bonso bavua basue kupeta mikanda ya Watch Tower anyi kuyukila ne Bantemu ba Yehowa nansha. Bantemu, bamue panyima pa bamane kuenza bidimu bivule mu buloko bua mu Wołów, bavua bamanyemu bena buloko ba bungi ba mitshima mipape. Kadi bakeyemena Yehowa bua abeneshe madikolela abu bua bulelela bua mu Bible kutekeshabu mitshima ya mabue ya bena buloko bakuabu.
Bakatuadija mudimu
Muanetu Czesław wa mu tshimenga tshia Wrocław, mutantshi wa kilometre mitue ku 40, uvuabu bitabile bua kukumbula buloko bua mu Wołów, udi wamba ne: “Bivua bikole bua kutuadija ndongamu eu. Biakalomba kuyukila mutantshi mule ne banene ba buloko bua buobu kutuishibua ne: ‛masangila [etu] a malu a Nzambi’ adi ne dikuatshisha bua bena buloko.”
Paweł, nyanende wa mudimu wa Czesław, udi uvuluka ne: bua kukolesha malu, “munene kampanda uvua ne muanzu wa ku mutu wakasuminyina wamba ne: bena buloko bavua batumika patupu ne masangila a malu a Nzambi bu mushindu wa kupetela bintu bia ku mubidi.” Kadi pavua bantu basatu bavua kale bikale babundi ba bibawu ba njiwu bitabe bua kutambula batismo mu 1991, banene ba buloko bakashintulula mmuenenu wabu, ne diumvuangana diakalengela.
Czesław udi umvuija ne: “Tuakatuadija kuyisha bena buloko, bena mu mêku abu bavua balua kubatangila mu buloko, pamue ne bena mudimu ba ku nzubu wa lukanu. Pashishe bakatuitabila bua kuyisha lumu luimpe ku kazubu ne kazubu ka buloko, bualu buvua kabuyi butambe kuikala bua tshibidilu. Ndekelu wa bionso, patuakapeta bantu ba kumpala bavua ne dijinga dia kumanya bia bungi, bakatupesha kazubu katuvua ne bua kulombuela malonga a Bible ne kuenzela bisangilu bia bena nkristo.” Eyowa, Yehowa wakunzuluila bena buloko ba mitshima ya mabue njila.
Ndongamu wa dilongesha udi upatula bipeta bimpe
Mu katupa kîpi, kazubu aku kakalua kakese be. Bu muvua bena buloko bakavua batambule ne bana betu bavua bafumina pambelu benza mudimu wa buambi, bena buloko 50 bakatuadija kubuela mu bisangilu. Mukulu kampanda wa muaba au udi umvuija ne: “Mu bidimu bipite pa bisatu, tuakenzelamu bisangilu bionso, ne bena buloko bavua babuela pa tshibidilu mu bisangilu bia ku lumingu luonso.” Nenku mu Lumungulu 1995 bakabapesha nzubu munene.
Mmunyi mudi bana betu badi balombola bajadika muntu udi mua kulua mu bisangilu bienzela mu buloko ebu? Muanetu Czesław ne muanetu Zdzisław badi bumvuija ne: “Tudi ne liste wa mêna a bena buloko badi basankidila bulelela ne muoyo umue. Bikala muena buloko kayi udiunda anyi muikale upumbisha mu bisangilu kayi ne kabingila ka nsongo, nenku uleja dipanga dianyisha bua ndongoluelu eyi, tudi tukupula dîna diende pa liste ne tumanyisha mulombodi wa buloko.”
Mu malonga abu a Bible, bana betu badi kabidi balongesha bena buloko aba mua kulongolola bisangilu bimpe ne mua kuenza mudimu biakane ne mikanda yetu. Nenku patu bena buloko balua mu bisangilu, batu badilongolole bimpe ne batu bandamuna kakuyi lutatu. Batu bafila mandamuna adi akolesha, ne mbabi yonso bakuata mudimu ne Bible yabu ne baleja mua kutumikila mibelu eyi mu nsombelu wabu, misangu mivule mu mandamuna abu batu basakidilamu mêyi bu mudi: ‘Ndi mmona ne: ndi ne bua kuenza etshi anyi tshiatshia.’
Sekretere wa tshisumbu atshi udi wamba ne: “Mu buloko bua mu Wołów badi balombola malonga a Bible 20. Malonga muanda-mukulu a kudiwu mmalombola kudi bamanyishi basatu bena buloko.” Bamanyishi aba mbapatule kabidi bipeta bimpe padibu bayisha ku kazubu ne ku kazubu ka buloko ne mu dinyunguluka diabu mu lupangu lua nzubu wa lukanu. Tshilejilu, mu ngondo dikumi, kumbukila mu Kabitende 1993 too ne mu Kabalashipu 1994, bakabanya mikanda 235, broshire mitue ku 300 ne bibejibeji 1 700. Matuku mashale aa, babidi ba ku banene badi batangila buloko bakalomba bua kulongabu nabu Bible.
Mpuilu ya pa buayi Idi ifila disanka
Panyima pa matuku, bakasakidila bualu bukuabu ku ndongamu wa dilongesha mu buloko abu, bualu abu buvua mpuilu ya pa buayi. Batangidi bena ngendu ne bana betu bakuabu bakumbane bavua benzela miyuki minene ya mu ndongamu ya mpuilu wa tshijengu ne wa pa buende wa dituku dimue mu nzubu munene wa manaya wa bena buloko. Bakenza mpuilu wa kumpala wa pa buende mu Kasuamansense 1993. Tshikandakanda kampanda tshiakamanyisha ne: mu bantu bonso 139 bavua babuelamu muvua bena buloko makumi atanu, ne “mêku majima, pamue ne bakaji ne bana batekete bafumine mu Wrocław.” Diikisha divua pankatshi pa bitupa bibidi bia mpuilu diakapetesha mushindu wa kudia biakudia bilamba kudi bana betu ba bakaji, ne wa kulejangana malanda malenga a bena nkristo.—Słowo Polskie.
Katshia pinapu bakadi benze mpuilu mikuabu muanda-mutekete ya pa buayi, ne ki ng’anu aba bavua mu buloko bakapeta masanka to, kadi ne bantu ba pambelu kabidi. Pavua muanetu wa bakaji mukumbule muntu uvua muena buloko kale mu Wołów, ukadi mpindieu musombele mu tshimenga, uvua muanji kuela mpata. Kadi pavuabu bamuambile ne: muena buloko kampanda uvua mulue Ntemu, muntu eu wakabenga wamba ne: “Mushipianganyi au udi Ntemu mpindieu?” Bu tshipeta, muntu eu wakitaba dilonga dia Bible.
Dishintuluka dilenga ndienzeke
Ndongamu eu mualabale wa dilongesha mmutekeshe bushuwa mitshima ya mabue ya bena buloko anyi? Teleja mudibu balonda miyuki yabu.
Zdzisław, udi ne ngikadilu wa muntu muedi wa meji, udi utonda ne: “Tshituku muanji kumanya baledi banyi to, bualu bakandekela pantshivua muana, ne ngakafika ku diumvua ne kanyinganyinga kakole mushindu undi tshiyi munangibue. Kumpala mu nsombelu wanyi, ngakabuelakana mu dibunda dia bibawu, ndekelu wa bionso meme kushipangana. Didiumvua mupile diakansaka bua kuela meji a kudishipa, ne mvua nkeba ditekemena dilelela ne muoyo mujima. Mpindieu mu 1987, meme kupeta tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi. Ku diambuluisha diatshi ngakamanya bua ditekemena dia dibiishibua ne dia muoyo wa tshiendelele. Pangakajingulula ne: ditekemena ditshivuaku, ngakalekela lungenyi lua kudishipa ne ngakatuadija kulonga Bible. Mpindieu ndi mumanye diumvuija dia dinanga dia kudi Yehowa ne dia kudi bana betu.” Katshia mu 1993, mushipianganyi eu wa kale udi musadidi wa mudimu ne mpanda-njila muambuluishi, ne tshidimu tshiashale etshi mmulue mpanda-njila wa pa tshibidilu.
Ku lukuabu luseke, Tomasz wakitaba ne lukasa dilonga dia Bible. Udi utonda ne: “Nansha nanku, atshi katshivua tshidia tshilelela nansha. Mvua ndonga anu bualu mvua musue kudileja kudi bakuabu mu dibumvuija mitabuja a Bantemu ba Yehowa. Kadi tshivua ne tshimvua ngenza bua bulelela bua mu Bible nansha. Dimue edi, ngakangata dipangadika, meme kuya mu bisangilu bia bena nkristo. Bena buloko batambule bakangakidila ne musangelu. Ngakajingulula ne: pamutu pa kukeba bua kudileja kudi bakuabu ne dimanya, mvua ne bua kutekesha mutshima wanyi wa dibue ne kushintulula meji anyi.” Tomasz wakatuadija kuvuala bumuntu bupiabupia bua bena nkristo. (Efeso 4:22-24) Lelu’eu, udi Ntemu mudilambule ne mutambule ne udi ne disanka mu diyisha ku kazubu ne ku kazubu ka bena buloko.
Ntatu ya kudi balunda ba kale
Bantu bakalonga bulelela bua mu Bible mu buloko bakapeta ntatu mikole ya kudi balunda babu ba kale ba mu tuzubu tua bena buloko ne ya kudi banene ba buloko. Umue wa kudibu udi uvuluka ne: “Misangu ne misangu bavua bampuekesha milongo ne banseka. Kadi ngakalama mu lungenyi mêyi makankamiji a bana betu. Bavua bangambila ne: ‛Tungunuka ne kulomba Yehowa. Ikala ubala Bible ne neumvue ditalala dia munda.’ Bushuwa biakangambuluisha.”
Ryszard, muanetu wa balume wa mukitshi ukavua mutambule, udi wamba ne: “Bena buloko nanyi kabavua ne luse mu dingamba mêyi mabi to.” Bavua bandimuija ne: “‘Udi mua kuya mu bisangilu bienu abi, kadi kutetshi bua kudisunguluja ne kuedi meji ne: udi muimpe mutupite nansha, umvu’anyi?’ Pamvua ngenza mashintuluka mu nsombelu wanyi bua ditumikila dia mêyi-maludiki a mu Bible, mvua nkenga bua bualu abu. Bakatonkola bulalu buanyi, kutangalajabu mikanda yanyi idi yumvuija Bible, ne bakanyangakaja tshitupa tshianyi tshia mu kazubu ka buloko. Ngakalomba bukole kudi Yehowa bua meme kudikanda ne pashishe ngakatuadija kulongolola mu tshimuma tshitupa tshianyi tshia mu kazubu ka buloko. Panyima pa matuku, bakalekela dintatshisha.”
Bamue bena buloko batambule badi balonda ne: “Padi bena buloko netu bamona ne: tudi bangate dipangadika dikole bua kusadila Yehowa, badi batutatshisha mu luidi lukuabu. Pamu’apa badi bamba ne: ‛Nuvuluke ne: kanuena mua kunua maluvu, makanya anyi kushima kabidi nansha.’ Mêyi a nunku adi ambuluisha muntu bua kukolesha didikanda, kulekela ne lukasa malu mabi onso anyi bintu bia lulengu. Bidi kabidi biambuluisha muntu bua kuikala ne mamuma a spiritu.”—Galatia 5:22, 23.
Badi balua basadidi baditshipe ba Nzambi
Ne diambuluisha dia banene ba buloko, batismo wa kumpala wakenzekela mu nzubu wa manaya mu muvu wa printemps wa mu 1991. Zdzisław ke uvua mulumbidi wa batismo wa disanka dîba adi. Bena buloko dikumi ne babidi bavuapu, ne bana betu 21 ba pambelu bakalua bua muanda eu. Tshisangilu atshi tshivua ne buenzeji buvua bukankamija kudi bena buloko. Ba bungi ba kudibu bakadiunda bikole mu mushindu wa se: bena buloko bakuabu babidi bakinyibua mu mâyi pashishe mu tshine tshidimu atshi. Kunyima kua bidimu bibidi, mu 1993, batismo yakenzeka misangu ibidi, ne bena buloko bakuabu muanda-mutekete bakaleja didilambula diabu kudi Yehowa pa kutambula!
Mu diakula bua batismo uvuabu benze mu Tshisua-munene, tshikandakanda tshia muaba au tshia ku dituku dionso tshiakamba ne: “Bantu badi batungunuka ne kutshimukila mu nzubu wa manaya, belangana bonso muoyo ku tshianza. Kakuena muntu muenyi muaba eu. Badi benza dîku dimue dinene, bikale mu buobumue mu ngelelu wa meji, mu nsombelu wabu, ne mu disadila Nzambi umuepele Yehowa.” Tshikondo atshi “dîku dimue dinene” adi divua dienza ne bantu 135, pamue ne bena buloko 50. Tutelejayi bamue ba kudibu.—Wieczór Wrocławia.
Jerzy uvua mutambule mu Kabalashipu, udi ulonda ne: “Nansha mumvua mupetangane ne bulelela bua mu Bible kukadi bidimu bivule, tshivua munda muanyi tshivua bushuwa mutshima wa dibue. Diibila, dishipa dibaka ne mukajanyi wa kumpala, dienda masandi ne Krystyna, dilela muana wa panshi, ne ditua mu buloko njila ne njila—ke muvua nsombelu wanyi nanku.” Pakamonaye muvua babundi bakuabu ba bibawu ba mitshima mipape balue Bantemu mu buloko, wakatuadija kudiebeja ne: ‘Tshienaku panyi mua kulua muntu muimpe anyi?’ Wakalomba bua kulongabu nende Bible ne kutuadijaye kulua mu bisangilu. Kadi dishintuluka dinene diakenzeka pakumvuaye prokirere munene wamba ne: Krystyna uvua mulue Ntemu bidimu bisatu kumpala. Jerzy udi wamba ne: “Ngakakema bikole! Ngakela meji ne: ‘Bidi munyi buanyi meme? Tshindi ngenza ntshinyi?’ Ngakajingulula ne: bua meme kuanyishibua kudi Yehowa, mvua ne bua kulongolola nsombelu wanyi.” Bu tshipeta, dipetangana kabidi dia disanka diakenzekela mu buloko ne Krystyna ne Marzena muanabu wa bakaji wa bidimu 11. Mutantshi mukese, bakafundisha dibaka diabu kua mbulamatadi. Nansha mutshidiye mu buloko ne muikale ne ntatu, matuku mashale aa Jerzy mmudilongele ngakuilu wa misalu ne udi wambuluisha bena buloko badi bikale mpudi matshi.
Mirosław ukavua mubuele mu dibunda dia bibawu pavuaye mu tulasa tupuekele. Uvua wanyisha bikole malu avua balunda bende benza, ne katupa kîpi kutuadijaye kuenza bia muomumue. Uvua wiba ne ukumangana bikole. Pashishe kufikaye too ne mu buloko. Mirosław udi utonda ne: “Pangakadimona mu buloko, ngakatangila kudi nsaserdose bua kupeta diambuluisha. Kadi tshiakapeta tshintu nansha tshimue. Nenku ngakapangadija bua kudishipa mu dinua mulùngu.” Dine dituku divuaye mulongolole bua kudishipa adi, kumutumabu mu kazubu kakuabu ka buloko. Yeye kusanganamu tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshivua tshiakula pa tshipatshila tshia muoyo. Udi usakidila ne: “Malu mapepele ne matoke akamueneka mikale bualu bumvua nabu dijinga menemene. Mpindieu mvua musue bua kuikala ne muoyo! Nenku ngakasambila Yehowa ne ngakalomba bua Bantemu kulongabu nanyi Bible.” Wakadiunda ne lukasa mu dilonga diende dia Bible ne wakatambula mu 1991. Mpindieu udi usadila bu mpanda-njila muambuluishi mu buloko abu, ne udi ne diakalenga dia kuyisha ku kazubu ne ku kazubu ka buloko.
Nenku bena buloko bonso bakadi batambule badi 15. Bibawu biabu bionso bisangisha mbia bidimu bitue ku 260. Bakalekela bamue kumpala kua kujikijabu bibawu biabu. Bakakepeshila muena buloko mukuabu tshibawu tshiende tshia bidimu 25 pa kubishiya 10. Ne bantu ba bungi bakaleja disankidila dia bulelela mu buloko bakalua Bantemu batambule panyima pa bamane kubalekela. Kabidi, kudi bena buloko bakuabu banayi mu lukanu badi badilongolola bua batismo.
Banene ba buloko badi baleja dianyisha
Luapolo kampanda luenza bua buloko ebu ludi luamba ne: “Dishintuluka mu mmuenenu wa bena buloko ndimueneke mu mushindu wa pa buawu. Ba bungi mbalekele dinua makanya, ne mbalame tuzubu tuabu tua buloko ne mankenda. Mashintuluka aa a mu tshikadilu adi amueneka kudi bena buloko bavule.”
Tshikandakanda kampanda tshidi tshimanyisha ne: balombodi ba nzubu wa lukanu ba mu Wołów bakitaba ne: “bantu aba bakudimune mitshima mbalongesha bimpe; kabena batatshisha balami ba buloko nansha.” Tshiena-bualu etshi tshidi tshiamba kabidi ne: bantu bavuabu balekele kumpala kua kujikijabu bibawu biabu badi munkatshi mua Bantemu ba Yehowa ne kabena bapingana mu njila wabu wa dibunda bibawu nansha.—Życie Warszawy.
Ne mulombodi wa buloko udi ne mmuenenu kayi? Udi wamba ne: “Mudimu wa Bantemu ba Yehowa mu nzubu wa buloko mmuanyishibue bikole bitambe ne udi ne diambuluisha. Mulombodi eu udi utungunuka ne: “mu dilonga diabu dia Bible [ne Bantemu], malu a mushinga ne mêyi-makulu adi ashintuluka, abapesha bukole bupiabupia budi bubalombola mu nsombelu wabu.” Badi ne bienzedi bia budimu bia bungi ne bia bukalanga. Mbenji ba mudimu ba tshisumi, kabayi bajula bilumbu. Bushuwa, mumvuija aa mimpe mafila kudi banene adi asankisha Bantemu badi benza mudimu pamue ne bena lukanu ba mu buloko bua mu Wołów.
Bantemu aba batu bayamu badi banyisha bikole mêyi a Yezu aa: “Ndi mumanye mikoko yanyi, mikoko payo mmimmanye. . . . Neyiteleje diyi dianyi, neyikale tshisumbu tshimue, ne mulami umue.” (Yowanese 10:14, 16, MMM) Nansha bimanu bia buloko kabiena mua kupangisha Yezu Kristo Mulami Mulenga bua kusangisha bantu badi bu mikoko nansha. Bantemu ba mu Wołów badi ne dianyisha bua mudibu ne diakalenga dia kuenza mudimu eu wa disanka. Ne mbatangile kudi Yehowa bua kutungunuka ne kupeta dibenesha diende mu diambuluisha bantu bakuabu ba bungi badi ne mitshima ya mabue bua kuitababu lumu luimpe lua Bukalenge kumpala kua nshikidilu kuluaye.—Matayo 24:14.
[Kazubu mu dibeji 27]
Lutatu lua “muntu mukole muikale bu muana”
Bantemu badi benza mudimu mu nzubu wa lukanu wa mu Wołów badi bamba ne: “Yeye mumane kuikala mu buloko munkatshi mua tshikondo kampanda, misangu mivule muena buloko utu ujimija lungenyi lua tshidi kuikala ne budikadidi anyi kuikala ku bukokeshi bua munga muntu kumvuija. Bualu butudi nabu nangananga ndutatu lua ‘muntu mukole muikale bu muana,’ muntu udi, padibu bamupatula mu buloko, kayi mumanye mua kudiambuila bujitu buende. Ke bua tshinyi mudimu wa tshisumbu ki mmuimanyine anu pa kumulongesha bulelela bua mu Bible patupu to. Tudi ne bua kumulongolola bua alue muntu udi mua kusomba ne bantu, tumudimuija bua njiwu mipiamipia ne matetshibua bidiye mua kupeta. Nansha mutudi ne ntema bua kubenga kuikala bakubi banekeshi, tudi ne bua kumuambuluisha bua kutuadijaye nsombelu mupiamupia.”