Muntu yonso neikale ne budikadidi
‘Ndi mbala makenga a mu tshikondo etshi ne: kaena makumbane bua kuelekejibua ne butumbi budi buamba kumueneshibua kutudi. Bualu bua ditekemena dikole dia bifukibua didi dindila dimueneshibua dia bana ba Nzambi. Bualu bua bifukibua biakatekibua kunyima kua malu a patupu, ki mbua kudisunguila kuabi, kadi bua Nzambi, wakabiteka nunku mu ditekemena edi ne: bifukibua mene nebipikudibue kabidi ku bupika bua [“dinyanguka,” NW] diabi, nebibuejibue mu [“budikadidi,” NW] bua butumbi bua bana ba Nzambi. Bualu bua tudi bamanye ne: bifukibua bionso bidi bitua mikemu popamue ne bidi bidinyenga popamue too ne katataka.’—LOMO 8:18-22.
MU KATUPA aka ka mu mukanda wende mutumina bena Kristo ba mu Lomo, mupostolo Paulo udi uleja mu mêyi makese a dikema bua tshinyi bantu mbapangile budikadidi bulelela ne misangu mivule badi ne makenga ne kabayi ne tshia kuenza. Udi kabidi umvuija mushindu utudi mua kupeta budikadidi bulelela.
“Makenga a mu tshikondo etshi”
Paulo kêna upepeja “makenga a mu tshikondo etshi” padiye wamba ne: ‘kaena makumbane bua kuelekejibua ne butumbi budi buamba kumueneshibua kutudi.’ Mu tshikondo tshia Paulo ne mu bikondo biakalonda panyima, bena Kristo bakakenga bikole mu bumfumu bua tshikisu bua ba-tshikokesha nkaya bena Lomo, bavua kabayi batamba kuditatshisha bua manême a bantu. Pakafika bena Lomo ku diangata bena Kristo bu baluishi ba Mbulamatadi, bakabanga kubakengesha bikole. Mufundi wa malu a kale, John Morris Roberts, udi wamba ne: “Bena Kristo ba bungi ba mu tshimenga tshikulu [Lomo] bakafua mu mushindu mukuate buôwa mu tshipalu anyi bakabosha ne muoyo.” (Shorter History of the World) Luapolo lukuabu ludi luamba bua bantu aba bavua Néron mushipeshe ne: “Bamue bavua bapopela pa nkuruse, bakuabu batelela biseba bia nyama pa mbidi ne babasumisha kudi mbua, banga bavua babalaba kamonya ne babatua mudilu bua kuikalabu bu bimunyi padi butuku buila.”—New Testament History, kudi F. F. Bruce.
Bushuwa, bena Kristo abu ba kumpala bavua mua kuikala bajinge bua kubapikulabu ku tshinyangu etshi, kadi kabavua basue kutupa ku malongesha a Yezu Kristo bua kupeta budikadidi nansha. Tshilejilu, bakashala ne ndubidilu mu mishindu yonso, mu mvita pankatshi pa bakokeshi bena Lomo ne bena Yuda baluangenyi ba budikadidi bu mudi ba-Zelote. (Yone 17:16; 18:36) Bua ba-Zelote, “kuakula bua tshikondo tshidi Nzambi mujadike bua kukosa tshilumbu, kakuvua mua kujikija nsombelu mukole uvuaku tshikondo atshi nansha.” Bakamba ne: bivua bikengela “kuenzela muluishi [Lomo] bualu bua tshikisu.” (New Testament History) Bena Kristo ba kumpala bavua ne mmuenenu mukuabu. Buabu buobu, “kuindila tshikondo tshidi Nzambi mujadike bua kukosa tshilumbu” kuvua bualu bumuepele bulelela buvuabu basungule. Bavua batuishibue ne: tshintu nansha tshimue, katshivua mua kujikija “makenga a tshikondo etshi” bua kashidi ne kufila budikadidi bua tshiendelele pa kumbusha anu Nzambi. (Mika 7:7; Habakuka 2:3) Kadi, kumpala kua tuetu kutangila mushindu wenzeka bualu ebu, tuanji kukonkonona diambedi bua tshinyi ‘bifukibua biakatekibua kunyima kua malu a patupu.’
‘Biakatekibua kunyima kua malu a patupu’
Benjamin Wilson udi wamba mu mukanda wende kampanda (The Emphatic Diaglott) ne: muaba eu muaku “bifukibua,” kawena umvuija “nyama ne bifukibua bidi kabiyi ne muoyo” bu mudi bamue bela meji to, kadi udi umvuija “bukua-bantu.” (Tangila Kolosai 1:23.) Udi ufunkuna dîku dijima dia bantu—tuetu bonso badi dijinga ne budikadidi. ‘Tuakatekibua kunyima kua malu a patupu’ bua bienzedi bia baledi betu ba ntuadijilu. Bualu ebu kabuakenzeka nenku ku ‘didisunguila [dietu]’ peshi bu tshipeta tshia disungula dia muntu nkayende nansha. Tuakapiana nsombelu wetu. Bilondeshile Mifundu, Jean-Jacques Rousseau uvua muambe tshia tshianana pakambaye ne: “muntu uvua muledibue ne budikadidi.” Muntu yonso wa kutudi uvua muledibue mu bupika bua mpekatu ne dipanga bupuangane, mukuatshibue ku bupika kudi ndongoluelu mûle tente ne malu a dibungama ne a patupu.—Lomo 3:23.
Bua tshinyi biakenzeka nenku? Bualu baledi betu ba ntuadijilu, Adama ne Eva, bavua basue kuikala “bu Nzambi,” kuikala ne budisunguidi buonso bua malu, badiangatshila mapangadika bua tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. (Genese 3:5) Bavua bapue muoyo bualu bumue bua mushinga wa bungi pa bidi bitangila budikadidi. Anu Mufuki nkayende ke udi mua kuikala ne budikadidi kabuyi mikalu. Yeye ke Mfumu Mukulu pa bionso. (Yeshaya 33:22; Buakabuluibua 4:11) Budikadidi bua bantu budi ne bua kuikala ne mikalu. Ke bua tshinyi muyidi Yakobo wakakankamija bena Kristo ba mu tshikondo tshiende bua ‘mikenji miakane tshishiki ya [“budikadidi,” NW]’ ibalombole.—Yakobo 1:25.
Mu buakane Yehowa wakipata Adama ne Eva mu dîku diende dinene, ne bu tshipeta, bakafua. (Genese 3:19) Kadi, netuambe tshinyi bua bana babu? Nansha muvuabu mpindieu mua kubasambulujila anu dipanga bupuangane, mpekatu ne lufu, bua luse, Yehowa wakitabila Adama ne Eva bua balele bana. Nenku, “lufu luakafika kudi bantu bonso.” (Lomo 5:12) Mu ngumvuilu au ke mudi Nzambi ‘muteke [bifukibua] kunyima kua malu a patupu.’
“Dimueneshibua dia bana ba Nzambi”
Yehowa wakateka bifukibua kunyima kua malu a patupu “mu ditekemena” dia se: dimue dituku, nebapingajile dîku dijima dia bantu budikadidi ku diambuluisha dia midimu ya “bana ba Nzambi.” “Bana ba Nzambi” aba mbanganyi? Mbayidi ba Yezu Kristo badi baledibue bakuatshibue ku bupika bua mpekatu ne dipanga bupuangane, bu mudi “bifukibua” bikuabu bionso anyi bantu. Ku diledibua, kabena ne muaba mubakanyine mu dîku dinene dia Nzambi, dikezuke ne dipuangane. Kadi Yehowa udi ubenzela bualu kampanda bua pa buabu. Ku butuangaji bua mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu Kristo, Yehowa udi ubapikula ku bupika bua mpekatu wakapianabu ne ubabala bu “bakane” anyi bakezuke mu nyuma. (1 Kolinto 6:11, NW) Pashishe udi ubangata bu “bana ba Nzambi,” ubapingaja mu dîku diende dinene.—Lomo 8:14-17.
Bu mudibu bana badi Yehowa muangate, nebapete mudimu wa butumbi. Nebikale ‘bakuidi kudi Nzambi wetu; ne buobu nebakokeshe pa buloba’ pamue ne Yezu Kristo bu bena mu Bukalenge bua mu diulu anyi Mbulamatadi wa Nzambi. (Buakabuluibua 5:9, 10; 14:1-4) Mbulamatadi eu mmujadika kashendende pa mêyi-maludiki a budikadidi ne buakane—ki mpa dikokesha dia tshinyangu ne tshikisu nansha. (Yeshaya 9:6, 7; 61:1-4) Mupostolo Paulo udi wamba ne: bana ba Nzambi aba mbadisangishe pamue ne Yezu, ‘dimiinu dia Abalahama’ dilaya mutantshi mule (Galatia 3:16, 26, 29, NW) Bu mudibu mushindu’eu, badi ne mudimu wa mushinga mukole mu dikumbaja dilaya divua Nzambi muenzele mulunda wende Abalahama. Tshitupa tshia dilaya adi tshidi tshiamba ne: ku butuangaji bua dimiinu dia Abalahama (anyi kankanunuina) “bisamba bionso bia pa buloba nebidibeneshe bushuwa.”—Genese 22:18, NW.
Ndibenesha kayi didibu bapesha bukua-bantu? Bana ba Nzambi badi benza mudimu wa kupikula dîku dijima dia bantu ku bipeta bibi bia mpekatu wa Adama ne kupingaja bukua-bantu ku bupuangane. Bantu ba “bisamba bionso, ba bisa bionso, matunga ne miakulu yonso” badi mua kudibenesha pa kuleja ditabuja mu mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu Kristo ne pa kutumikila Bukalenge buende buenzela bantu bimpe. (Buakabuluibua 7:9, 14-17, Mukanda wa Mvidi Mukulu; 21:1-4; 22:1, 2; Matayo 20:28; Yone 3:16) Mu mushindu’eu ke muikala “bifukibua bionso” mua kupeta tshiakabidi “budikadidi bua butumbi bua bana ba Nzambi.” Ebu kabuakuikala budikadidi budi ne mikalu ne bua malu a tshididi bua tshitupa tshîpi to, kadi nebuikale budikadidi bua dipikudibua ku malu onso adi makebele dîku dia bantu makenga ne dibungama katshia Adama ne Eva babenga bumfumu bukulu bua Nzambi. Kabiena bikemesha muvua mupostolo Paulo muambe ne: ‘makenga a mu tshikondo etshi kaena makumbane bua kuelekejibua’ ne mudimu wa butumbi wenza bena lulamatu abu!
“Dimueneshibua dia bana ba Nzambi” didi dituadija dîba kayi? Mu katupa kakese emu, pikala Yehowa mua kuleja patoke aba badi bikale bana ba Nzambi ku mêsu kua bantu bonso. Bualu ebu nebuenzeke pikala “bana” aba, babiisha ku bafue bua kuikala ne muoyo mu muaba wa mu nyuma, mua kuenza mudimu ne Yezu Kristo bua kukezula buloba ebu ku malu mabi ne tshinyangu tshikondo tshia mvita ya Nzambi ya Har–Magedone. (Danyele 2:44; 7:13, 14, 27; Buakabuluibua 2:26, 27; 16:16; 17:14; 19:11-21) Tudi tumona bijadiki bia bungi bidi bileja ne: tudi basemene bikole mu ‘matuku a ku nshikidilu,’ tshikondo tshikala Nzambi ne bua kujikija buntomboji budiye mulekele ne bubi budi bufuminaku.—2 Timote 3:1-5; Matayo 24:3-31.
Bushuwa, mbilelela bu mudi mupostolo Paulo wamba ne: ‘bifukibua bionso bidi bitua mikemu popamue ne bidi bidinyenga popamue too ne katataka’—kadi ki mbua mutantshi mule kabidi to. Bantu miliyo mivule badi ne muoyo lelu nebamone ‘bikondo biajadikibua tshiakabidi malu onso akamba Nzambi mukana mua baprofete bende ba tshijila kale,’ pamue ne dipesha tshiakabidi dîku dijima dia bantu ditalala, budikadidi ne buakane.—Bienzedi 3:21.
Ndekelu wa bionso, budikadidi bulelela
Ntshinyi tshiudi ne bua kuenza bua kupeta “budikadidi bua butumbi bua bana ba Nzambi”? Yezu Kristo wakamba ne: ‘Binuashala mu dîyi dianyi, nudi bayidi banyi bulelela; nenumanye kabidi bulelela, ne bulelela nebunupe [“budikadidi,” NW].’ (Yone 8:31, 32) Kulonga ne pashishe kutumikila mêyi ne malongesha a Kristo, ke nsapi udi ufikisha ku budikadidi. Kuenza nunku kudi kufila ndambu wa budikadidi kubangila mpindieu. Mu matuku makese kumpala eku, nekutupeshe budikadidi buonso mu bukokeshi bua Kristo Yezu. Njila wa meji ng’wa kufika ku dimanya ‘dîyi’ dia Yezu ku diambuluisha dia dilonga dia Bible. (Yone 17:3) Bu bena Kristo ba kumpala, udisangishe kuyi upungila ne tshisumbu tshia bayidi balelela ba Kristo. Paudi wenza nenku, udi mua kupetela masanka ku malelela adi apikula bantu, adi Yehowa ufila ku butuangaji bua bulongolodi buende lelu.—Ebelu 10:24, 25.
Mu ‘dindila dimueneshibua dia bana ba Nzambi,’ udi mua kuikala ne dishindika divua nadi mupostolo Paulo dia se: Kristo udi ufila dikuatshisha ne bukubi, nansha padi makenga ne tunsungasunga bimueneka kabiyi kutantamena. Kunyima kua mumane kumvuija dimueneshibua dia bana ba Nzambi, Paulo wakebeja ne: ‘Udi mua kutupandulula ku dinanga dia Kristo nnganyi? Ntatu idi mua kuenza nunku, anyi kanyinganyinga, anyi tshinyangu, anyi tshiyole, anyi butaka, anyi njiwu, anyi muele wa mvita?’ (Lomo 8:35) Bushuwa, bua kuambulula mêyi a Rousseau, bena Kristo ba mu tshikondo tshia Paulo batshivua “mu nkanu” ya makole a tshikisu a mishindu ne mishindu. Bavua ‘bashipibua dinda too ne ku dilolo’ bu ‘mikoko ya kushipa.’ (Lomo 8:36) Bakalekela bua bualu abu bubapite makanda anyi?
Paulo udi ufunda ne: ‘Nansha, mu malu onso tudi tutamba [“kutshimuna,” NW] bualu bua bukole bua Yezu wakatunanga.’ (Lomo 8:37) Mmushindu kayi uvua bena Kristo ba kumpala mua kutshimuna nansha muvuaku malu onso aa? Udi wandamuna wamba ne: ‘Ndi ngitabujijibua ne: kakuena lufu, kakuena muoyo, kakuena banjelu, kakuena bakokeshi, kakuena malu atshidiku, kakuena malu atshilualua, kakuena makalenge, kakuena bule, kakuena ndondo, kakuena tshintu tshionso tshikuabu tshifukibua tshidi ne bukole bua kutupandulula ku dinanga dia Nzambi didi mu Kristo Yezu Mukalenge wetu.’ (Lomo 8:38, 39) Mu dindila wewe pebe udi mua ‘kutshimuna’ ‘ntatu anyi tunyinganyinga peshi tshinyangu’ nansha bikale bia mushindu kayi. Dinanga dia Nzambi didi dijadika ne: mu katupa kakese emu—katupa kakese menemene—‘netupikudibue ku bupika [buonso] ne kupeta budikadidi bua butumbi bua bana ba Nzambi.’
[Bimfuanyi mu dibeji 6]
‘Bifukibua bionso bidi bitua mikemu popamue ne bidi bidinyenga popamue too ne katataka’
[Tshimfuanyi mu dibeji 7]
‘Bifukibua mene nebipikudibue ku bupika ne nebibuejibue mu budikadidi bua bana ba Nzambi’