TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • kr nshap. 9 dib. 87-97
  • Bipeta bia mudimu wa diyisha—‘Madimi adi matoke bua kunowa’

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bipeta bia mudimu wa diyisha—‘Madimi adi matoke bua kunowa’
  • Bukalenge bua Nzambi budi bukokesha!
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Dibikila bua kuenza mudimu ne mulayi wa disanka
  • Mukalenge wetu udi ulombola mudimu wa dinowa wa katshia ne katshia
  • Bipeta bia dinowa bimana kuleja mu bilejilu
  • Tshidi tshipetesha batendeledi ba Yehowa bonso disanka
  • ‘Ku kupatuka kua dîba too ne ku kubuela kuadi’
  • Tunanukilayi mu mudimu wa dinowa!
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
  • Madimi adi matoke bua kunowa
    Mudimu wetu wa Bukalenge—2010
  • Tuikalayi banowi ba disanka!
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
  • Difila ne muoyo mujima mu mudimu munene wa dinowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2010
Tangila bikuabu
Bukalenge bua Nzambi budi bukokesha!
kr nshap. 9 dib. 87-97

NSHAPITA 9

Bipeta bia mudimu wa diyisha—‘Madimi adi matoke bua kunowa’

BUALU BUNENE BUDI MU NSHAPITA EU

Yehowa mmuenze bua maminu a bulelela bua Bukalenge akole

1, 2. a) Bua tshinyi bayidi badi bapampakana? b) Yezu udi wakula bua dinowa dia mushindu kayi?

BAYIDI badi bapampakana. Yezu udi ufuma ku dibambila ne: “Bandulukayi numone madimi mudiwu matoke bua kunowa.” Badi batangila luseke ludiye muleje ne tshianza, kadi kabena bamona madimi matoke to, adi mâyi a matamba, mmumue ne: mubidi wa maminu patshidiwu apatukilaku. Badi mua kuikala badiebeja ne: ‘Ndinowa kayi?’ ‘Kutshivua kushale ngondo bua dinowa kutuadija.’—Yone 4:35.

2 Yezu kavua wakula bua dinowa dietu diena dîna edi to. Kadi, uvua musue kubabidila mpunga eu bua kupesha bayidi bende malongesha abidi menemene adi atangila dinowa dia mu nyuma, mmumue ne: kunowa bantu. Mmalongesha kayi au? Bua kuamanya, tuakulayi mu bule ne mu butshiama bua muyuki eu.

Dibikila bua kuenza mudimu ne mulayi wa disanka

3. a) Ntshinyi tshivua mua kuikala tshisake Yezu bua kuamba ne: ‘madimi adi matoke bua kunowa’? (Tangila note.) b) Yezu wakamba tshinyi bua kutokesha tshivuaye muambe?

3 Muyuki wa Yezu ne bayidi bende eu uvua muenzeke ku ndekelu kua tshidimu tshia 30, pabuipi ne tshimenga tshia Suka mu Samaleya. Pakabuela bayidi mu tshimenga, Yezu wakashala panyima ku tshîna tshia mâyi uyukila ne mukaji kampanda malu a Nzambi. Mukaji eu wakumvua diakamue mushinga uvua nawu malongesha ende. Pakapingana bayidi kudi Yezu, mukaji wakaya lubilu mu Suka ne kuambilaye bantu bakuabu malu a kukema avuaye mumvue. Malu avua mukaji eu mubambile akabasankisha, bantu ba bungi bakaya lubilu ku tshîna tshia mâyi bua kumonangana ne Yezu. Bushuwa, pavua Yezu mutangile dia muamua dia madimi ne mumone musumba wa bena Samaleya wenda usemena, wakamba ne: ‘Monayi madimi mudiwu matoke bua kunowa.’a Pashishe bua kuleja ne: dinowa kadivua dietu diena dîna edi kadi divua dia mu nyuma wakamba kabidi ne: ‘Munowi ukadi ukunguija mamuma bua muoyo wa tshiendelele.’—Yone 4:5-30, 36.

4. a) Mmalu kayi abidi avua Yezu mulongeshe bua mudimu wa dinowa? b) Netuandamune nkonko kayi?

4 Mmalongesha kayi abidi a mushinga avua Yezu mulongeshe bua dinowa dia mu nyuma? Dia kumpala: mudimu udi wa lukasa. Wakamba mêyi ende a ne: ‘madimi adi matoke bua kunowa’ bua kusaka bayidi bende bua kuenza mudimu. Yezu wakamba ne: “Munowi ukadi wangata difutu diende” bua kuleja bayidi bende mudibu ne bua kuenza mudimu eu ne mitalu. Eyowa, dinowa dikavua dituadije, kabivua bikengela kuindila to. Dibidi, bena mudimu badi ne disanka. Yezu wakamba ne: bakunyi ne banowi ‘nebasanke bonso pamue.’ (Yone 4:35b, 36) Anu muvua Yezu musanke bua kumona ‘bena Samaleya ba bungi bamuitabuje,’ ke muvua bayidi bende mua kusanka pabu bikole pavuabu benza mudimu wa dinowa ne muoyo mujima. (Yone 4:39-42) Muyuki wa mu bidimu lukama bia kumpala eu udi ne mushinga wa bungi kutudi bualu udi uleja tshidi tshienzeka lelu mu mudimu munene wa dinowa wa mu nyuma udi wenzeka. Ndîba kayi divua mudimu wa dinowa wa lelu mutuadije? Mbanganyi badi bawenza? Mmupatule bipeta kayi?

Mukalenge wetu udi ulombola mudimu wa dinowa wa katshia ne katshia

5. Nnganyi udi ulombola mudimu wa dinowa wa pa buloba bujima? Mmunyi mudi tshikena kumona tshia Yone tshileja ne: bidi bikengela kuenza mudimu eu ne mitalu?

5 Mu tshikena kumona tshivuabu bapeshe Yone, Yehowa udi uleja ne: uvua muteke Yezu mulombodi wa dinowa dia bantu dia pa buloba bujima. (Bala Buakabuluibua 14:14-16.) Mu tshikena kumona etshi, badi baleja Yezu muvuale tshifulu tshia butumbi ne muikale ne muele wa kunowa nawu. “Tshifulu tshia butumbi tshia ngolo” tshidi ku mutu kua Yezu tshidi tshileja mudiye Mukalenge udi ukokesha. ‘Muele mutue wa kunowa nawu udi mu tshianza tshiende’ udi uleja mudiye Munowi. Padi Yehowa wambila muanjelu ne: “Bia kunowa bia pa buloba bikadi bipie bimpe menemene,” udi uleja ne: mudimu udi wa lukasa. Bushuwa, “dîba dia kunowa diakumbanyi,” kakuena dîba dia kujanguluka to. Yezu udi uleja mudiye utumikila dîyi dia Nzambi dia ne: “Ela muele webe wa kunowa nawu” padiye wela muele wende wa kunowa nawu ne unowa buloba, mmumue ne: bantu ba pa buloba badiye unowa. Tshikena kumona tshia pa buatshi etshi tshidi tshituvuluija kabidi ne: ‘madimi adi matoke bua kunowa.’ Tshikena kumona etshi tshidiku tshituambuluisha bua kumanya dîba divua mudimu wa dinowa eu utuadija anyi? Eyowa.

6. a) Ndîba kayi divua “tshikondo tshia dinowa” tshituadije? b) Mu matuku etu aa, ndîba kayi divua “dinowa bintu bia pa buloba” dituadije? Umvuija.

6 Bu mudi tshikena kumona tshia Yone tshidi mu Buakabuluibua nshapita wa 14 tshileja Yezu udi Munowi muvuale tshifulu tshia butumbi (mvese wa 14), mmumue ne: bakavua bamuteke Mukalenge mu 1914. (Dan. 7:13, 14) Panyima pa bualu ebu, badi bambila Yezu bua kutuadija dinowa (mvese wa 15). Dilondangana dia malu mu mushindu wa muomumue didi kabidi mu tshilejilu tshia Yezu tshia dinowa mponda mudiye wamba ne: “Dinowa didi nshikidilu wa ndongoluelu wa malu.” Nunku, tshikondo tshia dinowa ne nshikidilu wa ndongoluelu wa malu eu biakatuadija bionso mu 1914. Dinowa dia lelu diakatuadija panyima pa matuku mu “tshikondo tshia dinowa.” (Mat. 13:30, 39) Patudi tutangila panyima, tudi tumona ne: dinowa diakatuadija bidimu bikese panyima pa Yezu mumane kuatuadija kukokesha bu Mukalenge. Tshia kumpala, kumbukila ku 1914 too ne ku ntuadijilu kua 1919, Yezu wakatuadija mudimu wende wa dilengeja munkatshi mua bayidi bende bela manyi. (Mal. 3:1-3; 1 Pet. 4:17) Pashishe mu 1919, mudimu wa “kunowa bia pa buloba” wakatuadija. Yezu wakenza mudimu kayi ujanguluka ne mupika wa lulamatu uvuaye ufuma ku diteka bua kuambuluisha bana betu bua kumonabu mudi mudimu wa buambi wa kuenza ne lukasa. Tumonayi tshivua tshienzeke.

7. a) Ntshinyi tshivua bana betu bakonkonone tshivua tshibambuluishe bua kumona ne: mudimu wa kuyisha ngua kuenza ne mitalu? b) Bavua bakankamije bana betu bua kuenza tshinyi?

7 Mu ngondo wa 7 wa 1920, Tshibumba tshia Nsentedi (Angl.) tshiakamba ne: “Bidi bimueneka patoke mu dikonkonona dia Mifundu ne: mbapeshe tshitendelelu mudimu munene wa kufila mukenji wa bukalenge.” Tshilejilu, mêyi a buprofete a Yeshayi akambuluisha bana betu bua kumona ne: bavua ne bua kumanyisha lumu lua Bukalenge pa buloba bujima. (Yesh. 49:6; 52:7; 61:1-3) Kabavua bamanye muvua mudimu eu ne bua kukumbana to, kadi bavua bajadike ne: Yehowa uvua ne bua kubunzuluila njila. (Bala Yeshaya 59:1.) Bu muvuabi bimueneke patoke ne: bivua bikengela kuyisha ne mitalu, bakakankamija bana betu bua kuvudija mudimu wabu. Bana betu bakenza tshinyi?

8. Mu 1921, mmalu kayi abidi avua bana betu bumvue bua mudimu wa diyisha?

8 Mu ngondo wa 12 wa 1921, Tshibumba tshia Nsentedi (Angl.) tshiakamanyisha ne: “Tshidimu etshi tshivua tshitambe buimpe kupita bikuabu; ne bantu ba bungi mbumvue mukenji wa bulelela mu 1921 kupita bidimu bishale.” Tshiakasakidila ne: “Kutshidi mudimu wa bungi wa kuenza. . . . Tuwenzayi ne disanka.” Mona ne: bana betu aba bavua bumvue malu manene abidi adi atangila mudimu wa diyisha avua Yezu muleje bayidi bende aa: mudimu ngua kuenza ne mitalu, ne bena mudimu badi ne disanka.

9. a) Mu 1954, Tshibumba tshia Nsentedi tshiakamba tshinyi bua mudimu wa dinowa? Bua tshinyi? b) Mmushindu kayi udi bamanyishi bavule pa buloba bujima mu bidimu 50 bishale ebi? (Tangila tablo wa ne: “Didiunda dia pa buloba bujima.”)

9 Mu bidimu bia 1930, pakumvua bana betu ne: musumba munene wa mikoko mikuabu uvua ne bua kuitaba mukenji wa Bukalenge, mudimu wa kuyisha wakavula pawu. (Yesh. 55:5; Yone 10:16; Buak. 7:9) Kuvua kupatuke bipeta kayi? Bantu bavua bamanyisha mukenji wa Bukalenge bavua 41 000 mu 1934 ne bakafika 500 000 mu 1953. Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 ngondo wa 5 wa 1955 (Mfual.) tshiakajadika ne: “Nyuma wa Yehowa ne bukole bua Dîyi diende ke bidi bienze bua mudimu munene wa dinowa pa buloba bujima ukumbane.”b—Zek. 4:6.

DIDIUNDA DIA PA BULOBA BUJIMA

Ditunga

1962

1987

2013

Australie

15 927

46 170

66 023

Brézil

26 390

216 216

756 455

France

18 452

96954

124 029

Italie

6 929

149 870

247 251

Japon

2 491

120 722

217 154

Mexique

27 054

222 168

772 628

Nigéria

33 956

133 899

344 342

Philippines

36 829

101 735

181 236

États-Unis

289 135

780 676

1203 642

Zambie

30 129

67 144

162 370

DIVULA DIA MALONGA A BIBLE

1950

234 952

1960

646 108

1970

1 146 378

1980

1 371 584

1990

3 624 091

2000

4 766 631

2010

8 058 359

Bipeta bia dinowa bimana kuleja mu bilejilu

10, 11. Mu tshilejilu tshia lutete lua mutâda, mbitupa kayi bia dikola dia lutete bidibu baleje?

10 Mu bilejilu bidi biakula bua Bukalenge, Yezu ukavua muleje mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi bipeta bia mudimu wa dinowa. Tukonkononayi tshilejilu tshia lutete lua mutâda ne tshia luevene. Netutambe kuakula bua mushindu udibi bikumbane mu tshikondo tshia ku nshikidilu.

11 Tshilejilu tshia lutete lua mutâda. Muntu udi ukuna lutete lua mutâda. Ludi lukola ne lulua mutshi udi nyunyi yikila. (Bala Matayi 13:31, 32.) Mbitupa kayi bidi bitangila dikola dia lutete bidibu baleje mu tshilejilu etshi? 1) Mushindu wa dikola udi ukemesha. “Lutete lutambe bukese ku maminu onso” ludi lulua mutshi udi ne “matamba manene.” (Mâko 4:31, 32) 2) Dituishibua dia ne: dikola didi dienzeka. ‘Padibu bakuna lutete, ludi lukola.’ Yezu kena wamba ne: “Ludi mua kukola” to. Kadi udi wamba ne: “Ludi lukola.” Kabena mua kuimanyika dikola dialu to. 3) Padi mutshi ukola udi ukoka bantu ne ulua muaba wa kusomba. ‘Nyunyi ya muulu idi ilua kusomba mu mundidimbi wawu.’ Mmunyi mudi malu asatu aa akumbanyina mudimu wa dinowa wa mu nyuma wa lelu?

12. Mmunyi mudi tshilejilu tshia lutete lua mutâda tshipetangana ne mudimu wa dinowa udi wenzeka lelu? (Tangila kabidi tablo wa ne: “Divula dia malonga a Bible.”)

12 1) Mushindu wa dikola: Tshilejilu etshi tshidi tshileja dikola dia mukenji wa Bukalenge ne dia tshisumbu tshia bena Kristo. Katshia ku 1919, mbasangishe benji ba mudimu ba tshisumi mu tshisumbu tshia bena Kristo tshijadikulula. Tshikondo atshi, bungi bua bena mudimu buvua bukese, kadi buakavula ne lukasa. Bulelela, dikola diatshi kumbukila ku ntuadijilu kua bidimu bia 1900 too ne lelu mbualu budi bukemesha. (Yesh. 60:22) 2) Dituishibua: Kabavua mua kuimanyika didiunda dia tshisumbu tshia bena Kristo nansha. Nansha muvua baluishi ba Nzambi bateke mateyi a bungi avua menze bu mabue manene pa lutete lukese, lutete elu luakatungunuka ne kukola, kumbushalu bipumbishi bionso. (Yesh. 54:17) 3) Muaba wa kusomba: “Nyunyi ya muulu” idi ipeta muaba wa kusomba ku mutshi idi ileja bantu ba muoyo muimpe miliyo ya bungi ba mu matunga matue ku 240 badi bitabe mukenji wa Bukalenge padibu balue bena mu tshisumbu tshia bena Kristo. (Yeh. 17:23) Mu tshisumbu emu, badi bapetamu biakudia bia mu nyuma, disulakana ne bukubi.—Yesh. 32:1, 2; 54:13.

Nyunyi ya mishindu mishilashilangane mikile ku mutshi wa mutâda

Tshilejilu tshia lutete lua mutâda tshidi tshileja ne: bantu badi mu tshisumbu tshia bena Kristo badi mu muaba wa kusomba ne badi mu bukubi (Tangila tshikoso tshia 11, 12)

13. Tshilejilu tshia luevene tshidi tshiakula bua bitupa kayi bua didiunda?

13 Tshilejilu tshia luevene. Panyima pa mamu mumane kuela ndambu wa luevene mu bukula, luevene ludi lutuntumuja bukula buonso. (Bala Matayi 13:33.) Mbitupa kayi bia didiunda bidibu baleje mu tshilejilu etshi? Tukonkononayi bibidi. 1) Didiunda didi dikebesha dishintuluka. Luevene ludi lutangalaka “too ne padi bukula buonso budibu basope butuntumuka.” 2) Didiunda didi dimuangalaka mu bionso. Luevene ludi lutuntumuja “bipiminu binene bisatu bia bukula” bionso, mmumue ne: bukula buonso. Mmunyi mudi malu abidi aa apetangana ne mudimu wa dinowa wa mu nyuma udi wenzeka lelu?

14. Mmunyi mudi tshilejilu tshia luevene tshipetangana ne mudimu wa dinowa udi wenzeka lelu?

14 1) Dishintuluka: Luevene ludi luleja mukenji wa Bukalenge, ne bukula buonso budi buleja bantu. Anu mutu luevene lushintulula bukula padibu babisambakaja bionso bibidi pamue, ke mudi mukenji wa Bukalenge ushintulula mitshima ya bantu padibu bawitaba. (Lomo 12:2) 2) Dimuangalaka mu bionso: Dimuangalaka dia luevene didi dileja mushindu udi mukenji wa Bukalenge umuangalaka. Luevene ludi lubuelakana mu bukula too ne padilu lumuangalaka mu bukula buonso. Bia muomumue, mukenji wa Bukalenge mmutangalake “too ne ku ntengu ya buloba.” (Bien. 1:8) Bualu bua mu tshilejilu ebu budi buleja kabidi ne: mukenji wa Bukalenge newumuangalake too ne mu matunga mudibu bakandike mudimu wetu nansha mudi diyisha dienzeka bikole mu musokoko miaba eyi.

15. Mmunyi mudi mêyi adi mu Yeshaya 60:5, 22 makumbane? (Tangila kazubu ka ne: “Yehowa ke udi muenzeje,” mu dibeji dia 93, ne ka ne: “Mudi ‘mutambe bukese mulue tshisamba tshipite bukole,’” mu dibeji dia 96-97.)

15 Bidimu bitue ku 800 kumpala kua Yezu kufilaye bilejilu ebi, Yehowa ukavua mumanyishe ku diambuluisha dia Yeshayi mu ngakuilu udi kayi kupua muoyo muvua mudimu wa dinowa wa mu nyuma mua kuenzeka lelu, ne disanka divuawu mua kupetesha bantu.c Yehowa udi uleja mudi bantu badi ‘bafumine ku miaba idi kule’ bapuila mu bulongolodi buende. Udi wambila ‘mukaji’ udi tshimfuanyi tshia bashadile bena Kristo bela manyi badi pa buloba lelu ne: ‘Neumone muanda eu, neutambe kusanka, mutshima webe neukume, neuwule ne disanka; bua nebakudimune biuma bidi bituadibue pa mâyi manene, nebabifikishe kuudi, ne lupetu lua bisamba bia bantu nelufike kuudi.’ (Yesh. 60:1, 4, 5, 9) Bushuwa, mêyi aa mmalelela. Lelu, bantu bakadi benzele Yehowa mudimu bidimu bia bungi mbuule ne disanka padibu bamona mudi bungi bua bamanyishi ba Bukalenge mu matunga abu buvule kumbukila ku bakese balue binunu bia bungi.

Tshidi tshipetesha batendeledi ba Yehowa bonso disanka

16, 17. Mbualu kayi bumue budi buenza bua “mukunyi ne munowi basanke bonso pamue”? (Tangila kabidi kazubu ka ne: “Mudi trakte ibidi milenge mioyo ibidi mu Amazone.”)

16 Vuluka muvua Yezu muambile bapostolo bende ne: ‘Munowi ukadi ukunguija mamuma bua muoyo wa tshiendelele, bua mukunyi ne munowi basanke bonso pamue.’ (Yone 4:36) Mmunyi mutudi ‘tusanka bonso pamue’ mu mudimu wa dinowa wa pa buloba bujima? Tudi tusanka mu mishindu ya bungi. Tukonkononayi isatu ya kudiyi.

17 Wa kumpala, tudi tusanka patudi tumona mudimu udi Yehowa nawu. Patudi tuyisha mukenji wa Bukalenge, tudi tukuna ntete. (Mat. 13:18, 19) Patudi tuambuluisha muntu bua kulua muyidi wa Kristo, tudi tupola mamuma. Tuetu bonso tudi ne disanka dia bungi patudi tumona mudi Yehowa wenza bua maminu a Bukalenge ‘atoloke ne akole.’ (Mâko 4:27, 28) Amue maminu atudi tukuna atu alua kutoloka pashishe ne batu baapola kudi bakuabu. Ukadi pamuapa mupete bualu budi bufuanangane ne buvua bufikile Joan, muanetu wa bakaji wa mu Grande-Bretagne udi mutambule kukadi bidimu 60. Wakamba ne: “Mvua mupetangane ne bantu bavua bangambile ne: mvua mukune maminu mu mioyo yabu pamvua mubayishe kukadi bidimu bia bungi. Bana betu bakuabu bakalonga nabu Bible ne kubambuluishabu bua kulua batendeledi ba Yehowa meme tshiyi mumanye. Ndi ne disanka bua mudi maminu amvua mukune makole ne muvuabu baapole.”—Bala 1 Kolinto 3:6, 7.

YEHOWA KE UDI MUENZEJE

YEZU wakamba ne: “Malu adi bantu kabayi mua kuenza, Nzambi udi uenza.” (Luka 18:27) Bantu ba bungi bakadi bamone mudi bualu ebu bulelela. Nansha mudi bantu benza ne muabu muonso bua kuimanyika mudimu wa diyisha, Yehowa mmutuambuluishe bua kutungunuka ne kuwenza.

Zacharie

Zacharie Elegbe (udi ne bidimu 66 ne mutambule mu 1963) udi uvuluka muvua dikandika midimu ya Bantemu ba Yehowa mu Bénin diambuluishe bana betu wamba ne: “Bakakandika mudimu wetu mu 1976 patuvua ne bamanyishi 2300 ne mbulamatadi wakamba bua bamanyishe dikandika edi ku bisanji mu miakulu yonso ya mu ditunga. Biakakemesha bantu bikole. Nansha muvua bena mu Bénin bakula miakulu mipite pa 60, bisanji bivua bifila ngumu tshikondo atshi mu miakulu 5 patupu. Nunku pavuabu bamanyishe dikandika edi mu miakulu yonso, bantu binunu bia bungi bavua mu miaba ya kule bakumvua lumu luetu bua musangu wabu wa kumpala. Bakadiebeja ne: ‘Bantemu ba Yehowa mbanganyi? Mbabakandike bua tshinyi?’ Pashishe patuakafika ne lumu luimpe miaba ayi, bantu ba bungi bakitaba lumu luimpe diakamue.” Lelu, mu Bénin mudi Bantemu bapite pa 11 500.

Mariya

Mariya Zinich (udi ne bidimu 74 ne mutambule mu 1957) udi wamba ne: “Pamvua ne bidimu 12, bakumbusha dîku dietu mu Ukraine kuya netu mu bupika mu Sibérie mu Russie. Nansha muvua mbulamatadi muenze muende muonso bua kutukandika mu Union Soviétique mujima, tuakavula. Divula edi divua dikemesha divua dienzeke mu tshikondo tshivuaku buluishi bukole, diakanjadikila ne: mudimu eu ngua Yehowa. Muntu kena mua kuwimanyika.” Muanetu wa bakaji mukuabu diende Mariya (udi ne bidimu 73, ne mutambule mu 1960) wakamba ne: “Pavua mbulamatadi mutume bana betu mu Sibérie, biakambuluisha bua bantu ba bungi ba miaba ya kule bapete pabu bulelela.”

Jesús

Jesús Martín (udi ne bidimu 77 ne mutambule mu 1955) udi uvuluka wamba ne: “Pangakapeta bulelela, kutshivua Bantemu 300 munu mu Espagne. Mu 1960 bakatuadija kutukengesha bikole. Mbulamatadi wakambila bampuluishi bua kukandika Bantemu ba Yehowa. Tshikondo atshi, bivua bikole bua kuyisha lumu luimpe mu ditunga dijima. Malu onso avuabu benza avua amueneka bu ne: bivua bua kutuluisha. Kadi lelu, mu Espagne mudi Bantemu batue ku 111 000. Pamvua mumone didiunda divua dienzeke nansha muvuaku buluishi, biakakolesha dishindika dianyi dia ne: padi Yehowa ku luseke luetu, kakuena tshidi mua kutukolela.”

18. Mbualu kayi budi bupetesha disanka budi mu 1 Kolinto 3:8?

18 Mushindu muibidi, tudi tuenza mudimu ne disanka patudi tuvuluka mêyi a Paulo a ne: “Muntu yonso neapete difutu diende bilondeshile mudimu wende.” (1 Kol. 3:8) Badi bafila difutu bilondeshile mudimu, kadi ki mbilondeshile bipeta bia mudimu to. Bualu ebu budi bukolesha bantu badi bayisha mu teritware idi bantu babenga lumu luimpe. Ku mêsu kua Nzambi, Ntemu yonso udi wenza mudimu wa kukuna ne muende muonso udi ‘ukuama mamuma a bungi’ ne pashishe udi upeta disanka.—Yone 15:8; Mat. 13:23.

19. a) Mmunyi mudi mulayi wa Yezu udi mu Matayi 24:14 utupetesha pawu disanka? b) Ntshinyi tshitudi ne bua kumanya nansha tuetu katuyi bafike ku divuija bantu bayidi?

19 Mushindu muisatu, tudi tusanka bualu mudimu wetu udi ukumbaja mulayi. Tangila tshivua Yezu muandamune bapostolo bende pavuabu bamuebeje ne: “Ntshimanyinu kayi tshialeja ne: ukadiku ne tshia ku nshikidilu kua ndongoluelu wa malu eu?” Wakabambila ne: bumue bua ku malu avua enza tshimanyinu atshi buvua mudimu wa kuyisha pa buloba bujima. Uvuaku wakula bua mudimu wa kuvuija bantu bayidi anyi? Tòo. Wakamba ne: “Nebayishe lumu luimpe elu lua Bukalenge pa buloba bujima budi bantu basombe bua luikale bujadiki.” (Mat. 24:3, 14) Nunku, kuyisha Bukalenge anyi kukuna maminu mbumue bua ku malu a mu tshimanyinu. Ke bua tshinyi patudi tuyisha lumu luimpe lua Bukalenge, tudi bamanye ne: nansha tuetu katuyi bafike ku divuija bantu bayidi, tudi bafile “bujadiki.”d Eyowa, nansha bantu bitabe anyi babenge, tudi tukumbaja mulayi wa Yezu ne tudi ne diakalenga dia kuikala “benzejanganyi ba mudimu ne Nzambi.” (1 Kol. 3:9) Ebu ki mbualu bua disanka anyi?

‘Ku kupatuka kua dîba too ne ku kubuela kuadi’

20, 21. a) Mmunyi mudi mêyi adi mu Malaki 1:11 akumbana? b) Bua bidi bitangila mudimu wa dinowa, udi mudisuike bua kuenza tshinyi?

20 Mu bidimu lukama bia kumpala, Yezu wakambuluisha bapostolo bende bua kumona ne: bivua bikengela kuenza mudimu wa dinowa ne mitalu. Kumbukila mu 1919 too ne bidimu biakalonda, Yezu mmuambuluishe bayidi bende ba matuku etu aa bua kumvuabu pabu bulelela ebu. Nunku, bantu ba Nzambi mbavudije mudimu wabu. Bushuwa bantu ki mbakumbane bua kuimanyika mudimu wa dinowa nansha. Anu muvua muprofete Malaki muambe, mudimu wa diyisha udi wenzeka lelu ‘ku dipatuka dia dîba too ne ku dibuela diadi.’ (Mal. 1:11) Eyowa, ku kupatuka kua dîba too ne ku kubuela kuadi, mmumue ne: miaba yonso idi bantu pa buloba kumbukila ku Est too ne ku Ouest, bakunyi ne bapodi badi benza mudimu ne badi basanka bonso pamue. Ku kupatuka kua dîba too ne ku kubuela kuadi, mmumue ne: kumbukila ku dinda too ne ku dilolo peshi dituku dijima, tudi tuenza mudimu ne mitalu.

21 Patudi tutangila bidimu 100 bidi bishale ne tumona mudi kasumbu kakese ka bantu ba Nzambi kadiunde ne kalue ‘tshisamba tshipite bukole,’ mioyo yetu idi bushuwa ‘ikuma ne mmiuwule’ ne disanka. (Yesh. 60:5, 22) Disanka edi ne dinanga dietu kudi Yehowa, “Mfumu wa dinowa” bisake yonso wa kutudi bua kutungunuka ne kuenza mudimu bua kukumbaja mudimu munene wa dinowa eu.—Luka 10:2.

a Pavua Yezu muambe ne: ‘madimi adi matoke,’ uvua mua kuikala wakula bua mizabi mitoke ivua musumba wa bena Samaleya mua kuikala bavuale bavuaye mumone benda basemena kudiye.

b Bua kumanya malu a bungi bua bidimu ebi ne bidimu makumi biakalonda, tudi tukulomba bua kubala mukanda wa Les Témoins de Jéhovah : Prédicateurs du Royaume de Dieu, dibeji dia 425-520 mudibu baleje malu avua menzeke mu mudimu wa dinowa kumbukila mu 1919 too ne mu 1992.

c Bua kumanya malu a bungi adi atangila mulayi muimpe eu, bala mukanda wa La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains II, dibeji dia 303-320.

d Balongi ba Bible bakavua bumvue bulelela bua mushinga ebu. Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona tshia dia 15/11/1895 (Angl.) tshiakamba ne: “Bobu basangishe mponda nansha mikese, dimanyisha bulelela didi pamuapa mua kuenzeka bikole. . . . Bantu bonso badi mua kuyisha evanjeliyo.”

Udiku umona Bukalenge bu bualu bulelela anyi?

  • Mmalu kayi adi Bukalenge bukumbaje mu mudimu wa dinowa dia mu nyuma?

  • Mmunyi mudi tshilejilu tshia lutete lua mutâda ne tshia luevene bikukankamija bua kuenza mudimu wa kuyisha?

  • Mmalu kayi adi atupetesha disanka patudi tuyisha?

MUDI TRAKTE IBIDI MILENGE MIOYO IBIDI MU AMAZONE

Antônio Simões

Antônio Simões

MUKULU muena Kristo wa lulamatu udi ne bidimu 91 diende Antônio Simões udi uvuluka ne disanka muvua tatuende ne bayende wa tatuende mukaji bapete bulelela ku diambuluisha dia trakte ibidi ivua Bantemu ba Yehowa bapatule. Wakebeja bantu bavua balue kumutangila ne: “Nudiku basue kumvua bualu ebu anyi?” Bakamuandamuna ne: “Eyowa.” Antônio wakasanka bikole, ne kusombaye utua mimuemue bua kulonda muyuki wende.

Wakabambila ne: “Tatuanyi Zeno uvua mpasata wa ba-Batiste. Mu 1931, wakaya ntanta mule mu dîtu dia Amazone bua kumona muena mu tshitendelelu tshiabu kampanda. Wakasangana mu nzubu mua muntu au trakte ya malu a mu Bible ibidi. Muntu au uvua muyipete mu tshitanda tshiabu, kadi kavua mumanye uvua muyishiye to. Trakte umue uvua wakula bua iferno ne mukuabu bua dibika dia bantu ku lufu. Malu avua tatu mubale akamulenga. Wakavuluka diakamue Guilherme bayende wa yayende uvua umuambila njila ne njila ne: ‘Tshitu ngitaba dilongesha dia iferno wa kapia to. Nzambi wa dinanga kena mua kuenza muaba wa nunku to.’ Bu muvua tatu ne dijinga dikole dia kuleja Guilherme trakte eu, wakabuela mu buatu buende ne kuenzaye mêba 8 mutangile ku Manaquiri musoko udi pabuipi ne Manaus, muaba uvua Guilherme musombele.

Antônio Simões mukuate foto ibidi ya tshisumbu tshia kumpala tshia mu Manaquiri, mu provense wa Amazone mu Brésil

Tshisumbu tshia kumpala tshia mu Provense wa Amazone mu Brésil

“Pavua tatu ne Guilherme bakonkonone trakte eyi, bakamba ne: ‘Ebu ke bulelela.’ Diakamue, bakafunda mukanda bua kulomba Betele wa Brésil mikanda. Tatu wakalekela bumpasata, yeye ne tatuanyi mukuabu eu kutuadijabu kumanyisha mukenji wa mu Bible mu tshitupa tshia kule etshi. Bu muvua bantu babateleja bimpe, bakenza tshisumbu mu tshidimu tshimue mu Manaquiri. Matuku makese, bena mu musoko 70 bakavua babuela mu bisangilu ne kuenzabu tshisumbu tshinene tshia mu Brésil.” Antônio udi wanji upuwa. Pashishe udi ubebeja ne: “Kabienaku bikemesha bua kumvua mudi mukenji wa Bukalenge mufike mu Amazone anyi?” Eyowa. Tutete tubidi tukese tuvuabu bamatshishe, mmumue ne: trakte ibidi, tuakela miji mu dîtu dinene dia Amazone ne kukola kulua tshisumbu tshinene. Tshisumbu tshia Manaquiri tshikadi ne bidimu 83 katshiena kabidi tshisumbu tshimue tshia mu Provense wa Amazone mu Brésil to, bualu lelu mukadi bisumbu 143.

MUDI ‘MUTAMBE BUKESE MULUE TSHISAMBA TSHIPITE BUKOLE’

‘MUNTU udi mutambe kupuekela nealue tshisamba, udi mutambe bukese nealue tshisamba tshipite bukole. Meme Yehowa nengendeshe muanda eu mu tshikondo tshiawu.’ (Yesh. 60:22) Mmunyi mudi mulayi eu mukumbane? Ntshinyi tshidi dikumbana diawu dienzele Bantemu ba kale ba pa buloba bujima?

Börje Nilsson

Börje Nilsson (udi ne bidimu 84 ne mutambule mu 1943) udi wamba ne: “Ndi mvuluka muena Kristo muela manyi mukuabu uvua kolportere mu bidimu bia 1920. Pavuabu bamuambile bua kuyisha pabuipi ne tshia bibidi tshia ditunga dia Suède, wakitaba ne kutuadija kuyisha. Mudimu wende ne wa bena Kristo ba lulamatu bakuabu wakapatula bipeta bimpe. Lelu tudi ne bamanyishi bapite pa 22 000. Nansha munkadi mukulakaje, ndi musue kutungunuka ne kuenza mudimu wa Yehowa. Nnganyi udi mumanye malu a kukema adi Yehowa mutulongoluele?”

Etienne Esterhuyse

Etienne Esterhuyse (udi ne bidimu 83 ne mutambule mu 1942) udi wamba ne: “Lelu, bidi binkemesha pandi ntangila panyima ne mmona mudi bantu ba Yehowa bavule mu Afrique du Sud, bumbuke mu 1500 mu 1942 ne lelu bapite pa 94 000. Bidi bikolesha ditabuja bua kuikala mu bulongolodi bunene ebu.”

Keith Gaydon

Keith Gaydon (udi ne bidimu 82 ne mutambule mu 1948) udi wamba ne: “Pandi mmona mudi bamanyishi bavule mu Grande-Bretagne kumbukila ku 13700 mu 1948 ne lelu batue ku 137 000, bidi bindeja ne: mudimu eu ngua Yehowa. Bivua mua kuikala bikole bua kuwukumbaja ku bukole buetu, kadi Yehowa ke ‘udi wenza malu a kukema.’”—Ekes. 15:11, NWT.

Ulrike Krolop

Ulrike Krolop (udi ne bidimu 77 ne mutambule mu 1952) udi wamba ne: “Panyima pa Mvita mibidi ya buloba bujima, bena mu bisumbu bia mu Allemagne bavua bakoleshibue bua muvua Bantemu batantamene buluishi bua kudi bena Nazi. Bantu bavua dijinga ne busambi, ne tuvua mua kubapeshabu katuyi tuelakana bualu Bantemu kabavua babuelakane mu mvita mibi ayi to. Ndi mumone mudi nyuma wa Yehowa mulombole bantu bende mu bidimu 60 bishale ebi. Lelu, mu Allemagne mudi Bantemu bapite pa 164 000. Mbualu buimpe be!”

Mariya Brinetskaya

Mariya Brinetskaya (udi ne bidimu 77 ne mutambule mu 1955) udi wamba ne: “Bakantambuisha butuku pavuaku muîdima bua kabatukuatshi. Panyima, bakatuma bayanyi mu kamponya ka kule bua muvuaye Ntemu. Ngakatungunuka ne kuyisha mu musoko wetu mu Russie ne budimu, ne bantu ndambu bakitaba bulelela. Tshikondo atshi, tuvua bena Kristo balume ne bakaji bakese. Ndi ne disanka bualu lelu kudi Bantemu bapite pa 168 000 mu Russie.”

Kimiko Yamano

Kimiko Yamano (udi ne bidimu 79 ne mutambule mu 1954) udi wamba ne: “Mu 1970, pangakamanya ne: mu Japon muvua bamanyishi 10 000, ngakapuekesha binsonji bia disanka ne ngakalaya kabidi Yehowa ne: ‘Ndi musue kushala mukulamate matuku anyi onso a muoyo.’ Ela meji bua disanka dindi nadi lelu bua mutudi ne bamanyishi bapite pa 216 000 mu Japon.”

Daniel Odogun

Daniel Odogun (udi ne bidimu 83) udi wamba ne: “Pangakatambula mu 1950, mu Nigéria muvua bamanyishi 8 000. Lelu, mbatue ku 351 000. Mu mpuilu, bitu binkolesha pantu mmona bantu ba bungi ne ntu mvuluka mêyi adi mu Hagai 2:7. Yehowa udi bushuwa unyukula bisamba ne bintu bia mushinga bidi bipatuka. Ntshidi ndienzeja ne muanyi muonso bua kuyisha bualu ke wanyi mushindu wa kuamba ne: ‘Yehowa tuasakidila.’”

Carlos Silva

Carlos Silva (udi ne bidimu 79) udi wamba ne: “Mu Brésil muvua Bantemu 5 000 pangakatambula mu 1952. Tshidimu atshi, tuakenza mpuilu mu nzubu wa dibidija mubidi mu São Paulo. Kuvua anu mashinyi abidi muaba wa kuimanyikijila mashinyi. Muanetu mukuabu wakandeja tshipalu tshia Pacaembu tshivua pabuipi ne kungebejaye ne: ‘Udi wela meji ne: netuwulaku mu tshipalu etshi dimue dituku anyi?’ Bivua bimueneka bu ne: kabivua mua kuenzeka to, kadi mu 1973, bantu 94586 bakapatamu. Lelu, mu Brésil mudi Bantemu bapite pa 767 000. Bualu ebu budi bunsankisha.”

Carlos Cázares

Carlos Cázares (udi ne bidimu 73) udi wamba ne: “Pangakatambula mu 1954, mu Mexique muvua bamanyishi 10 500. Kuvua dijinga dinene, nunku ngakalua mutangidi wa tshijengu pamvua ne bidimu 21. Tshivua dibenesha bua kumona dikumbana dia mêyi a mu Yeshaya 60:22 ne anyi abidi. Mpindieu tudi ne bamanyishi bapite pa 806 000 badi balombola malonga a Bible mapite pa muliyo umue. Bidi bienza disanka dia bungi.”

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu