TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w93 1/8 dib. 21-25
  • Yehowa, tshieyemenu tshianyi kutuadija ku buana

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Yehowa, tshieyemenu tshianyi kutuadija ku buana
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mbangilu wa disankidila dia malu a mu nyuma
  • Nzala ya mu nyuma idi ivula
  • Didiunda dia mu nyuma ku Birmanie
  • Ntemu wa dikima
  • Dinyemena ku Inde
  • Mushindu wakuumushibua dikandikibua
  • Dipingana ku Birmanie munyangakaja ne mvita
  • Tudi tuya kusombela ku Australie
  • “Ke meme eu! Untume”
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tuenze malu atudi bamanye ne: mmimpe
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2006
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
w93 1/8 dib. 21-25

Yehowa, tshieyemenu tshianyi kutuadija ku buana

KUDI BASIL TSATOS

Tshidimu tshia 1920; muaba, mikuna mipuekele ya Arkadia mu rejon mulengele wa Peloponnèse, ku ditunga dia Grèce. Mvua mu bulalu, ne disama dikole dikuata buowa dia grippe espagnole divua dikuate buloba bujima.

MUSANGU wonso uvua ngonga wa eklezia udila, mvua mmanya se: uvua umanyisha lufu lua mukuabo muntu. Nendonde panyi anyi? Diakalenga, meme kumvua bimpe, kadi miliyo ne miliyo ya bantu bakafua. Nansha mumvua anu ne bidimu muanda-mukulu, bualu ebu bukuata buowa butshidi anu ne muoyo mu tshivulukilu tshianyi.

Mbangilu wa disankidila dia malu a mu nyuma

Kupita tshikondo tshîpi, kaku, tatuende wa mamu wakafua. Kunyima kua dijikibua, ndi mvuluka muvua mamu mulue kutusangana, muakunyanyi wa bakaji ne meme mu mbalanda wa nzubu wetu. Kabiyi mpata, wakakeba mua kutuuyisha kanyinganyinga ketu, pa kuamba ne lutulu se: “Nenku, bana, buonso buetu tudi ne bua kukulakaja ne kufua.”

Nansha muakambaye ne lutulu, miaku yende yakandubakaja. Meme kuela meji se: ‘Ndiakabi kayipu! mbualu kayipu bubi!’ Kadi bubidi buetu tuakasanka pakasakidila mamu ne: “Palukila Mukalenge tshiakabidi, neabishe bafue ku lufu, ne katuakufua kabidi to!” Ah, ebi bivua bikolesha ku muoyo!

Kumbukila apu, meme kutuadija kusanka bua kumanya tshikondo atshi tshia disanka tshiavuabi kuenzeka. Meme kuebeja bantu bavule, kadi muntu nansha umue kavua mukumbane bua kungandamuna, kakuvua nansha muntu uvua usanka bua kuakula pa muanda eu.

Dikuabo dituku, pamvua ne bidimu 12, tatu wakapeta mukanda kampanda kudi tutuende uvua musombele ku Etats-Unis. Uvua ne mutu wa bualu wa La harpe de Dieu, mupatula kudi Watch Tower Bible and Tract Society. Meme kutangila ku tshikebelu, ne mêsu anyi akakenka ne disanka pangakamona nshapita uvua ne tshiena-bualu tshia “Dialukila dia Mukalenge wetu.” Meme kuwubala ne ditabalela dikole, kadi tshiakasanka bualu kabakafila tshidimu tshia dialukila diende to. Kadi, mukanda wakaleja se: kabivua ne bua kuikala kule nansha.

Mutantshi mukese, meme kutuadija kubuela mu tulasa tua bikadilu ne kudifila mujima mu malonga anyi. Ku musangu ne ku musangu, tatu mukuabo uvua ku Amerika uvua utuma nimero ya La Tour de Garde, imvua nsanka bua kubala. Kabidi, dia lumingu dionso mvua mbuela mu kalasa [ka malu a Nzambi] ka mu dia lumingu muvua muepiskopo ulua misangu ya bungi kuyukila netu.

Mu dia lumingu kampanda, muepiskopo wakamba ne tshiji tshiji tshikole ne: “Benyi mbuwuje tshimenga tshietu ne mikanda ya babuludianganyi.” Pashishe kuelaye mulu nimero wa La Tour de Garde ne kuela dîyi dikole ne: “Biamona umue wa kunudi mikanda bu eyi ku nzubu, alue nayi mu eklezia ne nenyoshe.”

Bukole bua dîyi diende buakandubakaja, kadi ngikadilu wende wa disombuela wakatamba kundubakaja. Nenku, tshiakitabuja dilomba diende to. Kadi, ngakafundila tatu mukuabo ne kumulomba bua kantuminyi kabidi mikanda kayi yonso ya Watch Tower. Kadi, ngakatungunuka ne kuela meji pa dialukila dia Kristo.

Nzala ya mu nyuma idi ivula

Mu diikisha dia mu muvu wa été, meme kupatula mushete wanyi bua kuelamu bilamba bianyi. Muinshi muvua tukanda tukese tusatu tua Société Watch Tower. Tshivua muanji kutumona to. Kamue kavua ne tshiena-bualu tshia Bafua badi penyi?

Meme kuela meji se: ‘Mbualu buimpe bua kumanya.’ Nansha muntshivua muvuluke didimuija dia muepiskopo, ngakapangadija bua kubala tukanda etu ne ntema bua kupeta bilema bimvua muele meji bua kusanganamu. Meme kuangata crayon anyi katshi kume ne kutuadija dikeba dianyi ne ntema. Biakankemesha pa kumona se: bintu bionso mu kakanda aka bivua bia meji, ne tshiambilu tshionso tshivua ne mvese mitela, nenku mubadi uvua mua kuyikonkonona mu Bible.

Bu mutuvua katuyi ne Bible, meme kudiebeja bikala mvese miteka miaba mibi bua kukumbaja tshipatshila tshia bafundi. Nenku, meme kufundila tatu mukuabo bua kumulomba bua kuntuminaye Bible mujima. Yeye kumuntumina ne lukasa luonso. Diakamue, meme kumubala misangu ibidi kumbukila ku ntuadijilu too ne ku ndekelu, nansha muvuamu bintu bia bungi bimvua tshinyi mua kumvua, mukanda wa Danyele ne wa Buakabuluibua yakankemesha. Mvua njinga kumanya bintu bivuabo bamanyishamu, kadi kakuvua muntu nansha umue pabuipi uvua mua kungambuluisha.

Ngakalekela kalasa mu 1929, ne pashishe, tatu mukuabo uvua ku Amerika wakantumina tshiakabidi nimero ya La Tour de Garde. Meme kutuadija kuyisankidila bikole bitambe, meme e kumulomba bua kuikalayi uyintumina pa tshibidilu. Meme kutuadija kabidi kuakula ne bakuabo pa ditekemena dia mu matuku atshilualua dimvua mulonge mu bibejibeji. Kadi, nsombelu wanyi wakashintuluka bikole.

Didiunda dia mu nyuma ku Birmanie

Bakunyi ba mamu ba balume bakaya kusombela ku Birmanie (lelu udi ne dîna dia Myanmar), ne bena dîku dietu bakapangadika se: bu meme mua kuya kudibo, bivua mua kungambuluisha bua kudiundisha lungenyi luanyi ne imue misangu kutuadija bungenda-mushinga. Matunga a kudi dîba dipatukila avua ansankisha bikole, nenku bivua musangelu pamvua ngela meji bua kuyaku. Ku Birmanie, ngakatungunuka ne kupeta La Tour de Garde kudi tatu mukuabo, kadi tshiakapetangana ne umue wa ku balongi ba Bible nansha umue, ke dîna divuabo babikila Bantemu ba Yehowa mu tshikondo atshi.

Dimue dituku, musangelu wakankuata pangakasangana mu La Tour de Garde dimanyisha bua mikanda ya Lumière, bibungu bibidi bivua biumvuija mukanda wa mu Bible wa Buakabuluibua. Kusakidila apu, meme kumvua se: mudimu wa Balongi ba Bible mu ditunga dia Birmanie bavua bawulombola kudi filiale wa Société Watch Tower wa ku Inde, ku tshimenga tshia Bombay. Meme kufunda ne lukasa luonso bua kulomba mikanda ya Lumière, ne kulomba kabidi bua Balongi ba Bible ba ku Inde kutumibuabo bua kuamba lumu luimpe ku Birmanie.

Mikanda eyi yakafika ne lukasa ku poste, ne lumingu lujima anyi kupita apu pashishe, bakankumbula kudi Balongi ba Bible ba ku Birmanie. Mvua ne disanka dia kumvua se: kuvua kasumbu kabo kakese muaba umvua musombele mu Rangoon, tshimamuende wa bukalenge tshia Birmanie. Bakandomba bua kubuela mu malonga abo a pa tshibidilu a Bible ne bua kuenza pamue nabo mudimu wa kuamba lumu luimpe ku nzubu ne ku nzubu. Diambedi mvua ne dielakana dikese, kadi pashishe meme kutuadija kusanka bua kuabanyangana dimanya dia Bible ne bena Buddha, bena Hindu, ne bena Islam, ne bena nkristo ba ku dîna.

Filiale wa Inde wakatuma ba-ministre ba ku dîba ne ku dîba babidi (bavuabo babikila ne: bampanda-njila), Ewart Francis ne Randall Hopley. Bubidi buabo bavua bafumina ku ditunga dia Angleterre ne bakenza mudimu mu Inde munkatshi mua bidimu bivule. Bakankankamija bikole, ne mu 1934, meme kutambula bu tshimanyinu tshia diditshipa dianyi kudi Yehowa.

Ntemu wa dikima

Pashishe, filiale wa Inde wakatuma bakuabo bampanda-njila ku Birmanie. Babidi ba kudibo, Claude Goodman ne Ron Tippin, wakela nshinga ku gare wa kawulu ne kuyukilaye ne Sydney Coote, mulombodi wa gare eu. Wakanyisha mikanda eyi, kuyibala ku ntuadijilu ne ku ndekelu, ne kutuadija kufundila mukuluende wa bakaji musela, Daisy D’Souza, ku Mandalay. Yeye pende wakasangana se: mikanda eyi ivua mimpe ne kulombeshaye mikuabo.

Daisy, uvua muikale muena Katolike mulelela, uvua muntu wa dikima dia pa buadi. Wakatuadija kukumbula bena mutumba nende ne kubambila bintu bivuaye ulonga. Ne pakamukumbulabo kudi nsaserdose wa parwase, bua kumuebeja bua tshinyi uvua mulekele dibuela mu eklezia, wakamuleja se: Bible kavua muanyishe bintu bivuaye ulongesha, bu mudi inferno wa kapia.

Ndekelu wa bionso wakamukonka ne: “Kunyima kua bidimu ebi bionso bimvua mbambila bua inferno wa kapia, mmunyi mundi mua kubambila mpindieu bua se: muaba wa mushindu’eu kawenaku? Muntu nansha umue kakulua kabidi mu eklezia to.”

“Biwikala muena nkristo mulelela,” Daisy kumuandamuna, “neubalongeshe bulelela, kuyi uditatshisha bua biavua kuenzeka.” Pashishe, wakasakidila ne: “Wewe kuyi mulongeshe, nanku meme nendongeshe!” Ne wakalongesha.

Dick ne Daisy ne ba-yay’abo bakatambushibua ku Rangoon musangu umue nanyi. Kupita bidimu bisatu, mu 1937, meme kusela Phyllis, muanabo muibidi.

Dinyemena ku Inde

Masalayi a bena Japon akabuela mu Birmanie mu Mvita Mibidi ya buloba bujima, ne tshimenga tshia Rangoon tshiakakuluka mu dia 8 Mars 1942. Ba-civil benyi bavua ne bua kuya ne lukasa luonso ku ditunga dia Inde. Nkama ne nkama ya bantu bakakeba mua kunyemena muitu, kadi bavule bakafuila mu njila. Meme kumanyangana ne munene wa masalayi muimikila majitu a kupatula bantu mu ditunga, nenku mvua ne mushindu wa kupeta tiké ya mazuwa a pa mâyi a ndekelu avua ne bua kumbuka ku Rangoon matangile ku Calcutta. Kulekela nzubu yetu ne bintu bietu mu lubilu kuvua tshikondo tshia dibungama bua buonso buetu. Ditunga dia Birmanie diakakuatshibua kudi masalayi a bena Japon kumbukila mu 1942 too ne mu 1945.

Mfranga yetu ivua mikese patuakafika ku Inde, ne bua kupeta mudimu bivua bikole. Ebi biakapatuisha diteta dia ditabuja dietu. Meme kumonangana ne munene wa masalayi a bena Angleterre umpeshile mudimu uvua kawuyi wa mvita, kadi wa makuta wa kusadila mu biro bia diangata bantu ku mudimu wa busalayi. Ne diambuluisha dia Yehowa, ngakapeta mushindu wa kubenga mudimu eu, nenku ngakalama kuondo ka muoyo ka muena nkristo katoke. (Yeshayi 2:2-4) Mu mishindu mikuabo kabidi, tuakumvua tshianza tshia Yehowa tshia dinanga.

Tuakasombela ku New Delhi, tshimamuende wa bukalenge tshia ditunga dia Inde, kuvuabi bikole bua kupeta nzubu wa kufutshila. Kadi, tuakapeta nzubu wa kufutshila munkatshi menemene mua tshimenga. Muvua tshibambalu tshinene tshia tshisombelu tshivua ne tshibuelelu tshiatshi nkayatshi, ne tshisombelu etshi tshiakalua Nzubu wa Bukalenge mu bidimu bikese biakalonda bua tshisumbu tshia Bantemu ba Yehowa tshia ku tshimenga tshia Delhi. Kadi, bua dikandikibua divua pa mikanda yonso ya Société Watch Tower mu 1941 mu Inde, kakuvua mushindu wa kupeta mikanda idi yumvuija Bible.

Mushindu wakuumushibua dikandikibua

Dimue dialumingu mu 1943, aba bavua babuele mu bitendelelu bia tshimenga tshia Delhi bakapeta dibeji ditua biala kudi bamfumu 13 ba bitendelelu bishilangane. Divua didimuija ne: “BENA MUABO BA TSHIMENGA TSHIA DELHI NUADIMUKA NE BANTEMU BA YEHOWA.” Dibandibua divua dia se: mudimu wetu uvua mukandikibue mu Inde bua mabingila a politike.

Ne dianyisha dia biro bia filiale ku Bombay, tuakapatula ne kuabanya ne lukasa luonso dibeji divua diela patoke bamfumu ba bitendelelu. Bu mumvua mutangidi muludiki, dîna dianyi ne adresse biakafundibua kuinshi kua dibeji divua ne miaku mikole. Pashishe, bampulushi bakatukuata ne kutuela mu buloko patusangenabo, Margrit Hoffman ne meme tuabanya dibeji divua diela bamfumu ba bitendelelu patoke. Kadi, mutantshi mukese, bakatulekela kunyima kua difuta tshieya.

Pashishe, mu mudimu wende wa buambi, Margrit wakakokola ku tshiibi tshia Mukalenge Srivastava, ministre muende lumu mu kabambalu ka tshindondi wa mfumu wa ditunga. Mukalenge Srivastava wakamuakidila ne musangelu, ne mu diyukidilangana diabo, Margrit wakamuambila ne: mikanda yetu ivua mikandikibue kapayi bualu mu ditunga dia Inde. Dine dituku adi, Margrit wakamonangana kabidi ne muena mu parlement wa ku ditunga dia Madras. Uvua mu tshimenga bua kubuela mu tshisangilu tshia ba-député. Wakamumvuija mudi dikandika dia mikanda yetu kadiyi diakane, ne muena mu parlement wakalaya bua kujula lukonko elu mu tshisangilu tshikuabo tshia ba-député.

Mu tshikondo atshi, mvua ngenza mudimu mu lupitadi kampanda lua tshimenga bu fizioterapete. Nenku, Mukalenge Srivastava wakapeta disama ne lupitadi luakantuma bua kumona bikala fizioterapi mua kumuondopa. Meme kusangana se: Mukalenge Srivastava uvua muntu wa bulunda, ne bu mutuakayukila, meme kumuambila se: Mukalenge mukaji Hoffman ne meme tuakapatuka mu buloko kunyima kua difuta dia tshieya. Meme kumumvuija bua se: madikolela a bamfumu ba bitendelelu ke avua mafikishe ku dikandikibua dia mikanda yetu idi yumvuija Bible bua mabingila a politike petu katuyi tudibueja nansha kakese mu malu a politike. Meme kutungunuka ne kumuambila se: muena-mpala wa filiale wetu, Edwin Skinner, wakalomba bua kumvuija mmuenenu wetu kadi bakabenga kumuandamuna.

Kupita matuku abidi, Mukalenge Srivastava wakangambila ne: “Mukalenge Jenkins [munene wa mbulamatadi uvua kayi musue mudimu wetu] uvua ne bua kupeta pension mu matuku makese ne nebamupingane kudi Mukalenge Francis Mudie. Ambila Mukalenge Skinner afike, bua meme kumutuangaja ne Mukalenge Francis.”

Mukalenge Srivastava wakalongolola tshisangilu bu muvuaye mulaye. Mu tshisangilu etshi, Mukalenge Francis Mudie wakambila muanetu Skinner ne: “Tshiena mua kukulaya tshintu nansha tshimue, kadi nentangile tshilumbu etshi.” Bu muvua parlement ne bua kubuela mu matuku makese, muanetu Skinner wakashala bua kumona tshipeta. Bilondeshile dîyi diakambaye, muena mu parlement wa ku ditunga dia Madras wakimana kuulu ne kuebeja ne: “Mbulelela anyi bua se: mikanda ya Watch Tower Bible and Tract Society mmikandikibue bua mabingila a politike?”

“Tòo, dikandikibua divua ditekibue bua kuepuka imue nsombelu,” ke muakandamuna Mukalenge Francis Mudie, “kadi mbulamatadi mmuangate mpindieu dipangadika dia kuumusha dikandika.”

Ndituku kayipu dia disanka patuakumvua lumu alu! Kupita lumingu lujima, biro bia filiale ku Bombay biakapeta mukanda uvua umanyisha ndekelu wa dikandikibua.

Dipingana ku Birmanie munyangakaja ne mvita

Bukokeshi bua bena Britanike buakapingana ku Birmanie kunyima kua Mvita Mibidi ya buloba bujima, ne ba kutudi Bantemu dikumi bakapingana ku Rangoon kunyima kua ngondo mikese. Tuvua ne disanka dia kumona tshiakabidi Bantemu bakese bena ditunga bakashala. Ditunga divua mu nsombelu wa luse. Midimu ya mbulamatadi, ne ya nzembu ne ya diambulangana, kayitshivuaku. Nenku, tuakasumba mashinyi a jeep kudi basalayi ne kualongolola bua kuambula bantu bua kuya mu bisangilu bituakalongolola mutantshi mukese kunyima kua dipingana dietu.

Muntu mukuabo uvua usankidila lumu luimpe wakatupesha tshitupa tshia buloba, ne diambuluisha dia bantu ba muoyo muimpe ba muaba awu, tuakibaka Nzubu wa Bukalenge wa bunene buakanyine. Uvua muibaka ne bipanda bia nshiba, ne bimana bibambala ne nshiba, ne mufinga ne nsona. Muaba eu, mu Avril 1947, Nathan H. Knorr, muludiki wa Société Watch Tower wa mu tshikondo atshi ne sekretere wende, Milton G. Henschel, bakenza miyuki mu dikumbula diabo ku Rangoon. Musangu eu, tuvua ne Bantemu 19 mu Birmanie mujima. Kadi, diyuki dia patoke dia muanetu Knorr, dienzela ku New Excelsior Theatre, bakaditeleja kudi bantu 287!

Tudi tuya kusombela ku Australie

Mu dia 4 Janvier 1948, Birmanie wakapeta budishikaminyi kudi ditunga dia Grande Bretagne, ne bena Mputu bavule bakasangana se: bivua bimpe bua buobo kumbuka mu ditunga edi. Kunyima kua bamane kusambila, Phyllis ne meme tuakangata dipangadika dia kuangata muanetu wa bakaji ne kumuangala ku Australie. Tuakaya ku Perth, tshimamuende wa bukalenge tshia Australie.

Patuakumuka tshiakabidi ku Birmanie, ne musangu eu bua kashidi, tshivua tshikondo tshia dibungama dikole buetu tuetu. Ku musangu ne ku musangu, tuakumvua ngumu ya banangibue betu bavua bashaleku, ne tuvua ne disanka dia kumanya se: mudimu wa Bukalenge uvua anu mutangile kumpala mu ditunga edi.

Kumbukila mu 1978, bua bidimu binayi, tuvua ne disanka dia kusadila bisumbu bionso bia muakulu wa tshiena-Greke mu bimenga bivule bia Australie. Ebi bivua biumvuija ngendu mivule, bualu ditunga edi dinene didi ne bule bua 4 200 km kumbukila kudi dîba dipatukila too ne kudidi dibuelela. Kunyima kua tshikondo tshikese, mivu, idi mishilangane bikole kumbuka ku rejon umue too ne ku mukuabo, ebi biakatekesha bukole buetu bua mubidi. Nenku, tuakapingana tshiakabidi ku Perth, kungakatungunuka ne kusadila bu mukulu mu tshimue tshia ku bisumbu 44 bia mu tshimenga.

Bu mudi bidimu bienda bipita, lumonu luanyi ludi luenda luteketa, ne kubala kuenda kunkolela. Kadi, nansha mutudi ne ntatu ya masama, mitshima yetu itshidi anu ya bana batekete. Bubidi buetu, tudi bindile ne muoyo mujima dituku dia disanka pikala buonso badi batshina Yehowa mua kumona butoke bua dîba dia buimpe “bukenka, ne diondopa mu mapuapua adi; ne [tuetu] netulopoke ne netunaye bu bana ba ngombe palopokabo mu tshikumbi.”​—Malaki 4:2.a

[Mêyi adi kuinshi]

a Mu dia 13 Décembre 1992, patshivuabo balongolola muyuki eu, muanetu Tsatos wakalala mu lufu.

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Dîku dianyi ne bana betu Henschel ne Knorr ku Birmanie (Myanmar) mu 1947

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Basil Tsatos ne mukajende, Phyllis, ku Australie

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu