Muena disanka mmuena budipuekeshi
“Nzambi udi upidia bena lutambishi, kadi, udi ufila buimpe bukena-butuakanyine kudi bena budipuekeshi.”—1 PETELO 5:5.
1, 2. Ntshinyi tshiakenza Yezu mu Muyuki wende wa pa Mukuna, bua kuleja diumvuangana pankatshi pa disanka ne budipuekeshi?
KUDIKU diumvuangana pankatshi pa disanka ne budipuekeshi anyi? Mu muyuki muende lumu muenza kudi muntu mutambe bunene wa katshia ne katshia, Yezu Kristo, Muana wa Nzambi, mbatele masanka tshitema anyi diakalenga. (Matayi 5:1-12) Yezu uvuaku muleje diumvuangana didi pankatshi pa disanka ne budipuekeshi anyi? Eyowa, wakenza nanku, bualu budipuekeshi budi munkatshi mua masanka avuaye mutele. Tshilejilu, bidi bikengela budipuekeshi kudi muntu bua kumanya bidiye ukengela mu nyuma. Amu bena budipuekeshi ke badi ne nyota ne nzala ya buakane. Ne muena lutambishi ki mmupole-malu, katu ulekelelangana bilema, ne katu kabidi utumika bua ditalala nansha.
2 Muena budipuekeshi mmuena disanka, bualu mbiakane ne mbilulame bua kuikala mudipuekeshi. Kabidi, muena budipuekeshi mmuena disanka, bualu bidi bia meji bua kuikala mudipuekeshi; muanda eu udi wambuluisha bua kudia malanda masheme ne Yehowa Nzambi ne bena nkristo netu. Kupita bionso, bantu bena budipuekeshi mbena disanka, bualu budipuekeshi mmushindu wa kuleja patoke dinanga diabu.
3. Bua tshinyi bululame budi butuenzeja bua kuikala badipuekeshi?
3 Bua tshinyi bululame budi butulomba bua kuikala badipuekeshi? Diambedi, bualu tuetu buonso tuakapiana dipanga bupuangane, ne ku musangu ne ku musangu tutu tuenza bilema. Pa bidi bimutangila, mupostolo Paulo wakamba ne: “Ndi mumanye bua se: munda muanyi, [mbuena-kuamba ne:] mu mubidi wanyi, kamuena tshintu nansha tshimue tshimpe; bualu, bukole bua kujinga budi kundi, kadi bukole bua kuenza tshidi tshimpe kabuenaku.” (Lomo 7:18) Eyowa, tuetu buonso tuakenza mpekatu ne katuena tufika ku butumbi bua Nzambi. (Lomo 3:23) Muoyo wetu mulenga neutukube bua katuikadi bena lutambishi. Kuitaba bilema bietu, kudi kulomba budipuekeshi, ne bululame nebutuambuluishe bua kuanyisha ditukanyina patuikala benze tshilema. Bu mutudi katuyi tukumbaja tshitudi tuenzela madikolela, tudi ne kabingila kimpe bua kuikala badipuekeshi.
4. Nkabingila kayi kadi kafidibua mu 1 Kolinto 4:7 bua tuetu kuikala badipuekeshi?
4 Mupostolo Paulo udi utupesha kakuabu kabingila ka se: bululame butu butuvuija badipuekeshi. Udi wamba ne: “Nnganyi udi muenze bua wikale mushilangane ne mukuabu? Bushuwa, ntshinyi tshiudi natshi tshiwuvua kuyi mupete? Biwikala, mutshipete bushuwa, bua tshinyi udi uditumbisha anu bu uvua kuyi mutshipete?” (1 Kolinto 4:7) Kakuena lukonko nansha lumue pa bualu ebu, ne kabiakuikala kuleja bululame bituaditumbisha, kuikala bena lutambishi bua bintu bitudi nabi, mamanya, anyi bua malubuluka etu. Bululame budi butuambuluisha bua kuikala ne kuondo ka muoyo kimpe kumpala kua Nzambi, bua tuetu kumona mua “kuikala ne nsombelu wa bululame mu malu wonso.”—Ebelu 13:18.
5. Mmunyi muatuambuluisha kabidi bululame patudi tuenza tshilema?
5 Bululame budi butuambuluisha bua kuikala badipuekeshi patudi tuenza tshilema. Budi butuakaja bua kuanyisha mubelu pamutu pa kukeba bua kudibingisha anyi kubanda bantu bakuabu. Nansha muvua Adama mubande yeye Eve, kadi, Davidi kakapesha Bath-Shéba tshilema nansha, pa kuamba ne: ‘Kavua ne bua kuowela mâyi kumpala kua bantu nansha. Tshivua mua kuepuka ditetshibua edi to.’ (Genese 3:12; 2 Samuele 11:2-4) Bushuwa, ku lumue luseke, tudi mua kuamba se: kuikala bena bululame kudi kutuambuluisha bua kuikala badipuekeshi; ku lukuabu luseke, kuikala badipuekeshi kudi kutuambuluisha bua kuikala bena bululame.
Ditabuja kudi Yehowa didi dituambuluisha bua kuikala badipuekeshi
6, 7. Mmunyi mudi ditabuja kudi Nzambi ditukuatshisha bua kuikala badipuekeshi?
6 Ditabuja kudi Yehowa nedituambuluishe padi bua kuikala badipuekeshi. Pa kuela meji mushindu udi buneme bua Mufuki munene, Mfumu udi ku mutu kua bionso, nekutudimuije bushuwa bua katutambi kudiangata ne mushinga munekesha. Mmushindu kayipu udi muprofete Yeshayi utuvuluijabi! Mu Yeshayi 40:15, 22, tudi tubala ne: “Monayi! matunga adi bu dimata dia mâyi mu mbeketshi, ne adi angatshibua bu kamoto ka lupuishi pa tshipiminu. . . . Kudi Kampanda udi musombe pa tshijengu tshia buloba, udi badi basepu bikala bu mpasu.”
7 Ditabuja kudi Yehowa nedituambuluishe patudi tunyingalala bua padibu kabayi batuenzela malu biakane. Pamutu pa kuditatshisha bua bualu ebu, netueyemene Yehowa ne budipuekeshi buonso, anu bu mudi mufundi wa misambu utuvuluija mu Musambu wa 37:1-3, 8, 9. Mupostolo Paulo wakafunda bualu bua muomumue ne: “Bananga, kanudisombuedi nuenu nkayenu to, kadi, nushile tshîji muaba; bualu mbafunde ne: ‘Disombuela ndianyi; meme ke wapingaja difutu,’ Yehowa ng’udi wamba.”—Lomo 12:19.
Budipuekeshi—Njila wa meji
8. Bua tshinyi budipuekeshi budi buambuluisha bua kuikala ne malanda masheme ne Yehowa?
8 Kudi tubingila tuvule tudi tuleja bua tshinyi budipuekeshi nnjila wa meji. Kamue ka ku tubingila etu, anu bu mutukadi bamane kukamanyisha, nditubueja mu malanda masheme ne Mufuki wetu. Dîyi dia Nzambi didi dileja mushindu musunguluke mu Nsumuinu 16:5 ne: “Muntu yonso udi muena lutambishi mu mutshima udi tshintu tshidi tshikinyibua kudi Yehowa.” Tudi kabidi tubala mu Nsumuinu 16:18 ne: “Lutambishi ludi [lulua] kumpala kua dibumbuka, ne lungenyi lua didibandisha, kumpala kua ditetuka.” Ku tototo nansha ku ndandanda, muena lutambishi neapete tunyinganyinga. Bushuwa, kabiena ne bua kuikala mushindu mukuabu, bualu tudi tubala mu 1 Petelo 5:5 ne: “Buonso buenu nudivuadike budipuekeshi mu tshieledi tshia lungenyi umue kudi mukuabu, bualu Nzambi udi upidia bena lutambishi, kadi, udi ufila buimpe bukena-butuakanyine kudi bena budipuekeshi.” Neusangane lungenyi lua muomumue mu tshimfuanyi tshivua Yezu mufile tshia mufarizeyi ne mufutshishi kampanda wa bitadi, bavua bubidi buabu basambila. Mufutshishi wa bitadi mudipuekeshi ke wakadileja muntu muakane.—Luka 18:9-14.
9. Ndiambuluisha kayi didi nadi budipuekeshi mu tshikondo tshia buluishi?
9 Budipuekeshi nnjila wa meji bualu budi butupepejila mushindu wa kutumikila mubelu udi mu Yakobo 4:7: “Nunku, nukokele Nzambi.” Bituikala badipuekeshi, katuakutombokela Yehowa palekelelaye bua tuetu kukenga bua buluishi. Budipuekeshi nebutuambuluishe bua kusanka bua nsombelu utudi nende ne kunanukila. Muntu muena lutambishi kêna usanka, dîba dionso udi ujinga anu bivule, ne ulua ntomboji padi nsombelu ukola. Ku lukuabu luseke, muntu muena budipuekeshi udi wakamangana ne nsombelu mikole ne mateta, anu bu muvua Yobo muenze. Yobo wakakenga bua dijimija dia bintu biende bionso bia ku mubidi ne kukuatshika disama dibi, ne pashishe, mukajende wakamupesha mubelu bua kulonda njila wa lutambishi, pa kuamba ne: “Ela Nzambi mulawu ne ufue pebe!” Mmunyi muakandamunaye? Muyuki wa mu Bible udi utuambila ne: “Wakamuambila ne: ‘Anu bu mudi umue wa ku bakaji bapote wakula, ke muudi wakula pebe. Netuanyishe anu bidi bimpe kudi Nzambi mulelela ne kubenga kuanyisha kabidi bidi bibi anyi?’ Mu bionso ebi, Yobo kakenza mpekatu ne mishiku yende nansha.” (Yobo 2:9, 10) Bualu Yobo uvua mudipuekeshi, kakalua ntomboji, kadi wakakokela ne meji malu avua amuenzekela, malu avua Yehowa mulekelele bua kumufikilawu. Ne ndekelu wa bionso, wakapeta difutu dinene.—Yobo 42:10-16; Yakobo 5:11.
Budipuekeshi budi buambuluisha bua kuikala ne malanda masheme ne bakuabu
10. Mmunyi mudi budipuekeshi buakaja malanda etu ne bena nkristo netu?
10 Budipuekeshi nnjila wa meji bualu budi butuambuluisha bua kuikala ne malanda masheme ne bena nkristo netu. Ke bua tshinyi mupostolo Paulo udi utubela ne: “[Kuenji] bualu nansha bumue ne lungenyi lua difuilakana anyi lua kuditemba, kadi, ne budipuekeshi mu tshieledi tshia lungenyi, pa kuangata bakuabu bu badi ku mutu kuebe, kuyi anu utabalela biwudi wewe muine ukengela bua malu ebe nkayebe, kadi kabidi, bua bidi bakuabu bakengela.” (Filipoi 2:3, 4) Budipuekeshi nebutukube ne meji bua katubuedi mu difuilakana ne bakuabu anyi kuteta bua kutamba bakuabu. Mmuenenu wa mushindu eu udi mua kupatuisha ntatu buetu tuetu ne bua bena nkristo netu kabidi.
11. Bua tshinyi budipuekeshi budi mua kutuambuluisha bua kuepuka kuenza kua bilema?
11 Misangu mivule, budipuekeshi nebutuambuluishe bua kuepuka kuenza kua bilema. Mbua tshinyi nanku? Bualu budipuekeshi nebutukube bua katuikadi badiambi. Kadi, netuanyishe mubelu wa kudi Paulo udi mu 1 Kolinto 10:12 wa ne: “Nunku, eu udi wela meji ne: mmuimane kuulu, adimuke pende bua kavu kupona.” Muntu muena lutambishi, mmudiambi, nenku, bua buenzeji bua pa mbelu anyi bua butekete buende nkayende, mbimuteketele bua kuenza bilema.
12. Budipuekeshi nebutusake bua kukumbaja dîyi-dituma kayi dia mu Mifundu?
12 Budipuekeshi nebutuambuluishe bua kukokela anu mudibi bikengedibua. Mu Efeso 5:21, mbatubelemu ne: “Nukokelangane umue kudi mukuabu mu ditshina dia Kristo.” Bulelela, yonso wa kutudi kenaku ne bua kukokela anyi? Bana badi ne bua kukokela baledi babu, bakaji kudi babayabu, ne balume kudi Kristo. (1 Kolinto 11:3; Efeso 5:22; 6:1) Kabidi, mu tshisumbu kayi tshionso tshia bena nkristo, buonso, ne basadidi ba midimu pabo, badi ne bua kukokela bakulu. Kabienaku kabidi bilelela bua se: bakulu, ku luabu luseke, bakokele pabu kasumbu ka mupika wa lulamatu, kaleja-mpala nangananga kudi mutangidi wa tshijengu anyi? Bia muomumue, mutangidi wa tshijengu udi ne bua kukokela mutangidi wa distrike, ne mutangidi wa distrike kukokela Komité wa filiale wa mu ditunga mudiye usadila. Netuambe tshinyi bua bena mu Komité wa filiale? Badi ne bua “kukokelangana umue kudi mukuabu” ne kabidi kukokela Kasumbu kaludiki ka baleji-mpala ba mupika wa lulamatu ne wa budimu, ne buobo pabu badi ne bua kukokela Yezu, Mukalenge muteka. (Matayi 24:45-47) Anu bu mu kasumbu kayi kuonso ka bakulu, bena mu Kasumbu kaludiki badi ne bua kunemeka mmuenenu ya bakuabu. Tshilejilu, umue wa kudibu udi mua kuela meji mudiye ne lungenyi kampanda lulenga. Kadi, udi ne bua kulekela lungenyi luende padi bavule kabayi baluanyisha. Bulelela, tuetu buonso tudi tukengela budipuekeshi, bualu buonso buetu tudi ne bua kukokela.
13, 14. (a) Mmu nsombelu kayi wa pa buende mudi budipuekeshi mua kutuambuluisha? (b) Ntshilejilu kayi tshiakafila Petelo pa bidi bitangila dianyisha mibelu?
13 Budipuekeshi budi bumueneka bu njila wa meji, bualu budi nangananga butupepejila mushindu wa kuanyisha mibelu ne manyoka. Yonso wa kutudi utu ku musangu ne ku musangu ukengela mibelu ne manyoka, ne tudi ne bua kuangata ne mushinga mubelu udi mu Nsumuinu 19:20 wa ne: “Teleja mubelu ne anyisha dinyoka, bua umone mua kulua muena meji mu matuku ebe atshilualua.” Bua muanda eu, badi bamba ne: Badipuekeshi kabena badiumvua batapibua ku mutshima anyi babungama padibu babapesha mibelu anyi manyoka. Kabidi, mupostolo Paulo, mu Ebelu 12:4-11, udi utuleja mudibi bia meji bua kukokela ne budipuekeshi mibelu ne manyoka. Anu mu mushindu’eu, ke mutudi mua kutekemena bua kulombola ne meji nsombelu wetu wa mu matuku atshilualua, ne bu tshipeta, kupeta difutu dia muoyo wa kashidi. Ntshipeta kayipu tshia disanka tshiapeteka!
14 Mu muanda eu, tutabalelayi tshilejilu tshia mupostolo Petelo. Wakapeta mubelu mukole wa kudi mupostolo Paulo, anu mutudi tubilongela mu muyuki udi mu Galatia 2:14 ne: “Pangakamona ne: kabavua benda bajalame bilondeshile mudi bulelela bua lumu luimpe, ngakambila Kefa [Petelo] kumpala kuabu buonso ne: ‘Biwikala wewe, udi muena Yuda, wenza malu mudi bena bisamba bienyi benza, ne kabiyi bu mudi bena Yuda benza, kadi, mmunyi muudi musue kuenzeja bantu bena bisamba bienyi malu ku bukole bilondeshile bilele bia bena Yuda?’” Biakatonda mupostolo Petelo anyi? Tòo, anyi kabivua bua mutantshi mule, anu mudibi bilejibue ku biakakulaye pashishe, umubikila mu 2 Petelo 3:15, 16 ne: “muanetu munanga Paulo.”
15. Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa budipuekeshi ne disanka?
15 Kudi kabidi muanda wa kudikokeshila bitudi tukengela, kusanka. Katuena mua kuikala ne disanka anu bituikala tuleja disankishibua bua bintu bitudi nabi, diakalenga dietu ne mabenesha atudi tupeta. Mudipuekeshi muena nkristo udi ne mmuenenu wa ne: “Biasua Nzambi, ndi mua kubipeta,” mmuenenu udi bushuwa mupostolo Paulo muleje, anu bu mutudi tubala mu 1 Kolinto 10:13 ne: “Kakuena ditetshibua nansha dimue didi dinuvuila dikena divuila bantu buonso. Kadi, Nzambi mmuena lulamatu, ne kakuanyisha bua nutetshibue ne matetshibua mapite makanda enu bukole bua nuenu kuaakama, kadi ne ditetshibua diine, neanulongoluele njila bua nuenu kumona mua kuatantamena.” Nenku, tudi tumona kabidi mushindu udi budipuekeshi buikale njila wa meji, bualu budi butuambuluisha bua kuikala bena disanka nansha biatuvuila malu a mushindu kayi.
Dinanga nedituambuluishe bua kuikala badipuekeshi
16, 17. (a) Ntshilejilu kayi tshia mu Mifundu tshidi tshileja patoke tshikadilu tshitambe bunene tshidi tshituambuluisha bua kuikala badipuekeshi? (b) Ntshilejilu kayi tshia bena mu bulongolodi ebu tshidi patshi tshisunguluja muanda eu?
16 Kupita tshintu kayi tshikuabu, a·gaʹpe, dinanga didi kadiyi dindila difutu, nedituambuluishe bua kuikala badipuekeshi. Bua tshinyi Yezu wakakumbana bua kutantamena ne budipuekeshi buonso mutshi wende wa tshinyongopelu udi Paulo muambile bena ku Filipoi? (Filipoi 2:5-8) Bua tshinyi kakajinga bua kudivuija muena mulongo umue ne Nzambi? Bualu, yeye muine udi wamba ne: “Ndi munange Tatu.” (Yone 14:31) Mona bua tshinyi uvua pa tshibidilu wambika Yehowa, Tatuende wa mu diulu, lumu ne butumbi. Nenku, mu tshikondo kampanda wakamba ne: anu Tatuende wa mu diulu ke udi muimpe.—Luka 18:18, 19.
17 Bua kumvuija muanda eu, tutele tshiakenzekela umue wa ku bafundi ba misambu ya tusala ba kumpala ba ku Amerike, John Greenleaf Whittier. Muntu eu uvua ne mulunda wende wa bakaji mutekete patshivuaye nsonga, ne dituku kampanda wakatela bibi muaku kampanda dileta ku dileta, kadi, muana wa bakaji eu mutekete, yeye wakatela bimpe dileta ku dileta muaku uvua muntu eu mutela bibi. Muana wa bakaji wakadiumvua bibi bitambe bua muanda awu. Mbua tshinyi? Anu mudi mufundi wa misambu ya tusala uvuluka, wakamba ne: “Mfuileku luse bu mundi mufike ku ditela bimpe muaku eu dileta ku dileta. Ndi ntshina bua kuikala ku mutu kuebe . . . bualu ndi mukunanga.” Eyowa, bituikala banange muntu kampanda, netusue bua kuikalaye ku mutu kuetu, kadi ki kuinshi kuetu to, bualu dinanga n’diena budipuekeshi.
18. Budipuekeshi nebutuambuluishe bua kuangata mubelu kayi wa mu Mifundu ne mushinga?
18 Edi ndilongesha dimpe bua bena nkristo buonso, nangananga bana betu ba balume. Tutuku tusanka padi muanetu kampanda upeta masanka a mudimu wa pa buawu, peshi tutu tupeta mutshiawudi ne lubabu lukole? Bituikala bushuwa banange muanetu, netusanke bua se: mmupete mudimu wa pa buawu anyi wa dianyishibua peshi disanka dia mudimu. Eyowa, budipuekeshi nebutuambuluishe bua kuangata mubelu eu ne mushinga: “Mu dileja kanemu umue kudi mukuabu, nufile tshilejilu.” (Lomo 12:10) Mu nkudimuinu mukuabu tudi tubala se: “Nunemekangane, muntu ne muntu ateka mukuabu ku mutu kuende.” (Mukanda wa Nzambi) Pashishe, mupostolo Paulo mmutubele kabidi ne: “Sadilanganayi bamue ne bakuabu bu bapika.” (Galatia 5:13) Eyowa, bituikala ne dinanga, netusanke bua kusadila bana betu, kudivuija bapika bualu buabu, ne bua kuteka bidibo bakengela ne makanda abu malenga a mubidi pa muaba wa kumpala kupita bietu nkayetu, ebi bidi bilomba budipuekeshi. Budipuekeshi nebutukube kabidi bua kuepuka diditemba, muanda udi mua kujula mutshiawudi ne lubabu kudi bakuabu. Paulo wakafunda ne: dinanga “kadiena diditemba, kadiena didiuwuja ne lutambishi.” Bua tshinyi nanku? Bualu tshidi tshisaka muntu ku diditemba ne ku didiuwuja tente ne lutambishi mbuiminyi, buditembi, pabi, dinanga mene kadiena dindila difutu.—1 Kolinto 13:4.
19. Mbilejilu kayi bia mu Bible bidi bileja se: budipuekeshi budi buenda tshiapamue ne dinanga, anu bu mudi lutambishi palu luenda tshiapamue ne buiminyi?
19 Malanda avua pankatshi pa Davidi ne mukalenge Shawula ne muanende Yonatane ntshilejilu tshidi tshilenga ku muoyo tshia mudi dinanga ne budipuekeshi bienda tshiapamue ne mushindu udi lutambishi luenda tshiapamue ne buiminyi. Pa kumona muvua Davidi mutshimuna mvita, bakaji bena Izalele bakimba ne: “Shawula wakashipa binunu bia bantu, ne Davidi wakashipa makumi a binunu.” (1 Samuele 18:7) Pamutu pa kuikala mudipuekeshi, Shawula uvua lutambishi luvingutule, wakakina Davidi bibi bitambe. Mmushindu kayipu uvuabi bishilangane ne mmuenenu wa muanende Yonatane! Tudi tubala ne: Yonatane wakananga Davidi anu bu anyima wende muine. (1 Samuele 18:1) Nenku, mmunyi muakandamuna Yonatane, pavua, kunyima kua tshikondo kampanda, bimueneke patoke se: Yehowa uvua ubenesha Davidi, ne nyeye, kadi ki Yonatane uvua ne bua kupingana Shawula bu mukalenge wa Izalele? Yonatane wakumvua mutshiawudi peshi lubabu anyi? Kabiena nanku to! Bua dinanga dikole divuaye nadi bua Davidi, wakamba, anu mutudi tubala mu 1 Samuele 23:17 ne: “Kutshinyi; bualu tshianza tshia Shawula tatuanyi, katshiakukupeta to, ne wewe newikale mukalenge wa Izalele, ne meme nengikale tshindondi webe; ne Shawula tatu’anyi mmumanye kabidi bualu ebu.” Dinanga dikole divua nadi Yonatane bua Davidi diakamusaka bua kuitaba ne budipuekeshi buonso bivuaye umona bu disua dia Nzambi bua eu uvua ne bua kupingana tatuende bu mukalenge wa Izalele.
20. Mmunyi muakaleja Yezu diumvuangana dikole didi pankatshi pa dinanga ne budipuekeshi?
20 Bua kuzangika kabidi diumvuangana didi pankatshi pa dinanga ne budipuekeshi, tuanjibi kumona tshiakenzeka mu butuku bua ndekelu buakapitshisha Yezu Kristo pamue ne balongi bende kumpala kua kufuaye. Mu Yone 13:1, tudi tubala ne: Yezu, bu “muvuaye munange bena diende bavua pa buloba, wakabananga too ne ku ndekelu.” Pashishe, Yezu wakuowesha bapostolo bende mâyi ku makasa, kuenzaye nunku anu bu diboyi. Ndilongesha kayipu dikole dia budipuekeshi!—Yone 13:1-11.
21. Mu mêyi makese, bua tshinyi tudi ne bua kuikala badipuekeshi?
21 Bulelela, kudi tubingila tuvule bua kuikala badipuekeshi. Mbualu buakane ne kabidi mbualu bululame bua kuikala badipuekeshi. Nnjila wa ditabuja. Budi butuambuluisha bua kuikala ne malanda masheme ne Yehowa ne bena kuitabuja netu. Nnjila wa meji. Ku mutu kua bionso, budipuekeshi nnjila wa dinanga ne budi bupetesha disanka dilelela.
Mmunyi muwandamuna?
◻ Mmu mishindu kayi mudi bululame buambuluisha bua kuikala badipuekeshi?
◻ Bua tshinyi ditabuja kudi Yehowa didi mua kutuambuluisha bua kuikala badipuekeshi?
◻ Ntshinyi tshidi tshileja se: kuikala badipuekeshi nnjila wa meji?
◻ Bua tshinyi dinanga didi nangananga ne diambuluisha kutudi bua kuikala badipuekeshi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 21]
Yobo wakakokela Yehowa ne budipuekeshi buonso. Kakela ‘Nzambi mulawu ne kufua’
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Petelo wakakokela ne budipuekeshi buonso pakamubela Paulo munkatshi mua bantu