Mafutu a dinanukila
UVUA mukaji muena Greke uvua musombele mu Phénicie mu tshidimu tshia 32 B.B. Muanende wa bakaji uvua usama bikole, ne mukaji eu katshivua kabidi utekemena disanguluka bua muanende. Pakumvuaye bakula bua muenyi kampanda uvua ukumbula rejon wende—muenyi uvua muende lumu bua makokeshi a diondapa babedi—wakapangadija bua kumumona ne kumulomba diambuluisha.
Pakapetanganaye nende, wakatua binu biende panshi, usengelela ne: “Muk[a]lenge muana wa Davidi, u[m]fue luse, muana wanyi wa baka[j]i udi ukenga bikole bualu bua demon udi munda.” Ke mushindu wakasengelela mukaji muena Greke eu Yezu bua kuondapa muanende.
Udiku mua kufuanyikija bukitu ne budipuekeshi bivuaye ukengela bua kuenza nunku anyi? Yezu uvua muntu munene uvua ne bukole ne lumu, ne ukavua mumane kumanyisha se: kavua musue bua bantu bamanye muaba uvuaye. Wakaya ne bapostolo bende ku Phénicie bua kupeta dikiisha divule divuabu bakengela, ki mbua kutumika munkatshi mua bena matunga bakena bena kuitabuja. Kupita apu, Yezu uvua muena Yuda ne yeye uvua muena matunga, ne kakuyi mpata uvua mumanye bualu bua muengu uvua nawu bena Yuda bua kushemesha malanda ne bantu badiombola ba bena matunga. Pabi, uvua ne disuminyina dikole mu dipangadika diende dia kupeta disanguluka bua muanende.
Yezu ne bapostolo bende bakateta bua kuandamuija mukaji eu muoyo mu dikeba diende dia diambuluisha dîba adi. Diambedi, Yezu kakakula nende nansha. Pashishe, bua mbila yende miambulula, ya munanunanu, bapostolo ne tshiji tshionso bakambila Yezu ne: “Umuipate; bualu mmutungunuke ne kuela mbila mikole munyima muetu.”
Kadi kavua mua kulekela kayi muanji kupeta diandamuna ku dilomba diende. Bishilangane, wakadiela panshi ku makasa a Yezu, wamba ne: “Mukalenge, ngambuluishe!”
Pa kuleja patoke bujitu buende bua nzanzanza kudi bana ba Izalele ne, eku, uteta ditabuja diende ne disuminyina, ne luse luonso Yezu wakamumvuija ne: “Ki mbiakane bua kuangata mampa a bana [bena Izalele] ne kukupila tuana tua mbua [Bena matunga].”
Pamutu pa kufika munda bua dibikidibua dibi edi dia tshisa tshiende, ne budipuekeshi buonso wakananukila mu dilomba diende pa kuandamuna ne: “Eyowa, Mukalenge; kadi tuana tua mbua tutu tudia nansha tuvinguvingu tutu tumata kumbukila ku mêsa a bamfumu batu.”
Yezu wakafuta dinanukila dia mukaji muena Greke eu pa kumuela ka-lumbandi bua ditabuja diende ne kukumbaja malomba ende. Anjibi kufuanyikija disanka diende pakapinganaye ku nzubu ne kupeta muanende musanguluke tshishiki!—Matayo 15:21-28, NW; Mâko 7:24-30.
Anu bu mukaji awu wa mu siekele wa kumpala, tudi petu ne bua kuikala ne dinanukila mu madikolela etu bua kusankisha Yehowa ne kubabidila dianyishibua dietu kudiye. Anu bu mu tshilejilu tshia mukaji eu muena Greke, Bible udi utujadikila se: dinanukila dietu mu “dienza tshidi tshimpe” nedifutshibue.—Galatia 6:9, NW.
Dinanukila ntshinyi? Bua tshinyi didi dikengedibua? Ntshinyi tshidi mua kutujimijija ngikadilu eu, kulekela anyi kuteketa mu mikolo? Mmafutu kayi atudi mua kutekemena bua kupeta bitualeja dinanukila mpindieu mu disadila Mufuki wetu ne Tatu, Yehowa?
Nkonga-miaku kampanda udi umvuija muaku wa pa muanda “kunanukila” bu “kushimata ne kushindamina ku tshipatshila, nsombelu, anyi mudimu kampanda, nansha padiku bipumbishi, mikanu, anyi, dikasa dibi. . . . kutungunuka ne dikalaku; kunenga.”
Bible utu pa tshibidilu ukankamija basadidi ba Yehowa bua kunanukila mu dienza disua diende. Tshilejilu, mbatuambile se: “Tungunukayi ne kukeba diambedi bukalenge,” “nulamate bikole ku [malu] adi mapite buimpe,” “nunanukile mu masambila,” ne se: “kanulekedi kuenza malu adi mempe.”—Matayo 6:33, NW; 1 Tesalonika 5:21, NW; Lomo 12:12, NW; Galatia 6:9, NW.
Mu malu a dituku dionso, dinanukila nngikadilu udi tuetu buonso ne bua kudima ne kulubuluja bua kupanduka. Padidi dipangika katuena mua kuenza tshintu nansha tshimue tshia mushinga mulelela, udi unenga. Anjibi kuangata tshilejilu tshia muana wa katoto udi uteta bua kujuka ne kuela biidia biende bia kumpala ne luzakalu. Mbualu bua kukatshila bikala muana mulonge bua kujuka ne mufike ku dienda kakuyi lutatu mu dituku dimue. Patuvua bana ba tutoto, pamu’apa buonso buetu tuakateta ne kudishinda misangu mivule kumpala kua tuetu kufika ndekelu wa bionso ku dipeta ndambu wa dilubuluka mu dienda. Ntshinyi tshiakenzeka kunyima kua kupona bua musangu wa kumpala, tuakapangadija bua kulekela kuteta anyi? Tuvua mua kuikala anu tukalaba ne bianza ne binu bietu! Dinanukila didi ne mushinga bua kukumbaja bipatshila binene ne kubabidila malubuluka makanangane nadi mu nzanzu ne didinemeka. Anu bu mudi lusumuinu kampanda luamba ne: “Batshimunyi kabatu balekela nansha, ne balekedi kabatu batshimuna nansha.”
Bampanda-njila ba musangu mule mbajingulule se: dilubuluka ki ndipetesha kudi makokeshi a pa buawu anyi nzanzu. Didi dilomba disuminyina, dipangadika bua kuenza menemene disua dia Yehowa, ne bukitu kumpala kua diakabi dia ku mpukapuka, anyi dibungama. Tshipatshila tshia kulabula bua kashidi mabenesha a Nzambi tshidi ne bua kulamibua patoke bu nshindamenu.
Eyowa, tuetu buonso badi bakeba bua kubabidila dianyishibua kudi Yehowa ne badi bakeba bua kutshimuna mu lubilu bua muoyo tudi ne bua kuikala ne dinanukila, dishimata, ne dishimbama. Padi ngikadilu eyi mipangike, tudi mua kujimija dianyishibua kudi Yehowa ne difutu dia muoyo mulelela.—Musambu wa 18:20; Matayo 24:13; 1 Timote 6:18, 19.
Bitu pa tshibidilu bikole bua muena nkristo kuikala ne dinanukila mu midimu yende ya mu nyuma kupita mu majitu ende makuabu. Mulume kampanda udi mua kutungunuka ne kutumika bikole ku mudimu wende wa ku mubidi bua kukumbaja majinga a ku mubidi a dîku diende, kadi udi mua kudiumvua ‘mupungile bikole’ bua kulombola dilonga dia pa tshibidilu dia Bible ne mukajende ne bana bende. Ntshinyi tshidi tshivuija dinanukila mu midimu ya buena-nkristo muanda mukole bua bavule?
Kabingila kamue nditeketa mu mikolo, didi difumina ku mapanga etu nkayetu ne matekete. Bituikala ne tshibidilu tshia kuela meji pa bilema bietu, tudi mua kuteketa mu mikolo ne kulekela, pa kumvua se: Yehowa kakukumbana nansha kakese bua kufuila mpekatu yetu yonso luse.
Kakuabu kabingila mmuenenu wa mu bulongolodi ebu wa nsombelu mubi, munyanguke, wa lukinu. (1 Yone 2:15, 16) Tshimue tshia ku “bikadilu bimpe” tshidi buenzeji bua bulongolodi ebu mua kunyanga anyi kubipisha ndinanukila dia bena nkristo.—1 Kolinto 15:33, NW.
Dinanukila dietu mu mudimu wa buambi didi mua kutekeshibua kudi buluishi bua patoke anyi bipukapuka ku mudimu wetu wa tshijila. Bua diteketa mu mikolo, tudi mua kukomesha ne: bantu mu teritware wetu ki mbasue bulelela nansha. Ebi bidi mua kutufikisha ku didiebeja ne: ‘Bidi ne diambuluisha kayi?’ ne nunku kulengulula muabi wetu wa pa buawu wa mudimu wa ba-ministre.
Tudi kabidi mua kuenzejibua kudi mmuenenu wa bulongolodi ebu wa budisui. Bua tshinyi tudi ne bua kuenza madikolela ne kudikengesha nunku padi bakuabu buonso bamueneka bu badi batshionkomoka ne biikisha?—Fuanyikija ne Matayo 16:23, 24.
Bua kunanukila mu dienza disua dia Nzambi, tudi ne bua kudivuadika bu-muntu bua bena nkristo ne kuikala ne nsombelu udi mu diumvuangana ne spiritu, ki nne mubidi. (Lomo 8:4-8; Kolosai 3:10, 12, 14) Kulama mmuenenu wa Yehowa pa bualu ebu nekutuambuluishe bua kutungunuka ne midimu yetu ya mu nyuma mifidi ya muoyo.—1 Kolinto 16:13.
Bilejilu bia dinanukila
Yehowa mmutupeteshe bilejilu bivule bidi bilenga mutshima bia basadidi bakashala balamatshi ba ku mikenji ne bamulamate munkatshi mua mateta makole. Pa kutangila bilejilu biabu, tudi tumona mutudi mua kudima ne kuleja dinanukila dia buena-nkristo ne bua tshinyi didi ne mushinga mukole nunku.
Tshilejilu tshipite bionso tshidi Yezu, wakakenga bikole bua kutumbisha dîna dia Yehowa. Bible udi utukankamija bua kulonga ne ntema yonso bienzedi biende bia didifila dienza ne dinanukila: “Nenku, tuetu petu bu mutudi ne divuba bunene nenku dia bantemu badi batunyunguluke, tumushayi bujitu buonso ne mpekatu udi utupumbisha, ne tunyemayi ne dinanukila lubilu ludi lututekela kumpala, batangile ne ntema kudi Yezu, Ntunga-mulongo ne Mupuangaji wa ditabuja dietu. Bua disanka divuabu bamutekele kumpala, wakatantamena mutshi wa tshinyongopelu, kupetula bundu, e kusomba ku dia balume dia nkuasa wa bumfumu wa Nzambi. Eyowa, tangilayi ne ntema eu wakakenga pa kulama lutulu bua miaku ya lukuna kudi bena mpekatu, tshivua katshiyi bua diakalenga diabu, bua kanupungidi ne kanuteketshi mu anyima yenu.”—Ebelu 12:1-3, NW.
Lubilu bua muoyo ndua mutantshi mule, ki ndua muîpi to. Ke bua tshinyi tudi tukengela dinanukila difuane dia Kristo. Tshipatshila, mushonyi wa ndekelu wa lubilu, tshidi mua kupanga kumueneka bua tshitupa tshinene tshia lubilu. Tshipatshila tshidi ne bua kumueneka patoke ku dîsu dietu dia mu lungenyi bua tumone mua kutshipeta mu lungenyi mu kupita kua lubilu elu lujima, lukole. Yezu uvua ne tshimfuanyi tshia mu lungenyi tshia mushindu’eu kumpala kuende, mbuena kuamba ne: “disanka divuabu bamutekele kumpala.”
Ntshinyi tshidi disanka edi dikonga bua bena nkristo lelu’eu? Tshia kumpala, ndifutu dia muoyo ukena lufu mu diulu bua bakese ne muoyo wa kashidi pa buloba bua bavule. Pashishe, nnyanji ya disankishibua idi ifumina ku dimanya se: muntu kampanda mmupeteshe mutshima wa Yehowa disanka ne mmukumbaje tshitupa mu disantuishibua dia dîna dia Nzambi.—Nsumuinu 27:11; Yone 17:4.
Mu disanka edi mudi kabidi malanda mashême, a masanka ne Yehowa. (Musambu wa 40:8; Yone 4:34) Malanda a mushindu’eu mmakankamiji ne mmakuatshishi a muoyo, adi apetesha muntu mushindu wa kunyema lubilu ne dinanukila ne kakuyi dilekela. Kupita apu, Yehowa udi ubenesha malanda awu pa kupongolola spiritu munsantu wende pa basadidi bende, bidi bifikisha ku didiunda dia disanka ne ku mudimu wa disanka.—Lomo 12:11; Galatia 5:22.
Kukonkonona tshilejilu tshia Yobo tshia ditabuja dileja ne dinanukila kudi kuambuluisha. Uvua mupange bupuangane ne uvua ne dimanya dikese dia nsombelu wende. Ke bua tshinyi imue misangu, uvua upona mu mmuenenu wa didibingisha ne diteketa mu mikolo. Kadi, ne dinanukila dionso wakaleja disuminyina dikole bua kulama muoyo mutoke wende kudi Yehowa ne kubenga kumulekela. (Yobo 1:20-22; 2:9, 10; 27:2-6) Yehowa wakafuta Yobo bua didifila diende dileja ne dinanukila, pa kumupetesha mabenesha a mu nyuma ne a ku mubidi ne ditekemena dia muoyo wa kashidi. (Yobo 42:10-17; Yakobo 5:10, 11) Anu bu Yobo, tudi mua kupetangana ne makenga mavule ne majimija munkatshi mua muoyo wetu mpindieu, kadi tudi kabidi mua kuikala ne dishindika dia dibenesha dia Yehowa pa dinanukila dietu dileja ne lulamatu.—Ebelu 6:10-12.
Mu bikondo bia buena-lelu, Bantemu ba Yehowa mu tshi-bungi mbaleje dinanukila dia buena-nkristo mu dienza disua dia Yehowa. Tshilejilu, mudimu wabu wa ku nzubu ne ku nzubu muenza ne dinanukila ne buambi bukuabu bua patoke mbisake bantu ba pa buloba bujima ku diteya ntema kudibu ne ku mukenji wabu. Bifidi bia ngumu mbitele bilejilu bivule bia mitalu ne disuminyina biabu bua dimanyisha lumu luimpe nansha mudiku buluishi ne mateta. Tshimue tshia kudibi tshiakazangika mêyi akena kuela mpata aa: “Muntu nansha umue kêna mua kuepuka Bantemu ba Yehowa!”—Matayo 5:16.
Yehowa mmubeneshe madikolela menza ne dinanukila a Bantemu bende ne mamuma mavule mu mudimu. Anjibi kuangata bualu bumonamona ebu bua Bantemu bena mbabi mu Italie mu bidimu bia 1960 pavua Bantemu bu 10 000 bayisha ditunga dia bantu bapite pa 53 000 000. Mu tshimenga tshimue tshia bantu 6 000, kamuvua Bantemu nansha. Bana betu bakumbudi bakapetangana ne ngandamuinu wa buluishi ku mudimu wabu.
Musangu wonso uvua bana betu baya ku muaba eu bua kuyisha, bavule ba ku bakaji, ne nansha balume, ba mu tshimenga etshi bavua basangisha bansongalume, pa kubakankamija bua kulonda Bantemu, pa kuela bibingu ne kuenza mutoyi wa bungi. Kunyima kua minute mikese ya nsombelu eu, bana betu bavua ne bua kumbuka ne kuya ku tshimenga tshikuabu. Mu madikolela bua kuyisha tshishiki mu mushindu kampanda basombi buonso ba mu tshimenga etshi, bana betu bakapangadija bua kukuyisha anu matuku avua mvula mukole uloka, ne ditekemena dia se: bansonga kabakulua kubakondakaja. Bakasunguluja se: bena tshimenga etshi kabavua basua bua kudibolesha ne mvula anu bua kukondakaja bumanyishi. Mu mushindu eu bumanyishi buimpe buakafidibua. Basankididi ba bulelela bakapetshibua. Malonga mapiamapia a Bible akatuadijibua. Bu tshipeta, ki ng’anu tshisumbu tshidi tshitanta tshiakabanjijibua mu tshimenga tshikese atshi kadi mudimu wa buambi wakatuadija kabidi kuenjibua nansha matuku a kuulu kutanduke. Yehowa mmutungunuke ne kubenesha dinanukila dia Bantemu bende mu tshitupa atshi tshia buloba ne mu Italie mujima. Kudi mpindieu Bantemu ba Yehowa bapite pa 200 000 mu ditunga adi.
Mafutu a dinanukila mu dienza tshidi tshiakane mmanene. Ku bukole bua spiritu wa Nzambi, Bantemu ba Yehowa mbapete mushindu wa kuenza bualu bua mponono bukena buanji kuenzeka mu muyuki wa bantu, bua dimanyisha lumu luimpe lua Bukalenge, ku biibi ne mu mishindu mikuabu, kudi bantu miliyo mivule. (Zêkaya 4:6) Mbamone ne disanka dionso mulayi wa mu Bible mukumbane mu didiunda ne bukole bia dikema bia bulongolodi bua pa buloba bua Yehowa. (Yeshaya 54:2; 60:22) Badi ne kuondo ka moyo kakezuke kumpala kua Nzambi, ne badi batshionkomokela mu ditekemena dia muoyo wa kashidi. Kupita bionso, badi balabula malanda mashême ne Mufuki, Yehowa Nzambi.—Musambu wa 11:7.
[Bimfuanyi mu dibeji 25]
Yezu wakafuta dinanukila dileja ne budipuekeshi dia mukaji eu muena Greke
[Tshimfuanyi mu dibeji 26]
Muoyo mu Mparadizu ndimue dia ku masanka mateka kumpala kua bena nkristo lelu’eu