Dinanga didi ditshimuna mukawu mubi
“Dinanga kadiena ne mukawu.”—1 KOLINTO 13:4, NW.
1, 2. (a) Yezu wakambila bayidi bende tshinyi pa bidi bitangila dinanga? (b) Kudiku mushindu wa kuikala eku ne dinanga eku ne mukawu anyi, ne bua tshinyi udi wandamuna nunku?
DINANGA ntshimanyinu tshisunguluji tshia buena nkristo bulelela. “Ku muanda eu bonso nebanumanye munudi bayidi banyi: binuikala ne dinanga munkatshi muenu,” ke muakamba Yezu Kristo. (Yone 13:35, NW) Mupostolo Paulo uvua musaka kudi spiritu bua kumvuija muvua dinanga ne buenzeji pa malanda a bena nkristo. Munkatshi mua mianda mikuabu, wakafunda ne: “Dinanga kadiena ne mukawu.”—1 Kolinto 13:4, NW.
2 Pakafunda Paulo mêyi aa, uvua ufunkuna mukawu mubi. Bu kabiyi nunku kavua mua kuambila tshisumbu tshimue tshimue etshi ne: “Ndi ne mukau bua bualu buenu bu mudi mukau wa Nzambi.” (2 Kolinto 11:2) ‘Mukawu wende udi bu wa Nzambi’ wakasonsodibua bua bantu bavua ne buenzeji bubi mu tshisumbu etshi. Ebi biakasaka Paulo ku difundila bena nkristo bena Kolinto mukanda muibidi mufunda ku spiritu uvua ne mibelu mivule ya dinanga.—2 Kolinto 11:3-5.
Mukawu munkatshi mua bena nkristo
3. Mmunyi muakajuka bualu kampanda busuikakaja ku mukawu munkatshi mua bena nkristo bena Kolinto?
3 Mu mukanda wende wa kumpala kudi bena Kolinto, Paulo uvua ne bua kujandula bualu buvua bupumbisha bena nkristo aba bapiabapia bua kumvuangana umue ne mukuabu. Bavua bazangika bamue bantu, pa kuikala “ne diambu bua kutumbisha mukuabo ku mpala kua mukuabo.” Ebi biakafikisha ku matapulukangana munkatshi mua tshisumbu, ne bantu bashilangane bavua bamba ne: “Meme ndi wa Paulo; meme ndi wa Apolo; meme ndi wa Kefa.” (1 Kolinto 1:12; 4:6) Ku buludiki bua spiritu munsantu, mupostolo Paulo wakapeta mushindu wa kusokolola muji wa bualu ebu. Bena Kolinto bavua benza malu anu bu bantu badi balonda malu a mubidi, kadi ki mbu ‘bantu badi balonda nyuma.’ Ke bua tshinyi, Paulo wakafunda ne: ‘Nutshidi nulonda malu a mubidi. Bualu bua patshidi mukau ne kutandangana munkatshi muenu, kanuena nulonda malu a mubidi, anyi? Kanuena nuenda bu mudi tshilele tshia bantu, anyi?’—1 Kolinto 3:1-3.
4. Ntshifuanyikiji kayi tshiakatumika natshi Paulo bua kuambuluisha bana babu bua kufika ku dipeta mmuenenu muakane pa umue ne mukuabu, ne ndilongesha kayi ditudi mua kupetelaku?
4 Paulo wakambuluisha bena Kolinto bua kuanyisha mmuenenu muakane wa nzanzu ne makokeshi bia bantu kabukabu mu tshisumbu. Wakebeja ne: “Bualu, nganyi udi mukuteke ku mutu kua bakuabo? Tshiudi natshio kabayi bakupeshetshio ntshinyi? Padibo bakupeshetshio, muudi uditambisha natshio bu bavua kabayi bakupeshetshio mmunyi?” (1 Bena Korente 4:7, MMM) Mu 1 Kolinto nshapita wa 12, Paulo wakumvuija ne: aba bavua bena mu tshisumbu bavua bu bitupa kabukabu bia mubidi wa muntu, bu mudi diboko, dîsu, ne ditshi. Wakaleja ne: Nzambi wakenza bitupa bia mubidi mu mushindu wa se: bikale bitabalelangana. Paulo wakafunda kabidi ne: ‘Bikala tshitupa tshimue tshitumbishibua, bitupa bionso bidi bisanka natshi.’ (1 Kolinto 12:26) Basadidi buonso ba Nzambi badi ne bua kutumikila dîyi-diludiki edi mu malanda abu umue ne mukuabu. Pamutu pa kutekela muntu mukuabu mukawu bua bujitu buende anyi bua midimu yende mu mudimu wa Nzambi, tudi ne bua kusanka ne muntu awu.
5. Ntshinyi tshidi tshisokolodibue mu Yakobo 4:5, ne mmunyi mudi Mifundu izangika bulelela bua mêyi aa?
5 Bushuwa, kuamba nkupepele kupita kuenza. Mufundi wa Bible Yakobo udi utuvuluija ne: “dinyikibua ku lubabu” didi munda mua muntu yonso muena mpekatu. (Yakobo 4:5, NW) Lufu lua muntu wa kumpala luakenzeka bualu Kaina wakashiila mukawu wende mubi mpunga. Bena Filisti bakakengesha Izake bualu bakababa bubanji buende buvua buenda buvula. Rashele wakatekela muanabu wa bakaji uvua ulela bana mukawu. Bana ba Yakoba bakatekela bulenga buleja muakunyabu wa balume Yozefe mukawu. Kakuyi mpata Miriame wakatekela bukonde buende ukena muena Izalele mukawu. Koré, Datan, ne Abirame ne lubabu luonso bakatungila Mozese ne Arone tshitungu. Mukalenge Shawula wakalua ne mukawu bua malubuluka a Davidi mu malu a mvita. Kakuyi mpata mukawu ke uvua tshikebeshi tshia matandu a munanunanu pankatshi pa bayidi ba Yezu pa bidi bitangila wa kudibu uvua mutambe buonso bunene. Bulelela budi se: muntu mupange bupuangane nansha umue ki mmuepula tshishiki ku “dinyikibua ku lubabu” dia mpekatu.—Genese 4:4-8; 26:14; 30:1; 37:11; Nomba 12:1, 2; 16:1-3; Musambu wa 106:16; 1 Samuele 18:7-9; Matayo 20:21, 24; Mâko 9:33, 34; Luka 22:24.
Mu tshisumbu
6. Mmunyi mudi bakulu mua kukanda dinyikibua ku lubabu?
6 Bena nkristo badi ne bua kuepuka lubabu ne mukawu mubi. Ebi bidi bikonga tusumbu tua bakulu bateka bua kutabalela bisumbu bia tshisamba tshia Nzambi. Bikala mukulu kampanda ne budipuekeshi bua mu lungenyi, kakuteta ne dilumbila dionso bua kutamba bakuabu. Ku lukuabu luseke, bikala mukulu kampanda ne nzanzu ya pa buayi bu mulongolodi [wa malu] anyi ngamba-malu wa patoke, bakuabu badi ne bua kusanka bua bualu ebu, pa kubiangata bu dibenesha bua tshisumbu. (Lomo 12:15, 16) Muanetu kampanda udi mua kuikala wenza malubuluka mimpe, pa kufila tshijadiki tshia dikuama mamuma a spiritu wa Nzambi mu nsombelu wende. Pa kukonkonona ngikadilu yende, bakulu badi ne bua kudimuka bua kabazangiki tulemalema bua kubingisha dipanga kumuakuila bua kumuteka bu musadidi wa mudimu anyi mukulu. Ebi nebikale mua kuleja dipanga dinanga ne butshintshikidi.
7. Mbualu kayi budi mua kujuka padi muena nkristo kampanda upeta bujitu bua teokrasi?
7 Biapeta muntu bujitu kampanda bua teokrasi anyi dibenesha kansanga dia mu nyuma, bakuabu mu tshisumbu badi ne bua kuepuka lubabu. Tshilejilu, badi mua kuikala batumika pa tshibidilu ne muanetu kampanda wa bakaji udi ne makokeshi bua kuenza manaya a tshilejilu mu bisangilu bia bena nkristo. Ebi bidi mua kusonsola mukawu kudi bamue bana betu ba bakaji. Bualu bua muomumue buvua mua kuikala pankatshi pa Evodie ne Syntyche bena tshisumbu tshia Filipoi. Bakaji ba matuku etu aa ba mushindu’eu badi pamu’apa ne bulenga buonso bakengela diambuluisha dia kudi bakulu bua kuikala ne budipuekeshi ne kuikala ne “me[j]i amue mu Muk[a]lenge.”—Filipoi 2:2, 3; 4:2, 3.
8. Mukawu udi mua kufikisha ku bienzedi kayi bia mpekatu?
8 Muena nkristo kampanda udi mua kuikala mumanye bilema bia kale bia eu udi mpindieu mubeneshibue ne masanka a mudimu mu tshisumbu. (Yakobo 3:2) Bua mukawu, kudi mua kuikala dinyikibua ku diambila bakuabu muand’eu ne kujula mpata pa bujitu bua muntu’eu mu tshisumbu. Ebi mbibengangane ne dinanga, didi “dibuikila malu mabi a bungi.” (1 Petelo 4:8) Miyuki ya mukawu idi mua kunyanga ditalala dia tshisumbu. “Kadi binuikala ne mukawu wa lubabu ne mmuenenu wa ditembangana mu mitshima yenu,” ke muakadimuija muyidi Yakobo, “kanuditambishi ne kanudingidi bulelela. Meji a nanku kaena afumina mu diulu, kadi ng’a pa buloba, a nyama, a ba-demon.”—Yakobo 3:14, 15, NW.
Mu dîku dienu
9. Mmunyi mudi bena dibaka mua kukanda nyanji ya mukawu?
9 Mabaka mavule adi afua bua mukawu mubi. Kupanga kuleja muena dibaka nebe dieyemena ki ndinanga to. (1 Kolinto 13:7) Ku lukuabu luseke, muena dibaka umue udi mua kuikala ulengulula nyanji ya mukawu ya muena dibaka nende. Tshilejilu, mukaji kampanda udi mua kuteka mukawu bua ntema idi bayende utuma kudi nsongakaji mukuabu. Peshi mulume kampanda udi mua kuteka mukawu bua bungi bua mêba adi mukajende upitshisha bua kutabalela mulela wende mukengi. Basuyibue kudi nyanji ya mushindu’eu, bena dibaka badi mua kupuwa ne kuleja ditekeshibua diabu dia mu mikolo mu mishindu idi ikolesha bualu ebu. Pamutu pa nunku, muena dibaka udi ne mukawu udi ne bua kumvuija ne kutonda patoke nyanji yende. Ku luende luseke, muena dibaka mukuabu udi ne bua kuleja diumvuilangana ne kufila tshijadiki tshia dinanga diende. (Efeso 5:28, 29) Buonso buabu badi mua kupolesha nyanji ya mukawu pa kuepuka nsombelu idi iwusonsola. Imue misangu mutangidi muena nkristo udi ne bua kuambuluisha mukajende bua kumvuaye se: udi ufila ditabalela dielela mikalu, diakanyine kudi bena mu tshisumbu bakaji bua kukumbaja bujitu buende bu mulami wa mikoko ya Nzambi. (Yeshaya 32:2) Bushuwa, mukulu udi ne bua kudimuka bua kenji malu masonsodi a mukawu. Ebi bidi bilomba ngenzelu muakanyine, bua kujadika né udí upitshisha dîba bua kukolesha tshisuikidi tshiende nkayende tshia dibaka.—1 Timote 3:5; 5:1, 2.
10. Mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu bua kuakama nyanji ya mukawu?
10 Baledi badi pabu ne bua kuambuluisha bana babu bua kujingulula tshidi mukawu mubi. Bana batu pa tshibidilu baditua mu ditandangana dikese ditu dikudimuka mvita. Pa tshibidilu tshiledi tshinene mmukawu. Bu mudi majinga a muana yonso masunguluke, bana kabena ne bua kuangatshibua mu mushindu wa muomumue. Kupita apu, bana badi ne bua kumanya ne: yonso wa kudibu udi ne ngikadilu misunguluke mimpe ne mibi. Bikala misangu yonso muana umue ukankamijibua bua kuenza bu mukuabu, ebi bidi bilela lubabu munda mua umue ne diditambisha mua mukuabu. Nunku, baledi badi ne bua kulongesha bana babu bua kupima dilubuluka diabu pa kueleela meji pa bilejilu bidi mu Dîyi dia Nzambi, ki mpa kutembangana umue ne mukuabu. Bible udi wamba ne: “Katuvu badisui, pa kutembangana umue ne mukuabu, pa kubabangana umue ne mukuabu.” Kadi, “muntu yonso adimuene tshidi mudimu wende nkayende, nanku neamone pa kusankila buende yeye muine, apo ki mpa kufuanyikija mudimu wende ne wa muntu mukuabo.” (Galatia 5:26; 6:4, NW) Kupita bionso mushinga, baledi bena nkristo badi ne bua kuambuluisha bana babu ku diambuluisha dia dilonga dia Bible dia pa tshibidilu, pa kuzangika bilejilu bimpe ne bibi bidi bisanganyibua mu Dîyi dia Nzambi.—2 Timote 3:15.
Bilejilu bia dikánda mukawu
11. Mmunyi muvua Mozese tshilejilu tshimpe mu dikanda mukawu?
11 Bishilangane ne bakokeshi banangi ba bumfumu ba mu bulongolodi ebu, “Mozese uvua mudipuekeshi wa menemene kutamba bantu buonso bavua pa buloba.” (Nomba 12:3, NW) Pakavua bulombodi pa Izalele bujitu buvua Mozese kayi mua kuambula nkayende, Yehowa wakenza bua spiritu Wende atumike pa bena Izalele bakuabu 70, pa kubapetesha bukole bua kuambuluisha Mozese. Pakatuadija babidi ba ku balume aba kuenza malu bu ba-profete, Yoshua wakumvua se: bivua biteka bulombodi bua Mozese mu njiwu. Yoshua wakasua kukanda balume aba, kadi ne budipuekeshi buonso Mozese wakebeja ne: ‘Wewe udi ne mukau buanyi, anyi? Ndi musue bua bantu ba Yehowa bonso bikale baprofete, ne Yehowa ateke nyuma wende kudibo!’ (Nomba 11:29) Eyowa, Mozese uvua ne disanka pakapeta bakuabu masanka a mudimu. Kavua ne mukawu wonso ukeba butumbi buende yeye nkayende to.
12. Ntshinyi tshiakapetesha Jonatan mushindu wa kuepuka nyanji ya mukawu?
12 Tshilejilu tshimpe tshia mudi dinanga ditshimuna nyanji mibi ya mukawu idi mua kuvuila muntu tshivua tshifila kudi Jonatan, muana wa balume wa Mukalenge wa bena Izalele Shawula. Jonatan uvua pa muaba muibidi mu mulongo wa dipiana nkuasa wa bumfumu wa tatuende, kadi Yehowa wakasungula Davidi, muana wa Jessé, bua kuikala mukalenge uvua ne bua kulonda. Bavule pa muaba wa Jonatan bavua mua kutekela Davidi mukawu, pa kumuangata bu mufuilakanyi nende. Kadi, dinanga dia Jonatan bua Davidi diakamukanda ku ditshimunyibua kudi nyanji ya mushindu’eu. Diakamue pakamanyaye bualu bua lufu lua Jonatan, Davidi wakamba ne: ‘Mutshima wanyi udi munyingalale bualu buebe, muan’etu Jonatan, wewe wakatamba kunsankisha; dinanga diebe kundi meme diakankemesha, diakapita dinanga dia bakaji bulengele.’—1 Samuele 1:26.
Bilejilu bia pa buabi menemene
13. Nnganyi udi tshilejilu tshitambe bulenga pa bidi bitangila mukawu, ne mbua tshinyi?
13 Yehowa Nzambi udi tshilejilu tshia pa buatshi menemene tshia eu udi ne bukokeshi too ne pa mukawu wende muimpe. Udi ukontolola mu mushindu mupuangane nyanji ya mushindu’eu. Dilejibua dionso dia bukole dia mukawu wa Nzambi ditu pa tshibidilu mu diumvuangana ne dinanga, buakane, ne meji bia Nzambi.—Yeshaya 42:13, 14.
14. Bishilangane ne Satana, ntshilejilu kayi tshiakafila Yezu?
14 Tshilejilu tshikuabu tshia pa buatshi tshia eu udi ne bukokeshi pa mukawu tshidi Muana munangibue wa Nzambi, Yezu Kristo. “Yeye, nansha muvuaye ne mubidi bu wa Nzambi, kavua muele meji a kuditeka pa muaba udi kawuyi wende, mbuena kuamba se: kuikala muena mulongo umue ne Nzambi.” (Filipoi 2:6, NW) Ndishilangana kayipu dinene ne njila wakasungula muanjelu muditambishi wakalua Satana Diabolo! Anu bu “mukalenge wa Babilone,” Satana ne mukawu wonso wakajinga bua “kuakanangana ne Mutambe Butumbuke” pa kudivuija nzambi mufuilakanyi nende wa Yehowa ne mumuluishi. (Yeshaya 14:4, 14, NW; 2 Kolinto 4:4) Satana wakateta too ne Yezu bua afike ku “ditua binu panshi ne kuenza tshienzedi tshia dimutendelela.” (Matayo 4:9, NW) Kadi tshintu nansha tshimue katshivua mua kupambula Yezu mu njila wende wa budipuekeshi wa dikokela bumfumu bukena mikalu bua Yehowa. Bishilangane ne Satana, Yezu “wakadishiya bitupu, ne kuangata tshimfuanyi tshia mupika, ne kulua mufuanangane ne bantu. Kupita apu, pakangataye mpala wa muntu, wakadipuekesha yeye muine ne kulua muena butumike too ne ku lufu, eyowa, lufu pa mutshi wa tshinyongopelu.” Yezu wakatua buakane bua bumfumu bua Tatuende nyama ku mikolo, pa kuimansha ne muoyo mujima njila wa Diabolo wa lutambishi ne mukawu. Bua lulamatu lua Yezu, ‘Nzambi wakamubandisha kuulu kule, wakamupa dîna didi pa mutu pa dîna dionso; ne bua mu dîna dia Yezu binu bionso bitue panshi, ne bia bintu bia mu diulu ne bintu bia pa buloba ne bintu bia muinshi mua buloba, ne bua ndimi yonso yambe patoke ne: Yezu Kristo udi Mukalenge, butumbi bua Nzambi Tatu.’—Filipoi 2:7-11, NW.
Dikanda mukawu webe
15. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala badimuke bua kukanda nyanji ya mukawu?
15 Bishilangane ne Nzambi ne Yezu, bena nkristo mbapange bupuangane. Bu mudibu bena mpekatu, imue misangu badi mua kuenza malu ne mukawu wa mpekatu. Nunku, pamutu pa kushiila mukawu mpunga bua kutusaka ku dijana muena kuitabuja netu bua tulemalema anyi mibi mifuanyikija ikena milelela, bidi bia mushinga bua tueleele meji pa mêyi mafunda ku spiritu aa: “Kuvu muena buakane bupite tshipimu, kudileji muena meji manekesha. Bua tshinyi newikale mua kudikebela kabutu kebe nkayebe.”—Muambi 7:16, NW.
16. Mmubelu kayi muimpe pa mukawu wakafidibua mu nimero kampanda wa kale wa tshibejibeji etshi?
16 Pa tshiena-bualu tshia mukawu, Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 15 Luabanya 1911 (anglais), tshiakadimuija ne: “Nansha mutudi ne bua kuikala ne lukunukunu, ne mukawu mukole mu didifila dietu kudi Mukalenge, tudi kabidi ne bua kudimuka se: butekete bua muena nkristo mukuabu ki mbualu budi bututangila; ne tudi ne bua kudikenketa bituikala peshi katuyi ‘badibueji ba mu malu a bakuabu.’ Pashishe, tudi ne bua kutshinka né bidi mua kuikala bimpe bua kubimanyisha bakulu ne né bidi bujitu peshi ki mbujitu buetu bua kuya kudi bakulu. Tudi buonso ne bua kuikala ne mukawu wa bungi mu didifila dietu kudi Mukalenge ne bua mudimu wa Mukalenge, kadi udimuke bua kawikadi wa lubabu . . . mu mêyi makuabu, tudi ne bua kudimuka bikole bua kawikadi mukawu kudi mukuabu, kadi mukawu bua mukuabu, mukawu bua dilubuluka diende ne diakalenga diende.”—1 Petelo 4:15.
17. Mmunyi mutudi mua kuepuka bienzedi bia mpekatu bia mukawu?
17 Bu mutudi bena nkristo, mmunyi mutudi mua kuepuka lutambishi, mukawu, ne lubabu? Kuenza kuimpe nkushiila spiritu munsantu wa Nzambi budikadidi mu nsombelu yetu. Tshilejilu, tudi ne bua kulomba spiritu wa Nzambi ne diambuluisha mu masambila bua kuleja mamuma ende mimpe. (Luka 11:13) Tudi ne bua kubuela mu bisangilu bia bena nkristo, bidi bituadija ne disambila ne bidi ne spiritu ne dibenesha bia Nzambi. Kupita apu, tudi ne bua kulonga Bible, uvua mufunda ku spiritu wa Nzambi. (2 Timote 3:16) Ne tudi ne bua kudifila mu mudimu wa buambi bua Bukalenge udi wenda wenjibua ku bukole bua spiritu munsantu wa Yehowa. (Bienzedi 1:8) Diambuluisha bena nkristo netu badi basunsula kudi amue malu mabi didi mushindu mukuabu wa kukokela buenzeji buimpe bua spiritu wa Nzambi. (Yeshaya 57:15; 1 Yone 3:15-17) Kukumbaja ne lukunukunu luonso majitu aa a bena nkristo nekuambuluishe bua kutukuba ku bienzedi bia mpekatu bia mukawu, bualu Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: “Tungunukayi ne kuendela ku spiritu, ne kanuakukumbaja dijinga dia mubidi nansha dimue.”—Galatia 5:16, NW.
18. Bua tshinyi katuakushala tuluangana kashidi bua kukanda nyanji mibi ya mukawu?
18 Dinanga nditedibue kumpala munkatshi mua mamuma a spiritu munsantu wa Nzambi. (Galatia 5:22, 23) Kuleja dinanga nekutuambuluishe bua kukanda minyikibua ku mpekatu mpindieu. Kadi netuambe tshinyi bua matuku atshilualua? Miliyo ya basadidi ba Yehowa badi ne ditekemena dia muoyo mu Mparadizu wa pa buloba utshilualua, mudibu mua kuindila difikishibua ku bupuangane bua muntu. Mu bulongolodi abu bupiabupia, nemuikale dinanga ne muntu nansha umue kakupona ku nyanji mibi ya mukawu, bualu “bifukibua pabi nebipikudibue ku bupika bua dinyanguka bua kusankabi ne budikadidi bua butumbi bua bana ba Nzambi.”—Lomo 8:21, NW.
Malu a kueleela meji
◻ Ntshifuanyikiji kayi tshiakatumika natshi Paulo bua kutuambuluisha bua kukánda mukawu?
◻ Mmunyi mudi mukawu mua kunyanga ditalala dia tshisumbu?
◻ Mmunyi mudi baledi mua kulongesha bana babu mushindu wa kuakama mukawu?
◻ Mmunyi mutudi mua kuepuka bienzedi bia mpekatu bia mukawu?
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
Kushiidi mukawu muaba bua kunyangawu ditalala dia tshisumbu
[Tshimfuanyi mu dibeji 17]
Baledi badi mua kulongesha bana babu mushindu wa kuakama nyanji ya mukawu