Nsombelu webe—Udi ne tshipatshila kayi?
“Mvua ndombola mutshima wanyi ne meji . . . too ne pangakamona tshivua tshimpe bua bana ba bantu . . . mu bungi bua matuku a muoyo wabu.”—MUAMBI 2:3, NW.
1, 2. Bua tshinyi ki mbibi bua kuleja diditatshisha dia nkatshinkatshi buetu tuetu bine?
UTU uditatshisha bua bualu buebe wewe muine, ki mmuomu anyi? Ke mutubi. Pa nanku, tutu tudia dituku dionso, tulala patudi batshioke, ne tutu basue kuikala ne balunda ne banangibue betu. Ku misangu tutu tunaya, tuowela mu mâyi, peshi tuenza bikuabu bitu bitusankisha, tuleja diditatshisha dia nkatshinkatshi bua bualu buetu tuetu bine.
2 Diditatshisha bu edi dia muntu pa nkayende didi diumvuangana ne tshivua Nzambi musaka Solomo bua kufunda ne: “Bua muntu kakuena tshintu tshitambe buimpe kupita etshi tshia mudiye ne bua kudia, ne bushuwa kunua ne kuleja anyima wende malu mimpe bua mudimu wende mukole.” Mushindamene pa malu mamonamona, Solomo wakasakidila ne: “Bualu ebu kabidi ndi mumone, meme muine, se: ebu budi bua ku tshianza tshia Nzambi mulelela. Bualu nnganyi udi udia ne nnganyi udi unua bimpe kumpita meme?”—Muambi 2:24, 25, NW.
3. Nnkonko kayi mikole itu bavule bamona kayiyi kuandamuna?
3 Pabi udi mumanye se: muoyo kawena amu didia, dinua, dilala, ne dienza amue malu mimpe. Tudi ne bisama, mabungama, ne tunyinganyinga. Ne tudi tudimona bikale ne bia bungi bia kuenza bua kuela meji pa diumvuija dia muoyo wetu. Kabiena nanku buebe anyi? Vermont Royster, mufundi wa kale wa tshikandakanda kampanda, panyima pa dibambisha dia dimanya dialabale ne mbabi bia bantu, wakafunda ne: “Ebu mbualu bua dikema. Mu diela meji anu pa muntu muine, pa nkonko yende minene, pa muaba wende mu bukua-bifukibua ebi, katuena batambe kumanya bivule bu pakatuadija muoyo. Tutshidi amu ne nkonko bua kumanya tshitudi ne bua tshinyi tudi ne muoyo ne nkuepi kutuyaya.”—The Wall Street Journal.
4. Bua tshinyi yonso wa kutudi udi ne bua kusua bua kuandamuna ku nkonko idi itutangila?
4 Newandamune munyi ku nkonko eyi: Tudi banganyi? Bua tshinyi tudi ne muoyo? Ne kutuyaya nkuepi? Mu ngondo wa Kashipu mushale, Royster wakafua. Udi wela meji ne: mu tshikondo atshi ukavua mupete mandamuna àdì asankisha anyi? Bia mushinga kabidi: Kudiku mushindu uudi mua kuenza nenku anyi? Ne mmunyi mudibi mua kukuambuluisha bua kupeta nsombelu wa disanka, mutambe kuikala ne diumvuija? Tuanji kumona.
Mpokolo wa kumpala wa bujinguludi
5. Bua tshinyi tudi ne bua kutangila kudi Nzambi patudi tukeba bujinguludi mu nkonko idi itangila diumvuija dia muoyo?
5 Bu tuetu ne bua kudikebela muntu yonso tshiende tshipatshila tshia muoyo, tuvua mua kulubuluka amu kakese anyi kupangila mene, bu mudibi bilelela bua balume ne bakaji bavule, nansha aba badi balonge bikole ne bikale ne mamanya a bungi. Kadi katuena balekela nkayetu nansha. Mufuki wetu mmutupeteshe diambuluisha. Paudi wela meji pa bualu ebu, kênaku Mpokolo mutumbuke wa bujinguludi ne meji, bu mudiye “wa kashidi ne kashidi” ne muikale ne dimanya dia tshishiki dia bukua-bifukibua ne dia malu a kale anyi? (Musambo 90:1, 2, MMM) Wakafuka bantu ne mmumone malu onso adi bantu bamanye, nenku kudiye ke kutudi ne bua kukeba bujinguludi, ki nkudi bantu bakena bapuangane nansha, bàdì ne dimanya ne makokeshi a lungenyi bishikile.—Musambu 14:1-3; Lomo 3:10-12.
6. (a) Mmunyi mudi Mufuki mupeteshe bujinguludi budi bukengedibua? (b) Mmunyi mudi bualu ebu butangila Solomo?
6 Nansha mutudi katuyi mua kutekemena bua Mufuki kutunungenaye mu matshi etu disokolola kampanda pa diumvuija dia muoyo, mmupeteshe mpokolo wa bujinguludi—Dîyi diende dienzeja ku spiritu. (Musambu 32:8; 111:10) Mukanda wa Muambi udi mu mushindu wa pa buawu ne mushinga mu bualu ebu. Nzambi wakenzeja ku spiritu mufundi wa mukanda eu, mushindu wa se: “meji a Salomone avua mapite a bena meji bonso ba kudi diba dipatukila.” (1 Bamfumu 3:6-12; 5:10-14, MMM) “Meji a Salomone” akakemesha bikole mfumu-mukaji kampanda mumukumbudi e kuambaye ne: tshia-bibidi katshivua tshianji kumanyisha ne se: aba bàdì bateleja meji ende bavua bushuwa bena diakalenga.a (1 Bakelenge 10:4-8) Tudi petu mua kupetela bujinguludi ne diakalenga ku meji a Nzambi avua Mufuki wetu mupeteshe ku butuangaji bua Solomo.
7. (a) Ntshinyi tshiakakoma Solomo bua midimu mivule ya muinshi mua diulu? (b) Ntshinyi tshidi tshiumvuija ditshinka dilelela dia Solomo?
7 Mukanda wa Muambi udi uleja meji a kudi Nzambi, avua malenge mutshima ne buongo bia Solomo. Muikale ne dîba, mpetu, ne bujinguludi bua kuenza nunku, Solomo wakakonkonona “malu onso adi menjibue muinshi mua diulu.” Wakamona se: mavule a kudiwu ‘avua patupu, avua bu kuipata kua lupepele,’ nditshinka dia malu dienzeja ku spiritu ditudi ne bua kuvuluka patudi tuela meji pa tshipatshila tshietu mu nsombelu. (Muambi 1:13, 14, 16) Solomo uvua wamba malu patoke, malu malelela. Tshilejilu, ela meji pa mêyi ende àdì mu Muambi 1:15, 18. Udi mumanye se: mu siekele mivule bantu mbatete mishindu kabukabu ya mbulamatadi, imue misangu bateta ne muoyo umue bua kujikija ntatu ne kulengeja nsombelu wa bantu. Nansha nanku, kudiku umue bushuwa udi mululamije bintu bionso ‘bikonyangale’ bia mu ndongoluelu eu ukena mupuangane anyi? Ne udi mua kuikala mumone se: padi dimanya dia muntu ditambe bunene, ùdi utamba kujingulula se: mu lupolo luîpi lua muoyo, kakuena mushindu wa kululamija malu onso tshishiki nansha. Dijingulula malu dia nunku didi ditekesha bavule mu mikolo, kadi kabiena anu nanku buetu nansha.
8. Mmashintakana kayi atuku katshia kuonso eku?
8 Bukuabu bualu bua kukonkonona mmashintakana a misangu ne misangu àdì ne buenzeji kutudi, bu mudi dipatuka ne dibuela dia dîba anyi dinyunguluka dia lupepele ne mâyi. Bintu ebi bivuaku mu tshikondo tshia Mozese, tshia Solomo, tshia Napoléon, ne tshia baledi ba bakakuetu. Ne mashintakana aa atshidi amu atungunuka. Bia muomumue, “tshikondo tshidi tshipita, tshikuabo tshilua.” (Ntoyi 1:4-7, MMM) Ku mmuenenu wa muntu, kudi dishintuluka dikese. Bantu ba kale ne ba lelu bavua ne badi ne midimu, matekemena, majinga, ne malu makumbaja bìdì mua kufuanyikijibua. Nansha bikala mu bukua-bantu muntu kampanda mudipetele lumu peshi bulengele anyi makokeshi bia pa buabi, muntu au udi kuepi mpindieu? Mmufue ne pamu’apa bamupue ne muoyo. Bualu ebu kabuena ne bua kutamba kutukuatshisha buôwa. Bantu bavule kabena nansha mua kutela mêna a baledi ba bakakuabu anyi kuamba muaba wakabalelelabu ne wakabajiikilabu. Udi mua kumona bua tshinyi Solomo wakamona mu bulelela buonso butupu mu midimu ne madikolela a bantu.—Muambi 1:9-11.
9. Mmunyi mutudi mua kuambuluishibua pa kupeta bujinguludi bulelela mu nsombelu wa bantu?
9 Pamutu pa kututekesha mu mikolo, bujinguludi ebu bua Nzambi mu nsombelu wa nshindamenu wa bukua-bantu budi mua kuikala ne buenzeji buimpe, pa kutusaka ku diepuka difila mushinga ukena muakanyine ku tulumbila peshi bipatshila bikala mu katupa kîpi ne bua kupita ne tubipua muoyo. Budi ne bua kutuambuluisha bua kutshinka tshitudi tupeta mu nsombelu wetu ne tshitudi tukeba mua kukumbaja. Tshilejilu, pamutu pa kuikala badikengeshi, tudi mua kupeta disanka mu didia ne dinua bia nkatshinkatshi. (Muambi 2:24) Ne, bu mutuabimona, Solomo udi ufika ku nkomenu mulelela ne udi uleja malu mu buimpe. Mu tshikoso, nkomenu wende udi ne: tudi ne bua kuanyisha bikole malanda etu ne Mufuki wetu, udi mua kutuambuluisha bua kupeta matuku atshilualua a diakalenga dia tshiendelele, mikale ne tshipatshila. Solomo wakela kashonyi ne: “Nkomenu wa bualu, bionso bimana kumvua, udi nunku: Utshine Nzambi mulelela ne ulame mêyi-matuma ende. Bualu etshi ke tshionso tshidi muntu ne bua kuenza.”—Muambi 12:13, NW.
Tshipatshila pa kumona bikondo bia muoyo
10. Mmu mushindu kayi muakafuanyikija Solomo nyama ne bantu?
10 Meji a Nzambi maleja mu Muambi adi kabidi mua kutuambuluisha mu dikonkonona tshipatshila tshietu mu nsombelu. Mmunyi nanku? Mmu mushindu wa se: Solomo wakatangija bushuwa meji ku malelela makuabu kutudi mua kueleela meji mu mpukapuka. Bumue bulelela budi butangila malu mafuanangane pankatshi pa bantu ne nyama. Yezu wakafuanyikija balondi bende ne mikoko, pabi bantu pa tshibidilu kabatu basue kubafuanyikija ne nyama. (Yone 10:11-16) Kadi Solomo wakatela amue malu akena kuela mpata: “Nzambi mulelela neasunguluje [bana ba bantu], bua kumonabu se: buobu bine badi nyama. Bualu kudi nshikidilu bua bana ba bantu ne nshikidilu bua nyama, ne bidi ne nshikidilu wa muomumue. Anu mudi umue ufua, ke mudi mukuabu ufua; . . . mushindu wa se: kakuena bukulu bua muntu pa nyama, bualu bionso bidi patupu. . . . Mbifume bionso ku lupuishi, ne bidi bipingana bionso ku lupuishi.”—Muambi 3:18-20, NW.
11. (a) Mmunyi mutudi mua kumvuija dilondangana dia bikondo bia lukongo kampanda lua nyama? (b) Mmunyi muudi umvua pa kuenza dikonkonona dia nunku’eu?
11 Elabi meji bua nyama kampanda uutu musue kubandila, pamu’apa nsenji anyi kalulu. (Dutelonome 14:7; Musambu 104:18; Nsumuinu 30:26) Anyi udi mua kufuanyikija nyama wa nshindi; kudi nkongo yayi mipite pa 300 pa buloba bujima. Bikondo biende bia muoyo bitu bishi? Panyima pa mumane kuledibua, mamuende udi umuamusha munkatshi mua mbingu bungi kampanda. Kêna unenga bua kuasa buoya ne udi mua kupatuka pambelu. Udi mua kumumona unyemakana mu dilonga mua kupeta biakudia. Kadi misangu mivule utu umueneka anu muikale unaya, usankidila bunsonga buende. Kunyima kua dikola mu tshidimu tshimue anyi kupita apu, udi ukeba muena diende. Apu ke kushishaye kuibaka disua peshi buina ne kutabalela ndelanganyi yabu. Padiye upeta tumpulumanje, misa, ne ntete bungi bukumbane, dîku dia nshindi didi mua kuvulangana diakamue ne kupeta tshikondo tshia kualabaja tshisombedi tshiabu. Kadi mu bidimu bikese patupu, nyama eu udi ukulakaja ne mutambe kutekibua kumpala kua njiwu ne masama. Ne bidimu bu dikumi, udi ufua. Ne mashilangana makese pankatshi pa nkongo ya nshindi, ebi ke bikondo bia muoyo wende.
12. (a) Mu bulelela buonso, bua tshinyi dilondangana dia bikondo bia muoyo wa bantu bavule didi mumue ne dia nyama wa pa tshibidilu? (b) Mpa malu kayi patudi ne bua kueleela meji musangu walonda patuamona nyama utuvua nende mu lungenyi?
12 Bantu bavule kabena mua kuela mpata pa bikondo abi bia muoyo wa nyama, ne mbikole bua buobu kutekemena bua nshindi kuikalaye ne tshipatshila tshia meji mu muoyo. Kadi, nsombelu wa bantu ba bungi ki mmushilangane bikole ne nsombelu wa nyama eu, ki mmuomu anyi? Badi baledibua ne babatabalela padibu bana. Badi badia, bakola, ne banaya bu bana. Mutantshi eu badi bashindama, baselangana, ne bakeba muaba wa kusombela ne mushindu wa kudipetela biakudia. Bialubulukabu, badi mua kuvulangana diakamue ne kualabaja tshisombedi tshiabu (disua) mudibu ne bua kukoleshila ndelanganyi yabu. Kadi makumi a bidimu adi apita lukasa, ne badi bakulakaja. Pikalabi kabiyi kumpala, badi mua kufua panyima pa bidimu 70 anyi 80 biûle ne “mudimu mukole ne kanyinganyinga.” (Musambu 90:9, 10, 12) Udi mua kuvuluka malu aa àdì elesha meji musangu ùdì ulonda pawamona nshindi (anyi nyama mukuabu uuvua nende mu lungenyi).
13. Mbipeta kayi bidi bilelela bua nyama ne bantu?
13 Udi mua kumona bua tshinyi Solomo wakafuanyikija mioyo ya bantu ne ya nyama. Wakafunda ne: “Bua tshintu tshionso kudi tshikondo tshijadika, . . . tshikondo tshia diledibua ne tshikondo tshia kufua.” Tshipeta tshia ndekelu etshi, lufu, tshidi tshia muomumue bua muntu ne nyama, “anu mudi umue ufua, ke mudi mukuabu ufua.” Wakasakidila ne: “Mbifume bionso ku lupuishi, ne bidi bipingana bionso ku lupuishi.”—Muambi 3:1, 2, 19, 20, NW.
14. Mmunyi mudi bamue bantu bateta bua kushintulula dilondagana dia bikondo bia muoyo dia pa tshibidilu, kadi ntshinyi tshidi tshimueneka?
14 Katuena ne bua kuangata ditshinka edi dilelela bu ngelelu wa meji udi utekesha mu mikolo. Bushuwa, bamue badi bateta bua kushintulula nsombelu eu, bu pa kuenza mudimu bikole bua kupeta nsombelu wabu wa ku mubidi mupite uvua nende baledi babu. Badi mua kuenza bidimu bia pa mutu bia malonga bua kupeta nsombelu mubandile mu matuku abu a muoyo, eku bateta bua kualabaja ngumvuilu wabu wa tshidi muoyo. Peshi badi mua kudifila mu dibidija mubidi anyi didia dia mishindu yonso bua kupeta makanda mimpe a mubidi ne matuku a muoyo male. Ne madikolela aa adi mua kupetesha amue masanka. Kadi nnganyi udi mua kujadika se: madikolela a nunku nealue kulubuluka? Nansha bialubulukawu, mbua mutantshi bule kayi?
15. Nditshinka kayi dijalame dia nsombelu ya bantu bavule didi dilelela?
15 Solomo wakakonka ne: “Bu mudiku bintu bivule bìdì bikebesha butupu bua bungi, ndiambuluisha kayi didi nadi muntu? Bualu nnganyi udiku mumanye bualu buimpe bùdì nabu muntu mu muoyo wende bua bungi bua matuku a muoyo wende wa patupu, padiye uapitshisha bu mundidimbi? Bualu nnganyi udi mua kuambila muntu tshienzeka kunyima kuende?” (Muambi 6:11, 12, NW) Bu mudi lufu lutonkola ne lukasa luonso madikolela a muntu, kudiku bushuwa diambuluisha dia nsongo mu diluangana bua kupeta bintu bivule anyi mu dipitshisha bidimu bivule mu dilonga tulasa ne kipatshila ka kupeta bintu bia bungi anyi? Ne bu mudi muoyo muîpi nunku, upita bu mundidimbi, bavule badi bajingulula se: kakuena tshikondo bua kutangija tshiakabidi madikolela ku tshipatshila tshikuabu tshia bantu padibu badimona bapangile mu tshiabu; muntu kêna nansha mua kujadika tshialuila bana bende “kunyima kuende.”
Tshikondo tshia kudipetela lumu luimpe
16. (a) Ntshinyi tshitudi mua kuenza tshidi nyama kayiyi mua kuenza? (b) Mbulelela kayi bukuabu budi ne bua kuikala ne buenzeji pa ngelelu wetu wa meji?
16 Bishilangane ne nyama, tuetu bantu tudi ne bukokeshi bua kuela meji ne: ‘Dikala dianyi ne muoyo didi ne diumvuija kayi? Bidi anu dilondangana dijadika, dìdì ne tshikondo tshia kuledibua ne tshikondo tshia kufua anyi?’ Bua bualu ebu, vuluka bulelela bua mu mêyi a Solomo bua bantu ne nyama: “Bidi bipingana bionso ku lupuishi.” Mbuena kuamba ne: lufu ludi luimanyika menemene dikala ne muoyo dia muntu anyi? Ee, Bible udi uleja ne: bantu kabena ne anyima ukena ufua udi upanduka padi mubidi ufua. Bantu badi anyima mene, ne anyima udi wenza mpekatu udi ufua. (Yehezekele 18:4, 20) Solomo wakafunda malu nunku’eu: “Bantu batshidi ne muoyo mbamanye ne: netufue, kadi bafue ki mbamanye kabidi bualu nansha bumue, kabena ne difutu kabidi, bualu bantu kabena babavuluka. Bualu buonso buudi umvua mua kuenza, ubuenze . . . ne bukole [“buebe buonso,” NW], bualu ku bafue kuuyaya, kabena benzaku mudimu, kabena bualu ne lungenyi, kabena bualu ne dimanya nansha meji.”—Ntoyi 9:5, 10, MMM.
17. Nku tshinyi kudi Muambi 7:1, 2 ne bua kutusaka bua kueleela meji?
17 Pa kumona bualu ebu bukena buepuki, tangila tshiambilu etshi: “Lumu luimpe ndupite manananshi a mushinga mukole, dituku didi muntu ufua ndipite didibo bamulela. Mbimpe kuya mu nzubu mudi madilu, pa mutu pa kuya mu nzubu mudi disanka, bualu lufu ke nshikidilu wa muntu yonso. Nanku, muntu wa muoyo udi ne bua kuela meji ku bualu ebu.” (Ntoyi 7:1, 2, MMM) Tudi ne bua kuitaba ne: lufu ludi “nshikidilu wa muntu yonso.” Muntu nansha umue ki mmukokeshe bua kunua buanga bua elixir kampanda, kunua vitamine kansanga misambakaja, kulonda ndilu kankenge, peshi kudifila mu dibidija mubidi bidi bifikisha ku muoyo wa tshiendelele. Ne pa tshibidilu “bantu kabena babavuluka” mutantshi muîpi panyima pa lufu luabu. Nenku bua tshinyi lumu luimpe “ndupite manananshi a mushinga mukole, dituku didi muntu ufua ndipite didibo bamulela”?
18. Bua tshinyi tudi mua kujadika se: Solomo uvua witabuja dibiishibua?
18 Bu mutukadi babambishe, Solomo uvua wamba malu malelela. Uvua mumanye malu a bankambua bende Abrahama, Izaka, ne Yakoba, bantu bavua bushuwa badipetele lumu luimpe kudi Mufuki wetu. Mumanye bimpe Abrahama, Yehowa Nzambi wakalaya bua kumubenesha yeye ne dimiinu diende. (Genese 18:18, 19; 22:17) Eyowa, Abrahama uvua ne lumu luimpe kudi Nzambi, pa kulua mulunda wende. (2 Kulondolola 20:7; Yeshaya 41:8; Yakobo 2:23) Abrahama uvua mumanye se: muoyo wende ne wa muanende kayivua patupu tshitupa kampanda tshia dilondangana dia bikondo bia muoyo dikena ndekelu dia diledibua ne lufu. Kuvua bushuwa bipitshidile pa ebi nunku. Bavua ne ditekemena dishindika dia kuikala tshiakabidi ne muoyo, ki mbualu bavua ne anyima ukena ufua, kadi bualu bavua mua kubiishibua. Abrahama uvua mutuishibue se: “Nzambi udi ne bukole bua kubiisha [Izaka] munkatshi mua bafue mene.”—Ebelu 11:17-19.
19. Mbujinguludi kayi butudi mua kupetela mu Yobo bua diumvuija dia Muambi 7:1?
19 Au ke nsapi wa dijingulula mushindu udi ‘lumu luimpe lupite manananshi a mushinga mukole, ne dituku didi muntu ufua dipite didibo bamulela.’ Anu bu Yobo kumpala kuende, Solomo uvua mutuishibue se: Eu uvua mufuke muoyo wa muntu udi mua kuupingaja. Udi mua kupingaja ku muoyo bantu bakadi bafue. (Yobo 14:7-14) Muena lulamatu Yobo wakamba ne: “Wewe [Yehowa] neubikile, ne meme muine nengitabe kuudi. Bua mudimu wa bianza biebe newikale ne dijinga dikole.” (Yobo 14:15, NW) Ela meji pa bualu abu! Bua basadidi bende bena bulamatshi bakadi bafue, Mufuki wetu udi ne “dijinga dikole.” (“Neusue kumona tshiakabidi mudimu wa bianza biebe.”—La Bible de Jérusalem.) Pa kutumika ne mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu Kristo, Mufuki udi mua kubiisha bantu ku lufu. (Yone 3:16; Bienzedi 24:15) Mu butoke buonso, bantu badi mua kushilangana ne nyama ya patupu ìdì ifua.
20. (a) Ndîba kayi didi dituku didi muntu ufua dipite dituku didibu bamulela? (b) Mmunyi muvua dibiishibua dia Lazaro ne bua kuikala ne buenzeji kudi bavule?
20 Ebi bidi biumvuija ne: dituku didi muntu ufua didi mua kupita dituku didibu bamulela, pikala dîba adi muntu mudipetele lumu luimpe kudi Yehowa, eu udi mua kubiisha bantu bena lulamatu bàdì bafua. Solomo Munene, Yezu Kristo, wakajadika bualu abu. Tshilejilu, wakapingaja ku muoyo muntu wa lulamatu Lazaro. (Luka 11:31; Yone 11:1-44) Bu muudi mua kuela meji, bavule ba ku aba bakadimuenena dipingana dia Lazaro ku muoyo bakalengibua bikole, kuitabujabu Muana wa Nzambi. (Yone 11:45) Udi wela meji ne: bakadiumvua kabayi ne tshipatshila mu nsombelu, kabayi ne lungenyi nansha lumue lua tshivuabu ne lua kuvuabu baya anyi? Bishilangane, bakamona se: bavua bakengela kuikala ki mbu nyama ya patupu idi iledibua, ishala ne muoyo bua tshikondo kampanda, ne pashishe ifua. Tshipatshila tshiabu mu nsombelu tshivua tshisuikakaja buludiludi ne menemene ku dimanya dia Tatuende wa Yezu ne ku dienza dia disua Diende. Bidi munyi buebe wewe? Diyukidilangana edi ndikuambuluishe bua kutangila, anyi bua kumona mu mushindu mutambe kutokesha, mushindu udi muoyo webe mua kuikala anyi ne bua kuikala ne tshipatshila tshilelela anyi?
21. Nkanungu kayi ka dipeta diumvuija mu nsombelu wetu katudi basue kukonkonona kabidi?
21 Kadi, dikala ne tshipatshila tshilelela ne tshia mushinga mu nsombelu didi diumvuija bipitshidile ne kule diela meji bua lufu ne dikala tshiakabidi ne muoyo pashishe. Didi diumvuija tshitudi tuenza ne mioyo yetu ku dituku ne ku dituku. Solomo wakabitokesha kabidi mu Muambi, bu mutuabimona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.
[Mêyi adi kuinshi]
a “Bualu bulonda bua Mukalenge-mukaji wa ku Sheba budi buzangika meji a Solomo, ne muyuki eu mbawangate misangu mivule bu muanu (1 Bak. 10:1-13). Kadi mêyi àdì manyungulule bualu ebu adi aleja ne: dikumbula diende kudi Solomo divua bushuwa disuikakaja ku bungenda ne nenku divua dia meji; bujalame bua [muyuki eu] kabuena ne bua kuedibua mpata.”—The International Standard Bible Encyclopedia (1988), Volime IV, dibeji 567.
Udi muvuluke anyi?
◻ Mmu mishindu kayi mudi nyama ne bantu mua kufuanyikijibua?
◻ Bua tshinyi lufu ludi luzangika se: madikolela mavule a bantu ne mudimu wabu bidi patupu?
◻ Mmunyi mudi dituku didi muntu ufua mua kupita dituku didibu bamulela?
◻ Dikala ne tshipatshila tshia mushinga mu nsombelu wetu ndisuikakaja ku malanda kayi?
[Bimfuanyi mu dibeji 10]
Mmunyi mudi muoyo webe ushilangana bikole ne wa nyama?