“Tshionso tshidi muntu ne bua kuenza”
“Utshine Nzambi mulelela ne ulame mêyi-matuma ende. Bualu etshi ke tshionso tshidi muntu ne bua kuenza.”—MUAMBI 12:13, NW.
1, 2. Bua tshinyi mbiakanyine bua kukonkonona tshitudi ne tshia kuenza bua Nzambi?
“YEHOWA udi utekemena malu kayi kûdi?” Muprofete kampanda wa kale wakela lukonko alu. Pashishe wakasunguluja tshivua Yehowa ulomba—kuleja kulumbuluisha kuakane, kunanga bulenga, ne kuenda ne Nzambi ne budipope.—Mika 6:8.
2 Matuku aa a muntu pa buende muntu pa buende ne a budishikaminyi, bavule kabena banyisha lungenyi lua se: Nzambi udi ubalomba bualu kampanda. Ki mbasue kuikala benzejibue. Kadi netuambe tshinyi bua nkomenu kuvua Solomo mufike mu Muambi? “Nkomenu wa bualu, bionso bimana kumvua, udi nunku: Utshine Nzambi mulelela ne ulame mêyi-matuma ende. Bualu etshi ke tshionso tshidi muntu ne bua kuenza.”—Muambi 12:13, NW.
3. Bua tshinyi tudi ne bua kuela meji bimpe pa mukanda wa Muambi?
3 Nansha nsombelu yetu ne mmuenenu wetu wa muoyo bikale bia munyi, tudi mua kupeta masanka a bungi bituakonkonona tshishimikidi tshia nkomenu au. Mukalenge Solomo, mufundi wa mukanda eu muenzeja ku spiritu, wakakonkonona amue malu mene àdì tshitupa tshia nsombelu wetu wa buatshiabuatshia. Bamue badi mua kupia mukana lukasa pa kukoma ne: dikonkonona diende ndibipe menemene. Pabi divua dienzeja ku spiritu wa Nzambi ne didi mua kutuambuluisha bua kutshinka midimu yetu ne malu etu adi kumpala kua makuabu, ne disanka dipitshidile bu tshipeta.
Diakama maditatshisha manene a mu nsombelu
4. Ntshinyi tshiakatangila Solomo ne kukonkonona mu Muambi?
4 Solomo wakakonkonona mu buondoke ‘mudimu wa ba pa buloba.’ ‘Ngakateka mutshima wanyi ne meji anyi mu kukeba ne mu kujingulula kua malu onso adi menjibue muinshi mua diulu.’ Ku “mudimu” Solomo kavua anu usua kumvuija musandu kampanda, peshi ditumika, kadi bishilangane, tshivua bungi busanga bua bidi balume ne bakaji baditatshisha bua kuenza mu bule bua mioyo yabu. (Muambi 1:13) Tuanji kukonkonona amue maditatshisha manene, peshi midimu, ne pashishe tufuanyikije midimu yetu ne malu etu adi kumpala kua makuabu.
5. Umue wa ku midimu minene ya bantu mmudimu kayi?
5 Bushuwa mfranga ke muoyo muine wa maditatshisha ne midimu bia bantu. Kakuena muntu udi mua kubinga pa kuamba se: Solomo uvua ne mmuenenu wa kalèngù udi nende bamue bantu babanji pa mfranga. Ne lukasa luonso wakajingulula dikengela dia ndambu wa mfranga; dikala ne mpetu mikumbane ndimpe dipite dikala babule bivule bidi bikengedibua anyi mu bupele. (Muambi 7:11, 12) Kadi udi ne bua kuikala mumone se: mfranga, pamue ne bintu bidiyi isumba, idi mua kulua tshipatshila tshia kumpala mu nsombelu—bua bapele ne babanji pamue.
6. Ntshinyi tshitudi mua kulonga pa bidi bitangila mfranga mu umue wa ku mifuanu ya Yezu ne ku malu mamonamona kudi Solomo yeye muine?
6 Vuluka mufuanu wa Yezu wa muntu mubanji, kayi usankishibua nansha kakese, wakatumika bua kupeta bivule. Nzambi wakamuangata bu muntu mupote. Bua tshinyi? Bualu ‘katuena ne muoyo bua bungi bua bintu bitudi nabi.’ (Luka 12:15-21) Malu mamona kudi Solomo—pamu’apa mapite etu—adi ashindika mêyi a Yezu. Bala diumvuija didi mu Muambi 2:4-9. Bua tshikondo kampanda Solomo wakadifila yeye muine bua kupeta biuma. Wakiibaka nzubu milengele ne mpangu ya mitshi. Uvua mua kukeba ne kupeta bakaji balengele. Bubanji ne bionso bivuabu bumuambuluisha bua kuenza biakamutuadila disankishibua diondoke, didiumvua kampanda dia dikumbaja dilelela dia malu, ne tshipatshila mu nsombelu wende anyi? Wakandamuna mu bulelela buonso ne: “Pamvua ngela meji ku midimu yonso imvua ngenza, ne ntatu yonso imvua mpetaku, mvua mmona ne: bionso bidi patupu, nkuipatangana ne lupepele. Kakuena bualu buimpe muinshi mua diba.”—Ntoyi 2:11, MMM; 4:8.
7. (a) Malu mamonamona adi ajadika tshinyi pa bidi bitangila mushinga wa mfranga? (b) Ntshinyi tshiudi mumone wewe nkayebe tshidi tshijadika nkomenu wa Solomo?
7 Abu mbualu bua bushuwa, bulelela bujadika mu nsombelu mivule. Tudi ne bua kuitaba se: dikala ne mfranga ya bungi kadiena dijikija ntatu yonso. Didi mua kujikija imue, bu mudi dipetesha biakudia ne bilamba mu mushindu mupepele. Kadi muntu udi mua kuvuala tshilamba anu tshimue ku musangu ne kuangata anu bungi kampanda bua biakudia ne bia kunua. Ne ukadi mubale bua bantu babanji bena nsombelu idi minyanga kudi dishipa dia dibaka, dinekesha dia maluvu ne bintu bia lulengu, ne nkuna ne balela. Mubanji wa mu nzubu tente ne pambelu J. P. Getty wakamba ne: “Mfranga kayena menemene ne tshisuikilu nansha tshimue ne diakalenga. Idi natshi pamu’apa ne diakabi.” Bua kabingila kimpe, Solomo wakateka dinanga dia biamu bitoke mu mulongo wa malu a patupu. Sulakaja bualu abu ne dibambisha dia Solomo edi: “Tulu tua muena mudimu tudi tuimpe biadieye bintu bikese anyi bia bungi; kadi kukuta kua muntu mubanji kakuena kumuladika tulu.”—Muambi 5:10-12.
8. Nkabingila kayi kadiku ka kubenga kunekesha mushinga wa mfranga?
8 Mfranga ne bintu kabiena kabidi bituala nyanji ya disankishibua bua matuku atshilualua. Biwikala ne mfranga ya bungi ne bintu bia bungi, udi pamu’apa mua kuikala musakidile disumpakana bua mushindu wa dibikuba, ne kabidi kuena mua kuikala mumanye tshiakutuadila dituku didi dilonda. Udi mufuane kubijimija bionso, pamue ne muoyo webe muine anyi? (Muambi 5:13-17; 9:11, 12) Bu mudibi nanku, kabiena ne bua kuikala bikole bua kumona bua tshinyi muoyo wetu, peshi mudimu wetu, udi ne bua kuikala ne mushinga mubandile menemene, udi unenga kupita mfranga ne bintu.
Dîku, lumu, ne bukokeshi
9. Bua tshinyi nsombelu wa dîku uvua muzangika biakane mu dikonkonona dia Solomo?
9 Dikonkonona dia Solomo dia muoyo diakakonga bualu budi butangila diditatshisha bua dîku. Bible udi uzangika nsombelu wa dîku, pa kukonga ne disanka dia kuikala ne bana ne kubakolesha. (Genese 2:22-24; Musambu 127:3-5; Nsumuinu 5:15, 18-20; 6:20; Mâko 10:6-9; Efeso 5:22-33) Nenku, atshi ke mmuenenu wa ndekelu wa muoyo anyi? Mbimueneke se: bavule badi bela meji nunku, pa kumona mudi imue nshidimukilu izangika dibaka, bana, ne malanda a dîku. Pabi Muambi 6:3 udi uleja ne: nansha dikala ne bana lukama ki nnsapi wa kupetela disankishibua mu nsombelu nansha. Tshinka mudi baledi bavule badibudishe amue masanka bua bana babu, bua kubapetesha ntuadijilu muimpe ne kubapepejila nsombelu wabu. Nansha mudi kuenza nunku kuikale ne bunême, bushuwa Mufuki wetu kakumvuija ne: tshipatshila tshinene tshia dikalaku dietu tshidi anu kupetesha tshipungu tshilualua muoyo, bu mudi nyama yenza mu tshingenyingenyi bua kutungunuja mishindu yayi.
10. Bua tshinyi ditangija ntema ikena miakanyine ku dîku didi mua kumueneka dia patupu?
10 Solomo wakakoka ntema mu mushindu mumvuike ku imue nsombelu milelela ya mu dîku. Tshilejilu, muntu kampanda udi mua kutangija lungenyi ku dilamina bana ne bankana bende bintu. Kadi nebikale ne meji anyi? Peshi nebikale bapote bua ebi bidiye wenzela madikolela bua kubunguijila? Biamuenekabu bapote, mbualupu kayi ‘bua patupu, budi butambe bubi!’—Muambi 2:18-21; 1 Bakelenge 12:8; 2 Kulondolola 12:1-4, 9.
11, 12. (a) Mbipatshila kayi bidi bamue balonde mu nsombelu? (b) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: dikeba muanzu munene didi ‘kuipata kua lupepele’?
11 Ku luseke lukuabu, bavule mbavuije nsombelu wa pa tshibidilu wa dîku ne mushinga mupuekele ku dipangadija diabu dia kuipatshila lumu anyi bukokeshi pa bakuabu. Etshi tshidi mua kuikala tshilema tshitangalake bikole munkatshi mua balume. Ukadi mumone dinyikibua edi munkatshi mua balongi nebe, bena mudimu nebe, peshi bena mutumba nebe anyi? Bavule badi benza madikolela kakuyi ditekemena bua kumanyibuabu, bua kuluabu bakampanda, anyi bua kuikala ne bukokeshi ku mutu kua bakuabu. Kadi buine bualu ebu budi ne mushinga ku tshinyi?
12 Ela meji mushindu udi bamue baluangana bua kutumbabu, mu bualabale bukese anyi bunene. Tudi tumona dinyikibua edi mu bilongelu, mu mutumba wetu, ne mu bisumbu kabukabu bia bantu. Didi kabidi bukole busaki munda mua aba badi basue kumanyika mu bintu bizola anyi bisonga, mu dijikija lutetuku, ne mu malu a tshididi. Nenku, diluangana mushindu’eu kadienaku menemene dia patupu anyi? Solomo wakadibikila biakane se: ‘kuipata kua lupepele.’ (Muambi 4:4) Nansha bialua nsonga kampanda kutumba mu tshiota, mu kasumbu ka manaya, anyi ka mijiki—peshi mulume anyi mukaji kampanda kuendaye lumu mu bungenda anyi mu tshinsanga—mbantu bungi kayi mene badi babumanye? Bantu bavule ba ku nseke mikuabu ya buloba (anyi mene ba mu ditunga dimuedimue) mbamanyeku ne: muntu au udiku anyi? Peshi badi anu batungunuka mu nsombelu wabu kabayi bamanye nansha kakese bua bidi bitangila lumu lukese ludiye nalu? Ne tudi mua kuamba bia muomumue bua bukole anyi bukokeshi kayi buonso budi muntu mua kuikala nabu ku mudimu, mu tshimenga, peshi mu tshisumbu kampanda.
13. (a) Mmunyi mudi Muambi 9:4, 5 utuambuluisha bua kuikala ne mmuenenu muakanyine mu dipatshila muanzu munene anyi bukokeshi? (b) Mmalu kayi atudi ne bua kushindika bikala bionso ne bua kushikila ne muoyo eu? (Tangila note kuinshi kua dibeji.)
13 Muanzu munene peshi bukokeshi bu nunku budi bufikisha ku bipeta kayi ku ndekelu? Bu mudi tshipungu tshimue tshipita ne tshikuabu tshilua, bantu bena mianzu anyi bena bukole badi bafua ne babapua muoyo. Bidi bilelela bua biibaki, tungimba, ne bakuabu basongi anyi bazodi ba bintu, bakajiludi ba malu a nsombelu, ne bakuabu, anu bu mudibi bilelela bua bena tshididi bavule ne bamfumu ba basalayi. Bua midimu ayi, mbantu basunguluke bungi kayi baudi mumanye ku aba bavuaku pankatshi pa bidimu bia 1700 ne 1800? Solomo wakajadika malu biakane, wamba ne: “Mbua wa muoyo mmupite nyama wa ntambue mufue. Bantu batshidi ne muoyo mbamanye ne: netufue, kadi bafue ki mbamanye kabidi bualu nansha bumue, . . . bantu kabena babavuluka.” (Ntoyi 9:4, 5, MMM) Ne bikala bionso bishikila ne muoyo eu, nanku muanzu munene anyi bukokeshi bidi bushuwa patupu.a
Tshidi tshikoka ntema yetu ne tshitudi ne bua kuenza
14. Bua tshinyi mukanda wa Muambi udi ne bua kutuambuluisha muntu pa nkayende?
14 Solomo kakafila mumvuija pa midimu, tulumbila, ne masanka bivule kudi bantu batangija mioyo yabu. Pabi, biakafundaye mbikumbanyine. Dikonkonona dietu dia mukanda eu kadiena ne bua kumueneka dia dibungama peshi dibi nansha, bualu tudi bakonkonone mu bulelela mukanda wa mu Bible uvua Yehowa Nzambi ne budisuile buonso muenzeje ku spiritu bua diakalenga dietu. Udi mua kuambuluisha yonso wa kutudi bua kululamija mmuenenu wetu bua muoyo ne bua tshitudi tuipatshila. (Muambi 7:2; 2 Timote 3:16, 17) Bidi nanku nangananga pa kutangila ku nkomenu uvua Yehowa muambuluishe Solomo bua kufika.
15, 16. (a) Mmuenenu kayi uvua nende Solomo pa disankidila muoyo? (b) Ntshinyi tshiakamba Solomo mu mushindu muakanyine pa disankidila dia muoyo?
15 Bualu bumue buvua Solomo mujule misangu ne misangu buvua bua se: basadidi ba Nzambi mulelela badi ne bua kupeta disanka mu midimu yabu kumpala Kuende. ‘Ndi mumanye ne: kakuena bualu buimpe bu kusanka ne kuenza malu mimpe matuku onso patshidi muntu ne muoyo. Muntu yonso adie biende, anue biende, asanke biende mu midimu yende yonso, bualu eku nkupa kua Nzambi.’ (Muambi 2:24; 3:12, 13; 5:18; 8:15) Bambisha ne: Solomo kavua ukankamija bisankasanka; peshi kakanyisha mmuenenu wa ne: “Tudie bietu, tunue bietu, bualu bua makelela tufuafua.” (1 Kolinto 15:14, 32-34) Wakumvuija ne: tudi ne bua kusankidila mu masanka a pa tshibidilu, bu mudi didia ne dinua, patudi ‘tuenza malu mimpe mu matuku etu a muoyo.’ Kakuyi mpata abi bidi bitangija muoyo wetu ku disua dia Mufuki, eu udi ujadika tshidi tshimpe bushuwa.—Musambu 25:8; Muambi 9:1; Mâko 10:17, 18; Lomo 12:2.
16 Solomo wakafunda ne: “Ndaku, udie biakudia biebe ne disanka ne unue mvinyo webe ne mutshima muimpe, bualu Nzambi mulelela ukadi mumane kupeta milowo mu midimu yebe.” (Muambi 9:7-9, NW) Ee, mulume anyi mukaji udi bushuwa ne nsombelu mulenga ne udi usankisha, udi uditua mu midimu idi Yehowa upetela milowo. Abi bidi bitulomba bua kumuangata misangu yonso ne mushinga. Mmunyipu mudi mmuenenu eu mushilangane ne wa bantu bavule, badi batshinka nsombelu bilondeshile ngelelu ya meji ya bantu!
17, 18. (a) Mmunyi mudi bantu ba bungi bandamuna ku malu malelela a mu nsombelu? (b) Ntshipeta kayi tshitudi misangu yonso ne bua kulama mu lungenyi?
17 Nansha mudi bimue bitendelelu bilongesha bua muoyo walua panyima pa dikalaku panu, bantu bavule badi bitabuja ne: muoyo eu ke bushuwa tshionso tshidibu mua kuikala bajadike. Uvua mua kuikala mubamone benza bu muakumvuija Solomo ne: “Bua mudi dikosa tshibawu bua mudimu mubi kadiyi dienza ne lukasa, ke bualu kayi mutshima wa bana ba bantu mmulue mudiakaje tshishiki munda muabu bua kuenza bibi.” (Muambi 8:11, NW) Nansha aba badi kabayi balua kubuelakana bikole mu bienzedi bibi badi baleja ne: badi baditatshisha nangananga bua matuku atudi aa. Aku nkamue kabingila kadi mfranga, bintu, lumu, bukokeshi pa bakuabu, dîku, peshi bipatshila bikuabu bia nunku biangate mushinga munekesha buabu buobu. Kadi, Solomo kakashiila lungenyi alu mu njila. Wakasakidila ne: “Nansha mudi muenji wa mpekatu mua kuenza bibi misangu lukama ne kutungunuka nenku musangu mule mudiye musue, kadi, ndi kabidi mumanye se: malu neapite bimpe bua aba bàdì batshina Nzambi mulelela, bualu bavua bamutshine. Kadi malu kaakupita bimpe nansha kakese bua muntu mubi, kakulepesha nansha mene matuku ende àdì bu mundidimbi, bualu kêna utshina Nzambi.” (Muambi 8:12, 13, NW) Mu butoke buonso, Solomo uvua mutuishibue se: malu neapite bimpe buetu ‘bituatshina Nzambi mulelela.’ Bimpe munyi? Tudi mua kupeta diandamuna mu disulakaja diakenzaye. Yehowa udi mua ‘kulepesha matuku etu.’
18 Aba batshidiku bansonga badi amu nangananga ne bua kuela meji pa bualu ebu bulelela bua se: malu neapite bimpe buabu buobu biatshinabu Nzambi. Bu muudi mua kuikala mudimuenene nkayebe, munyemi wa lubilu mutambi wa bakuabu udi mua kutetuka ne kupanga kutshimuna. Tshiluilu tshia bukole tshidi mua kupona mu ditshimunyibua. Ngenda-mushinga wa budimu udi mua kudimona ukadi mu bupele. Ne mpukapuka mikuabu mivule idi ivuija nsombelu kayi kudianjila kumanya bimpe. Kadi udi anu mua kushindika bulelela bualu ebu: Njila mutambe kuikala wa meji ne mujalame ng’wa kusankidila muoyo eku wenza malu mimpe bilondeshile mikenji ya Nzambi ya malu a tshitembu ne disua diende. (Muambi 9:11) Ebi bidi bikonga dilonga mu Bible tshidi disua dia Nzambi diumvuija, ditshipa muoyo webe kudiye, ne dilua muena nkristo mutambule.—Matayo 28:19, 20.
19. Mmunyi mudi bansonga mua kutumika ne mioyo yabu, kadi ntshinyi tshidi njila wa meji?
19 Mufuki kakuenzeja bansonga anyi bakuabu bantu ku bukole bua kulondabu buludiki buende. Badi mua kudifila buobu bine mu malonga, pamu’apa pa kulua mene balongi ba mikanda mivulavulayi ya dimanya dia bantu mu nsombelu wabu mujima. Abi nebikale ndekelu wa bionso ne bua kupungija mubidi. Peshi badi mua kuendela mu njila ya mutshima wabu ukena mupuangane anyi kulonda tshidi tshilengelela mêsu abu. Ne dishindika dionso abi nebibatuadile dipanga kusankishibua, ne nsombelu mupitshisha mushindu’eu ndekelu wa bionso nealue kumueneka patupu menemene. (Muambi 11:9–12:12; 1 Yone 2:15-17) Nenku Solomo udi wenza dilomba kampanda kudi bansonga—dilomba ditudi ne bua kukonkonona menemene, nansha bituikala ne bidimu bungi kayi: “Nunku, uvuluke Mufuki webe Munene mu matuku a bunsongalume buebe, kumpala kua matuku a makenga kutuadijawu kulua, peshi bidimu kufikabi pawamba ne: ‘Tshiena nabi milowo.’”—Muambi 12:1, NW.
20. Mmuenenu kayi wa nkatshinkatshi udi mu mukenji wa Muambi?
20 Nenku, ntshinyi tshitudi ne bua kukomesha? Ee, netuambe tshinyi bua nkomenu wakenza Solomo? Wakamona, peshi wakatangila ne: ‘malu onso adi menjibue muinshi mua dîba; monayi, malu au onso adi patupu, adi bu kuipata kua lupepele.’ (Muambi 1:14) Katuena tupeta mu mukanda wa Muambi mêyi a muntu mupange dieyemena anyi ukena disanka. Mmêyi adi mu Dîyi dia Nzambi difundisha ku spiritu ne mmakanyine kuangatshibua ne mushinga kutudi.
21, 22. (a) Mbitupa kayi bia nsombelu bivua Solomo mukonkonone? (b) Wakafika ku nkomenu kayi wa meji? (c) Mmunyi mudi dikonkonona dia malu adi mu Muambi dikulenge?
21 Solomo wakatangila ntatu, diluangana, ne majinga makole bia bantu. Wakela meji pa mushindu udi malu apita mu mpitshilu wa pa tshibidilu wa malu, bipeta bibudishi bia disanka ne bia patupu bidi bantu bavule bapete. Wakakonkonona bulelela bua dipanga bupuangane dia muntu ne lufu ludi lufuminaku. Ne wakangata ne mushinga dimanya dia kudi Nzambi dia ngikadilu wa bafue ne matekemena bua muoyo kayi wonso mukuabu utshilualua. Bionso ebi bivua bitshinka kudi muntu uvua ne meji a bungi a kudi Nzambi, eyowa, umue wa ku bantu ba meji matambe wa katshia ne katshia. Pashishe nkomenu wakenzaye wakedibua mu Mifundu Minsantu bua diakalenga dia bonso badi basue muoyo udi bushuwa ne tshipatshila. Katuenaku mua kuitabuja anyi?
22 “Nkomenu wa bualu, bionso bimana kumvua, udi nunku: Utshine Nzambi mulelela ne ulame mêyi-matuma ende. Bualu etshi ke tshionso tshidi muntu ne bua kuenza. Bualu Nzambi mulelela yeye muine neabueje mushindu wonso wa mudimu mu dilumbuluisha, bilondeshile bualu buonso busokome, bua kumona né mbuimpe né mbubi.”—Muambi 12:13, 14, NW.
[Mêyi adi kuinshi]
a Tshibumba tshia Nsentedi (Angl.) tshiakafila musangu kampanda diumvuija edi dia bujinguludi: “Katuena ne bua kupitshisha muoyo eu mu malu a patupu . . . Bikala bionso bishikila ne muoyo eu, kakuena tshia nsongo. Muoyo eu udi anu bu ndundu muela muulu udi mu katupa kîpi upona tshiakabidi panshi. Mmundidimbi udi upita lukasa, ntshilongo tshidi tshifubidila, ntshisosa tshidi tshikoshibua ne tshiuma mu katupa kîpi. . . . Mu bipiminu bia tshiendelele, bule bua muoyo wetu budi katupa kakese menemene. Mu musulu wa tshikondo kabuena nansha mene bu dimata dinene dia mâyi. Bushuwa [Solomo] mmuambe biakane padiye ukonkonona maditatshisha mavule ne midimu bia bantu ne ubiangata bu bidi patupu. Tudi tufua lukasa bienze anu bu batu katshia kabayi banji kulua, umue wa ku miliyare udi ulua ne upita, ne bakese kabayi banji kumanya né tuvuapu bushuwa. Mmuenenu eu kêna mupange dieyemena anyi wa dibungama peshi wa bunyengu nansha mukuate buôwa. Udi bulelela, bualu bua bushuwa, mmuenenu udi ne dikuatshisha, bikala bionso bishikila ne muoyo eu.”—1 Tshimungu 1957, dibeji 472.
Udi muvuluke anyi?
◻ Nditshinka kayi dia muaba wa bintu didi dia meji mu nsombelu webe?
◻ Bua tshinyi katuena ne bua kunekesha mu dizangika dîku, lumu, peshi bukokeshi ku mutu kua bakuabu?
◻ Mmuenenu kayi wa Nzambi udi utangila musangelu uvua Solomo mukankamije?
◻ Mmunyi muudi mupetele disanka ku dikonkonona dia mukanda wa Muambi?
[Bimfuanyi mu dibeji 15]
Mfranga ne bintu kabiena bishindika disankishibua
[Tshimfuanyi mu dibeji 17]
Bansonga badi mua kujadika se: malu neapite bimpe buabu buobu biatshinabu Nzambi