Mikenji ya luondapu ne dipanda dikena dia mashi

MU BIDIMU bishale ebi kuvua dilubuluka mu mianda ya luondapu ditu kadiyi dianji kuenzeka. Nansha nanku, eku mu dijikija imue ntatu ya luondapu, amue malubuluka mmakebe mikuabu ya mu mêyi makokeshi a lungenyi.

Ba-doktere badi ne bua kuela meji pa mianda mikole bu eyi: Badi mua kulekela kutumika imue misangu ne ngondapilu mukolesha bua se: mubèdì amone mua kufua ne bunême anyi? Doktere udi ne bua kubenga kuteleja dipangadika dia mubèdì bikalaye mumvue ne: bidi bua diakalenga dia mubèdì anyi? Mmunyi mudi luondapu mua kufidibua mu mushindu mukumbanangane padi ngondapilu wa mfranga mivule kayiku bua muntu yonso?

Nkonko milubakaji bu eyi mmifikishe ku dipatula patoke dilongesha didibu babikila ne: mikenji ya luondapu. Dilongesha edi didi ne kipatshila ka kuambuluisha ba-doktere ne bena sianse mushindu wa kupita ne diumvuangana dia mêyi makokeshi a lungenyi a mu makebulula a dilonga bintu bia muoyo ne malubuluka a luondapu. Bu mudi mapangadika matambe bukole ajukila mu mpitadi, mpitadi ya bungi mmijadike komité ya mikenji ya luondapu. Pa tshibidilu bena mu komité​—muenza kudi ba-doktere ne banzuji—​batu babuela mu seminere pa mikenji ya luondapu, muaba udibu bakonkonona bilumbu bia mu mêyi a luondapu makokeshi a lungenyi.

Imue nkonko miela misangu ne misangu mu seminere bu eyi idi ne: Mmu bualabale kayi mudi ba-doktere ne bua kunemeka mitabuja a Bantemu ba Yehowa bàdì, diambedi bua tubingila tua ntendelelu, babenga diedibua dia mashi? Doktere udi ne bua kuela mubèdì mashi kabiyi ku disua dia mubèdì pikalabi bimueneka “bia meji” bilondeshile malu a luondapu anyi? Bidiku mua kuikala bipetangana ne mêyi makokeshi a lungenyi bua kuenza nenku padi mubèdì kayi mumanye, bienza bu se: ‘tshidi mubèdì kayi mumanye katshiakumusama anyi’?

Bua kuandamuna nkonko ya nunku mu mushindu muakanyine, ba-doktere badi bakengela ngumvuilu mulelela wa mmuenenu wa Bantemu ba Yehowa. Ku luabu luseke, Bantemu ba Yehowa badi ne dijinga dikole dia kumvuija mmuenenu wabu mukolesha kudi ba-doktere, bajingulula ne: ditelejangana didi mua kuambuluisha bua kuepuka dikokangana.

Dishintakaja dia ngenyi

Profesere Diego Gracia, munene muende lumu mu Espagne bua mikenji ya luondapu, wakajinga bua balongi bende bikale benza diyukidilanga bu edi. “Mbikumanyine bua banupeshe nuenu [Bantemu ba Yehowa] tshikondo bua kumvuija binudi nabi . . . pa kutangila ntatu inudi bapete pa bidi bitangila diedibua dia mashi,” ke muakamba profesere eu.

Nunku, mu dia 5 Kabalashipu 1996, baleji-mpala basatu ba Bantemu ba Yehowa bavua babikidibue mu Université wa Complutense mu Madrid, ku Espagne, bua kumvuija mmuenenu wabu. Ba-doktere batue ku 40 ne bakuabu buondapianganyi bavuapu.

Panyima pa Bantemu bamane kuenza muyuki mukese, bakunzulula tshitupa tshia diela nkonko. Bonso bavuapu bakapunga dîyi ne: mubèdì mukulumpe udi ne bua kuikala ne bukenji bua kubenga ngondapilu kampanda musunguluke. Balongi pabu bakitaba ne: diela dia mashi kadiena ne bua kuenjibua kakuyi dianyisha dimanyisha dia mubèdì. Kadi tumue tunungu tua mmuenenu wa Bantemu tuakabalenga.

Muanda umue uvua wa mfranga. Imue misangu dipanda dikena dia mashi didi dilomba bia mudimu bia pa buabi, bu mudi tshiamu tshia dipandangana natshi tshia laser, pamue ne manga a mushinga mukole, bu mudi erythropoïétine (hormone EPO), mutumika nende bua kuvudija dienza dia selile mikunze ya mashi. Doktere mukuabu wakadikonka pikalabi mu dibenga njila wa mushinga mukese (mashi mumvuangane ne a mukuabu), Bantemu badi ne bua kuindila bua bibambalu bia luondapu bua bantu bonso kubapesha mabenesha a pa buawu.

Eku mu dijingulula se: mfranga idi menemene tshilumbu tshidi ba-doktere ne bua kutangila, umue wa ku Bantemu baleji-mpala wakanyemena ku malonga mapatula adi akonkonona ditula mfranga dikena dimanyike didi mu diela dia mashi mumvuangane. Ebi bidi bikonga mfranga mitula bua kuondapa ntatu misuikakaja ku diela dia mashi, pamue ne matekete mafumine ku ntatu bu eyi. Wakatela dilonga dimanyike dia mu États-Unis diakaleja ne: muayene wa mililitre 500 ya mashi, nansha muvuawu kumpala ne mushinga wa dolare 250, bulelela wakapatula ditula dia mfranga mipite pa dolare 1 300​—misangu mipite pa itanu bungi bua ntuadijilu. Bua nanku, ke muakumvuijaye, padi malu onso makonkonona, dipanda dikena dia mashi didi dikuba mfranga. Kabidi, bivule bia ku biamu bia mudimu bidibu bamba ne: mbia mushinga mutambe bukole, ng’ebi bitubu mua kutumika nabi misangu ne misangu.

Lukonko lukuabu luvua mu lungenyi lua ba-doktere bavule luakatangila difinakaja dia kudi tshisumbu. Ntshinyi tshidi mua kuenzeka, ke muakadikonkabu, bikala Ntemu kampanda uvua muelakane ne kuitabaye diedibua dia mashi? Udi mua kuipatshibua kudi tshisumbu tshia Bantemu anyi?

Diandamuna nedishindamene pa nsombelu mulelela wikalaku, bualu dibenga kutumikila mikenji ya Nzambi didi bushuwa muanda munene, muanda wikala bakulu ba tshisumbu ne bua kukonkonona. Bantemu nebajinge bua kuambuluisha muntu kayi yonso udi mupete dibungama bua dipanda dia lutatu ne udi muitabe diedibua dia mashi. Bumue Ntemu wa nunku udi mua kudiumvua bibi menemene ne kubungamijibuaye pa bidi bitangila malanda ende ne Nzambi. Muntu bu eu udi mua kukengela dimuambuluisha ne dimumvuila. Bu mudi tshishimikidi tshia Buena-nkristo tshikale dinanga, bakulu nebajinge, anu bu mu malu makuabu onso a dilumbuluisha, bua kupolesha dîsu dikole ne luse.​—Matayo 9:12, 13; Yone 7:24.

“Kanuakukonkonona tshiakabidi mmuenenu wenu wa mêyi makokeshi a lungenyi mu katupa kîpi emu anyi?” ke muakakonka profesere kampanda wa mikenji ya luondapu, uvua wenza dikumbula mufumine ku États-Unis. “Bikuabu bitendelelu mbienze nanku mu bidimu bishale ebi.”

Mmuenenu wa Bantemu pa bunsantu bua mashi udi ditabuja dia ntaku kupita mmuenenu wa mêyi makokeshi a lungenyi udi ulonda dikonkonona dia ku musangu ne ku musangu, ke muakamuambilabu. Dîyi-dituma ditokesha dia mu Bible kadiena dianyisha ditupa ku muanda eu nansha. (Bienzedi 15:28, 29) Dishipa mukenji bu eu wa Nzambi kadiena mua kuanyishibua kudi Ntemu kampanda, didi bu kuitaba ditendelela dia mpingu anyi masandi.

Bantemu ba Yehowa badi banyisha ndongoluelu wa lungenyi wa ba-doktere​—bu aba bavuapu mu seminere wa mikenji ya luondapu mu Madrid—​bua kunemeka dipangadika diabu pa kukeba ngondapilu mukuabu udi umvuangana ne mitabuja abu mashila pa Bible. Kakuyi mpata, mikenji ya luondapu neikale ne mushinga wa bungi mu diakaja malanda pankatshi pa doktere ne babèdì ne mu dilubuluja kanemu katambe bunene ka majinga a mubèdì.

Anu bu mudibu bamba muvua munganga muende lumu wa mu Espagne muambe, ba-doktere badi misangu yonso ne bua kuvuluka ne: badi “batumika ne biamu bia mudimu bikena bipuangane ne biambuluishi bidi mua kutupakana.” Pa nanku badi bakengela “dishindika dia se: dinanga misangu yonso didi ne bua kualabala ku muaba udi dimanya kadiyi mua kufika.”