Utu witabuja dibuela mu mubidi mukuabu anyi?
“UDI muvuluke nsongakaji muena mutumba uuvua munange bikole pautshivua muana mutekete munemu mu ditunga dia Inde anyi?” ke muvua Mukundbhai mufundile muanende wa balume, mulongi wa université wa mu États-Unis. “Udi usedibua mu mbingu mikese eyi. Ndi ngela meji ne: uvua ne bua kumanya.”
Bua tshinyi tatu eu wakamanyisha muanende wa balume lumu elu? Pabi, Mukundbhai ukavua mukoseshe dinanga edi dia ku buana mu miaku miumvuike kukavua kupite bidimu bivule. Kabidi, muanende wa balume ukavua muenze bidimu bisambombo mu États-Unis muvuaye utungunuka ne tulasa tua université. Mu tshikondo atshi kabavua bafundilangana ne nsongakaji au, ne Mukundbhai uvua mumanye bualu abu.
Nunku, bua tshinyi muanda eu? Muanda eu uvua mulejibue bualu Mukundbhai uvua witabuja dibuela mu mubidi mukuabu, peshi diledibua tshiakabidi.a Bikala mu mpukapuka dinanga edi dia ku buana pankatshi pa bana aba babidi divua dienzeja kudi dikala baselangana diabu mu mioyo ya kumpala kua kuledibua, bivua mua kuikala bia tshikisu bua kubatulakaja mu tshikondo atshi tshikavuabu bakumbaje bidimu bia diselangana. Mukundbhai uvua ujinga anu bua kumanyisha muanende wa balume bualu ebu kumpala kua nsongakaji kuluaye mukaji wa muntu mukuabu mu muoyo eu.
Tangila tshilejilu tshikuabu. Nsongakaji kampanda wa bidimu binayi uvua mukenge pa kubuela misangu mivule mu lupitadi lua mu tshimenga tshia Mumbai, mu Inde. Tshilumbu tshiende tshivua dipangakana dia kajikilu ka mujilu mu muoyo wende. Baledi bende bena kantu ku bianza bavua banyingalale pa kumona muanabu ukenga. Kadi bakela meji ne: “Tudi ne bua kuitaba muanda eu. Uvua ne bua kuikala muenze bualu kampanda mu muoyo wende wa kumpala kua kuledibua budi buenza ne: ikale ukenga.”
Ditabuja dibuela mu mubidi mukuabu didi ne mushinga wa bungi mu nsombelu ya miliyo ya bantu mu Buena-Hindu, Buena-Buddha, Buena-Jaina, Buena-Sikh, ne bitendelelu bikuabu bidi bifumina mu Inde. Malu mamonamona a mu nsombelu—kumbukila ku dinanga dia mukaji too ne ku dikenga dikole—badi baangata bu bipeta bia malu menza mu muoyo anyi mioyo ya muntu ya kumpala kua kuledibua.
Bavule ba mu matunga a ku Ouest badi pabu ne ntema ku dilongesha dia dibuela mu mubidi mukuabu. Shirley MacLaine, muenji wa manaya muena Amerike udi ushindika ne: utu witabuja dibuela mu mubidi mukuabu. Laurel Phelan, mufundi wa mu tshimenga tshia Vancouver, mu Colombie Britannique, ku Canada, udi wamba mudiye ne bivulukidi bia mioyo 50 ya kale. Mu dikonkonona kampanda dienza mu 1994 dilombola bua CNN/USA Today, bantu bakulumpe bapite pa 270 pa 1 016 bakajadika mudibu bitabuja dibuela mu mubidi mukuabu. Ditabuja dibuela mu mubidi mukuabu didi kabidi tshitupa tshia Nsangilu wa Ngenyi mipiamipia (Nouvel Âge). Kadi ntshijadiki kayi tshidi tshitua ditabuja edi nyama ku mikolo?
“Mbivulukidi bia muoyo wa kumpala kua kuledibua!” ke mudi bitabuji ba dibuela mu mubidi mukuabu bamba. Nenku, pakatuadija Ratana muana wa bidimu bisatu wa mu tshimenga tshia Bangkok kupeta “bivulukidi bia muoyo wende wa kale bu mukaji uvua munange malu a Nzambi wakafua ne bidimu bipite pa 60,” babambishi bavule bakitaba nsombelu wende bu tshijadiki tshia mushinga tshia dibuela mu mubidi mukuabu.
Kadi, diela mpata didi dienda didiunda. Ne mumvuija makuabu a bivulukidi mambika mioyo ya kumpala kua kuledibua adi mua kuikalaku.b Mu mukanda wende kampanda, Nikhilananda muena nkindi wa bena Hindu udi wamba ne: ‘lungenyi kaluena mua kujadika malu mamonamona kunyima kua lufu.’ Kadi udi wamba ne: “dilongesha dia diledibua tshiakabidi ndifuane kuanyishibua bikole kupita dibengibua.”—Hinduism: Its Meaning for the Liberation of the Spirit (Buena-Hindu: Diumvuija diabu bua bupikudi bua spiritu).
Kadi Bible udi utua dilongesha edi nyama ku mikolo anyi? Ne nditekemena kayi didi Dîyi dia Nzambi difundisha ku spiritu difila bua bafue?
[Mêyi adi kuinshi]
a Nkonga miaku kampanda (The New Encyclopædia Britannica) udi wamba ne: “Dibuela mu mubidi mukuabu” didi diumvuija “diledibua tshiakabidi dia anyima mu dikalaku dimue peshi a bungi malondangane, mudi [anyima eu] mua kuikala muntu, nyama, anyi, mutshi, mu imue nsombelu.” Batu kabidi batumika ne tshiambilu “diledibua tshiakabidi” bua kumvuija muanda eu, kadi tshiambilu “dibuela mu mubidi mukuabu” batu batshitaba kudi bantu ba bungi. Nkonga-miaku mivule ya miakulu ya mu Inde idi ishintakajangana biambilu ebi.
[Bimfuanyi mu dibeji 4]
Udi mu dinyokibua bua mpekatu mienza mu muoyo wa kumpala kua diledibua anyi?