‘Tungunukayi ne kubuikidilangana ku budisuile’
“Tungukayi ne kulejangana lutulu ne kubuikidilangana ku budisuile.”—KOLOSAI 3:13, NW.
1. (a) Pakamba Petelo bua tuetu kubuikidila bakuabu ‘too ne ku misangu muanda-mutekete,’ bua tshinyi uvua mua kuikala muele meji ne: uvua ne kalolo? (b) Ntshinyi tshiakumvuija Yezu pakambaye ne: tudi ne bua kubuikidila “too ne ku misangu makumi muanda-mutekete ne muanda-mutekete”?
“MUKALENGE, mmisangu bungi munyi yangenzela muanetu mpekatu, meme anu kumubuikidila? Too ne ku misangu muanda-mutekete anyi?” (Matayo 18:21, NW) Petelo uvua mua kuikala muele meji ne: uvua ne kalolo ka bungi bua lungenyi luende ludiye uleja elu. Musangu au, tshilele tshia ba-rabbi tshivua tshiamba ne: muntu kêna mua kubuikidila misangu mipite pa isatu bua tshilema tshimuetshimue nansha.a Nenku, ela meji muakakema Petelo pakandamuna Yezu ne: “Ndi nkuambila, tòo, ki nne ku misangu muanda-mutekete, kadi too ne ku misangu makumi muanda-mutekete ne muanda-mutekete”! (Matayo 18:22, NW) Diambulula dia muanda-mutekete divua muomumue ne diamba ne: “bungi kabuyi bujadika.” Bilondeshile mmuenenu wa Yezu, kakuena mene mukalu bua bungi bua misangu idi muena nkristo ne bua kubuikidila bakuabu.
2, 3. (a) Mmu imue nsombelu kayi mudibi mua kumueneka bikole bua kubuikidila bakuabu? (b) Bua tshinyi tudi mua kuikala ne dieyemena dia se: kubuikidila bakuabu kudi bua diakalenga dietu?
2 Kadi kutumikila mubelu au kakutu kupepele misangu yonso. Nnganyi wa munkatshi muetu utu kayi umvua muoyo usama bua bualu kampanda bubi budi bunyingalaja? Pamu’apa muntu kansanga uuvua weyemena mmusokolole bualu busokoka. (Nsumuinu 11:13) Mulunda wa pa muoyo udi mua kuikala mukuambe mêyi a biakulakula ‘makutape bu muele wa mvita.’ (Nsumuinu 12:18) Tshienzedi tshia kanyawu tshia kudi muntu kampanda uudi munange anyi mueyemene tshidi mua kuikala tshikubungamije bikole. Padi malu a nunku enzeka, pa tshibidilu tutu tumvua tshiji. Pamu’apa tudi mua kusua bua kubenga kuakuisha muenji wa bibi, kumuepela mu malu onso padiku mushindu. Kumubuikidila kudi mua kumueneka bu kumupesha mushindu wa kushala kayi mupete dinyoka bua muvuaye mutuenzele bibi. Pabi, mu dilama njiya, ndekelu wa bionso tudi tudienzela bibi tuetu nkayetu.
3 Pa nanku Yezu udi utulongesha bua kubuikidila—“too ne ku makumi muanda-mutekete ne muanda-mutekete.” Bushuwa, dilongesha diende kadienaku mua kutuenzela bibi. Bionso biakalongeshaye bivua bia kudi Yehowa, eu ‘udi utuyisha bua tuetu tuikale ne diakalengele.’ (Yeshaya 48:17; Yone 7:16, 17) Bushuwa, kubuikidila bakuabu kudi ne bua kuikala bua diakalenga dietu. Kumpala kua tuetu kumona bua tshinyi tudi ne bua kubuikidila ne mushindu utudi mua kuenza nunku, bidi mua kuikala ne diambuluisha bua kutokesha diambedi tshidi dibuikidila diumvuija ne tshididi kadiyi diumvuija. Ngumvuilu wetu wa dibuikidila udi mua kuikala ne buenzeji kampanda pa bukokeshi buetu bua kubuikidila padi bakuabu batuenzele bibi.
4. Kubuikidila bakuabu kakuena kumvuija tshinyi, kadi mmunyi mutudi mua kumvuija dibuikidila?
4 Kubuikidila bakuabu bua bilema bidibu batuenzele kakuena kumvuija ne: tudi tulengulula anyi tupepeja tshidibu benze; peshi kakuena kumvuija dilekela bakuabu batulambulukila bibi pambidi. Nansha nanku, padi Yehowa utubuikidila, bushuwa kêna upepeja mpekatu yetu, ne kakuanyisha nansha kakese bua bantu bena mpekatu kudiatakaja luse luende. (Ebelu 10:29) Bilondeshile mukanda wa Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible, dibuikidila ndiumvuija bu “tshienzedi tshia kufuila udi mutuenzele bibi luse; kubenga kumulamina njiya ne kulekela dilomba difuta dia tshibawu.” (Dibeji dia 1135)b Bible udi utupesha tubingila tuimpe bua kubuikidila bakuabu.
Bua tshinyi kubuikidila bakuabu?
5. Nkabingila kayi ka mushinga kadibu baleje mu Efeso 5:1 bua kubuikidila bakuabu?
5 Kabingila ka mushinga bua kubuikidila bakuabu nkaleja mu Efeso 5:1: ‘Nunku nuidikije kuenza mudi Nzambi wenza, bu bana bende bananga.’ Mmu malu kayi mutudi ne bua ‘kuidikija kuenza mudi Nzambi wenza’? Muaku “nunku” udi ulamakaja tshiambilu etshi ne mvese udi kumpala, udi wamba ne: ‘Nulejangane kalolo, nuikalangane ne mitshima ya luse, nulekelelangane malu mabi enu bu muakanulekelela Nzambi malu mabi enu mu Kristo.’ (Efeso 4:32, disendamija miaku ndietu.) Eyowa, padibi bitangila dibuikidila, tudi ne bua kuidikija kuenza mudi Nzambi wenza. Anu mudi muana mukese wa balume uteta bua kuikala anu mutu tatuende, tuetu petu, bu bana badi Yehowa munange bikole, tudi ne bua kujinga kuidikija kuenza mudi Tatu wetu wa mu diulu mufuidianganyi wa luse wenza. Mmunyipu mudibi ne bua kusankisha mutshima wa Yehowa padiye utangila panshi, kumbukila mu diulu, ne umona bana bende ba pa buloba bateta bua kumufuana pa kubuikidilangana!—Luka 6:35, 36; fuanyikija ne Matayo 5:44-48.
6. Mmu mushindu kayi mudiku dishilangana dinene pankatshi pa dibuikidila dia Yehowa ne dietu?
6 Bushuwa, katuena mua kubuikidila nansha kakese mu ngumvuilu mupuangane bu mudi Yehowa ubuikidila. Kadi aku nkabingila kakole kadi kaleja bua tshinyi tudi ne bua kubuikidilangana. Tangila ne: Kudi dishilangana dinene pankatshi pa dibuikidila dia Yehowa ne dietu. (Yeshaya 55:7-9) Patudi tubuikidila badi batuenzele bibi, pa tshibidilu tudi ne dimanya dia se: ku tototo nansha ku ndandanda tudi mua kubalomba bua kutulejabu petu bulenga pa kutubuikidila. Bua bantu, mmuanda wa benji ba mpekatu babuikidila benji ba mpekatu. Kadi bua Yehowa, dibuikidila ditu luseke lumue. Udi utubuikidila, kadi kabiakutukengela kumubuikidila nansha kakese. Bikala Yehowa utu kayi wenza mpekatu, mua kutubuikidila ne dinanga dionso ne mu mushindu wa tshishiki, tuetu bantu bena mpekatu katuenaku ne bua kuteta bua kubuikidilangana anyi?—Matayo 6:12.
7. Bituabenga kubuikidila bakuabu padiku kabingila ka kuleja luse, mmunyi mudibi mua kuikala ne buenzeji bubi pa malanda etu ne Yehowa?
7 Kupita mene apu, bituabenga kubuikidila bakuabu padiku kabingila bua kuleja luse, bidi mua kunyanga malanda etu ne Nzambi. Yehowa kêna anu utulomba bua kubuikidilangana; kadi mmutekemene bua tuetu kuenza nanku. Bilondeshile Mifundu, tshitupa tshia kabingila kadi katusaka bua kubuikidilangana ntshia se: Yehowa udi mua kutubuikidila peshi bualu mmutubuikidile. (Matayo 6:14; Mâko 11:25; Efeso 4:32; 1 Yone 4:11) Nenku bituikala katuyi basue kubuikidila bakuabu padiku kabingila kimpe bua kuenza nunku, tudiku bushuwa mua kutekemena dibuikidila dia nunku kudi Yehowa anyi?—Matayo 18:21-35.
8. Bua tshinyi kubuikidilangana kudi kufikisha ku diakalenga dietu?
8 Yehowa udi ulongesha bantu bende ‘njila muimpe udibu ne bua kuendela.’ (1 Bakelenge 8:36) Padiye utulongesha bua kubuikidilangana, tudi mua kuikala ne dieyemena dia se: mu meji ende bidi bua diakalenga dietu. Bible udi utuambila ne kabingila kimpe bua ‘kushila tshiji muaba.’ (Lomo 12:19) Njiya mbujitu bunême kabuyi diambula mu matuku etu a muoyo. Patudi nayi, idi yosha meji etu, itunyenga ditalala, ne idi yumbusha disanka dietu. Tshiji tshia musangu mule, bu mudi mukawu, tshidi mua kuikala ne buenzeji bubutudi pa makanda etu a mubidi. (Nsumuinu 14:30) Ne patudi tuluangana ne bionso ebi, muenji wa bibi udi mua kuya kuendela yende kayi mumanye dipampakana ditudi bashale nadi! Mufuki wetu wa dinanga mmumanye se: tudi ne bua kubuikidila bakuabu patoke, ki ng’anu bua diakalenga diabu, kadi bua diakalenga dietu tuetu kabidi. Mubelu wa mu Bible ùdì wamba bua kubuikidila udi bushuwa ‘njila muimpe wa kuendela.’
“Tungunukayi ne kulejangana lutulu”
9, 10. (a) Nnsombelu ya mushindu kayi idi kayiyi nangananga ilomba dibuikidila dishindika? (b) Tshiambilu tshia se: “tungunukayi ne kulejangana lutulu” tshidi tshiumvuija tshinyi?
9 Mputa ya ku mubidi idi mua kudilonga ku mputa mikese too ne ku mputa miondoke, ne yonso kayena ilomba ditabalela dia mushindu umue. Mbia muomumue ne nyanji mitapa—imue mputa mmiondoke kupita mikuabu. Tudi bushuwa tujinga kujula tshilumbu bua kalema konso kakese katuenzela mu malanda etu ne bakuabu anyi? Tualu tukese tudi tufiikisha munda, dipepejangana, ne lunsuya bitu mu malu a mu nsombelu ne kabiena bilomba menemene dibuikidila dishindika. Bituamanyika bu bantu badi bepuka bakuabu bua ditubungamija dionso dikese ne tusuminyina bua batulombe luse kumpala kua tuetu kubangata tshiakabidi ne kanemu, pamu’apa tudi mua kubasaka ku dikala ne budimu bua bungi padibu netu—anyi kutushila ntanta!
10 Pamutu pa nanku, mbitambe buimpe bua “kumanyika bua dikala batshintshikidi.” (Filipoi 4:5, Phillips) Bu mutudi bifukibua bipange bupuangane bidi bisadila mu buobumue, mu mushindu wa meji tudi mua kutekemena se: ku misangu, bana betu badi mua kutufiikisha munda, ne tudi pamu’apa mua kubenzela bia muomumue. Kolosai 3:13 (NW) udi utubela ne: “Tungunukayi ne kulejangana lutulu.” Tshiambilu atshi tshidi tshileja dikala ne lutulu kudi bakuabu, kupitshisha malu atudi katuyi basue kudibu anyi ngikadilu itudi mua kumona mikale itufiikisha munda. Lutulu ne didikanda bia nunku bidi mua kutuambuluisha bua kutantamena makokangana ne tu-bilema tukese tutudi tupeta mu malanda etu ne bakuabu—kakuyi dinyanga dia ditalala dia tshisumbu.—1 Kolinto 16:14.
Padi mputa miondoke bikole
11. Padi bakuabu batuenzela bibi, ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kubabuikidila?
11 Kadi netuambe tshinyi biatuenzela bakuabu bibi, batutapa mputa munene ku mutshima? Bikala tshilema katshiyi tshitambe bunene, tudi mua kupeta lutatu lukese bua kutumikila mubelu wa mu Bible wa ‘kubuikidilangana ku budisuile.’ (Efeso 4:32, NW) Didiakaja dia mushindu’eu bua kubuikidila didi mu diumvuangana ne mêyi a Petelo menzeja ku spiritu a se: ‘Ku mutu kua malu onso nuikalangane ne dinanga dikole munkatshi muenu, bualu bua dinanga didi dibuikila malu mabi a bungi.’ (1 Petelo 4:8) Dilama mu lungenyi ne: tuetu petu tudi benji ba mpekatu didi ditupesha mushindu wa kupitshisha ntupakanyi ya bakuabu. Patudi tubuikidila mu mushindu’eu, tudi tulekela njiya pamutu pa kuyikolesha. Bu tshipeta, malanda etu ne muenji wa bibi kaena mua kunyanguka mutantshi mule, ne tudi kabidi tuambuluisha bua kulama ditalala dia mushinga mukole dia tshisumbu. (Lomo 14:19) Ndekelu wa bionso, lungenyi lua tshivuaye muenze ludi mua kujimina.
12. (a) Ndipangadika kayi ditudi pamu’apa ne bua kuangata bua kumona mua kubuikidila muntu kampanda udi mutubungamije bikole? (b) Mmunyi mudi mêyi a mu Efeso 4:26 aleja ne: tudi ne bua kujikija bilumbu pa lukasa?
12 Kadi, netuambe tshinyi biatuenzela muntu kampanda bubi bunene, buikale butubungamija bikole? Tshilejilu, mulunda wa kueyemena udi mua kuikala mutangalaje malu kampanda a nsungasunga auvua mumuambile. Udi udiumvua mubungame bikole, mutatshisha, ne muela patoke mu mushindu mubi. Udi muidikije bua kujimija bualu abu, kadi kabuena bujimina. Mu nsombelu bu eu, pamu’apa udi ne bua kuangata dipangadika dia kujikija tshilumbu, nansha pa kuyukila ne muenji wa bibi eu. Mbia meji bua kuenza nanku kumpala kua tshilumbu etshi kuangatatshi luidi lukuabu. Paulo wakatusengelela ne: ‘Nuikale ne tshiji kadi kanuenji bualu bubi [mmumue ne: pa kutshishila muaba anyi kuenza malu mu tshiji]; dîba kadibueledi tshiji tshienu.’ (Efeso 4:26) Tshidi tshisakidila bujitu ku mêyi a Paulo mmuanda wa se: munkatshi mua bena Yuda, dibuela dia dîba divua dileja ndekelu wa dituku dimue ne ntuadijilu wa dikuabu dipiadipia. Pa nanku, mubelu udi ne: Jikijayi tshilumbu pa lukasa!—Matayo 5:23, 24.
13. Patudi tuyukila ne muntu udi mutuenzele bibi, ntshinyi tshidi ne bua kuikala tshipatshila tshietu, ne nngenyi-mifila kayi idi mua kutuambuluisha bua kufikilaku?
13 Mmunyi muudi ne bua kuyukila ne muenji wa bibi? Petelo wa kumpala 3:11 udi wamba ne: ‘Keba ditalala, udilonde.’ Nenku tshipatshila tshiebe ki ntshia kuleja tshiji kadi ntshia kukeba ditalala ne muanenu. Bua kufikilaku, mbitambe buimpe bua kuepuka mêyi makole ne dinyungisha dia mubidi dinekesha; ebi bidi mua kusaka mukuabu bua kufila diandamuna dia muomumue. (Nsumuinu 15:18; 29:11) Kabidi, epuka biambilu binekesha bu mudi: “Wewe misangu yonso . . . !” anyi ne: “Wewe kutu muanji . . . !” Mêyi manekesha a nunku adi anu mua kumusaka bua kudibingisha. Pamutu pa nanku, dîyi diebe ne tshilunji tshia mpala webe bileje ne: udi musue kujikija tshilumbu tshidi tshikubungamije bikole. Fila mumvuija masunguluke a muudi umvua bua tshidi tshienzeke. Upeshe mukuabu mpunga wa kumvuija ende malu. Teleja tshidiye usua kuamba. (Yakobo 1:19) Abi nebikale ne buimpe kayi? Nsumuinu 19:11 udi umvuija ne: ‘Lungenyi luimpe lua muntu ludi lukanda tshiji, ne butumbi buende nkulekelela muntu bubi.’ Kuteleja nyanji ne tubingila tua mukuabu bua bienzedi biende kudi mua kumbusha ngenyi ne nyanji mibi itudi nayi kudiye. Patudi tukonkonona nsombelu eu ne tshipatshila tshia kukeba ditalala ne kulama mmuenenu au, bidi bimueneka bushuwa ne: dikokangana dionso didi mua kujika, mu dilomba luse biakanyine, ne badi batubuikidila.
14. Patudi tubuikidila bakuabu, mmu ngumvuilu kayi mutudi ne bua kupua muoyo?
14 Kubuikidila bakuabu kudi kumvuija ne: tudi bushuwa ne bua kupua muoyo tshivua tshienzeke anyi? Vuluka tshilejilu tshia Yehowa nkayende mu muanda eu, anu mutudi bamone mu tshiena-bualu tshia kumpala. Padi Bible wamba ne: Yehowa udi upua mpekatu yetu muoyo, ebi kabiena biumvuija ne: kêna mua kuyitutshila muoyo. (Yeshaya 43:25) Kadi, udi upua muoyo mu ngumvuilu wa se: diakamue padiye ubuikidila, kêna utulamina mpekatu ayi bua matuku kampanda atshilualua. (Yehezekele 33:14-16) Bia muomumue, kubuikidila bantu netu kakuena nangananga kumvuija ne: katuakupeta mushindu wa kuvuluka tshivuabu benze. Kadi, tudi mua kupua muoyo mu ngumvuilu wa se: katuena tulamina muenji wa bibi bualu abu anyi tubujululula mu matuku atshilualua. Nenku tshilumbu tshimana kujikija, kabiakuikala biakanyine bua kuakuilapu biakulakula; anyi kabiakuikala bia dinanga bua kuepuka kashidi muenji wa bibi, pa kumuangata anu bu muntu muipata mu tshisumbu. (Nsumuinu 17:9) Bushuwa, bidi mua kulomba tshikondo kampanda bua malanda etu nende kulongolokawu; pamu’apa katuakuikala ne bulunda bua muomumue bu kumpala. Kadi tudi anu bamunange bu muanetu muena nkristo ne tuenza muetu muonso bua kulama malanda a ditalala.—Fuanyikija ne Luka 17:3.
Padibi bimueneka kakuyi mushindu wa kubuikidila
15, 16. (a) Bena nkristo mbalombibue bua kubuikidila muenji wa bibi udi kayi munyingaladi anyi? (b) Mmunyi mutudi mua kutumikila mubelu wa mu Bible udi mu Musambu 37:8?
15 Kadi tuambe tshinyi biatuenzela bakuabu bibi mu mushindu udi utamba kutapa ku mutshima, ne pashishe kakuyi ditaba dia tshilema, kakuyi dinyingalala, ne kakuyi dilomba luse ku luseke lua muenji wa bibi? (Nsumuinu 28:13) Mifundu idi ileja patoke ne: Yehowa kêna ubuikidila benji ba mpekatu badi kabayi banyingalala ne kabayi batuila malu. (Ebelu 6:4-6; 10:26, 27) Bidi munyi buetu tuetu? Mukanda wa Auxiliaire udi wamba ne: “Ki mbalombe bena nkristo bua kubuikidila aba badi benza mpekatu ku budisuile, ne meji mabi, kabayi baleja dinyingalala nansha dikese. Bantu ba nunku badi badivuija baluishi ba Nzambi.” (Dibeji dia 1135) Muena nkristo udibu benzele bualu butambe bubi ne bua bundu, anyi bua lukinu, kêna ne bua kudiumvua muenzejibue bua kubuikidila muenji wa tshilema udi kayi munyingaladi, anyi kumufuila luse.—Musambu 139:21, 22.
16 Mbiumvuike, aba badibu benzele malu a tshikisu badi mua kumvua dibungama ne tshiji. Kadi vuluka ne: kulama tshiji ne njiya kudi mua kutuenzela bibi menemene. Bituindila ditaba dia tshilema anyi dilomba luse didi kadiyi dilua, bidi amu mua kutulubakaja bikole. Ditamba kuimanyika meji pa bualu ebu bubi didi mua kujula tshiji munda muetu. Ne bipeta nebikale bibi bua makanda etu a mu nyuma, mu mpampakenu, ne a mubidi. Bushuwa, tudi tupesha muntu udi mutubungamije mpunga wa kutungunuka ne kutubungamija. Mbia meji mudi Bible ubela ne: ‘Lekela kufua tshiji, upidie kuikala ne njiya.’ (Musambu 37:8) Pa nanku, bamue bena nkristo mbamone se: ndekelu wa bionso bakamona mua kuangata dipangadika dia kubuikidila mu ngumvuilu wa kulekela kulama njiya—ki mpa kulekela tshivua tshibafikile, kadi pa kubenga kufiatutuka ne tshiji. Mu dilekela bualu abu buonso mu bianza bia Nzambi wa buakane, bakapeta disulakana dinene ne kumonabu mua kusomba kakuyi muoyo ujabala munda.—Musambu 37:28.
17. Ndishindika kayi dia busambi didi dilaya dia Yehowa difunda mu Buakabuluibua 21:4 ditupesha?
17 Padi dibungama dipite bukole, pamu’apa katuakukokesha bua kudikupula kashidi mu lungenyi luetu, bumue mu ndongoluelu eu wa malu. Kadi Yehowa udi ulaya bulongolodi bupiabupia muikalaye mua ‘kukupula tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu; lufu kalutshiyiku kabidi; madilu kaatshiyiku kabidi, nansha muadi, nansha kanyinganyinga kabidi; malu a kumudilu umuka.’ (Buakabuluibua 21:4) Bualu buonso butuikala mua kuvuluka tshikondo atshi kabuakutukebela dibungama dikole peshi kanyinganyinga bidi mua kunemesha mitshima yetu mpindieu.—Yeshaya 65:17, 18.
18. (a) Bua tshinyi bidi bikengela bua tuetu kuikala tubuikidilangana mu malu etu ne bana betu? (b) Padi bakuabu batuenzela bibi, mmu ngumvuilu kayi mutudi mua kubabuikidila ne kupua muoyo? (c) Mmunyi mudi bualu ebu butukuatshisha?
18 Mu dindila, tudi ne bua kusomba ne kuenza mudimu pamue bu bana ba muntu badi bapange bupuangane, bantu bena mpekatu. Tuetu bonso tutu tuenza bilema. Ku musangu ne ku musangu, tudi tuelangana mâyi ku makasa ne tubungamijangana mene. Yezu uvua mumanye bimpe ne: nebitulombe bua kubuikidila bakuabu, ki ‘ntoo ne ku misangu muanda-mutekete, [kadi] Too ne ku makumi muanda-mutekete ne muanda-mutekete’! (Matayo 18:22, NW) Bulelela, katuena mua kubuikidila tshishiki bu mudi Yehowa ubuikidila. Kadi, mu nsombelu ya bungi padi bana betu batuenzela bibi, tudi mua kubabuikidila mu ngumvuilu wa ditshimuna njiya, ne tudi mua kupua muoyo mu ngumvuilu wa kubenga kubalamina bualu abu kashidi mu matuku atshilualua. Patudi tubuikidila mushindu’eu ne tupua muoyo, tudi tuambuluisha bua kulama ki ng’anu ditalala dia tshisumbu, kadi kabidi ditalala dietu tuetu bine dia mu lungenyi ne mu mutshima. Kupita bionso, netupete ditalala didi Yehowa, Nzambi wetu wa dinanga nkayende mua kufila.—Filipoi 4:7.
[Mêyi adi kuinshi]
a Bilondeshile Talmud wa bena Babilone, tshimue tshilele tshia ba-rabbi tshivua tshiamba ne: “Bienza muntu bualu bubi, musangu wa kumpala, muibidi ne musangu muisatu badi bamubuikidila, musangu muinayi kabena bamubuikidila.” (Yoma 86b) Bualu ebu buvua bushindamene kakese pa ngumvuilu mubi wa mvese bu mudi Amosa 1:3; 2:6; ne Yobo 33:29.
b Mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Nkonko bua diambulula
◻ Bua tshinyi tudi ne bua kuikala basue bua kubuikidila bakuabu?
◻ Nnsombelu ya mushindu kayi idi itulomba bua ‘kutungunuka ne kulejangana lutulu’?
◻ Padi malu mabi a bakuabu matubungamije bikole, ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kujikija bilumbu mu ditalala?
◻ Patudi tubuikidila bakuabu, mmu ngumvuilu kayi mutudi ne bua kupua muoyo?
[Tshimfuanyi mu dibeji 16]
Patudi tulama njiya, muenji wa bibi udi mua kuikala kayi mumanye dipampakana ditudi nadi
[Tshimfuanyi mu dibeji 17]
Paudi uyukila ne bakuabu bua kukeba ditalala, makokangana adi mua kujika bipepele