‘Tuendayi bua ditabuja, ki mbua dimona’
“Tudi tuenda bua ditabuja, ki mbua dimona.”—2 KOLINTO 5:7, NW.
1. ‘Kuenda bua ditabuja’ kudi kumvuija tshinyi?
DÎBA dionso ditudi tusambila mu diumvuangana ne mêyi-malombodi maleja mu Dîyi dia Nzambi, tudi tuleja ne: tudiku ne ndambu wa ditabuja. Patudi tubanga kufila bumanyishi bua Bukalenge bua Nzambi kudi bakuabu, ebi bidi kabidi bileja ditabuja. Ne patudi tulambula mioyo yetu kudi Yehowa, tudi tufila tshijadiki tshia se: dijinga dietu ndia ‘kuenda bua ditabuja,’ mmumue ne: kuikala ne nsombelu udi mulombola kudi ditabuja.—2 Kolinto 5:7, NW; Kolosai 1:9, 10.
2. Bua tshinyi dienza midimu ya tshisumbu kadiena amu tshijadiki tshia se: muntu kampanda udi ne ditabuja?
2 Bituikala bushuwa ne nsombelu wa nunku, bidi bitukengela ditabuja didi dishindame bimpe. (Ebelu 11:1, 6) Bantu ba bungi mbakokibue kudi Bantemu ba Yehowa bua mêyi-makulu matumbuke a mu nsombelu ne bua dinanga didibu bamona munkatshi mua Bantemu. Au ntuadijilu mulenga, kadi kabiena biumvuija ne: bantu ba nunku badi ne ditabuja. Bakuabu badi mua kuikala ne bena mabaka nabu anyi muledi kampanda udi mukole mu ditabuja, ne badi mua kuenza imue ya ku midimu idi eu udibu banange wenza. Kuikala ne buenzeji bua nunku mu nzubu muebe kudi bushuwa dibenesha, kadi bualu ebu kabidi kabuena bupingana pa muaba wa dinanga ne ditabuja bidi nabi muntu nkayende kudi Nzambi.—Luka 10:27, 28.
3. (a) Bua tuetu kuikala ne ditabuja dishindame bimpe, ndituishibua kayi ditudi ne bua kuikala nadi muntu pa nkayende bua bidi bitangila Bible? (b) Bua tshinyi bamue bantu batu batuishibua bipepele bua se: Bible mmuenzeja ku spiritu wa Nzambi kupita bakuabu?
3 Aba badi bushuwa benda bua ditabuja mbatuishibue tshishiki ne: Bible n’Dîyi dia Nzambi. Kudi bijadiki bivulavulayi bidi bileja ne: Mifundu Minsantu idi bushuwa ‘mienzeja ku spiritu wa Nzambi.’a (2 Timote 3:16, NW) Mbijadiki bungi munyi bia kudibi bitudi ne bua kukonkonona kumpala kua muntu kutuishibuaye? Bidi mua kulondeshila nsombelu wende wa kale. Bualu budi busankisha muntu kampanda tshishiki pamu’apa kabuena mua kusaka mukuabu ku ditaba. Mu imue nsombelu, nansha baleje muntu bijadiki bivulavulayi bidi kabiyi kuela mpata, udi mua kutungunuka ne kukandamana bua kufika ku nkomenu wa meji. Bua tshinyi? Mbua majinga mabi adi majame bikole mu mutshima wende. (Yelemiya 17:9) Nenku, nansha mudi muntu mua kuleja disankidila bua dilongolola dia Nzambi, mutshima wende udi mua kujinga bikole dianyisha dia kudi bulongolodi ebu. Pamu’apa kakusua bua kulekela nsombelu kampanda mubengangane ne mêyi-makulu a mu Bible. Kadi, bikala bushuwa muntu kampanda ne nzala ya bulelela, bitabaye tshidiye, ne biadipuekeshaye, ndekelu wa bionso neajingulule ne: Bible n’Dîyi dia Nzambi.
4. Ntshinyi tshidi tshilombibue kudi muntu ne muntu bua kupeta ditabuja?
4 Misangu mivule mu ngondo mikese patupu, bantu badibu bambuluisha bua kulonga Bible batu bitaba ne: bakadi balonge bijadiki bivule bidi bileja ne: udi Dîyi dia Nzambi. Bikala bualu ebu bubasaka ku diunzulula mitshima yabu bua Yehowa kubalongeshaye, nenku ku kakese ku kakese malu adibu balonga neikale ne buenzeji pa ngenyi yabu miondoke, majinga abu ne bipatshila biabu. (Musambu 143:10) Lomo 10:10 udi wamba ne: muntu udi uleja ditabuja “ne mutshima.” Ditabuja dia nunku didi dileja menemene mudi muntu wela meji, ne nedimuenekele mu nsombelu wende.
Nowa wakatumika bua ditabuja dishindame bimpe
5, 6. Ditabuja dia Nowa divua diashila pa tshinyi?
5 Nowa uvua muntu uvua ne ditabuja dishindame bimpe. (Ebelu 11:7) Nnshindamenu kayi uvuaye nende bua ditabuja? Nowa uvua ne dîyi dia Nzambi, kadiyi difunda, kadi dimuambila mukana. Genese 6:13 udi wamba ne: ‘Nzambi wakambila Nowa ne: Ku nshikidilu kua bantu bonso kuakufika kumpala kuanyi: bualu bua buloba budi bûle tente ne mayoyo bualu buabu.’ (Disendamija miaku ndietu.) Yehowa wakalombola Nowa bua kuibaka buatu ne wakafila mumvuija avua atangila mushindu wa kubuibaka. Pashishe Nzambi wakasakidila ne: ‘Tangila, meme nkayanyi, nendokeshe mâyi mangi pa buloba bua kujimija bintu bionso bidi ne mupuya wa muoyo munda muabi muinshi mua diulu; tshintu tshionso tshidi ne muoyo pa buloba netshifue.’—Genese 6:14-17.
6 Mvula ukavuaku muloke kumpala kua eu anyi? Bible kêna wambapu bualu. Genese 2:5 udi wamba ne: ‘Yehowa [kavua muanji] kulokesha mvula pa buloba.’ Kadi, eu ke mushindu uvua Mozese, eu uvua ne muoyo siekele mivule pashishe, mumvuije malu mu diakula ki mbua matuku a Nowa, kadi bua tshikondo kampanda tshile kumpala kua bualu abu. Bu mudibi bileja mu Genese 7:4, Yehowa wakatela mvula pavuaye wakula ne Nowa, mbimueneke patoke ne: Nowa uvua mumvue tshivuaye wamba. Kadi, ditabuja dia Nowa kadivua mu bintu bivuaye mua kumona. Mupostolo Paulo wakafunda ne: Nowa uvua ‘mudimuija bua malu akadi kaayi manji kumuenebua.’ Nzambi wakambila Nowa ne: Uvua ne bua kutuma pa buloba ‘mâyi mangi,’ anyi “mbuu wa mu diulu,” bu mudi note kuinshi kua dibeji mu Traduction du monde nouveau uleja mu Genese 6:17. Kubangila amu tshine tshikondo atshi, bualu bua nunku kabuvuaku buanji kuenzeka. Kadi bifukibua bionso bivua Nowa umona bivua bu dileja dilelela dia se: Nzambi uvua bushuwa mua kutuma mvula wa kabutu bu au. Musaka kudi ditabuja, Nowa wakenza buatu.
7. (a) Ntshinyi tshivua Nowa kayi ukengela bua kumonaye mua kuenza tshivua Nzambi mumutumine dîyi bua kuenza? (b) Mmunyi mutudi tupeta dikuatshisha mu dikonkonona ditabuja dia Nowa, ne mmunyi mudi ditabuja dietu mua kuikala dibenesha kudi bakuabu?
7 Nzambi kavua mumanyishe Nowa dituku divua Mvula munene eu ne bua kubanga. Kadi Nowa kakatumika ne bualu abu bu kabingila ka kuikala ne mmuenenu wa kuanji kuindila bua kumona, uteka dienza dia buatu ne diyisha pa muaba muibidi mu nsombelu wende. Mu tshikondo tshikumbanyine, Nzambi wakambila Nowa dîba dia kubuela mu buatu. Pine apu, ‘Nowa wakenza mianda yonso yakamuambila Nzambi.’ (Genese 6:22) Nowa wakenda bua ditabuja, ki mbua dimona. Bushuwa tudi ne dianyisha bua muakenzaye nanku! Bua ditabuja diende, tudi ne muoyo lelu. Tuetu petu, ditabuja ditudi tuleja didi mua kuikala ne buenzeji bukole pa bidi matuku atshilualua malame, ki ng’anu buetu tuetu, kadi bua bana betu balela ne bua bantu bakuabu kabidi badi batunyunguluke.
Ditabuja dia Abrahama
8, 9. (a) Abrahama uvua muashile ditabuja diende pa tshinyi? (b) Mmu mushindu kayi muvua Yehowa ‘mumueneke’ kudi Abrahama?
8 Tangila tshilejilu tshikuabu—tshia Abrahama. (Ebelu 11:8-10) Abrahama uvua muashile ditabuja diende pa tshinyi? Muaba uvuaye mukolele mu tshimenga tshia Ur tshia bena Kasada uvua mûle ne ditendelela mpingu ne dinanga dia bintu. Kadi kuvua buenzeji bukuabu buakalombola mmuenenu wa Abrahama. Kakuena mpata bua se: Abrahama uvua utantshila Sheme muana wa Nowa, wakashala ne muoyo pamue nende munkatshi mua bidimu 150. Abrahama wakalua kutuishibua ne: Yehowa udi “Nzambi Mutambe Bunene wa mu Diulu, mufuki wa diulu ne buloba.”—Genese 14:22.
9 Bualu bukuabu buvua ne buenzeji bukole kudi Abrahama. Yehowa ‘wakamueneka kudi Abrahama, pakadiye mu Mesopotamia, diambedi yeye kayi muanji kushikama mu Halana, wakamuambila ne: Umuke mu buloba buebe ne munkatshi mua bena kuenu, ulue mu buloba bundualua kukuleja.’ (Bienzedi 7:2, 3) Mmu mushindu kayi muvua Yehowa ‘mumueneke’ kudi Abrahama? Abrahama kakamona Nzambi buludiludi. (Ekesode 33:20) Kadi, bidi mua kuikala ne: Yehowa wakamuenekela Abrahama mu tshilota, ne dileja dia butumbi didi kadiyi dia pa tshibidilu, anyi ku diambuluisha dia muanjelu mutuadi wa mukenji, peshi muleji-mpala. (Fuanyikija ne Genese 18:1-3; 28:10-15; Lewitiki 9:4, 6, 23, 24.) Nansha Yehowa mumuenekele Abrahama ku diambuluisha dia mushindu kayi, muntu au muena lulamatu uvua ne dieyemena dia se: Nzambi uvua wenda uteka disanka dia mushinga mukole kumpala kuende. Abrahama wakandamuna ne ditabuja.
10. Mmunyi muvua Yehowa mukoleshe ditabuja dia Abrahama?
10 Ditabuja dia Abrahama kadivua disuikila ku dipeta diende dia mumvuija avua atangila ditunga muvua Nzambi umulomba bua kuya. Kadivua disuikila ku dimanya diende dia dîba divuabu ne bua kumupesha ditunga adi. Uvua ne ditabuja bualu uvua mumanye Yehowa bu Nzambi Wa-Bukole-Buonso. (Ekesode 6:3) Yehowa wakambila Abrahama ne: uvua ne bua kupeta ndelanganyi, kadi ku misangu Abrahama wakadikonka muvuabi mua kuenzeka. Uvua wenda ukulakaja. (Genese 15:3, 4) Yehowa wakakolesha ditabuja dia Abrahama pa kumuambila bua kutangila mitoto muulu ne kuyibala né uvua mua kukokesha. Nzambi kumuambila ne: “Tunkanunuina tuebe netuikale bungi nunku.” Abrahama uvua ne disanka dia bungi. Bivua bushuwa se: Mufuki wa mabulunge au a muulu adi akemesha uvua mua kukumbaja tshivuaye mulaye. Abrahama ‘wakitabuja Yehowa.’ (Genese 15:5, 6) Abrahama kakitabuja anu bualu uvua musue tshivuaye uteleja; uvua ne ditabuja dishindame bimpe.
11. (a) Pakavuaye pa kukumbaja bidimu 100, mmunyi muakandamuna Abrahama ku dilaya dia se: Sara mukulakaje uvua ne bua kulela muana wa balume? (b) Nditabuja dia mushindu kayi divua Abrahama mutantamene nadi diteta dia kuangata muanende kuya nende ku Mukuna wa Moriya bua kumufila bu mulambu?
11 Pakavua Abrahama pabuipi ne bidimu 100 ne mukajende Sara pabuipi ne 90, Yehowa wakamba tshiakabidi dilaya diende dia se: Abrahama uvua ne bua kupeta muana wa balume, ne se: Sara uvua ne bua kuikala mamuende wa muana. Ne dishindika dionso Abrahama wakakonkonona nsombelu wabu. “Kadi bua dilaya dia Nzambi kakatenkakana mu dipanga ditabuja, kadi wakalua mukole bua ditabuja diende, upesha Nzambi butumbi ne muikale mutuishibue tshishiki ne: tshivuaye mulaye uvua kabidi mua kutshienza.” (Lomo 4:19-21, NW) Abrahama uvua mumanye se: dilaya dia Nzambi kadivua mua kupanga kukumbana. Pashishe, bua ditabuja diende, Abrahama wakatumikila pakamuambila Nzambi bua kuangata muanende Izake, kuya nende ku buloba bua Moriya ne kumufila bu mulambu. (Genese 22:1-12) Abrahama uvua ne dieyemena dia tshishiki dia se: Nzambi uvua muenzeje mu tshishima bua muana au kuledibua, uvua kabidi mua kumupingajila muoyo bua kukumbajaye malaya makuabu avuaye muenze bua muana eu.—Ebelu 11:17-19.
12. Mmutantshi bule kayi wakatungunuka Abrahama ne kuenda bua ditabuja, ne ndifutu kayi didi dimuindile yeye ne bena mu dîku diende bakaleja ditabuja dikole?
12 Abrahama wakaleja ne: uvua mulombola kudi ditabuja ki ng’anu mu bimue bikondo, kadi mu nsombelu wende mujima. Mu matuku ende a muoyo Abrahama kakapeta kudi Nzambi tshitupa nansha tshimue tshia Buloba Bulaya bu bumpianyi. (Bienzedi 7:5) Nansha nanku, Abrahama kakapungila ne kupingana ku Ur wa bena Kasada. Munkatshi mua bidimu 100, too ne ku lufu luende, uvua musombele mu ntenta mu ditunga muvua Nzambi mumulomba bua kuya. (Genese 25:7) Bua bidi bimutangila yeye ne mukajende Sara, muanabu Izake ne munkana wabu Yakoba, Ebelu 11:16 udi wamba ne: ‘Nzambi kêna ufua bundu bua bualu buabu bua kumubikilabu Nzambi wabu, bualu bua wakabalongoluela musoko.’ Eyowa, Yehowa mmubalamine muaba pa buloba mu Bukalenge buende bulombola kudi Masiya.
13. Mbanganyi lelu’eu munkatshi mua basadidi ba Yehowa badi bafila tshijadiki tshia mudibu ne ditabuja bu dia Abrahama?
13 Lelu’eu munkatshi mua basadidi ba Yehowa mudi aba badi bu Abrahama. Mbende bua ditabuja munda mua bidimu bia bungi. Mu bukole budi Nzambi ufila, mbatantamene bipumbishi bienze bu mikuna. (Matayo 17:20) Kabena batenkakana mu ditabuja bua mudibu kabayi bamanye menemene dîba dialua Nzambi kubapesha bumpianyi budiye mulaye. Mbamanye se: dîyi dia Yehowa kadiena mua kupanga kukumbana, ne badi bamona dikala munkatshi mua Bantemu bende bu disanka kadiyi kutua mushinga. Ke muudi umvua anyi?
Ditabuja diakasaka Mozese
14. Mmunyi muakasabu nshindamenu wa ditabuja dia Mozese?
14 Tshilejilu tshikuabu tshia ditabuja ntshia Mozese. Ntshinyi tshivua nshindamenu wa ditabuja diende? Nshindamenu eu uvua muasa katshia ku buana. Nansha muvua muana wa bakaji wa Faraone musangane Mozese mu tshisaka tshia nyandu mu Musulu wa Nile ne kumuangataye bu muanende, Yokebede, mamuende wa Mozese muena Ebelu, uvua wamusha muana eu ne umukuba patshivuaye mupuekele. Kakuena mpata bua se: Yokebede wakamulongesha bimpe, ubueja mu lungenyi luende dinanga bua Yehowa ne dianyisha bua malaya Ende menzela Abrahama. Pashishe, bu muvuaye muena mu nzubu wa Faraone, Mozese ‘uvua muyisha lungenyi luonso lua bena Ejipitu.’ (Bienzedi 7:20-22; Ekesode 2:1-10; 6:20; Ebelu 11:23) Kadi, nansha muvua Mozese ne muanzu wa lumu, mutshima wende uvua kudi tshisamba tshia Nzambi tshikuata ku bupika.
15. Bua Mozese, kuditeka ku luseke lua tshisamba tshia Yehowa kuvua kumvuija tshinyi?
15 Pavuaye ne bidimu 40, Mozese wakashipa muena Ejipitu umue bua kusungila muena Izalele uvuaye ukengesha kakuyi bualu. Bualu ebu buakaleja muvua Mozese wangata tshisamba tshia Nzambi. Bushuwa, ‘bua ditabuja Mozese, pakakoleye, wakapidia kubikidibua muana wa muana mukaji wa Faraone.’ Pamutu pa kulamata ku ‘masanka a malu mabi a tshitupa tshîpi’ bu muvuaye muena mu lubanza lua bumfumu bua bena Ejipitu, ditabuja divua dimusake bua kuditeka ku luseke lua tshisamba tshia Nzambi tshivuabu bakengesha.—Ebelu 11:24, 25; Bienzedi 7:23-25.
16. (a) Mmudimu kayi uvua Yehowa mupeshe Mozese, ne mmunyi muvua Nzambi mumuambuluishe? (b) Mu dikumbaja mudimu wende, mmunyi muakaleja Mozese ditabuja?
16 Mozese uvua ne dijinga dikole dia kuenza bualu kampanda bua kufila disulakana kudi tshisamba tshiende, kadi dîba difunda kudi Nzambi bua bupikudi buabu kadivua dianji kukumbana. Mozese uvua ne bua kunyema mu Ejipitu. Anu panyima pa bidimu bu 40 ke Yehowa, ku diambuluisha dia muanjelu, kutumaye Mozese bua apingane mu Ejipitu bua kupatula bena Izalele mu ditunga adi. (Ekesode 3:2-10) Mmunyi muakandamuna Mozese? Kakela mpata pa bidi bitangila bukole bua Yehowa bua kupikula Izalele, kadi wakadiumvua kayi muakanyine mudimu uvua Nzambi mumutekele kumpala. Ne dinanga dionso, Yehowa wakafila dikankamija divua Mozese ukengela. (Ekesode 3:11–4:17) Ditabuja dia Mozese diakakola. Wakapingana mu Ejipitu ne misangu ne misangu wakadimuija Faraone mpala ne mpala bua bipupu bivua mua kukuata Ejipitu bualu mukokeshi au uvua mubenge kulekela Izalele bua aye kutendelela Yehowa. Mozese kavua ne bukole bua nsungasunga bua kukebesha bipupu abi. Wakenda bua ditabuja, ki mbua dimona. Ditabuja diende divua kudi Yehowa ne mu dîyi diende. Faraone wakakanyina Mozese. Kadi Mozese wakananukila. ‘Bua ditabuja wakumuka mu Ejipitu kayi utshina tshiji tshia mukalenge; bua yeye wakatantamana bu muakadiye utangila yeye udi kayi umueneka ku mêsu.’ (Ebelu 11:27) Mozese kavua mupuangane nansha. Uvua wenza bilema. (Nomba 20:7-12) Kadi, panyima pa Nzambi mumane kumutuma, nsombelu wende mujima uvua mulombola kudi ditabuja.
17. Kuenda bua ditabuja kuakapatula bipeta kayi bua Nowa, Abrahama ne Mozese, nansha muvuabu kabayi bashale ne muoyo bua kumona bulongolodi bupiabupia bua Nzambi?
17 Ditabuja diebe dikaleku bu dia Nowa, Abrahama ne Mozese. Mbulelela se: kabavua bamone bulongolodi bupiabupia bua Nzambi mu tshikondo tshiabu. (Ebelu 11:39) Tshikondo tshijadika kudi Nzambi katshivua tshianji kukumbana; kutshivua bitupa bikuabu bia dilongolola diende bivua ne bua kukumbana. Kadi, ditabuja diabu mu dîyi dia Nzambi kadiakatenkakana, ne mêna abu adi mu mukanda wa muoyo wa Nzambi.
18. Bua aba badi babikidibue bua muoyo mu diulu, bua tshinyi badi ne bua kuenda bua ditabuja?
18 Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Nzambi wakalongolola tshintu tshitambe buimpe bua bualu buetu.” Mmumue ne: Nzambi wakadianjila kulongolola tshintu kampanda tshilenga bua aba badi, bu Paulo, babikidibue bua kuikala ne muoyo mu diulu pamue ne Kristo. (Ebelu 11:40) Aba ke bantu bavua nangananga Paulo nabu mu lungenyi pakafundaye mêyi adi mu 2 Kolinto 5:7 (NW) ne: “Tudi tuenda bua ditabuja, ki mbua dimona.” Pakafundabu mêyi au, muntu nansha umue wa kudibu kavua muanji kupeta difutu diabu dia mu diulu. Kabavua mua kudimona ne mêsu abu a bumuntu, kadi ditabuja diabu mu difutu edi divua dishindame bimpe. Kristo ukavua mujula ku bafue, mamuma a diambedi a aba badi ne bua kupeta dibenesha dia muoyo wa mu diulu. Ne bamonyi bapite pa 500 bavua bamumone kumpala kua dibanda diende mu diulu. (1 Kolinto 15:3-8) Bavua ne kabingila kakumbane bua kulombola nsombelu wabu mujima bua ditabuja adi. Tuetu petu tudi ne tubingila tujalame bua kuenda bua ditabuja.
19. Bu mudibi bileja mu Ebelu 1:1, 2, nku diambuluisha dia nganyi kudi Nzambi muakule netu?
19 Lelu’eu, Yehowa kêna wakula ne bantu bende ku diambuluisha dia muanjelu kampanda, bu muakenzaye ne Mozese mu tshipuka tshivua tshitema kapia. Nzambi mmuakule ku diambuluisha dia Muanende. (Ebelu 1:1, 2) Malu akamba Nzambi ku diambuluisha diende, Uvua muafundishe mu Bible, udibu bakudimune mu miakulu ya bantu badi pa buloba bujima.
20. Mmunyi mudi nsombelu wetu muimpe mupite wa Nowa, Abrahama ne Mozese?
20 Tudi ne bivule kupita bivua nabi Nowa, Abrahama ne Mozese. Tudi ne Dîyi dia Nzambi dijima—malu mavule adimu akadi makumbane. Pa kutangila bionso bidi Bible wamba bua balume ne bakaji bakadileja bantemu ba Yehowa bena lulamatu mu mateta a mishindu yonso, Ebelu 12:1 (NW) udi ubela ne: “Tumbushayi petu bujitu buonso ne mpekatu udi utujingakaja bipepele, ne tunyemayi ne ditantamana lubilu ludi lututekela kumpala.” Ditabuja dietu ki ntshintu tshia kupepeja. “Mpekatu udi utujingakaja bipepele” ndibula ditabuja. Bidi bitulomba kuluangana mvita mikole bituasa kutungunuka ne ‘kuenda bua ditabuja.’
[Mêyi adi kuinshi]
a Tangila mukanda wa La Bible: Parole de Dieu ou des hommes?, mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Ntshinyi tshidi diumvuija diebe?
◻ ‘Kuenda bua ditabuja’ kudi kumvuija tshinyi?
◻ Mmunyi mutudi mua kupetela dikuatshisha ku mushindu uvua Nowa muleje ditabuja?
◻ Mmunyi mudi mushindu wakaleja Abrahama ditabuja utuambuluisha?
◻ Bua tshinyi Bible udi ufunkuna Mozese bu tshilejilu tshia ditabuja?
[Tshimfuanyi mu dibeji 10]
Abrahama wakenda bua ditabuja
[Tshimfuanyi mu dibeji 10]
Mozese ne Aarona bakaleja ditabuja pavuabu kumpala kua Faraone