Yezu—Mukokeshi “udi ne ntuadijilu biangatshile ku bikondo bia kale”
MUOYO udi utamba kutaka paudi muindile difika dia mulela kampanda uudi kuyi mumone kukadi matuku a bungi. Ndekelu wa bionso, udi umonangana nende ne umuela muoyo ne musangelu. Udi umuteleja ne ntema padiye ukuambila bua tshinyi tatuende mmumutume bua kulua kukumona. Pashishe dîba didi dikumbana ne lukasa bua kualukilaye. Ne dibungama, udi umujingila luendu lulenga. Dijimija diudi mumvue bua diumbuka diende didi dikepela padi lumu lufika ne: mmufike bimpe kumbelu.
Panyima, mu dikeba imue mikanda ya kale, udi ulua kumona mikanda idi yakula mu tshikoso bua malu manene akenza mulela webe eu kale kumpala kua kuasaye luendu luende bua kulua kukumona. Malu adi mikanda ayi ikuambila adi akupesha busunguluji bulenga pa nsombelu wende wa kale ne akolesha dianyisha diebe bua dikumbula diende ne bua mudimu udiye wenza mpindieu.
“Biangatshile ku bikondo bia kale”
Mu mikanda ya kale ivua nayi bena Yuda ba mu siekele wa kumpala muvua mifundu ya Mika muprofete wa Nzambi, mifunda bidimu bitue ku nkama muanda-mutekete kumpala. Mikanda eyi idi ifunkuna muaba uvuabu ne bua kulelela Masiya. ‘Wewe, Beteleheme Efelata, udi mukese munkatshi mua biota bia Yuda, mukuabu nealupuke munda muebe bua bualu buanyi, bua kuikala mukokeshi wa bena Izalele; [“udi ne ntuadijilu wende biangatshile ku bikondo bia kale, biangatshile ku matuku a tshikondo katshiyi tshijadika,” NW].’ (Mika 5:2) Mu dikumbana dia mêyi aa, Yezu uvua muledibue mu musoko wa Yudeya wa Beteleheme mu tshidibu babikila mpindieu bu tshidimu 2 K.B.B. Kadi mmunyi muvua ntuadijilu wende mua kuikala “biangatshile ku bikondo bia kale”?
Yezu uvua ne muoyo kumpala kua kuluaye pa buloba. Mu mukanda wende mutumina bena nkristo ba mu Kolosai, mupostolo Paulo wakumvuija Yezu bu ‘tshifuanyikiji tshia Nzambi udi kayi mua kumueneka, muan’a bute wa bifukibua bionso.’ (Disendamija miaku ndietu.)—Kolosai 1:15.
Pa kutumika ne tshiambilu tshipudija ku spiritu tshifunda kudi Mukalenge Solomo mu mukanda wa Nsumuinu, tudi tuamba ne: Yehowa, Mpokolo wa meji, wakafuka Muanende wa kumpala bu ‘mudimu [wende] wa kumpalampala.’ Panyima pa matuku akenza Yezu pa buloba ne dipingana diende mu diulu, wakajadika ne: uvua bushuwa “tshibangidilu tshia bufuki bua Nzambi.” Muikale meji mavuija bu muntu, Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba wakamanyisha ne: ‘Pakalongolola [Yehowa] diulu mvuaku.’—Nsumuinu 8:22, 23, 27, NW; Buakabuluibua 3:14.
Ku ntuadijilu, Muana wa Nzambi wakapeta mudimu wa pa buawu, wa dikala “muena mudimu wa dilambu” ku luseke lua Tatuende. Bushuwa bualu abu buakatuadila Yehowa disanka. Nsumuinu 8:30 (NW) udi wamba ne: ‘Meme kulua eu uvua [Yehowa] munange mu mushindu wa pa buawu ku dituku ku dituku,’ usakidila ne: “Meme muikale nsanka kumpala kuende dîba dionso.”
Pashishe Yehowa wakabikila Muanende muan’a bute bua kuenzaye pende mudimu wa difuka bukua-bantu. Wakamuambila ne: ‘Tuenze muntu ne tshifuanyikiji tshietu mufuanangane netu.’ (Genese 1:26) Bu tshipeta, dinanga dikuabu diakadiunda. Yezu kumpala kua kulua pa buloba wakumvuija ne: “Bintu bimvua munange bivua ne bana ba bantu.” (Nsumuinu 8:31, NW) Ku mbangilu kua Evanjeliyo wende, mupostolo Yone wakanyisha mudimu wa Yezu mu bufuki kumpala kua kuluaye pa buloba ne: “Bintu bionso biakafika ku dikalaku ku butuangaji buende, ne pa kumumbusha yeye tshintu nansha tshimue katshiakafika ku dikalaku.”—Yone 1:3, NW.
Tshikuma-mbila wa Yehowa
Mêyi a Yone adi akoka ntema ku diakalenga dikuabu diakapeta Muana wa Nzambi, mmumue ne: kuikala tshikuma-mbila. Katshia ku ntuadijilu, uvua wenza mudimu bu Dîyi. Nenku, pavua Yehowa wakula ne Adama, ne pashishe pakakulaye ne Adama pamue ne Eva, bidi bimueneka ne: wakenza nenku ku butuangaji bua Dîyi. Ne nnganyi mukuabu udi mutambe kukumbana bua kufila ngenyi-miludiki bua diakalenga dia bukua-bantu kupita eu uvua ne dinanga kudibu?—Yone 1:1, 2.
Mmunyipu muvuabi ne bua kuikala bibungamije Dîyi bua kumona Eva ne pashishe Adama babenga kutumikila Mufuki wabu! Ne mmunyipu muvuaye ne bua kuikala mujinge bikole bua kulongolola ntatu idi dipanga butumike diabu dituadile ndelanganyi yabu! (Genese 2:15-17; 3:6, 8; Lomo 5:12) Muikale wambila Satana, eu uvua mukankamije Eva bua kutomboka, Yehowa wakamanyisha ne: “Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji ne pankatshi pa dimiinu diebe ne dimiinu diende.” (Genese 3:15, NW) Bu muvuaye mudimuene tshivua tshienzeke mu Edene, Dîyi wakajingulula ne: yeye bu tshitupa tshia kumpala tshia “dimiinu” dia mukaji, uvua ne bua kulua muntu wa dileja lukuna lukole. Uvua mumanye ne: Satana uvua mushipianganyi.—Yone 8:44.
Pakalua Satana kuela mpata bua muoyo-mutoke wa muena lulamatu Yobo, Dîyi uvua ne bua kuikala mumvue luonji bua mabanda a mashimi mela Tatuende. (Yobo 1:6-10; 2:1-4) Bushuwa, mu mudimu wende bu muarkanjelu, Dîyi mmumanyike bu Mikaele, muena dîna didi diumvuija ne: “Nnganyi udi bu Nzambi?” ne uleja mudiye uluangena Yehowa bua kutshimuna bonso badi bakeba bua kuangata muaba wa bumfumu bukulu bua Nzambi.—Danyele 12:1; Buakabuluibua 12:7-10.
Bu muvua malu a Izalele matangile kumpala, Dîyi wakamona madikolela a Satana bua kupambuisha bantu ku ntendelelu mupeluke. Panyima pa dipatuka mu Ejipitu, Nzambi wakambila Izalele ku butuangaji bua Mozese ne: ‘Mona, ndi ntuma muanjelu kumpala kuebe, bua kukulama mu njila ne bua kulua nebe mu muaba ungakakulongoluela. Udimuke kumpala kuende, umvue dîyi diende, kumufuishishi tshiji; yeye kêna ukubuikidila bubi buebe bualu bua dîna dianyi didi munda muende.’ (Ekesode 23:20, 21) Nnganyi uvua muanjelu eu? Bimueneka ne: n’Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba.
Dikokela dia lulamatu
Mozese wakafua mu 1473 K.B.B., ne mubidi wende uvua mujika “mu tshibanda tshia buloba bua Moaba tshiakatangilangana ne Bete-peô.” (Dutelonome 34:5, 6) Bidi bimueneka ne: Satana uvua musue kutumika ne tshitalu etshi, pamu’apa bua kukankamija ditendelela dia mpingu. Mikaele wakabenga bualu ebu, kadi ne dikokela dionso wakaditeka kunyima kua bukokeshi bua Tatuende Yehowa. ‘Kayi ne dikima dia kulua ne bipendu bia kupisha nabi Satana,’ kadi Mikaele wakasopuesha Satana ne: ‘Mukalenge akubele.’—Yuda 9.
Pashishe Izalele wakatuadija dikuata diende dia Buloba Bulaya bua Kanana. Pabuipi ne tshimenga tshia Yeriko, Yoshua wakapeta dishindika dia tshiakabidi dia se: Dîyi udi utungunuka ne kukuba tshisamba. Kuine aku e kusambakenaye ne muntu muambule muele mupatula mu tshibubu. Yoshua wakaya too ne kudi muenyi au ne kumukonkaye ne: “Udi ku luseke luetu anyi udi ku luseke lua baluishi betu?” Ela meji muakakema Yoshua pakasokolola muenyi eu bumuntu buende, wamba ne: “To, meme ndi mfumu wa tshiluilu tshia [“Yehowa,” NW], ntshidi mfikilaku.” Kabiena bikemesha muakatua Yoshua mpala wende panshi kumpala kua muleji-mpala eu mutumbe wa Yehowa, bushuwa, Yezu uvua ne bua kulua pashishe “Masiya Mulombodi.”—Yeshuwa 5:13-15, MMM; Danyele 9:25.
Dituilangana dikuabu ne Satana diakenzeka mu matuku a Danyele muprofete wa Nzambi. Musangu eu Mikaele wakakuatshisha muanjelu nende pavua demon mfumu wa Perse ‘mumukandamane’ munkatshi mua mbingu isatu. Muanjelu wakumvuija ne: “Mona! Mikaele, umue wa ku bamfumu ba pa buabu, wakalua kungambuluisha; ne meme, ku luanyi luseke, ngakashalaku pamue ne bakalenge ba Perse.”—Danyele 10:13, 21, NW.
Butumbi bua kumpala kua kulua pa buloba ne bua pa buloba
Mu 778 K.B.B., tshidimu tshiakafua Mukalenge Uziya wa Yuda, Yeshaya muprofete wa Nzambi wakamona tshikena-kumona tshia Yehowa musombe mu nkuasa wende mutumbuke wa bumfumu. Yehowa wakakonka ne: ‘Nentume nganyi, watuyila nganyi?’ (Disendamija miaku ndietu.) Yeshaya wakitaba ku budisuile, kadi Yehowa wakamudimuija ne: bena Izalele nende kabavua ne bua kuakidila mêyi ende. Mupostolo Yone wakafuanyikija bena Yuda ba mu siekele wa kumpala bavua kabayi bitabuja ne bantu ba mu matuku a Yeshaya, ne kufundaye ne: ‘Yeshaya wakamba malu aa, bualu bua yeye wakatangila butumbi buende.’ Butumbi bua nganyi? Bua Yehowa ne bua Yezu muikale nende pamue mu mbanza ya mu diulu kumpala kua kuluaye pa buloba.—Yeshaya 6:1, 8-10; Yone 12:37-41.
Panyima pa siekele ndambu, kuakalua mudimu mutambe bunene wa Yezu uvuaye kayi muanji kupeta katshia. Yehowa wakatentemuna bukole bua muoyo wa Muanende munanga kubumbusha mu diulu kubuela munda mua Mariya. Panyima pa ngondo tshitema wakalela muana wa balume, Yezu. (Luka 2:1-7, 21) Bilondeshile mêyi a mupostolo Paulo: ‘Pakakumbana tshikondo, Nzambi wakatuma Muana wende, muledibue kudi mukaji.’ (Galatia 4:4) Bia muomumue, mupostolo Yone wakamanyisha ne: “Dîyi wakalua mubidi ne wakasomba munkatshi muetu, ne tuakamona butumbi buende, butumbi bu bua muana umuepele mulela mufume kudi tatu; ne uvua mûle tente ne bulenga bukena butuakanyine ne bulelela.”—Yone 1:14, NW.
Masiya udi umueneka
Patshivuaye muikale ne bidimu 12, nsonga Yezu wakafika ku dijingulula ne: uvua ne bua kuikala ne bivule bia kuenza mu mudimu wa Tatuende. (Luka 2:48, 49) Bidimu bu 18 panyima, Yezu wakalua kudi Yone Mubatiji ku Musulu wa Yordane ne wakatambula. Pavua Yezu usambila, diulu diakabululuka, ne spiritu munsantu wakamupuekela. Ela meji bua mishiki ya malu akalua mu lungenyi luende pakavulukaye binunu bia bidimu kabiyi kubala bivuaye musadile ku luseke lua Tatuende bu muena mudimu wa dilambu, tshikuma-mbila, mfumu wa tshiluilu tshia Nzambi ne bu muarkanjelu Mikaele. Pashishe kuakalua disanka dia kumvua dîyi dia Tatuende wambila Yone Mubatiji ne: “Eu udi Muana wanyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe.”—Matayo 3:16, 17; Luka 3:21, 22.
Bushuwa Yone Mubatiji kakela mpata bua muoyo wa Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba. Pakasemena Yezu kudiye, Yone wakamanyisha ne: ‘Tangilayi, Muan’a mukoko wa Nzambi, udi umusha bubi bua ba pa buloba!’ Kusakidilaye ne: ‘Ke yeye eu ungakamba ne: Kunyima kuanyi kulualua muntu udi muntambe, bualu bua yeye wakadiku kumpala kuanyi.’ (Yone 1:15, 29, 30) Mupostolo Yone pende uvua mumanye bua muoyo wa Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba. Wakafunda ne: ‘Udi mufume muulu ngudi mutambe bonso; udi mufume muulu udi mutambe bonso. Yeye udi wamba malu akamonaye ne akumvuaye.’ (Disendamija miaku ndietu.)—Yone 3:31, 32.
Bu mu tshidimu tshia 61 B.B., mupostolo Paulo wakabela bena nkristo bena Ebelu bua kuanyisha mushinga wa tshishiki wa difika dia Masiya pa buloba ne wa mudimu wende bu Muakuidi Munene. Muikale ukoka ntema ku mudimu wa Yezu bu Tshikuma-mbila, Paulo wakafunda ne: ‘Nzambi, ku nshikidilu kua matuku aa wakatuambila bietu dîyi kudi Muana wakafukaye nende buloba kabidi.’ Bikala muanda eu utangila mudimu wa Yezu bu “muena mudimu wa dilambu” mu bufuki anyi mudimu wende mu ndongoluelu ya Nzambi idi yenda iya kumpala bua dipunga ne bantu, muaba eu Paulo udi usakidila bujadiki buende ku dikalaku dia Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba.—Ebelu 1:1-6; 2:9.
Bulamatshi katshia ku “bikondo bia kale”
Paulo wakatumina bena nkristo ba kumpala ba mu Filipoi mubelu eu ne: “Nulame munda muenu mmuenenu eu wa mu lungenyi uvua kabidi munda mua Kristo Yezu, yeye, nansha muvuaye mu tshimfuanyi tshia Nzambi, kakela meji bua kuangata muaba wende, mmumue ne: bua alue muomumue ne Nzambi. Tòo, kadi wakadipongolola ne kuangataye tshimfuanyi tshia mupika ne kufikaye ku dikala mu tshifuanyikiji tshia bantu. Kupita apu, pakadimonaye mu nsombelu muikale bu muntu, wakadipuekesha ne kuluaye mutumikidi too ne ku lufu, eyowa, lufu ku mutshi wa tshinyongopelu.” (Filipoi 2:5-8, NW) Ne dinanga dionso Yehowa wakitaba nsombelu wa bulamatshi wa Yezu pa kumubisha ne pashishe kumuakidila tshiakabidi mu diulu. Ntshilejilu kayipu tshia kutemba ku bantu tshia muoyo-mutoke munkatshi mua bikondo kabiyi kubala tshidi Yezu mutushile!—1 Petelo 2:21.
Mmunyipu mutudi ne dianyisha bua malu a mu tshikoso adi Bible ufila pa muoyo wa Yezu kumpala kua kuluaye pa buloba! Adi bushuwa akolesha dipangadika dietu dia kuidikija tshilejilu tshiende tshia mudimu wa bulamatshi, nangananga mpindieu udiye ukokesha bu Mukalenge wa Bukalenge bua Nzambi bulombola kudi Masiya. Tusekelelayi ‘Mukalenge wa ditalala,’ Yezu Kristo, Ngovena ne Mukokeshi wetu “udi ne ntuadijilu biangatshile ku bikondo bia kale”!—Yeshaya 9:6; Mika 5:2, NW.
[Kazubu mu dibeji 24]
Bujadiki bua muoyo wende kumpala kua kulua pa buloba
Mêyi a Yezu nkayende, bu mudiwu mafunda kuinshi eku, adi ajadika kakuyi mpata bua muoyo wende kumpala kua kuluaye pa buloba:
◻ “Kakuena muntu wakubanda mu diulu anu yeye wakufuma mu diulu, Muana wa muntu mene.”—Yone 3:13.
◻ “Mozese ki nguvua munupeshe diampa dia mu diulu, kadi Tatu ngudi unupesha diampa dilelela dia mu diulu. Bualu diampa dia [“Nzambi,” NW] ndidi difuma mu diulu, dipesha bantu muoyo. . . . Tshiena mufume mu diulu bua kuenza mundi musue meme, kadi mbua kukumbaja dijinga dia udi muntume.”—Yowanese 6:32, 33, 38, MMM.
◻ “Edi ndiampa didi difuma mu diulu; muntu udi udidia, kena ufua nansha. Meme ndi diampa dia muoyo, difume mu diulu. Yonso udi udia diampa edi, neikale ne muoyo kashidi.”—Yowanese 6:50, 51, MMM.
◻ ‘Apu binuatangila Muana wa muntu ubanda kuakadiye diambedi?’—Yone 6:62.
◻ “Bualu bundi ngamba budi bulelela, bualu bua ndi mumanye kunakufuma ne kundi nya. . . . Nuenu nudi bafume panshi pa buloba, kadi meme ndi mfuma mulu. Nuenu nudi ba pa buloba ebu, kadi meme tshiena wa pa buloba ebu nansha.”—Yone 8:14, 23, Muanda Mulenga Lelu.
◻ “Bu Nzambi muikale Tatu wenu, nuakadi kunsua meme; bualu bua nakafuma kudi Nzambi, ndi mulueku; tshiakudivuila, kadi yeye wakuntuma.”—Yone 8:42.
◻ “Ndi nnujikuila bulelela ne: diambedi Abalahama kayi muanji kuledibua, meme nakadianjila kuikalaku.”—Yone 8:58, MML.
◻ “Tatu, mpindiewu untumbishe wewe, umpeshe lumu lumvua mupete kuudi, bia panu kabiyi bianji kuikalaku. Tatu, bauvua mumpeshe, ndi musue ne: bikale nanyi muaba ungikala meme, bua bamone lumu luuvua mumpeshe, bualu ukavua munnange kuyi muanji kufuka buloba.”—Yowanese 17:5, 24, MMM.
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Yoshua udi usambakena ne mfumu wa tshiluilu tshia Yehowa