TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w98 15/9 dib. 24-27
  • Tuikalayi ne nkatshinkatshi mu dilomba biuma

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Tuikalayi ne nkatshinkatshi mu dilomba biuma
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mêyi-maludiki makanyine a mu Bible
  • Nnganyi udi ne bukenji bua kulomba biuma?
  • Tuepukayi ngikadilu idi kayiyi ya bena nkristo
  • Bilejilu bia dikala ne nkatshinkatshi
  • Masanka a dikala ne nkatshinkatshi
  • Udi mumanye anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2022
  • Didilongolola bua dibaka didi dilubuluka
    Nsapi wa disanka mu dîku
  • Muaba wa bunême wa bakaji munkatshi mua basadidi ba Nzambi ba kumpala
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1995
  • Mua kusomba ne baku
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2010
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
w98 15/9 dib. 24-27

Tuikalayi ne nkatshinkatshi mu dilomba biuma

LELU’EU, anu bu mu bikondo bifundilebu Bible, imue nshidimukilu itu ilomba bua kufilabu biuma bangabanga ne mulume kuselaye mukaji. Yakoba wakambila Labana, eu uvua ne bua kulua tatuende muenu ne: ‘Nenkukuatshile mudimu bidimu muanda-mutekete bualu bua [Rachel] muanebe muana wa bakaji wa mukala.’ (Genese 29:18) Bua dinanga divua nadi Yakoba bua Rachel, uvua musue kufila mushinga mukole​—upetangana ne mafutu a bidimu muanda-mutekete! Labana wakitaba dilomba adi kadi ne mayele wakafikisha Yakoba bua asele Lea kumpala, muanende wa bakaji mukulumpe. Malu avua Labana mulue kuenzela Yakoba akatungunuka ne kuya kubi. (Genese 31:41) Mushinga uvua Labana mutambe kuangata nawu dipeta dia bintu bia ku mubidi wakafikisha bana bende ba bakaji ku dijimija kanemu kavuabu naku kudiye. Bakebeja ne: “Kena mututangile bu benyi, pakadiye mutusumbishe, mudie lupetu lua kutubanjija nalu anyi?”​—Tshibangidilu 31:15, MMM.

Bia dibungama, mu bulongolodi ebu budi butambe kunanga bintu bia ku mubidi, baledi ba bungi badi bu Labana. Ne bamue mbabi kumupita. Bilondeshile tshikandakanda kampanda tshia mu Afrike, batu balomba biuma mu amue mabaka “anu bua didilangana bintu pambidi dia batatu ba lukuka.” Bualu bukuabu ke ntatu ya malu a mfranga idi isaka bamue baledi ku diangata bana babu ba bakaji bu mushindu wa kupepeja ntatu eyi.a

Bamue baledi batu banengesha dibaka dia bana babu ba bakaji bualu mbindile muntu walua kufila biuma bia bungi. Bualu ebu budi mua kukebesha ntatu mikole. Mufundi wa ngumu mu bikandakanda udi mu Afrike wa ku Est wakafunda ne: “Bansonga batu basungula bua kunyema bua kuepuka biuma bipite bungi bilomba kudi baku bumishanganyi ba mukana.” Tshiendenda tshia masandi ndumue lua ku ntatu mikebesha kudi dilomba biuma bipite bungi. Kabidi, bamue bansongalume batu bafika ku disumba mukaji kadi bashale babuele mabanza a bungi. Muena mudimu kampanda wa mu Afrique du Sud muena malu a nsombelu wa tshinsanga wakabela ne: “Baledi badi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi. Kabena ne bua kulomba mfranga mipite bungi nansha. Bena dibaka badi bafuma ku diselangana badi ne bua kudia ne kuvuala . . . Nenku bua tshinyi kutuisha nsongalume panshi?”

Mmunyi mudi baledi bena nkristo mua kufila tshilejilu tshia nkatshinkatshi padibu bayukila bua kufila anyi kulomba biuma? Ebu mbualu bukole, bualu Bible udi utuma dîyi ne: “Butshintshikidi buenu bumanyike kudi bantu bonso.”​—Filipoi 4:5, NW.

Mêyi-maludiki makanyine a mu Bible

Muanda wa se: baledi bena nkristo badi bapangadija bua kulomba biuma anyi kubenga kulomba, ndipangadika dia muntu nkayende. Biasungulabu bua kuenza nenku, badi ne bua kuenza dilomba biuma edi bilondeshile mêyi-maludiki a mu Bible. Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: ‘Mioyo yenu kayikadi ne lukuka lua biuma.’ (Ebelu 13:5) Bikala dîyi-diludiki edi kadiyi dimueneka mu dilomba biuma mu malu a mabaka, muledi muena nkristo udi mua kuikala uleja ne: kêna tshilejilu tshimpe nansha. Bantu balume badi ne majitu mu tshisumbu tshia bena nkristo badi ne bua kuikala ‘batshintshikidi,’ kabayi ‘banangi ba biuma’ anyi ‘bakumi ba mitshima yabu ku biuma bidi bifume ku njila mibi.’ (1 Timote 3:3, 8) Muena nkristo udi, ne lukuka luonso ne kayi unyingalala, ulomba biuma bipite bungi badi mene mua kumuipata mu tshisumbu.​—1 Kolinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Bua ntatu mikebesha kudi lukuka, imue mbulamatadi mmiele mikenji idi ijadika mikalu ya biuma bidi bikengela kulomba. Tshilejilu, mukenji kampanda wa mu Togo, ditunga dia mu Afrike wa ku Ouest, udi wamba ne: biuma “badi mua kubifila mu bintu anyi mu mfranga peshi mu mishindu yonso ibidi.” Mukenji eu udi usakidila ne: “Nansha bia munyi bungi ebu kabuena ne bua kupita pa mfranga ya CFA 10 000 (dolare 20) to.” Misangu mivule Bible udi ulomba bena nkristo bua bikale bena muabu batumikidi ba mikenji. (Tito 3:1) Nansha bikala mbulamatadi kayi ulondolola mukenji eu, muena nkristo mulelela udi ne bua kuutumikila. Nenku nealame kuondo ka muoyo kimpe kumpala kua Nzambi ne kakuikala tshilenduishi kudi bakuabu nansha.​—Lomo 13:1, 5; 1 Kolinto 10:32, 33.

Nnganyi udi ne bukenji bua kulomba biuma?

Mu imue nshidimukilu, mushindu udibu balomba biuma udi mua kubengangana ne dikuabu dîyi-diludiki dia mushinga. Bilondeshile Bible, tatu ke mutangidi wa malu a bena mu nzubu muende. (1 Kolinto 11:3; Kolosai 3:18, 20) Pa nanku aba badi ne majitu mu tshisumbu badi ne bua kuikala bantu balume badi ‘bakokesha bana babu ne ba mu nzubu yabu bimpe.’​—1 Timote 3:12.

Kadi bidi mua kuikala bualu bua pa tshibidilu mu tshinsanga bua kulekela balela ba mfumu wa dîku bujitu bua kulomba biuma. Ne balela aba badi balomba bua kudia biuma. Bualu ebu budi bufila diteta kudi ba mu nzubu wa bena nkristo. Bilondeshile bilele, bamue bamfumu ba mêku badi balekela balela badi kabayi bena kuitabuja bujitu bua kulomba biuma bipite bungi. Imue misangu bualu ebu mbufikishe bansongakaji bena nkristo ku disedibua kudi bantu badi kabayi bena kuitabuja. Abi kabiena biumvuangana ne mubelu wa se: bena nkristo badi ne bua kuselangana ‘anu mu Mukalenge’ nansha. (1 Kolinto 7:39) Mfumu wa dîku udi ulekela balela badi kabayi bena kuitabuja bujitu bua kuangata mapangadika adi amueneka anyanga diakalenga dia mu nyuma dia bana bende kabena mua kumuangata bu muntu udi ‘ukokesha ba mu nzubu muende bimpe’ to.​—1 Timote 3:4.

Anu bu muvuabi bua nkambua Abrahama mutshinyi wa Nzambi, bidi munyi bikala tatu muena nkristo kayi udikuatshila malu ku bianza buludiludi mu dilomba biuma bia umue wa ku bana bende? (Genese 24:2-4) Biatekabu munga muntu bua kuenza muanda eu, tatu muena nkristo udi ne bua kushindika ne: udi ulomba biuma udi ulonda ngenyi idi yumvuangana ne mêyi-maludiki makanyine a mu Bible. Kusakidila apu, bangabanga ne kuenza bualu kayi buonso bua kulomba biuma, baledi bena nkristo badi ne bua kuelangana meji bikole pa muanda au ne kabena ne bua kulekela bilele anyi malomba adi kaayi makanyine bibapambuisha.​—Nsumuinu 22:3.

Tuepukayi ngikadilu idi kayiyi ya bena nkristo

Bible udi ubenga lutambishi ne “didisua difuma ku biuma bia pa buloba.” (1 Yone 2:16, MML; Nsumuinu 21:4) Kadi bamue bantu badi badisangisha ne tshisumbu tshia bena nkristo mbaleje ngikadilu eyi mu malu a mabaka. Bamue badi bidikija bena mu bulongolodi ebu mu diditambisha bua kufila anyi kulomba biuma bivule. Ku lukuabu luseke, bimue biro bia filiale wa Société Watch Tower mu Afrike bidi bimanyisha ne: “Bamue balume ki mbaleje kanemu pavua baku bikale ne nkatshinkatshi mu dilomba dia bintu, bangata bakaji babu bu basumbe ku mushinga wa ‘tshibote.’”

Lukuka lua biuma bipite bungi luakakuata bamue bena nkristo ne kubafikisha ku bipeta bibi. Tshilejilu, tangila luapolo elu lufume ku biro bikuabu bia filiale wa Société Watch Tower: “Pa tshibidilu mbikole bua bana betu ba balume bajike kuselabu anyi bua bana betu ba bakaji kupetabu balume. Tshipeta tshidi se: bantu bungi budi buenda buvula badi bipatshibua mu tshisumbu bua tshiendenda tshia masandi. Bamue bana betu ba balume batu baya ku mine bua kukeba or anyi mbongo bidibu mua kusumbisha bua kupeta mfranga mikumbane ya diselangana nayi. Ebi bidi mua kubangata tshidimu tshimue anyi bibidi anyi bia bungi, ne pa tshibidilu batu bateketa mu nyuma bu mudibu kabayi badisangisha ne bana betu ne tshisumbu kabidi.”

Bua kuepuka bipeta ebi bidi bibungamija, baledi bena nkristo badi ne bua kulonda tshilejilu tshia bantu bapie badi mu tshisumbu. Nansha muvuaye kayi muledi, mupostolo Paulo uvua ne nkatshinkatshi mu malanda ende ne bena kuitabuja nende. Uvua ne budimu bua kuepuka diambika muntu bujitu bupitshidile. (Bienzedi 20:33) Bushuwa, baledi bena nkristo badi ne bua kulonda tshilejilu tshiende katshiyi budisui padibu balomba biuma. Bushuwa, Paulo uvua mupudija ku spiritu bua kufunda ne: “Bana betu, ikalayi nungidikija meme, mesu enu atangile amu badi balonda tshilejilu tshituvua banuleje.”​—Bena Filipi 3:17, MMM.

Bilejilu bia dikala ne nkatshinkatshi

Pa bidi bitangila dilomba biuma, baledi bavule bena nkristo mbafile tshilejilu tshilenga tshia nkatshinkatshi. Tangila tshilejilu tshia Joseph ne mukajende Mae, badi basadila bu bamuangalaji ba evanjeliyo ba ku dîba ne ku dîba.b Mbasombele mu tshimue tshia ku bidiila bia Solomon muaba utu dilomba biuma imue misangu dikale dia lutatu. Bua kuepuka ntatu ya nunku, Joseph ne Mae bakalongolola bua muanabu wa bakaji Helen asedibue mu tshidiila tshidi nabu mutumba. Bakenza bia muomumue bua muanabu mukuabu wa bakaji Esther. Joseph wakitaba kabidi bua muku wende Peter afile biuma bishadile ku bitubu balomba pa tshibidilu. Pakamuebejabu bua tshinyi uvua muenze nenku, Joseph wakumvuija ne: “Tshivua musue bua kuambika muku wanyi udi muikale mpanda-njila bujitu nansha.”

Bantemu ba Yehowa bavule ba mu Afrike mbafile kabidi tshilejilu tshilenga tshia nkatshinkatshi. Mu imue miaba, bena mu dîku dialabale batu pa tshibidilu batekemene bua kubapeshabu mfranga mivule bangabanga ne kulomba biuma bine. Ne bua kumona mua kukuatshila mukaji, mbatekemene bua musedianganyi alaye ne: neafidile muakunyi wa mubangila wende wa balume biuma bionso biamulombabu ku buende buku.

Kadi tangila tshilejilu tshia Kossi ne mukajende Mara. Mutangidi muena ngendu wa Bantemu ba Yehowa mmusele muanabu wa bakaji Beboko matuku mashale aa. Kumpala kua dibaka, balela bakatatshisha baledi bikole bua kudiabu biuma bia bungi menemene. Nansha nanku, bena dibaka aba bakashala bashindame ne kabakanemeka malomba aa nansha. Pamutu pa nanku, bakayukila buludiludi ne uvua ne bua kulua muku wabu, pa kulombela muanabu wa bakaji biuma bikese ne pashishe kualujila bena dibaka aba bapiabapia tshitupa tshia biuma ebi bua balongolole nabi tshibilu tshiabu tshia dibaka.

Tshilejilu tshikuabu tshia mu dine ditunga edi ntshia nsongakaji Ntemu dîna diende Itongo. Kumpalampala dîku diende diakalomba biuma biakanyine. Kadi balela bakalomba bua basakidile mfranga. Nsombelu uvua mukole, ne biakamueneka ne: balela aba bavua mua kupeta biuma bivuabu balombe. Nansha muvuaye muena lumamamama wa kuonso eku, Itongo wakimana kuulu ne kuambaye ne kanemu kuonso ne: uvua mupangadije bua kuselangana ne muena nkristo wa lukunukunu dîna diende Sanze, bilondeshile tshivuabu bamane kulongolola. Pashishe ne dikima dionso kuambaye ne: “Mbi ke” (mmumue ne: “Tshilumbu atshi ntshijike”) e kusombaye panshi. Bavua bamutue munyima kudi mamuende muena nkristo Sambeko. Kakuvua kabidi dikokangana, ne bena dibaka aba bakaselangana bu muvuabi bilongolola kumpala.

Kudi malu adi atamba kukoka ntema ya baledi bena nkristo ba dinanga kupita dipeta diabu dia biuma. Mulume kampanda wa mu ditunga dia Cameroun udi umvuija ne: “Misangu yonso mamuenanyi uvua ungambila ne: tshionso tshimvua musue bua kumupesha bu biuma, mvua ne bua kutumika natshi bua kutabalela majinga a muanende wa bakaji.” Baledi ba dinanga badi kabidi ne bua kuditatshisha bua diakalenga dia mu nyuma dia bana babu. Tshilejilu, tangila Farai ne Rudo, badi basombele mu ditunga dia Zimbabwe ne bapitshisha dîba dia bungi mu mudimu wa dimanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. Nansha mutubu kabayi bena mudimu badi bapeta difutu, bakaselesha bana babu ba bakaji babidi ku mushinga mushadile ku utubu balomba pa tshibidilu. Bavua ne kabingila kayi? Bavua basue bua bana babu ba bakaji basanke mu dibaka pamue ne balume badi bushuwa banange Yehowa. Bakumvuija ne: “Tshituvua bamone ne mushinga wa bungi tshivua bumuntu bua mu nyuma bua bana betu ba bakaji bonso babidi ne baku betu.” Bushuwa bidi bikankamija. Baku badi baleja ditabalela dia dinanga bua diakalenga dia mu nyuma ne dia ku mubidi dia bana babu basele, mba kutamba kuela ka-lumbandi.

Masanka a dikala ne nkatshinkatshi

Joseph ne Mae ba mu bidiila bia Solomon bavua babeneshibue bua mushindu wa kalolo ne mulenga uvuabu benzeje mabaka a bana babu ba bakaji. Nenku kabavua babueje baku babu mu mabanza nansha. Kadi balume aba babidi ne bakaji babu bavua ne mushindu wa kupitshisha bidimu bivule mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba wa dimuangalaja mukenji wa Bukalenge. Joseph udi uvuluka wamba ne: “Mapangadika atuvua bangate ne dîku dianyi mmapatule mabenesha mavule. Bushuwa, imue misangu kuvua lutatu lua kudi aba bavua kabayi bajingulule tshituvua tuenza, kadi ndi ne kuondo ka muoyo kimpe ne disankishibua pandi mmona bana banyi bikale ne bivule bia kuenza ne bakole mu mudimu wa Yehowa. Buobu pabu badi ne disanka, kabidi meme ne mukajanyi tudi ne disanka dipite bungi.”

Disanka dikuabu mmalanda mimpe pankatshi pa baku. Tshilejilu, Zondai ne Sibusiso badi basadila bu bena mudimu wa budisuile ne bakaji babu, badi bikale bana ba muntu umue, mu filiale wa Société Watch Tower mu Zimbabwe. Tatuabu muenu Dakarai, udi mumuangalaji wa evanjeliyo wa ku dîba ne ku dîba kadi kêna muena mudimu udi upeta difutu to. Mu dilomba dia biuma, wakamba ne: uvua mua kuitaba tshionso tshivuabu mua kufila. Zondai ne Sibusiso badi bamba ne: “Tudi banange tatuetu muenu bikole, ne netuenze muetu muonso bua kumuambuluisha bikalaye mu dikenga.”

Eyowa, kuikala ne nkatshinkatshi mu dilomba biuma kudi kuambuluisha bua diakalenga dia dîku. Tshilejilu, bena dibaka badi bafuma ku diselangana kabakubuela mabanza, bibapepejila bua kuibidilangana ne nsombelu wa mu dibaka. Muanda eu mmuambuluishe bansonga bavule bena mabaka bua kuipatshila mabenesha a mu nyuma, bu mudi kusadila mu mudimu wa mitalu wa ku dîba ne ku dîba wa diyisha ne dienza bayidi. Ku lunga luseke, bidi bifila butumbi kudi Yehowa Nzambi wa dinanga Muenji wa dibaka.​—Matayo 24:14; 28:19, 20.

[Mêyi adi kuinshi]

a Mu imue nshidimukilu, nsombelu mmukudimuna munga mushindu. Baku mbatekemene biuma kudi baledi ba mukaji.

b Mbashintulule mêna a bantu mu tshiena-bualu etshi.

[Kazubu mu dibeji 27]

BAKALUJA BIUMA

Mu bimue binsanga, batu bapepeja mukaji pamue ne baledi bende bikala biuma bikese. Nenku, lutambishi ne dijinga dia kuleja lumu lua dîku bitu imue misangu bisaka bantu ku dilomba biuma bipite bungi. Dîku kampanda dia mu tshimenga tshia Lagos, ku Nigeria, diakaleja dishilangana didi dikankamija. Muku wabu Dele udi umvuija ne:

“Dîku dia mukajanyi diakampepejila bujitu bua ditula mfranga mivule itu ituka mu mikiya ya pa tshibidilu mu difila dia biuma, bu mudi kusumba bilamba bia mushinga mukole bia kushintulula. Nansha pavua dîku dianyi dibapeshe biuma, tshibanji tshiabu tshiakebeja ne: ‘Nudi basue kuangata nsongakaji eu bu mukaji anyi bu muanenu wa bakaji?’ Bena dîku dianyi bakandamuna bonso pamue ne: ‘Tudi basue kumuangata bu muanetu wa bakaji.’ Panyima pa muanda eu, bakatualujila biuma mu amvelope umue-umue au.

“Too ne lelu, ndi nganyisha mushindu uvua baku banyi benzeje tshibilu tshia dibaka dietu. Mbimfikishe ku dikala ne kanemu ka bungi kudibu. Mmuenenu wabu mulenga wa mu nyuma udi umfikisha ku dibangata bu balela banyi menemene. Bidi kabidi ne buenzeji bukole pa mushindu undi ngangata mukajanyi. Ndi mmuanyisha bikole anu bua mushindu uvua dîku diabu dingenzele malu. Patutu tupanga kumvuangana, tshitu ndekela bilua tshilumbu tshinene to. Diakamue pantu mvuluka dîku didiye mufume, ntu ndengulula dipanga kumvuangana adi.

“Dîku dietu ne diabu mmalue bu mukaba ne tshilamba mu bisuikidi bikole bia bulunda. Too ne mpindieu, bidimu bibidi panyima pa tshibilu tshietu tshia dibaka, tatu utshidi anu utuma mapa ne biakudia mu dîku dia mukajanyi.”

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu