TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w98 1/11 dib. 3-4
  • Bua tshinyi badi ne tshikisu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Bua tshinyi badi ne tshikisu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Tshidi bantu baluila bena tshikisu
  • Tshikisu tshidiku mua kujika dimue dituku anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia bantu bonso)—2016
  • Tshinyangu tshidi miaba yonso
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Nshikidilu wa kashidi wa tshinyangu—Munyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1998
w98 1/11 dib. 3-4

Bua tshinyi badi ne tshikisu

MUANA wa kabishi wa ngondo isambombo ne matuku pamutu uvua muledibue mu tshimenga tshia Denver, mu Colorado, ku États-Unis. Muana eu wa balume wakapanda, ne panyima pa ngondo isatu ya luondapu lukole mu lupitadi, bakamupatula ne kumufila kudi baledi bende. Kunyima kua mbingu isatu, muana eu wakapingana kabidi mu lupitadi. Bua tshinyi? Uvua mupete mputa munene mu buongo bualu tatuende uvua mumunyukule ne tshikisu. Muadi wa muana uvua mumutonde. Muana eu mutekete wakashala mpofo ne mulema. Luondapu lua lelu luvua lumupandishe ku ntatu ya ku diledibua, kadi kaluvua mua kumupandisha ku tshikisu tshia tatuende nansha.

Bana bungi kabuyi kubala mbakengesha, batuta anyi bashipa mu umue wa ku miaba ya tshikisu tshipite bungi: dîku! Bamue badi batshinka ne: ku tshidimu tshionso bana batue ku 5 000 mbashipa kudi baledi babu mu États-Unis nkayamu! Ne ki ng’anu bana nkayabu badi bakenga nansha. Bilondeshile tshikandakanda tshia World Health, “dikengesha bakaji ke didi ditamba kukeba njiwu munkatshi mua bakaji batshidi balela” mu États-Unis. Netuambe tshinyi bua matunga makuabu? “Tshia bisatu tshimue kupita too ne tshia bibidi tshimue tshia bakaji bavuabu bele nkonko [mu matunga adi alumbila dilubuluka] badi baleja mutu babayabu babatuta.” Eyowa, tshikisu tshidi tshienda tshivula bikole, nangananga mu dîku.

Balume ne bakaji ba bungi batu bakeba bua kujikija bilumbu biabu ku diambuluisha dia tshikisu. Mu amue matunga, baledi ne balongeshi batu balejila tshiji tshiabu pa bana ku tshikisu. Anu bua kunaya patupu, bantu badi ne luonji batu banyawula badi kabayi ne bukole, babasubisha ne tshikisu. Bua tshinyi bantu badi batamba kulua bena tshikisu?

Tshidi bantu baluila bena tshikisu

Bamue badi bamba ne: bantu badi baledibua bena tshikisu. Nansha mudi dibunda bibawu bia tshikisu dienze bu dikepele mu États-Unis, ndivule munkatshi mua bansonga. Ne bantu badi basue tshikisu mbalue kuvula. Tudiomba tunene tusatu tua televizion ntuvudije misangu ibidi bungi bua miyuki ya dibunda bibawu ne misangu isatu malu a dishipangana. Bushuwa, dibunda bibawu didi dibueja mfranga! Karl Menninger, mumanyi wa malu a masama a mpala, wakamba ne: “Katuena anu tuitaba tshikisu, kadi tudi tutshifunda pa mutu pa bikandakanda bietu. Tshia bisatu tshimue anyi tshia binayi tshimue tshia programe yetu ya ku televizion tshidi tshileja malu a tshikisu bua kujikija bana betu lutetuku. Katuena anu tuenza bu babuikile mêsu pa dibunda bibawu! Balunda banyi basuibue, tudi badisue.”

Malonga a bena sianse menza matuku adi panshi aa adi aleja ne: bintu bidi mu buongo ne bidi bitunyunguluke bidi ne buenzeji bua bungi pa luonji ludi bantu mua kuikala nalu. Doktere Markus J. Kruesi wa mu Université kampanda (Illinois Institute for Juvenile Research) udi wamba ne: “Tshitudi tuetu bonso tubanga kukoma ntshia se: nsombelu mibi idi bana bavule menemene bamona, idi bushuwa ikebesha tshipupu tshia tshikisu. Malu a muaba utudi basombele adi bushuwa akebesha mashintuluka a tutupa tutambe bukese tua buongo, [mashintuluka aa] adi avuija bantu bena mabaja a bungi.” Mukanda kampanda udi wamba ne: malu bu mudi “dinyanguka dia dîku, divula dia baledi bajike, bupele kabuyi ndekelu, ne dinua dia munanunanu dia bintu bia lulengu, adi bushuwa mua kushintulula ngikadilu wa buongo bua muntu ne kumuvuija muena luonji​—bualu buvuabu bela meji kumpala ne: kabuvua mua kuenzeka.”​—Inside the Brain.

Mbaleje ne: munkatshi mua mashintuluka a mu buongo mudi dikepa bikole dia sérotonine, bintu bia mu buongo bidibu bamba ne: bidi bikanda luonji. Malonga menza adi aleja ne: maluvu makole adi mua kukepesha bungi bua sérotonine mu buongo, pa nanku adi apesha bamue bena sianse nshindamenu bua diumvuangana dimanyike mutantshi mule ditu pankatshi pa tshikisu ne dikuatshika dia maluvu.

Kudi kabidi bualu bukuabu budi buvudija tshikisu lelu’eu. Bible, mukanda wa kueyemena udi ne milayi, udi udimuija ne: ‘Uvuluke bualu ebu bimpe: mu matuku a ku nshikidilu malu makole neatukuate. Bualu bua bantu nebikale bena kudisua, banangi ba biuma, baditumbishi, badileji: nebikale ne mitshima mipape, kabayi ne luse, bena bijanu, bena luonji, bena tshikisu ne bena lukuna ba malu mimpe; beledianganyi ba bifufu bibi, bena muoyo wa zukuzuku ne bena kudisua kukole. Epuka bantu abu!’ (2 Timote 3:1-5, Muanda Mulenga Lelu) Bushuwa, tshikisu tshitudi tumona lelu’eu ndikumbana dia mulayi wa mu Bible udi wakula bua ‘matuku a ku nshikidilu.’

Kudi bualu bukuabu budi buvuija tshikondo etshi tshia tshikisu tshia pa buatshi. Bible udi wamba ne: ‘Mulawu wikale pa buloba, ne kudi mâyi manene, bualu bua Diabolo wakupueka kunudi, muikale ne tshiji tshikole, mumanye ne: udi ne musangu muipi.’ (Buakabuluibua 12:12) Diabolo ne bisumbu biende bia ba-demon mbipata mu diulu ne mpindieu tshipatshila tshiabu ntshia kukengesha bukua-bantu. Bu mudiye ‘mukalenge wa bukokeshi bua mu lupepele,’ Diabolo udi ulombola ‘nyuma udi wenzeja katataka munkatshi mua bana ba bupidia,’ uvuija buloba muaba wa tshikisu tshipite bungi.​—Efeso 2:2.

Kadi mmunyi mutudi mua kutshimuna lelu’eu ‘lupepele’ lua tshikisu ludi mu bulongolodi ebu? Ne mmunyi mutudi mua kujikija bilumbu kakuyi tshikisu?

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 3]

Bana bungi kabuyi kubala mbakengesha, batuta anyi bashipa mu umue wa ku miaba ya tshikisu tshipite bungi: dîku!

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu