Njila umuepele udi ufikisha ku muoyo wa kashidi
‘Ndi njila ne bulelela ne muoyo.’—YONE 14:6.
1, 2. Yezu wakafuanyikija njila udi ufikisha ku muoyo wa kashidi ne tshinyi, ne ntshinyi tshidi mufuanu wende umvuija?
MU MUYUKI muende lumu wakenzaye pa Mukuna, Yezu udi ufuanyikija njila udi ufikisha ku muoyo wa kashidi ne njila udi muntu, bua kubuelamu, upitshila ku tshiibi. Manya ne: Yezu udi uleja mudi njila eu udi ufikisha ku muoyo kayi mupepele to. Udi wamba ne: “Buelayi ku tshiibi tshibulakane, bualu tshiibi tshinene ne njila munene bidi bifikisha muntu ku kabutu, bavule ke badi bayilamu. Kadi tshiibi tshidi tshifikisha muntu ku muoyo ntshibulakane, kabidi njila wa kufikaku udi mukese; anu bakese ke badi bamumona.”—Matewuse 7:13, 14, MMM.
2 Udi mumvue tshidi mufuanu eu umvuija anyi? Kawenaku uleja ne: kudi anu njila umuepele udi ufikisha ku muoyo, ne nebitulombe ntema mikole bua katupambuki mu njila eu udi ufikisha ku muoyo anyi? Kadi, njila eu umuepele udi ufikisha ku muoyo wa kashidi ntshinyi?
Mudimu wa Yezu Kristo
3, 4. (a) Mmunyi mudi Bible uleja mudimu wa mushinga udi Yezu ukumbaja bua lupandu luetu? (b) Ndîba kayi divua Nzambi muleje bua musangu wa kumpala ne: bantu bavua mua kupeta muoyo wa kashidi?
3 Bushuwa, Yezu udi ne mudimu wa mushinga wa bungi pa bidi bitangila njila eu, anu bu muakamanyisha mupostolo Petelo ne: ‘Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dîna muinshi mua diulu [pa kumbusha dia Yezu], dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila.’ (Bienzedi 4:12) Bia muomumue, mupostolo Paulo wakamba ne: ‘Dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele mu Kristo Yezu Mukalenge wetu.’ (Lomo 6:23) Yezu nkayende wakaleja ne: yeye ke njila umuepele udi ufikisha ku muoyo wa kashidi, bualu wakamba ne: ‘Ndi njila ne bulelela ne muoyo.’—Yone 14:6.
4 Nenku mbia mushinga wa bungi bua tuetu kuitaba mudimu udi Yezu ukuata bua kuvuija muoyo wa kashidi bualu bulelela buenzeka. Tuanjayi kukonkonona mudimu wende bimpe menemene. Kunyima kua Adama mumane kuenza mpekatu, udiku mumanye dîba diakaleja Yehowa Nzambi ne: bantu bavua mua kupeta muoyo wa kashidi anyi? Bivua diakamue panyima pa dipona dia Adama. Tumonayi mpindieu muvuabu badianjile kumanyisha Yezu Kristo bu Mupandishi wa bukua-bantu.
Dimiinu dilaya
5. Mmunyi mutudi mua kumanya nyoka wakapambuisha Eva?
5 Mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, Yehowa Nzambi wakaleja Mupandishi mulaya pavuaye ukosela “nyoka” tshibawu. Nyoka eu ke uvua muakule ne Eva ne mumusake ku ditombokela Nzambi pa kudia tshimuma tshikandika. (Genese 3:1-5) Bushuwa, kavua nyoka muena dîna to. Tshivua tshifukibua tshia mu nyuma tshia bukole tshidi Bible ubikila ne: “nyoka au wa kale, yeye udi muidikibue ne, Diabolo ne Satana.” (Buakabuluibua 12:9) Satana wakenza mudimu ne tshifukibua etshi tshishadile bu mukana muende bua kupambuisha Eva. Nenku, pavuaye ukosela Satana tshibawu, Nzambi wakamuambila ne: “Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji ne pankatshi pa dimiinu diebe ne diende. Yeye neakuboze ku mutu ne wewe neumuboze ku tshikankanyi.”—Genese 3:15, NW.
6, 7. (a) Mukaji udi muimite “dimiinu” nnganyi? (b) Nnganyi udi Dimiinu dilaya, ne ntshinyi tshidiye wenza?
6 “Mukaji” eu udi Satana nende lukuna anyi mukine nnganyi? Anu mudibu baleje “nyoka au wa kale” mu Buakabuluibua nshapita wa 12, ke mudibu baleje kabidi mukaji eu udi Satana mukine. Tangila mudibu bamba mu mvese 1 mudi mukaji eu ‘muluatshisha dîba, ne ngondo muinshi mua makasa ende, ne tshifulu tshia butumbi tshia mitoto dikumi ne ibidi pa mutu pende.’ Mukaji eu udi uleja bulongolodi bua Nzambi bua mu diulu buenza ne banjelu ba lulamatu, ne “muana wa balume” udiye mulele udi uleja Bukalenge bua Nzambi, budi Yezu Kristo ulombola bu Mukalenge.—Buakabuluibua 12:1-5.
7 Kadi, nnganyi udi “dimiinu” anyi ndelanganyi wa mukaji udibu batele mu Genese 3:15, waboza Satana “ku mutu,” pa kumushipa? N’Yezu, eu uvua Nzambi mutume ufumina mu diulu bua kumulelabu mu tshishima kudi mukaji utshivua kamama. (Matayo 1:18-23; Yone 6:38) Nshapita wa 12 wa Buakabuluibua udi uleja ne: bu mudiye Mukokeshi mubisha ku bafue, Dimiinu edi, Yezu Kristo, uvua ne bua kuikala ntunga-mulongo mu ditshimuna Satana. Ne anu mudi Buakabuluibua 12:10 wamba, uvua ne bua kujadika ‘Bukalenge bua Nzambi wetu ne bukokeshi bua Kristo wende.’
8. (a) Ntshintu kayi tshipiatshipia tshiakalongolola Nzambi mu diumvuangana ne disua diende dia ku ntuadijilu? (b) Mbanganyi badi benza mbulamatadi mupiamupia wa Nzambi?
8 Nenku Bukalenge ebu budi mu bianza bia Yezu Kristo ke tshintu tshimuepele tshipiatshipia tshivua Nzambi muenze mu diumvuangana ne dilongolola diende dia ku ntuadijilu bua bantu kupetabu muoyo wa kashidi pa buloba. Kunyima kua buntomboji bua Satana, Yehowa wakalongolola diakamue bua kujimija bipeta bibi bionso bia bubi ku diambuluisha dia mbulamatadi wa Bukalenge ebu bupiabupia. Pavuaye pa buloba Yezu wakaleja ne: kavua ne bua kuikala nkayende mu mbulamatadi eu nansha. (Luka 22:28-30) Bavua ne bua kusungula bakuabu munkatshi mua bantu, ne buobu aba bavua ne bua kumulonda mu diulu bua kukokesha pamue nende, nenku bavua ne bua kuenza tshitupa tshibidi tshia dimiinu dia mukaji. (Galatia 3:16, 29) Bible udi uleja ne: bantu 144 000 ke bakokesha pamue ne Yezu—bonso bangatshila munkatshi mua bantu bena mpekatu pa buloba.—Buakabuluibua 14:1-3.
9. (a) Bua tshinyi bivua bikengela bua Yezu kuluaye pa buloba bu muntu? (b) Mmunyi muvua Yezu mujimije midimu ya Diabolo?
9 Kadi kumpala kua Bukalenge abu kubangabu kukokesha, bivua bikengela bua Yezu Kristo, tshitupa tshia kumpala tshia dimiinu, kuluaye pa buloba. Bua tshinyi? Bualu bavua bamuteke kudi Yehowa Nzambi bua “kubutuleye [anyi kujimija] midimu ya Diabolo.” (1 Yone 3:8) Munkatshi mua midimu ya Satana muvua disaka Adama ku dienza mpekatu, diakakebela ndelanganyi yonso ya Adama tshibawu tshia mpekatu ne lufu. (Lomo 5:12) Yezu wakajimija mudimu eu wa Diabolo pakafilaye muoyo Wende bu tshia-bupikudi. Nenku wakafila nshindamenu bua kupikula bukua-bantu ku tshibawu tshia mpekatu ne lufu ne wakunzulula njila udi ufikisha ku muoyo wa kashidi.—Matayo 20:28; Lomo 3:24; Efeso 1:7.
Malu adi tshia-bupikudi tshikumbaja
10. Mmunyi muvua Yezu ne Adama bafuanangane?
10 Bu muvuabu bumbushe muoyo wende mu diulu ne bawele mu difu dia muntu mukaji kampanda, Yezu wakaledibua muntu mupuangane, kayi munyanga kudi mpekatu wa kudi Adama. Uvua ne bukole bua kushala ne muoyo kashidi pa buloba. Bia muomumue, Adama uvua mufukibue muntu mupuangane ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba. Mupostolo Paulo uvua ne difuanangana pankatshi pa bantu babidi aba mu lungenyi pakafundaye ne: ‘Muntu wa kumudilu, Adama, wakalua musûke [anyima] udi ne muoyo. Ne Adama wa ku nshikidilu [Yezu Kristo] wakalua nyuma udi upesha bantu muoyo. Muntu wa kumudilu udi mufukibue ne dimfuenkenya dia buloba; muntu muibidi udi muntu wa mu diulu.’—1 Kolinto 15:45, 47.
11. (a) Mmalu kayi avua Adama ne Yezu benzele bukua-bantu? (b) Mmunyi mutudi ne bua kuangata mulambu wa Yezu?
11 Difuanangana pankatshi pa bantu babidi aba—bantu balume bapuangane babidi patupu bavua pa buloba—ndileja kudi mêyi a mu Bible a se: Yezu “wakadifila bu tshia-bupikudi tshiakanangane bua bonso.” (1 Timote 2:6, NW) Yezu uvua muakanangane ne nganyi? Uvua muakanangane ne Adama patshivuaye muntu mupuangane! Mpekatu wa kumpala wa Adama wakafikisha dîku dijima dia bantu ku tshibawu tshia lufu. Mulambu wa ‘Adama wa ku nshikidilu’ udi ufila nshindamenu wa dipikudibua ku mpekatu ne ku lufu, bua tuetu kushala ne muoyo kashidi. Bushuwa mulambu wa Yezu ng’wa mushinga mukole! Mupostolo Petelo wakamba ne: ‘Tuakapikudibua, ki nku bintu bidi bijimina, ku argent anyi ku ngolo.’ Kadi ‘Nuakapikudibua ku mashi a mushinga mukole, bu a muana wa mukoko kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba, ku mashi a Kristo mene.’—1 Petelo 1:18, 19.
12. Mmunyi mudi Bible umvuija mushindu wajimina tshibawu tshia lufu tshitudi natshi?
12 Bible udi umvuija bimpe mushindu wikalabu mua kujikija tshibawu tshia lufu tshikosela dîku dia bukua-bantu. Udi wamba ne: ‘Bualu bubi bumue [bua Adama] buakavuija dipila kudi bantu bonso, nunku kabidi bualu buakane bumue [nsombelu mujima wa muoyo-mutoke wa Yezu, kabidi ne lufu luende] buakavuija dibingishibua dia muoyo kudi bantu bonso. Ne bu muakavuijibua ba bungi bantu babi bua bupidia bua muntu umue [Adama], nunku ba bungi nebavuijibue bantu bakane bua kutumikila kua muntu umue [Yezu].’—Lomo 5:18, 19.
Ditekemena dilenga
13. Ntshinyi tshidi bantu ba bungi bumvua bua lungenyi lua dishala ne muoyo kashidi?
13 Muanda eu mulongolola kudi Nzambi udi ne bua kutusankisha bikole! Kuenaku ne disanka bua mudibu batupeshe Mupandishi anyi? Pavua bena tshikandakanda kampanda tshia mu tshimenga tshinene tshia mu Amerike bakonke bantu ne: “Ditekemena dia kuikala ne muoyo kashidi ditu dinusankisha anyi?,” bantu 67,4 pa lukama—bungi budi bukemesha—bakandamuna ne: “Tòo.” Bua tshinyi bakamba ne: kabavua basue kushala ne muoyo kashidi? Kakuyi mpata, bualu muoyo pa buloba lelu udi ne ntatu mipite bungi. Muntu mukaji mukuabu wakamba ne: “Lungenyi lua kuikala ne muoyo bidimu 200 kaluena lunsankisha nansha.”
14. Bua tshinyi dikala ne muoyo kashidi nedikale disanka dia bushuwa?
14 Pabi, Bible kêna wamba bua kuikala ne muoyo kashidi mu buloba mudi bantu basama, bakulakaja ne bapeta makenga makuabu nansha. Tòo, bu mudiye Mukokeshi wa Bukalenge bua Nzambi, Yezu neajimije ntatu yonso eyi mikebesha kudi Satana. Bilondeshile Bible, Bukalenge bua Nzambi ‘nebutshibule [makalenge onso adi akengeshangana a pa buloba ebu] bitupa bitupa, ne nebuabutule.’ (Danyele 2:44) Dîba adi, mu diandamuna ku disambila divua Yezu mulongeshe balondi bende, “disua” dia Nzambi ‘nedienzeke pa buloba bu mudidi dienzeka mu diulu.’ (Matayo 6:9, 10, NW) Kunyima kua bamane kukezula buloba ku bubi buonso, nebafile masanka mavule a tshia-bupikudi tshia Yezu mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi. Bushuwa, bonso badi bakumbaja malu-malomba nebapetulule makanda a mubidi mapuangane!
15, 16. Nnsombelu kayi ikalaku mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi?
15 Mvese eu wa mu Bible neakumbanyine bantu bikala ne muoyo mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi: ‘Munyinyi wa pambidi pende neupite wa muana bulengele, udi upingana ku matuku a bunsongalume buende.’ (Yobo 33:25) Mulayi mukuabu wa mu Bible neukumbane kabidi: ‘Mêsu a mufofo neatabale, matshi a badi ne mapapa neajikuke. Mu dîba adi muntu mulema neatupike bu ngulungu, ludimi lua kamama neluimbe misambu.’—Yeshaya 35:5, 6.
16 Anji kuelabi meji: Nansha tuetu ne bidimu bungi kayi—80, 800, peshi bamane kukola menemene, mibidi yetu neyishale anu ne makanda malenga. Nebikale anu mudi Bible ulaya ne: ‘Muena musoko kêna wamba ne: Ndi ne disama.’ Dîba adi mulayi eu neukumbane kabidi: ‘[Nzambi] neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu; ne lufu kaluena luikalaku kabidi; madilu kaena ikalaku kabidi, nansha muadi, nansha kanyinganyinga kabidi; malu a kumudilu akumuka.’—Yeshaya 33:24; Buakabuluibua 21:3, 4.
17. Mmalu kayi atudi mua kutekemena akumbaja bantu mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi?
17 Mu bukua panu abu bupiabupia, netuikale mua kukuata mudimu ne buongo buetu budi bukemesha mu mushindu uvua Mufuki wetu mulongolole pakabuenzaye ne makokeshi kaayi mikalu a dimanya malu. Elabi meji bua bintu bilenga bituikala mua kuenza! Nansha bantu bapange bupuangane, ku diambuluisha dia bintu bidi mu buloba, mbenze bionso bitudi tumona: telefone ya ku bianza, mikro, mêba a pa maboko, ordinatere, ndeke, bushuwa, tshintu tshionso tshikuabu tshiudi mua kutela. Nansha tshimue tshia kudibi ki mbatshienze ne bintu bivuabu bafume nabi muaba mukuabu wa kule mu tshibuashibuashi. Bu mutudi ne ditekemena dia muoyo kauyi ndekelu kumpala kuetu, bukole bua dienza nabu bintu nebuikale kabuyi mikalu mu Mparadizu utshilualua pa buloba!—Yeshaya 65:21-25.
18. Bua tshinyi muoyo kawakutonda mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi?
18 Muoyo kawakutonda to. Lelu’eu tutu tuindila biakudia nansha tuetu bamane kudia misangu mikuabu makumi a binunu. Bu muikale bantu bapuangane, netutambe kutshionkomoka ne bintu bilengele bia mu buloba bua Mparadizu. (Yeshaya 25:6) Netuikale ne disanka dia tshiendelele dia kulama nyama mivule ya pa buloba ne dia kuanyisha bintu bidi bikemesha bu mudi mubuelelu wa dîba, mikuna, misulu ne bibandabanda. Bushuwa, mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi nsombelu kakuikala anu ne malu amue-amue nansha!—Musambu 145:16.
Tukumbaje bidi Nzambi utulomba
19. Bua tshinyi mbia meji bua kuitaba ne: kudi malu-malomba bua kupeta dipa dia Nzambi dia muoyo?
19 Udi muindile bua kupeta dipa dinene dia Nzambi dia muoyo wa kashidi mu Mparadizu kakuyi dienza madikolela nansha makese anyi? Kabienaku bia meji bua Nzambi kutulomba tshintu kampanda anyi? Bushuwa bidi nanku. Nzambi kêna utukupila patupu dipa edi nansha, udi utupeshadi. Kadi tudi ne bua kuolola tshianza bua kudiangata. Eyowa, bidi bikengela kuenza madikolela. Udi mua kudiela lukonko luvua nsonga mfumu mubanji muele Yezu ne: ‘Nengenze bualu buimpe kayi, mpete muoyo wa tshiendelele?’ Peshi udi mua kuluela muvua mulami wa bena buloko wa ku Filipoi mukonke mupostolo Paulo ne: “Bundi n’abu mbua kuenza tshinyi bua kusungidibua?”—Matayo 19:16; Bienzedi 16:30.
20. Mbualu kayi bua mushinga wa bungi budi bulombibue bua kupeta muoyo wa kashidi?
20 Butuku bua kumpala kua lufu luende, Yezu wakaleja bualu-bulomba bua nshindamenu pakasambilaye Tatuende wa mu diulu ne: “Etshi tshidi tshiumvuija muoyo wa kashidi, dipeta diabu dia dimanya diebe wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne dia eu uwakatuma, Yezu Kristo.” (Yone 17:3, NW) Ebu kabuenaku bualu-bulomba buakanyine bua tupete dimanya dia Yehowa, eu wakavuija muoyo wa kashidi bualu bulelela, ne dia eu wakatufuila, Yezu Kristo anyi? Kadi, kudi malu-malomba makuabu a bungi pa kumbusha dipeta dia dimanya.
21. Mmunyi mutudi tuleja ne: tudi tukumbaja bualu-bulomba bua dileja ditabuja?
21 Bible udi wamba kabidi ne: ‘Udi witabuja Muana udi ne muoyo wa tshiendelele.’ Pashishe udi usakidila ne: ‘Udi upidia Muana kêna umona muoyo, tshiji tshia Nzambi tshidi tshishala nende.’ (Yone 3:36) Udi mua kuleja ne: udi witabuja Muana pa kuenza mashintuluka ne pa kutumikila disua dia Nzambi mu nsombelu webe. Udi ne bua kulekela nsombelu yonso mubi uuvua mua kuikala nende, ne udi ne bua kuangata dipangadika dia kuenza malu adi asankisha Nzambi. Udi ne bua kuenza muakamba mupostolo Petelo ne: ‘Kudimunayi mitshima yenu, andamukayi kabidi, bua mibi yenu ijimijibue; bua bikondo bia kunukankamija bifume ku mêsu kua Mukalenge.’—Bienzedi 3:19.
22. Dilonda mu makasa a Yezu didi diumvuija kuenza malu kayi?
22 Katupuku muoyo bua se: anu tuetu baleje ditabuja kudi Yezu ke tuetu kumona mua kupeta muoyo wa kashidi. (Yone 6:40; 14:6) Tudi tuleja ne: tudi ne ditabuja kudi Yezu pa ‘kulonda mu makasa ende.’ (1 Petelo 2:21) Kulonda mu makasa ende kudi kumvuija tshinyi? Pavuaye usambila Nzambi, Yezu wakamba ne: ‘Mona, ngakalua bua kuenza disua diebe, Nzambi.’ (Ebelu 10:7) Mbia mushinga wa bungi bua kuidikija Yezu pa kuitaba bua kuenza disua dia Nzambi ne kulambula Yehowa muoyo webe. Pashishe udi ne bua kuleja didilambula adi pa kutambula mu mâyi; Yezu pende wakaya bua kumutambuishabu. (Luka 3:21, 22) Diela bidia ebi mmuanda wa meji bushuwa. Mupostolo Paulo wakamba ne: ‘Dinanga dia Kristo didi dituenzeja.’ (2 Kolinto 5:14, 15) Mmu mushindu kayi? Bushuwa, dinanga diakasaka Yezu bua kufila muoyo wende bua bualu buetu. Abi kabienaku ne bua kutusaka bua kuleja ditabuja kudiye anyi? Eyowa, bidi ne bua kutusaka bua kulonda tshilejilu tshiende tshia dinanga pa kudifila mu diambuluisha bakuabu. Kristo uvua ne muoyo bua kuenza disua dia Nzambi; tudi ne bua kuenza petu bia muomumue, pa kubenga kuikala kabidi ne muoyo bua bualu buetu nkayetu.
23. (a) Aba badi ne bua kupeta muoyo badi ne bua kubasakidila ku tshinyi? (b) Ntshinyi tshidibu balomba aba badi mu tshisumbu tshia bena Kristo?
23 Kadi ki nkujike to. Bible udi wamba ne: pakatambula bantu 3 000 mu Pentekoste wa mu 33 B.B., ‘bakabasakidila.’ (NW) Bakabasakidila ku tshinyi? Luka udi umvuija ne: ‘Bakananukila kuikala mu dilongesha dia bapostolo ne mu buobumue.’ (Bienzedi 2:41, 42) Bushuwa, bavua basangila bua kulonga Bible ne kusomba pamue. Nenku bakabasakidila ku tshisumbu tshia bena Kristo peshi bakabuelamu. Bena Kristo ba kumpala bavua babuela mu bisangilu pa tshibidilu bua kulonga malu a mu nyuma. (Ebelu 10:25) Lelu’eu Bantemu ba Yehowa batu badisangisha pabu, ne badi bakukankamija bua kubuela pamue nabu mu bisangilu ebi.
24. “Muoyo wa bushuwa” ntshinyi, mmunyi ne ndîba kayi diaufilabu?
24 Bantu miliyo mivule badi mpindieu balonda njila eu mubumbakane udi ufikisha ku muoyo. Dishala mu njila eu mubumbakane didi dilomba madikolela a bushuwa! (Matayo 7:13, 14) Paulo wakaleja bualu ebu pakambaye ne muoyo mujima ne: ‘Uluangane mvita mimpe ya ditabuja, ulamate ku muoyo wa tshiendelele, kuwakabikidibua.’ Bidi bikengela kuluangana mvita eyi bua ‘kulamata muoyo wa bushuwa.’ (1 Timote 6:12, 19) Muoyo au ki ngutudi nawu eu wa ntatu ne makenga bitukebela kudi mpekatu wa Adama nansha. Kadi, mmuoyo mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi, wafilabu mutantshi mukese eu pakuatabu mudimu ne mulambu wa tshia-bupikudi wa Kristo bua diakalenga dia bonso badi banange Yehowa Nzambi ne Muanende, kunyima kua bamane kumbusha ndongoluelu eu wa malu. Tuetu bonso tusungulayi muoyo—“muoyo wa bushuwa”—muoyo wa kashidi mu bukua panu bulenga ne bupiabupia bua Nzambi.
Newandamune munyi?
◻ Nyoka, mukaji ne dimiinu ba mu Genese 3:15 mbanganyi?
◻ Mmunyi muvua Yezu mufuanangane ne Adama, ne mulambu wakunzuluila bualu kayi njila?
◻ Ntshinyi tshiudi mua kutekemena tshiavuija bukua panu bupiabupia bua Nzambi butamba kukusankisha?
◻ Mmalu-malomba kayi atudi ne bua kukumbaja bua kuikala ne muoyo mu bukua panu bupiabupia bua Nzambi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 10]
Bua bana ne bakulumpe, Yezu ke njila umuepele udi ufikisha ku muoyo udi kauyi ndekelu
[Tshimfuanyi mu dibeji 11]
Mu tshikondo tshijadika kudi Nzambi, bakulakaje nebalue ne makanda a ku bunsonga