Nshapita Muinayi
Muntu udi baprofete bonso bamba bualu buende
1. Malu adi atangila dikalaku dia Yezu kumpala kua kuledibuaye bu muntu pa buloba adi aleja tshinyi bua bidi bitangila malanda ende ne Yehowa?
“TATU mmunange Muana, udi umuleja bionso bidiye wenza.” (Yone 5:20, MMM) Mêyi aa adi aleja malanda mashême adi nawu Muana ne Tatuende Yehowa! Dishêma dia malanda aa diakatuadija mu tshikondo tshiakamufukabu, bidimu binunu ne binunu bangabanga ne kuledibuaye bu muntu. Uvua Muana umuepele mulela wa Nzambi, umuepele mufuka buludiludi kudi Yehowa nkayende. Bintu bionso bia mu diulu ne bia pa buloba biakafukibua ku butuangaji bua Muanabute munanga eu. (Kolosai 1:15, 16) Wakenza kabidi mudimu bu Dîyi dia Nzambi peshi Tshikuma-mbila; kudiye ke kuvua Nzambi umanyishila bakuabu disua diende. Yeye eu, Muana uvua Nzambi mutambe kunanga bikole, wakalua muntu uvuabu babikila ne: Yezu Kristo.—Nsumuinu 8:22-30; Yone 1:14, 18; 12:49, 50.
2. Mmushindu kayi udi milayi ya mu Bible yakula bua Yezu?
2 Bangabanga ne kuimitabu difu dia Muanabute wa Nzambi eu mu tshishima, bakavua bafunde milayi ivua imutangila mipite bungi ne diambuluisha dia nyuma wa Nzambi. Mupostolo Petelo wakajadikila Kônelio ne: ‘Baprofete bonso badi bamba bualu buende.’ (Bienzedi 10:43) Mu Bible, mbatambe kuakula bua mudimu wa Yezu, bambe too ne muvua muanjelu umue muambile mupostolo Yone ne: “Bualu, mêyi a milayi akafundibua ku nyuma wa Nzambi bua kumanyisha malu adi atangila Yezu.” (Buakabuluibua 19:10, NW) Milayi ayi yakaleja patoke ne: yeye ke Masiya. Yakakula bua midimu kabukabu ivuaye ne bua kuenza bua kukumbaja malu adi Nzambi mulongolole. Bionso ebi bidi ne bua kukoka ntema yetu bikole lelu’eu.
Tshivua milayi imanyisha
3. (a) Mu mulayi udi mu Genese 3:15, nnganyi udi “nyoka,” “mukaji” ne ‘dimiinu dia nyoka’? (b) Bua tshinyi ‘diboza dia nyoka ku mutu’ divua ne bua kusankisha basadidi ba Yehowa bikole?
3 Bakamanyisha mulayi wa kumpala wa ku milayi eyi kunyima kua buntomboji bua mu Edene. Yehowa wakambila nyoka ne: “Nenteke lukuna pankatshi pebe ne mukaji, ne pankatshi pa dimiinu diebe ne dimiinu diende. Yeye neakuboze ku mutu ne wewe neumuboze ku tshikankanyi.” (Genese 3:15, NW) Mulayi eu uvua utangila Satana udibu babikila apa ne: nnyoka. “Mukaji” mbulongolodi bua lulamatu bua mu diulu bua Yehowa, budi buikale bu mukajende wa lulamatu. ‘Dimiinu dia nyoka’ mbanjelu bonso ne bantu bonso badi ne lungenyi lua Satana, badi babenga Yehowa ne baluisha bantu bende. ‘Kuboza nyoka ku mutu’ kudi kumvuija dibutuka dialua kuenzeka kumpala eku dia Satana, ntomboji wakashiminyina Yehowa malu ne wakakebela bantu tunyinganyinga tukole. Kadi nnganyi udi muntu munene wa mu “dimiinu” divua ne bua kuboza nyoka ku mutu? Muanda eu wakashala ‘bualu busokoka’ munkatshi mua bidimu bia bungi.—Lomo 16:20, 25, 26.
4. Mmunyi muvua ndelanganyi ya bankambua ba Yezu miambuluishe bua kumanya se: yeye ke uvua Dimiinu dilaya?
4 Kunyima kua bidimu bu 2000, Yehowa wakamanyisha malu makuabu. Wakamanyisha ne: Dimiinu divua ne bua kupatukila mu ndelanganyi ya Abalahama. (Genese 22:15-18) Kadi, ndelanganyi ivua ifikisha ku Dimiinu kayivua ne bua kuikala ya ku mubidi to, Nzambi ke uvua ne bua kuyisungula. Nansha muvua Abalahama munange muanende Yishemaele, uvuabu balele kudi Hagâ, Yehowa wakamba ne: ‘Nenjadike tshipungidi tshianyi ne Isaka, wakulelela Sala.’ (Genese 17:18-21) Kunyima, Nzambi wakajadika tshipungidi atshi ki nkudi Esau muanabute wa Isaka to, kadi kudi Yakoba, uvua mulele bisa 12 bia Isalele. (Genese 28:10-14) Mu bule bua matuku, bakamanyisha ne: Dimiinu adi divua ne bua kuledibua mu tshisa tshia Yuda, mu ndelanganyi ya Davidi.—Genese 49:10; 1 Kulondolola 17:3, 4, 11-14.
5. Pakatuadija Yezu mudimu wende pa buloba, ntshinyi tshiakajadika ne: uvua Masiya?
5 Mmalu kayi makuabu avuabu bamanyishe bua kumanya Dimiinu adi? Bidimu bipite pa 700 kumpala, Bible ukavua mumanyishe ne: Dimiinu dilaya divua ne bua kuledibua bu muntu ku Beteleheme. Wakamanyisha kabidi ne: Dimiinu ukavuaku katshia ku ‘ntuadijilu,’ kutuadijila ku tshikondo tshiakafukibuaye mu diulu. (Mika 5:2) Muprofete Danyele wakamanyisha tshikondo tshijadika tshia dimueneka diende pa buloba bu Masiya. (Danyele 9:24-26) Pakedibua Yezu manyi a nyuma muimpe ne kuluaye bushuwa Muela Manyi wa Yehowa, dîyi dia Nzambi diakafumina mu diulu dileja patoke ne: yeye uvua Muanende. (Matayo 3:16, 17) Bantu bakamanya Dimiinu! Ke bualu kayi Filipo wakamba e kudijadika ne: ‘Tuakumona wakafunda Mose mu mikenji, ne baprofete, Yezu.’—Yone 1:45.
6. (a) Bilondeshile Luka 24:27, ntshinyi tshivua bayidi bende bafike ku dijingulula? (b) Nnganyi udi muntu munene wa mu ‘dimiinu dia mukaji,’ ne kuboza kuende kua nyoka mutu kudi kumvuija tshinyi?
6 Pashishe, bayidi ba Yezu bakalua kujingulula ne: bakavua bafunde milayi ivua imutangila mu Mukanda wa Nzambi. (Luka 24:27) Biakalua kumueneka patoke menemene ne: Yezu ke muntu munene wa mu ‘dimiinu dia mukaji,’ wikala ne bua kuboza nyoka mutu, mbuena kuamba ne: kubutula Satana. Ku butuangaji bua Yezu, malu onso avua Nzambi mulaye bantu, malu onso atudi bindile ne muoyo mujima neakumbane.—2 Kolinto 1:20.
7. Pa kumbusha dimanya Muntu udibu batele mu milayi, mbualu kayi bukuabu bua mushinga butudi ne bua kujingulula?
7 Bu mutudi bamanye bualu ebu, bidi ne bua kutusaka ku tshinyi? Bible udi wakula bua muntu mutungula muena Etiyopiya uvua mubale imue ya ku milayi eyi ivua yakula bua dilua dia Masiya Mupikudi. Biakamukemesha bikole ne kukonkaye muambi wa lumu luimpe Filipo ne: “Muprofete udi wamba nganyi?” Kadi muntu mutungula eu kakimanyina anu apu pakandamuna Filipo lukonko luende to. Kunyima kua yeye mumane kuteleja ne ntema yonso mumvuija akafila Filipo, muntu eu wakamona se: bua kulejaye dianyisha bua mulayi ukavua mukumbane au, bivua bikengela kuenzaye bualu kampanda. Wakajingulula ne: bivua bikengela yeye kutambula. (Bienzedi 8:32-38; Yeshaya 53:3-9) Ke mutudi petu tuenza anyi?
8. (a) Bualu bua muvua Abalahama mukebe kulambula Isaka buvua budianjila kuleja tshinyi? (b) Bua tshinyi Yehowa wakambila Abalahama ne: bisamba bionso nebidibeneshe bua Dimiinu, ne mmunyi mudi bualu ebu bututangila tuetu lelu?
8 Tukonkononayi kabidi muyuki mulenga wa Abalahama wa pakajingaye kulambula Isaka, muanende umuepele uvuabu balele kudi Sala. (Genese 22:1-18) Bualu abu buvua budianjila kuleja tshivua Yehowa ne bua kuenza: kulambula Muanende umuepele mulela. ‘Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele.’ (Yone 3:16) Ebi bidi bitupesha dieyemena dia se: anu mudi Yehowa mufile Muanende umuepele mulela bua kukumbaja Malu Adiye mulongolole, ‘neatupe kabidi bintu bionso patupu.’ (Lomo 8:32) Badi batulomba bua kuenza tshinyi? Anu mushindu udibu baleje mu Genese 22:18, Yehowa wakambila Abalahama ne: bisamba bionso nebidibeneshe bua Dimiinu, ‘bualu bua [Abalahama] wakatumikila dîyi dia [Nzambi].’ Tuetu petu tudi ne bua kuteleja Yehowa ne Muanende: ‘Udi witabuja Muana udi ne muoyo wa tshiendelele; kadi udi upidia Muana kêna umona muoyo, tshiji tshia Nzambi tshidi tshishala nende.’—Yone 3:36.
9. Bituikala ne dianyisha bua ditekemena dia muoyo wa tshiendelele ditupetesha kudi mulambu wa Yezu, netuenze tshinyi?
9 Bituikala ne dianyisha bua ditekemena dia muoyo wa tshiendelele ditupetesha kudi mulambu wa Yezu, netujinge bua kuenza malu adi Yehowa mutuambile ku butuangaji bua Yezu. Malu aa adi apetangana ne dinanga ditudi banange Nzambi ne bantu netu. (Matayo 22:37-39) Yezu wakaleja ne: dinanga ditudi banange Nzambi didi ne bua kutusaka ku dilongesha bakuabu ‘mua kuenza malu onso [adi Yezu] mutuambile.’ (Matayo 28:19, 20) Nunku tudi tuanyisha bua kulejangana dinanga edi ne basadidi netu ba Yehowa mu ‘didisangisha dietu pamue’ nabu dia pa tshibidilu. (Ebelu 10:25; Galatia 6:10) Kabidi, patudi tutumikila Nzambi ne Muanende, katuena ne bua kuela meji ne: badi batulomba bua kuikala bapuangane to. Ebelu 4:15 udi wamba ne: Yezu udi mua ‘kukenga netu mu matekete etu’ bualu udi Muakuidi Munene. Mmunyipu mudibi bikolesha ku muoyo, nangananga patudi tusambila Nzambi ku butuangaji bua Kristo bua atuambuluishe tutshimune mateketa etu!—Matayo 6:12.
Leja ne: udi witabuja Kristo
10. Bua tshinyi pa kumbusha Yezu Kristo, munga muntu kêna mua kufila lupandu?
10 Kunyima kua mupostolo Petelo mumane kumvuija ku kabadi kanene ka bena Yuda ka ku Yelushalema ne: mulayi wa mu Bible uvua mukumbanyine Yezu, wakamba ne: ‘Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dîna muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila.’ (Bienzedi 4:12) Bu mudi ndelanganyi yonso ya Adama mikale ne mpekatu, lufu luabu kaluena mua kukumbana bua kuikala mulambu wa kupikula nawu bantu nansha. Kadi Yezu uvua muntu mupuangane, ne muoyo wende uvua mukumbanyine bua kufidibua bu mulambu. (Musambu 49:6-9; Ebelu 2:9) Wakalambula Nzambi mulambu wa kupikula nawu bantu wa muomumue menemene ne muoyo mupuangane uvua Adama mujimije. (1 Timote 2:5, 6) Biakatunzuluila njila wa kupeta muoyo wa kashidi mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi.
11. Umvuija mudi mulambu wa Yezu mua kutuambuluisha bikole.
11 Mulambu udi Yezu mupikule nawu bantu mmutunzuluile kabidi njila wa kupeta makuabu masanka nansha mpindieu. Tshilejilu, nansha mutudi bena mpekatu, mulambu wa Yezu udi utupetesha mushindu wa kuikala ne kuondo ka muoyo katoke bualu bua ditubuikidila dia mpekatu yetu. Mulambu eu mmupite kule ne kule yonso ya nyama ivua bena Isalele bafila ivua Mikenji ya Mose ilomba. (Bienzedi 13:38, 39; Ebelu 9:13, 14; 10:22) Kadi bua kutulekelelabu mpekatu bidi bikengela ne: tuikale bamanye ne muoyo umue se: tudi ne dijinga dikole ne mulambu wa Kristo: ‘Bituamba ne: Katuena ne mibi, tudi tudidinga, ne bushuwa kabuena munda muetu. Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyemenyibua ne udi ne buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengeja ku malu mabi onso.’—1 Yone 1:8, 9.
12. Bua tshinyi dinyibua mu mâyi ntshidia tshinene bua kupeta kuondo ka muoyo kimpe kumpala kua Yehowa?
12 Mmunyi mudi bena mpekatu mua kuleja ditabuja diabu kudi Kristo ne mu mulambu wende? Ke tshiakaleja patoke bantu ba mu bidimu lukama bia kumpala pakaluabu bena Kristo. Mmu mushindu kayi? Bakatambula. Bua tshinyi? Bualu Yezu wakatuma dîyi ne: bayidi bende bonso batambule. (Matayo 28:19, 20; Bienzedi 8:12; 18:8) Muntu kêna mua kupanga kuleja dianyisha padi dipa dilenga edi didi Yehowa mutupeshe ku butuangaji bua Yezu dilenge mutshima wende bushuwa. Neakaje nsombelu wende mudibi bikengela, udilambula kudi Nzambi mu disambila ne uleja didilambula diende edi patoke pa kuinyibua mu mâyi. Padiye uleja ditabuja mushindu’eu ke padiye ‘ukeba [kuondo ka muoyo] kimpe kudi Nzambi.’—1 Petelo 3:21.
13. Tuetu bamone ne: tudi benze mpekatu, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza, ne mbua tshinyi?
13 Nansha kunyima kua batismo, netuenze mpekatu. Apu netuenze tshinyi? Mupostolo Yone wakamba ne: ‘Ndi nnufundila malu aa bua nuenu kanuenji bibi. Bienza muntu mukuabu bibi, tudi ne Muakuidi kudi Tatu, Yezu Kristo udi muakane; ne yeye udi bu mulambu wa kubuikila nawu mibi yetu.’ (1 Yone 2:1, 2) Mbuena kuamba ne: nansha tuetu mua kuenza mpekatu kayi, tuetu mua kulomba Nzambi luse mu disambila, neatufuile luse anyi? Tòo! Dinyingalala ke didi ne bualu menemene. Bidi kabidi mua kukengela bua kukeba diambuluisha kudi bakulu, bantu badi bamanye malu a bungi ba mu tshisumbu. Tudi ne bua kumanya bubi bua bualu butudi benze ne kunyingalala ne muoyo umue bua tuetu kumona mua kuenza muetu muonso bua kuepuka dienza kabidi bubi abu. (Bienzedi 3:19; Yakobo 5:13-16) Tuetu benze nunku, Yezu neatuambuluishe ne netuanyishibue kabidi ku mêsu kua Yehowa.
14. (a) Umvuija mushindu umue munene udi mulambu wa Yezu mutuambuluishe. (b) Netuenze tshinyi bituikala bulelela ne ditabuja?
14 Mulambu wa Yezu mmunzuluile “tshisumbu tshikese tshia mikoko” (tshitupa tshibidi tshia dimiinu didibu bakule bualu buadi mu Genese 3:15) njila wa muoyo wa tshiendelele mu diulu. (Luka 12:32; Galatia 3:26-29) Mmunzuluile kabidi miliyare ya bantu bakuabu njila wa muoyo wa tshiendelele mu buloba bukudimuna mparadizu. (Musambu 37:29; Buakabuluibua 20:11, 12; 21:3, 4) Muoyo wa tshiendelele ‘ndipa dia Nzambi mu Kristo Yezu Mukalenge wetu.’ (Lomo 6:23; Efeso 2:8-10) Bituikala tuitabuja dipa adi ne bikale ne dianyisha bua njila udibu batupeshiledi, netubileje patoke. Tuetu bajingulule mushindu wa dikema udi Yehowa muangate Yezu bua kukumbaja disua Diende ne mushindu udibi ne mushinga mukole bua tuetu bonso kulonda dikasa dia Yezu, netuvuije mudimu wa bena Kristo umue wa ku midimu ya mushinga mukole mu nsombelu wetu. Ditabuja dietu nedimueneke patoke mu mushindu utudi tumanyisha bakuabu malu a dipa dilenga dia kudi Nzambi edi ne dituishibua dionso.—Bienzedi 20:24.
15. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: ditabuja ditudi nadi kudi Yezu Kristo didi ne bukole bua kusanga bantu mu buobumue?
15 Kuenaku umona ne: ditabuja dia nunku didi ne bukole bua kusanga bantu mu buobumue anyi? Bua bualu buadi, tudi tusemena pabuipi ne Yehowa ne Muanende, ne tushemeja malanda munkatshi muetu mu tshisumbu tshia bena Kristo. (1 Yone 3:23, 24) Bidi bituenza disanka bua mudi Yehowa mupeshe Muanende ‘dîna didi pa mutu pa dîna dionso [pa kumbusha dîna dia Nzambi]; ne bua mu dîna dia Yezu binu bionso bitue panshi, ne bua bintu bia mu diulu ne bintu bia pa buloba ne bintu bia muinshi mua buloba, ne bua ndimi yonso yambe patoke ne: Yezu Kristo udi Mukalenge, too ne ku butumbi bua Nzambi Tatu.’—Filipoi 2:9-11.
Diambulula
• Pakamueneka Masiya, bua tshinyi aba bavua bitabuja Dîyi dia Nzambi menemene bakamumanya kakuyi lutatu?
• Ng’amue malu kayi atudi ne bua kuenza bua kuleja dianyisha dietu bua mulambu wa Yezu?
• Mmu malu kayi mukadi mulambu wa Yezu mutuambuluishe? Bualu ebu budi butuambuluisha munyi patudi tusambila Yehowa bua atubuikidile mibi yetu?
[Tshimfuanyi mu dibeji 36]
Yezu wakambila bayidi bende bua kulongeshabu bakuabu bua kutumikila mikenji ya Nzambi