TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w99 1/6 dib. 20-23
  • Ndi nkumbaja dilaya dianyi dia kuenzela Nzambi mudimu

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Ndi nkumbaja dilaya dianyi dia kuenzela Nzambi mudimu
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1999
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mvua mukolele mu Lituanie
  • Ndi nkumbaja dilaya dianyi
  • Mateta a kumpala a ditabuja
  • Dikandikibua ne dikuatshibua tshiakabidi
  • Ngakalama ditabuja mu buloko
  • Dipingana mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba
  • Dishintulula nsombelu
  • Ndi nsadila Yehowa ne lutulu katshia ku buana buanyi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1997
  • Tudi baluangane bikole bua kushala bena Kristo
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2006
  • Nzambi udi tshinyemenu tshianyi ne bukole buanyi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1997
  • Disadila muinshi mua tshianza tshinangi tshia Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1999
w99 1/6 dib. 20-23

Ndi nkumbaja dilaya dianyi dia kuenzela Nzambi mudimu

BU MUDIBI BILONDA KUDI FRANZ GUDLIKIES

Anu bantu banayi ba mu tshisumbu tshietu tshia basalayi bapite pa lukama ke bakashala ne muoyo. Bu mumvua mumone lufu ne mêsu, ngakatua binu panshi e kulaya Nzambi ne: ‘Meme mupanduke mu mvita eyi, nenkuenzele mudimu bua kashidi.’

NGAKENZA dilaya adi kukadi bidimu 54, mu Tshisanga 1945, pamvua musalayi mu tshiluilu tshia ditunga dia Allemagne. Kuvua kushala katupa kakese bua Mvita Mibidi ya Buloba bujima kujikayi, ne tshiluilu tshia bena U.R.S.S. tshivua tshitangile ne mvita yatshi ku tshimenga tshia Berlin. Bavua bateke basalayi betu pabuipi ne tshimenga tshia Seelow pa Musulu wa Oder, mutantshi wa kilometre mishadile ku 65 ne Berlin. Kuine aku bakatuluisha butuku ne munya ne bingoma binene, ne bakashipa tshitupa tshinene tshia basalayi ba mu tshisumbu tshietu.

Ke musangu wanyi wa kumpala ungakadidila Nzambi ne kumulomba ne binsonji. Ngakavuluka mvese wa mu Bible uvua mamu mutshinyi wa Nzambi utamba kutela: ‘Umbikile mu dituku dia makenga; nenkupandishe, ne wewe neuntumbishe.’ (Musambu 50:15) Musombe mu ntalashe ntshina ne: tshilu kufua, meme kulaya Nzambi mêyi adi kuulu eku. Mmunyi mumvua mua kuakumbaja? Ne mmunyi mumvua mufike ku dibuela mu tshiluilu tshia bena Allemagne?

Mvua mukolele mu Lituanie

Mu 1918, mu Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima, Lituanie wakamanyisha dipanda diende ne wakajadika ndongoluelu wa mbulamatadi wa mungalata (demokrasi). Mvua muledibue mu 1925 mu distrike dia Memel (Klaïpeda) pabuipi ne Mbuu wa Baltique. Batshivua bafuma ku dilamakaja distrike edi ku Lituanie tshidimu tshimue kumpala kua diledibua dianyi.

Meme ne bana betu ba bakaji tuvua bakole bimpe bitambe. Tatu uvua bu mulunda wetu wa pa muoyo, misangu yonso uvua wenza malu ne bana bende. Baledi betu bavua bena mu Ekleziya wa Evanjelike, kadi kabatshivua kabidi babuela mu masangisha abu nansha, bualu lubombo lua mpasata luvua lufiikishe Mamu munda. Kadi uvua munange Nzambi ne Bible uvuaye ubala ne nyota yonso.

Mu 1939, Allemagne wakakuata tshitupa tshia Lituanie tshituvua basombele. Pashishe, ku ntuadijilu kua 1943, bakambikila bua kubuela ku mudimu wa busalayi mu tshiluilu tshia bena Allemagne. Ngakatapika mputa mu mvita, kadi panyima pa meme mumane kumvua bimpe, ngakapingana ku mvita ya luseke lua ku Est. Tshikondo atshi mvita ivua minunke, ne bena Allemagne bavua benda banyema tshiluilu tshia U.R.S.S. Musangu au ke ungakapanduka buoya mu tshibala, bu mudibi bilonda ku mbangilu.

Ndi nkumbaja dilaya dianyi

Mu mvita, baledi banyi bakaya ku Oschatz, mu Allemagne, ku Sud-Est kua tshimenga tshia Leipzig. Kunyima kua mvita, bivua bikole bua kumanya muaba uvuabu. Kadi mmunyipu mutuvua ne disanka bua kutuilangana tshiakabidi! Mutantshi kauyi muanji kulepa, mu Tshisanga 1947, tuakaya ne Mamu bua kuteleja muyuki wa patoke muenza kudi Max Schubert, umue wa ku Bantemu ba Yehowa. Mamu wakitaba ne: uvua mupete tshitendelelu tshilelela, ne kunyima kua meme mumane kubuela mu bisangilu bikese, ngakafika ku ditaba tshitendelelu tshiende.

Katupa kakese panyima, Mamu wakakuluka ku tshibandilu, kutataye ne mputa yakamushipesha kunyima kua ngondo mikese. Pavuaye mu lupitadi kumpala kua lufu luende, wakankankamija ne musangelu ne: “Misangu yonso mvua nsambila bua nansha umue wa ku bana banyi apete njila udi ufikisha kudi Nzambi. Mpindieu ndi mumone ne: mbandamune masambila anyi, ndi mua kufua mu ditalala.” Mmunyipu mundi mutekemene tshikondo tshiajuka Mamu ku lufu ne tshiamonaye ne: tshivuaye ulomba mu masambila ende tshiakakumbana!​—Yone 5:28.

Mu dia 8 Tshimungu 1947, ngondo inayi patupu kunyima kua diteleja muyuki wa Muanetu Schubert, ngakatambula mu mpuilu kampanda mu tshimenga tshia Leipzig bu tshimanyinu tshia didilambula dianyi kudi Yehowa Nzambi. Mvua ngenda ngela bidia mutangile ku dikumbaja bualu bumvua mulaye Nzambi. Katupa kakese ngakalua mpanda-njila, bu mudibu babikila Bantemu ba Yehowa badi bamanyisha lumu luimpe ku dîba ne ku dîba. Tshikondo atshi kuvua bampanda-njila batue ku 400 mu tshitupa tshiakalua pashishe ditunga dia République démocratique d’ Allemagne, anyi Allemagne wa ku Est.

Mateta a kumpala a ditabuja

Muena mutumba netu wa mu tshimenga tshia Oschatz wakateta bua kumbueja mu malu a Marxisme, ungambila bua kuya kalonga tulasa tua iniversite mu makuta a Mbulamatadi bu meme muitabe bua kubuela mu tshisumbu tshia tshididi tshibikila ne: Parti Socialiste Uni d’Allemagne (SED). Ngakabenga bualu ebu, anu bu muvua mene Yezu mubenge bualu bua muomumue buvua Satana umuambila bua kuenza.​—Matayo 4:8-10.

Dimue edi mu Tshisanga 1949, bampulushi babidi kuluabu muaba umvua ngenzela mudimu ne kungambilabu bua meme kuya nabu. Bakaya nanyi ku biro bia bena U.R.S.S. bia mudimu wa dimanyisha malu adi atangila baluishi, kuvuabu bamfunde ne: mvua ngenza mudimu ne bena Kapitalisme ba ku Ouest. Bakamba ne: mvua mua kuleja ne: tshivua ne bualu pa kutungunuka ne mudimu wanyi wa ku nzubu ne ku nzubu, kadi mbapesha luapolo lua muntu yonso uvua ujana Union Soviétique anyi SED, peshi muntu yonso uvua ubuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa. Pangakabenga bua kuenza bualu abu, bakangela mu lukanu. Pashishe, bakaya nanyi kumpala kua kabadi ka basalayi. Bakankosela tshibawu tshia bidimu 15 bia mudimu mukole mu tshipela tshia Sibérie!

Ngakashala mupuwe, ne biakakemesha banene ba basalayi. Pashishe bakangambila ne: tshibawu tshianyi tshivua ne bua kushala anu nanku, kadi se: bivua bikengela bua meme kuikala mbapesha luapolo musangu umue ku lumingu too ne pamvua ngitaba bua kuenza tshivuabu bandomba. Bu mumvua musue kupeta mibelu ya Bantemu bapie menemene, ngakaya ku Magdeburg, muaba uvua biro bia filiale bia Société Watch Tower tshikondo atshi. Luendu alu kaluvua lupepele to, bualu bavua bangendesha ne mêsu. Ernst Wauer, uvua wenza mudimu mu Tshibambalu tshia malu a Mêyi ne Mikandu mu Magdeburg, wakangambila ne: “Luangana mvita, neutshimune. Wewe mulekele ditabuja, nebakutshimune. Ke tshituakalonga mu kamponya ka disubishila bantu.”a Mubelu au wakangambuluisha bua kukumbaja dilaya dianyi dia kuenzela Nzambi mudimu.

Dikandikibua ne dikuatshibua tshiakabidi

Mu Kashipu 1950, bakandomba bua ngambuluishe bu mutangidi muena ngendu. Kadi mu dia 30 Tshimungu, bampulushi bakabuela mu nzubu yetu mu Magdeburg, ne bakakandika mudimu wetu wa buambi. Nenku bakashintulula mudimu wanyi. Meme ne Paul Hirschberger tuvua ne bua kuenza mudimu ne bisumbu bitue ku 50, tuenza matuku abidi anyi asatu ne tshisumbu tshionso, tuambuluisha bana betu bua bikale badilongolole bua kukumbaja mudimu wabu mu tshikondo tshia dikandika. Mu ngondo yakalonda, ngakanyema bampulushi bavua bakeba kunkuata misangu isambombo!

Muntu kampanda uvua mudifinye mu tshisumbu kansanga, wakatusonguela kudi bena Stasi, Mudimu wa Bukubi bua Mbulamatadi. Nenku mu Kashipu 1951, bakatukuata meme ne Paul mu musesu kudi bantu batanu bambule bingoma. Patudi tuela meji, tudi tumona ne: katuvua beyemene bulongolodi bua Yehowa bu muvuabi bikengedibua nansha. Bana betu bashindame bavua batubele bua kubenga kuenda pamue. Didieyemena divua ditufikishe ku dijimija budikadidi buetu! Kusakidila apu, katuvua badianjile kuyukila pa tshituvua mua kuamba bu buobu mua kutukuata to.

Nkayanyi mu lukanu, ngakasengelela Yehowa ne binsonji ku mêsu bua angambuluishe tshisonguedi bana betu ba mu nyuma anyi tshilekedi ditabuja dianyi. Kunyima kua tulu tumane kunkuata, dîyi dia mulunda wanyi Paul diakantabuluja diakamue. Bena Stasi bavua bamuelela nkonko mu nzubu uvua pa mutu pa kazubu kanyi ka lukanu. Bu muvuaku luya butuku abu, tshiibi tshia mu tshisasa tshia pambelu tshivua tshiunzulula, bivua bipepele bua meme kumvua malu onso. Pashishe, pakangelabu nkonko, ngakafila mandamuna a muomumue, ne biakakemesha banene ba basalayi. Mvese wa mu Bible uvua Mamu munange bikole wa ne: ‘Umbikile mu dituku dia makenga; nenkupandishe,’ uvua anu umvuila mu lungenyi, ne uvua unkankamija bikole.​—Musambu 50:15.

Panyima pa bamane kutuela nkonko, meme ne Paul tuakenza ngondo itanu bindile dilumbuluisha mu nzubu wa lukanu wa bena Stasi wa mu Halle, ne pashishe mu Magdeburg. Patuvua mu Magdeburg, ku misangu mvua ntapa dîsu ku nzubu ya filiale wetu uvuabu bakange tshikondo atshi. Ngakadijinga bua se: mvua mua kuikala ngenzaku mudimu pamutu pa kuikala mu buloko! Mu Luishi 1952 bakamanyisha tshibawu tshietu ne: tuvua ne bua kuenza “bidimu 10 mu buloko ne bidimu 20 katuyi ne manême a bumuntu.”

Ngakalama ditabuja mu buloko

Bantemu ba Yehowa bavuabu bakosele tshibawu tshia bidimu bifike ku dikumi bavua bavuala tshimanyinu tshia pa buatshi munkatshi mua bidimu bungi kampanda mu buloko. Bavua batelele kalamba kakunze ku tshibelu tshimue tshia mupanu ne kakuabu ku diboko dimue dia nkotshi. Kabidi, bavua balamike tshipesa tshia dibeji dikunze dia tshijengu ku tshiibi tshia kazubu ketu ka buloko bua kumanyisha basalayi ne: tuvua babundi ba bibawu ba njiwu.

Bushuwa, bakokeshi bavua batuangata bu babundi ba bibawu batambe bubi. Kabavua basue bua tuikale ne Bible nansha, bualu musalayi kampanda mulami wakumvuija ne: “Ntemu wa Yehowa yeye ne Bible udi bu mubundi wa bibawu udi ne tshingoma.” Bua kumona mua kusangisha mifundu ya mu Bible, tuvua tubala mikanda ya mufundi wa mu Russie Leo Tolstoy, uvua utamba kutela mvese ya mu Bible mu mikanda yende. Tuakakuata mvese eyi ya mu Bible ku muoyo.

Bangabanga ne kunkuatabu mu 1951, nkavua muele Elsa Riemer dîyi bua kumusela. Uvua ulua kuntangila mu buloko misangu ne misangu ne uvua untumina mabuki a biakudia musangu umue ku ngondo. Uvua kabidi usokokamu biakudia bia mu nyuma. Umue musangu, wakela biena-bualu bia Tshibumba tshia Nsentedi munda mua imue sosise. Misangu mivule basalayi balami bavua bapanda sosise eyi bua kumona bikalabu basokokamu tshintu, kadi bua musangu eu dibuki diakafika katupa kakese kumpala kua kujikijabu mudimu wa dituku adi, ne kabakaditangila munda nansha.

Tshikondo atshi tuvua mu kazubu kamue, meme ne Karl Heinz Kleber ne bantu bakuabu basatu bavua kabayi Bantemu. Mmunyi mutuvua mua kubala Tshibumba tshia Nsentedi kabayi mua kutumona? Tuvua tudingisha bu bavua babala mukanda kampanda, kadi petu basokokamu biena-bualu bia Tshibumba tshia Nsentedi. Tuvua kabidi tusambulujila Bantemu netu batuvua nabu mu buloko biakudia ebi bilenga bia mu nyuma.

Patuvua mu buloko, tuvua kabidi tuenza mudimu ne mpunga yonso ituvua tupeta bua kuambila bakuabu malu a Bukalenge bua Nzambi. Bu tshipeta mvua ne disanka dia bungi bua kumona umue wa ku bena lukanu nanyi mulue muena kuitabuja.​—Matayo 24:14.

Dipingana mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba

Mu dia 1 Tshisanga 1957, bakandekela kunyima kua mumane kuenza bidimu bitue ku bisambombo mu buloko. Kumpala kua mbingu ibidi kukumbana, ngakasela Elsa. Pakumvua bena Stasi ne: mbandekele, bakakeba kabingila bua kumpingaja kabidi mu buloko. Bua kuepuka bualu abu, meme ne Elsa tuakasambuka mikalu ya ditunga bua kusombela mu Berlin wa ku Ouest.

Patuakafika mu Berlin wa ku Ouest, Société uvua musue kumanya tshituvua bapangadije bua kuenza. Tuakumvuija ne: umue wa kutudi uvua mua kuenza bumpanda-njila ne mukuabu uvua mua kuenza mudimu wa ku mubidi.

Bakatuebeja ne: “Nudi bamone munyi bu nuenu mua kulua bampanda-njila bubidi buenu?”

Tuakandamuna ne: “Bikalaku mushindu, tudi tutuadija diakamue.”

Nenku bavua batupesha ku ngondo yonso ndambu wa makuta a kudiambuluisha nawu, ne tuakatuadija kuenza mudimu bu bampanda-njila ba pa buabu mu 1958. Mmunyipu mutuvua ne disanka bua kumona bantu batuvua tulonga nabu Bible bashintulula nsombelu wabu bua kulua basadidi ba Yehowa! Bidimu dikumi biakalonda, bituvua benze mu mudimu wa bumpanda-njila bua pa buabu biakatulongesha bua kuenza mudimu pamue bu mulume ne mukaji. Misangu yonso Elsa uvua anu ku luseke luanyi, nansha pamvua ndongolola mashinyi. Tuvua kabidi tubala, tulonga ne tusambila pamue.

Mu 1969 bakatutuma mu mudimu wa ngendu, tukumbula bisumbu bishilangane ku lumingu luonso bua kuambuluisha bantu bavuamu. Josef Barth, muntu mumonemone malu mu mudimu wa ngendu, wakampesha mubelu eu: “Biwikala musue kukumbaja mudimu webe bimpe, ikala ne dinanga bua bana betu.” Ngakateta bua kutumikila mubelu au. Tshipeta tshivua ne: tuvua mu malanda a musangelu ne malenga ne Bantemu netu, ne muanda eu wakapepeja mushindu wa kufila mibelu pavuabi bikengela.

Mu 1972, bakakuata Elsa ne disama dia kansere ne bakamupanda. Pashishe, wakapeta kabidi binyoka. Nansha muvua masama aa amukengesha, uvua anu uya nanyi lumingu luonso mu dikumbula dia bisumbu, wenza mudimu bikole ne bana betu ba bakaji mu buambi.

Dishintulula nsombelu

Mu 1984 bivua bikengela kulama baku banyi misangu yonso. Nenku, tuakalekela mudimu wa ngendu bua kubalama too ne pakaluabu kufua panyima pa bidimu binayi. (1 Timote 5:8) Pashishe, mu 1989 Elsa wakakuatshika disama dikole. Diakalenga, wakumvuaku bimpe ndambu, kadi bivua bikengela bua meme kutangila midimu yonso ya mu nzubu. Ntshitshidi ndonga mua kusomba ne muntu udi usama dîba dionso. Kadi, nansha mudiku lutatu lukole, tudi balame dinanga dietu dia malu a mu nyuma.

Bia disanka, lelu’eu tutshidi anu bampanda-njila. Nansha nanku, tudi bafike ku dijingulula ne: tshidi ne mushinga ki mmuaba utudi nawu anyi bungi bua mudimu utudi mua kuenza, kadi ntshia kushala ne lulamatu. Tudi basue kuenzela Yehowa Nzambi wetu mudimu, ki mbua bidimu bikese patupu, kadi bua kashidi ne tshiendelele. Malu atudi bamone adi mikale dilongesha dilenga bua matuku atshilualua. Ne Yehowa mmutupeshe bukole bua kumutumbisha nansha mu nsombelu mitambe bukole.​—Filipoi 4:13.

[Mêyi adi kuinshi]

a Muyuki wa nsombelu wa Ernst Wauer wakapatuka mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1 Tshimungu 1991, dibeji dia 25 too ne dia 29 (Mfual.).

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Mvua mu buloko muaba eu mu Magdeburg

[Mêyi a dianyisha]

Gedenkstätte Moritzplatz Magdeburg für die Opfer politischer Gewalt; Foto: Fredi Fröschki, Magdeburg

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Patuakaselangana mu 1957

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Ne Elsa lelu

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu