Longa mua kumanya tshidi Mufuki webe
‘Nengendeshe buimpe buanyi buonso ku mêsu kuebe, nemmanyishe dîna dianyi dia Yehowa kumpala kuebe.’—EKESODE 33:19.
1. Bua tshinyi Mufuki mmuakanyine bunême?
MUPOSTOLO Yone, mufundi wa mukanda wa ndekelu wa mu Bible, wakamba mêyi aa muondoke bua Mufuki ne: ‘Wewe, Mukalenge wetu ne Nzambi wetu, udi muakane bua kuangata butumbi ne bunême ne bukole; bualu bua wewe wakafuka bintu bionso, ne bualu bua disua diebe biakadiku, ne biakafukibua.’ (Buakabuluibua 4:11) Anu bu mudi tshiena-bualu tshia kumpala tshileje, malu masokolola kudi bena meji ba matuku etu aa atu misangu mivule avudija tubingila tutudi mua kuitabila Mufuki wa bintu bionso.
2, 3. (a) Ntshinyi tshidi bantu ne bua kumanya pa bidi bitangila Mufuki? (b) Bua tshinyi ki mbia meji bua kumona Nzambi?
2 Mbimpe kuitaba ne: Mufuki udiku, kadi bidi kabidi ne mushinga bua kulonga mua kumanya tshidiye—bua se: mmuntu mulelela, muikale ne bumuntu ne njila idi ikoka bantu kudiye. Nansha biwikala ukadi mulonge bua kumumanya mu bualabale kampanda, kabiakuikalaku ne mushinga bua kufika ku dimumanya bimpe menemene anyi? Abi kabiena bilomba bua kumumona bu mututu tumonangana ne bantu bakuabu nansha.
3 Yehowa udi Mpokolo wa mitoto ne dîba didi dikale mutoto wa bunene bukumbanyine. Udiku mua kuteta bua kusemena pabuipi ne dîba anyi? Nansha kakese! Bantu ba bungi batu batshina nansha bua kutangilaku anyi kushala pa munya mukole mutantshi mule. Luya luadi lua ndekelu ndua degré Celsius mitue ku 15 000 000. Ku kasunsa kuonso, dîba didi diandamuna tone inayi ya bintu bidi munda muadi ilua bukole kampanda. Anu ndambu mukese wa bukole ebu udi ufika pa buloba bu luya ne bukenke, kadi bungi abu budi buambuluisha muoyo wonso udi pa buloba. Malu aa a nshindamenu adi ne bua kutuleja bukole bukuate buôwa budi nabu Mufuki. Mbiakanyine muakafunda Yeshaya bua ‘bunene bua bukole [bua Mufuki], ne bua bukole bua bukokeshi buende.’—Yeshaya 40:26.
4. Ntshinyi tshivua Mose mulombe, mmunyi muakamuandamuna Yehowa?
4 Kabidi, udi mumanye ne: ngondo ndambu kunyima kua bena Isalele bamane kupatuka mu Ejipitu mu 1513 K.B.B., Mose wakalomba Mufuki ne: ‘Ndi nkusengelela ne: undeje butumbi buebe.’ (Ekesode 33:18) Paudi uvuluka mudi Nzambi muikale Mufuki wa dîba, udi mua kumvua bua tshinyi wakambila Mose ne: “Wewe kuena mua kumona mpala wanyi; bualu bua muntu kena mua kumona mpala wanyi ne kuikala ne muoyo.” Mufuki wakambila Mose bua kusokoma muaba kampanda pa Mukuna wa Sinai dîba divuaye ‘upita.’ Nenku mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi Mose wakamona “nyima” wa Nzambi, mushindu kampanda wa bukenke bua butumbi anyi bua dikalaku dia Mufuki.—Ekesode 33:20-23; Yone 1:18.
5. Mmu mushindu kayi muvua Mufuki mukumbaje dilomba dia Mose, bualu abu buvua bujadika tshinyi?
5 Dijinga dia Mose dia kufika ku dimanya Mufuki bimpe menemene kadiakashala kadiyi dikumbaja nansha. Kakuyi mpata, ku butuangaji bua muanjelu, Nzambi wakapitshila pabuipi ne Mose ne kuambaye ne: ‘Yehowa, Yehowa, Nzambi wa luse ne dinanga, kêna ukuata tshiji lubilu, udi mûle tente ne luse lujalame ne bushuwa, udi uleja binunu bia bantu luse lujalame, udi ubuikidila bantu mapanga abu ne kusambuka kuabu kua mikenji ne malu mabi abu; kadi [“kakupanga kufila dinyoka nansha bia munyi,” NW].’ (Ekesode 34:6, 7) Bidi bileja ne: kufika ku dimanya Mufuki wetu bimpe menemene kakuena kumvuija kumona tshimfuanyi kampanda tshia mubidi nansha, kadi kudi kumvuija kumvua bimpe menemene tshidiye, bumuntu buende ne ngikadilu yende.
6. Mmunyi mudi bikubi bia mubidi wetu bikale bualu bua dikema?
6 Mushindu umuepele utudi mua kumanya Nzambi bimpe menemene ng’wa kujingulula ngikadilu yende ku diambuluisha dia bidiye mufuke. Tangila bikubi bia mubidi webe. Mu tshiena-bualu tshivua tshiakula bua bikubi bia mubidi, tshikandakanda kampanda tshiakamba ne: “Kubangila kumpala kua diledibua too ne ku lufu, bikubi bia mubidi bidi anu pabuipi bua kuenza mudimu wabi. Tutupa tukese tua mubidi (molekile ne selile) tua bungi . . . tudi tutukuba ku tuishi tudi tufila masama. Bu kakuyi bikubi ebi, bantu kabavua mua kushala ne muoyo nansha.” Bikubi bia mubidi ebi mbifumine kuepi? Tshiena-bualu kampanda tshia mu tshikandakanda atshi tshiakamba ne: “Tshisumbu tshia tutupa tukese tua mubidi tudi tukuata mudimu bimpe pamue ne tudi tuukuba ku tuishi tshidi tshibanga ne ndambu mukese wa tutupa etu tutu tumueneka mbingu mitue ku tshitema kunyima kua dimitshibua dia muana.” (Scientific American) Mukaji udi ne difu udi usambulujila muanende udi wenda ukola munda bimue bikubi bia mubidi. Pashishe, ku diambuluisha dia mabele ende a mu tshiadi, udi kabidi upesha muanende tutupa tukese tua mubidi tudi tuukuba ne bintu bikuabu bidi ne mushinga.
7. Ntshinyi tshitudi mua kujingulula bua bikubi bia mubidi wetu, ne bidi bifikisha ku nkomenu kayi?
7 Udi ne kabingila kimpe bua kuela meji ne: bikubi bia mubidi webe mbipite tshintu kayi tshionso tshidi bena malu a luondapu ba lelu mua kufila. Pa nanku, diebeja ne: ‘Bikubi bia mubidi ebi bidi bileja tshinyi bua Mubienji ne Mubifidi?’ Bikubi ebi, bidi ‘bidianjila kumueneka mbingu mitue ku tshitema kunyima kua dimitshibua dia muana’ ne bidi bidiakaje bua kukuba muana udi ufuma ku diledibua, bidi bushuwa bileja meji ne didianjila kulongolola malu. Kadi tudiku mua kujingulula malu mapite bungi bua Mufuki ku diambuluisha dia bikubi bia mubidi anyi? Ntshinyi tshitu bantu ba bungi ba munkatshi muetu bamba bua Albert Schweitzer ne bakuabu bavua badifile mu diondapa bena dikenga? Misangu mivule tutu tuamba mudi bambuluishanganyi aba ba luse bikale ne ngikadilu mimpe. Bia muomumue, ntshinyi tshitudi mua kuamba bua Mufuki wetu, udi upesha babanji ne bapele bikubi bia mubidi? Bushuwa, mmuena dinanga, kêna ne kansungasunga, mmuena luse ne buakane. Bualu ebu kabuenaku bupetangana ne tshivua Mose mumvue bua Mufuki anyi?
Udi usokolola tshidiye
8. Mmu mushindu kayi wa pa buawu mudi Yehowa udimanyisha kutudi?
8 Kadi kudi mushindu mukuabu wa kufika ku dimanya Mufuki wetu bimpe menemene: ku diambuluisha dia Bible. Muanda eu udi nangananga ne mushinga bualu kudi malu adi amutangila adi bena meji ne bukua-bintu kabayi mua kusokolola nansha, ne makuabu malu adi matoke bimpe menemene anu ku diambuluisha dia Bible. Tshilejilu tshia malu aa ndîna disunguluke dia Mufuki. Anu Bible ke udi uleja dîna dia Mufuki ne tshididi diumvuija. Dîna diende didi mu mikanda ya mu Bible ya mu tshiena-Ebelu mifunda ku tshianza misangu mitue ku 7 000 mu maleta matshintamane anayi atudi mua kufunda ne: JHVH anyi YHWH, atutu tushindumuna pa tshibidilu mu Tshiluba ne: Yehowa.—Ekesode 3:15; 6:3.
9. Ntshinyi tshidi dîna disunguluke dia Mufuki diumvuija, ne ntshinyi tshitudi mua kuamba bua bualu ebu?
9 Bua tuetu kufika ku dimanya Mufuki bimpe menemene, tudi ne bua kujingulula ne: kêna anu “Mpokolo wa kumpala” udi kayi umvuika bipepele anyi “Ndi” udi kayi musunguluke nansha. Dîna diende dia nsungasunga didi dileja bualu abu. Dîna edi ndifumine ku muaku wa pa muanda wa mu tshiena-Ebelu udi umvuija ne: “kulua” anyi “kuikala.”a (Tangila Genese 27:29; Muambi 11:3.) Dîna dia Nzambi didi diumvuija ne: “Udi Uvuija,” ne didi dileja ne: udi ulongolola malu ne uakumbaja. Tuetu bamanye dîna diende ne benze nadi mudimu, tudi mua kujingulula bimpe menemene ne: udi ukumbaja malaya ne dilongolola diende.
10. Ndungenyi kayi lua mushinga lutudi mua kupeta mu muyuki wa mu Genese?
10 Bible udi mpokolo wa dimanya dia malongolola ne bumuntu bua Nzambi. Genese udi uleja ne: umue musangu bantu bavua mu ditalala ne Nzambi ne bavua ne ditekemena dia kuikala ne muoyo wa mutantshi mule ne muikale ne tshipatshila. (Genese 1:28; 2:7-9) Bu mudi bualu ebu bupetangane ne tshidi dîna diende diumvuija, tudi mua kuikala bashindike ne: Yehowa neajikije makenga ne malu adi bantu bapangile bua kukumbaja kukadi mutantshi mule. Tudi tubala bua dikumbaja dia dilongolola diende ne: “Bifukibua bionso mbiandamuke bintu bia tshianana, ki nku disua diabio biobio to, amu dia ewu udi mubienzeje nanku. Bidi amu bitekemena kupatuka mu bupika bua dinyanguka diabio, bua kupeta budikadidi bua lumu lua bana ba [“Nzambi,” NW].”—Lomo 8:20, 21, MMM.
11. Bua tshinyi tudi ne bua kukonkonona miyuki ya mu Bible, ne mmalu kayi adi mu muyuki umue wa nunku?
11 Bible udi kabidi mua kutuambuluisha bua kufika ku dimanya Mufuki wetu bimpe menemene, bualu udi usokolola bienzedi ne malu ende pavuaye mu malanda ne Isalele wa kale. Tangila tshilejilu tshia Elisha ne Nâmana, mfumu wa basalayi wa bena Sulia bavua baluishi ba Isalele. Wewe mubale muyuki eu mu 1 Bakelenge nshapita 5, neumone se: muana wa bakaji muena Isalele uvuabu bakuate ku bupika wakamanyisha ne: Elisha uvua mua kuondapa nsudi ya Nâmana mu Isalele. Nâmana wakayamu mutekemene se: Elisha neanyukule bianza mutu bantu badi buondopangana ne majimbu benza. Pamutu pa nanku, Elisha wakambila muena Sulia eu bua kuowa mâyi mu Musulu wa Yadene. Nansha muvua bantu basadidi bende ne bua kumutuisha bua itabe bualu ebu, pakabuenzaye, wakumvua bimpe. Nâmana wakafila bintu bia mushinga mukole, kadi Elisha wakabenga bua kubiangata. Kunyima, muena mudimu wa Elisha wakafinuka ne kulonda Nâmana. Wakamushima ne kuangataye bimue bintu bia mushinga mukole. Wakapeta nsudi bua dipanga bululame. Muyuki eu udi usankisha ne uleja butekete bua bantu, tudi mua kulongelaku amue malu.
12. Nnkomenu kayi itudi mua kufila bua Mufuki ku diambuluisha dia muyuki wa Elisha ne Nâmana?
12 Mu mushindu udi usankisha, muyuki eu udi uleja ne: nansha mudiye mutambe kutumbuka, Mufuki Munene wa bukua-bintu kavua mupange kuanyisha muana wa bakaji eu mukese, tshitu katshiyi tshienzeka mu nshidimukilu ya bantu ba miaba ya bungi lelu’eu. Udi kabidi uleja ne: Mufuki kêna wanyisha anu tshisamba anyi ditunga dimuepele nansha. (Bienzedi 10:34, 35) Bualu budi bukoka ntema mbua se: pamutu pa kuindila bua bantu benze mudimu ne mayele a dishima avua matangalake munkatshi mua bamue “buondapianganyi” ba kale nansha ba lelu, Mufuki wakaleja meji bua dikema. Uvua mumanye mua kuondapa nsudi. Wakaleja kabidi busunguluji ne buakane pa kubenga kulekela buivi buya kumpala. Kabidi, abi kabienaku bipetangana ne bumuntu bua Yehowa buvua Mose mumvue bualu buabu anyi? Nansha mudi muyuki au wa mu Bible muikale muipi, tudi mua kumanyinaku malu a bungi pa bidi bitangila tshidi Mufuki wetu.—Musambu 33:5; 37:28.
13. Leja mutudi mua kupatula malongesha a mushinga mu miyuki ya mu Bible.
13 Miyuki mikuabu ya bienzedi bia dipanga dianyisha dia bena Isalele ne malu avua Nzambi mubenzele idi ijadika ne: Yehowa udi uditatshisha bikole bua bantu. Bible udi wamba ne: bena Isalele bakamuteta njila ne njila, bakamunyingalaja ne bakamutatshisha. (Musambu 78:40, 41) Pa nanku, Mufuki utu ubungama peshi usanka, ne udi uditatshisha bua malu adi bantu benza. Kudi kabidi malu a bungi a kulongela ku miyuki ya bantu bamanyike bimpe. Pakasungulabu Davidi bua kuikalaye mukalenge wa Isalele, Nzambi wakambila Samuele ne: “Bantu badi batangila anu mubidi, kadi Yehowa udi utangila mu mutshima.” (1 Samuele 16:7) Bushuwa, Mufuki udi utangila tshitudi munda, kêna utangila mmuenekelu ya pa mutu nansha. Bualu ebu budi butusankisha bikole.
14. Patudi tubala Mifundu ya Tshiena-Ebelu, mbualu buimpe kayi butudi mua kuenza?
14 Mikanda makumi asatu ne tshitema ya mu Bible ivua mifunda kumpala kua Yezu, ne mbimpe bua tuetu kuyibala. Katuena ne bua kuyibala bua kulonga patupu miyuki ya mu Bible nansha. Bituasua bua kumanya tshidi Mufuki wetu, tudi ne bua kuelangana meji pa miyuki eyi, pamu’apa kudiebeja ne: ‘Ntshinyi tshidi tshitupa etshi tshileja bua bumuntu buende? Nngikadilu yende kayi idi imueneka patoke muaba eu?’b Kuenza nunku kudi mua kuambuluisha nansha bena mpata bua kumona se: Bible udi ne bua kuikala mufumine kudi Nzambi, nenku kudi kuasa tshishimikidi bua buobu kufika ku dimanya bimpe Mufundishi wa Bible muena dinanga.
Mulongeshi munene udi utuambuluisha bua kumanya Mufuki
15. Bua tshinyi bienzedi ne malongesha a Yezu bidi ne bua kutulongesha?
15 Bushuwa, bantu badi bela mpata bua dikalaku dia Mufuki anyi badi ne mmuenenu kayi mutoke pa bidi bitangila Nzambi badi mua kuikala kabayi bamanye malu a bungi bua Bible. Pamu’apa ukadi mupete bantu bavua kabayi nansha mua kuamba bikala Mose uvua ne muoyo kumpala anyi kunyima kua Matayo, ne badi kabayi bamanye kantu nansha kamue bua malu ne malongesha a Yezu. Bidi bibungamija bikole bualu muntu udi mua kulonga malu a bungi a Mufuki ku diambuluisha dia Mulongeshi Munene, Yezu. Bu muvua Yezu muikale mu malanda mashême ne Nzambi, uvua mua kusokolola tshidi Mufuki. (Yone 1:18; 2 Kolinto 4:6; Ebelu 1:3) Ne wakenza nanku. Bushuwa, wakamba umue musangu ne: “Udi mummone meme, mmumone Tatu.”—Yone 14:9, MMM.
16. Ntshinyi tshidi muyuki wa Yezu ne mukaji muena Samalea uleja?
16 Tangila tshilejilu etshi. Umue musangu pavua Yezu mupungile ne luendu, wakayukila ne mukaji wa mu Samalea pabuipi ne musoko wa Suka. Wakamuambila malelela muondoke, avua aleja mushinga wa ‘kutendelela Tatu ne spiritu ne bulelela.’ Bena Yuda ba tshitupa atshi bavua bakine bena Samalea. Kadi, Yezu wakaleja muvua Yehowa mudiakaje bua kuitaba balume ne bakaji ba muoyo muimpe ba mu bisamba bionso, anu bu mutudi bamone mu muanda uvua utangila Elisha ne Nâmana. Bidi ne bua kutujadikila ne: Yehowa kêna wanyisha lukuna lubi lua bena bitendelelu ludi lutangalake pa buloba lelu’eu nansha. Tumanye kabidi ne: Yezu uvua musue kulongesha mukaji eu, ne musangu au mukaji eu uvua musombe ne mulume uvua kayi bayende. Pamutu pa kumupisha, Yezu wakamuangata ne bunême, mu mushindu uvua mua kutamba kumuambuluisha. Pashishe, bena Samalea bakuabu bakateleja Yezu ne kuambabu ne: ‘Tudi bamanye ne: bulelela eu udi Musungidi wa ba pa buloba.’—Yone 4:2-30, 39-42; 1 Bakelenge 8:41-43; Matayo 9:10-13.
17. Muyuki wa dibisha Lazalo ku lufu udi ufikisha ku nkomenu kayi?
17 Tutangilayi tshilejilu tshikuabu tshia mutudi mua kulonga malu a Mufuki pa kuibidilangana ne bienzedi ne malongesha a Yezu. Vuluka tshikondo tshiakafua Lazalo mulunda wa Yezu. Yezu ukavua muleje bukole buvuaye nabu bua kujula bantu ku lufu. (Luka 7:11-17; 8:40-56) Kadi ntshinyi tshiakenzaye pakamonaye Mariya muanabu ne Lazalo udila? Yezu “kushikunkaye ne muadi, lungenyi luende kulubakana.” Kakenza bu muntu uvua kayi mumvue bualu nansha; ‘wakadila.’ (Yone 11:33-35, MMM) Kakaleja anu dibungama patupu nansha. Yezu wakenza bualu buimpe pa kubisha Lazalo ku lufu. Udi mua kuela meji muvua muanda eu muambuluishe bapostolo bua kujingulula bienzedi bia Mufuki ne meji ende. Muanda eu udi kabidi ne bua kutuambuluisha tuetu ne bantu bakuabu bua kumanya bumuntu bua Mufuki ne njila yende.
18. Mmunyi mudi bantu ne bua kumvua bua dilonga dia Bible?
18 Katuena ne kabingila ka kumvuila bundu bua kulonga Bible ne kumanya malu a bungi adi atangila Mufuki wetu nansha. Bible ki mmukanda ukadi mupitshishe tshikondo tshiawu nansha. Yone uvua muntu wakaulonga ne wakalua mulunda wa Yezu wa pa muoyo. Wakafunda pashishe ne: ‘Tudi bamanye ne: Muana wa Nzambi wakamana kulua, wakatupa meji bua tuetu tumanye udi wa bushuwa; ne tuetu tudi [“mu buobumue ne,” NW] udi wa bushuwa, [“ku diambuluisha dia,” NW] Muana wende Yezu Kristo mene. Eu udi Nzambi wa bushuwa, ne udi muoyo wa tshiendelele.’ (1 Yone 5:20) Tangila ne: kuenza mudimu ne ‘meji’ bua kupeta dimanya dia ‘wa bushuwa,’ Mufuki, kudi mua kufikisha ku “muoyo wa tshiendelele.”
Mmunyi muudi mua kuambuluisha bakuabu bua kulonga malu ende?
19. Ntshinyi tshitudi benze bua kuambuluisha bena mpata?
19 Bua bamue bantu bidi bikengela bijadiki bia bungi bua kushishabu kuitaba ne: kudi Mufuki muena luse udi uditatshisha bua bualu buetu ne bua buobu kujingulula tshidiye. Kudi bantu miliyo ne miliyo batshidi ne mpata bua Mufuki anyi badi ne mmuenenu mubengangane ne tshidi Bible wamba bua bualu buende. Mmunyi muudi mua kubambuluisha? Mu Mpungilu ya bukua-matunga ne ya distrike ivua Bantemu ba Yehowa benze mu 1998/99, bakapatula tshia-mudimu tshimpe tshipiatshipia mu miakulu ya bungi: mukanda wa Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous? (Kudiku Mufuki udi uditatshisha bua bualu buebe anyi?)
20, 21. (a) Mmunyi mutudi mua kuenza mudimu bimpe ne mukanda wa Créateur? (b) Londa malu a mushindu ukadi mukanda wa Créateur mupatule bipeta bimpe.
20 Mmukanda wikala mua kukolesha ditabuja diebe kudi Mufuki wetu ne dianyisha diudi nadi bua bumuntu ne njila yende. Bua tshinyi bualu ebu mbulelela? Bualu mukanda wa Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous? mmulongolola nangananga bua kukumbaja bipatshila ebi. Lungenyi lunene ludi mu mukanda eu mujima ndua se: “Ntshinyi tshidi mua kupesha muoyo webe tshipatshila?” Malu adimu mmaleja mu mushindu wa se: nansha bantu badi balonge bikole badi mua kuumona muikale usankisha. Bushuwa, udi ulenga majinga atudi nawu tuetu bonso. Mu mukanda eu mudi malu adi asankisha ne adi atuisha bua babadi badi bela mpata bua dikalaku dia Mufuki. Mukanda eu kawena mufunda ne lungenyi lua se: muntu udi uubala udi witabuja Mufuki. Malu masokolola matuku adi panshi aa ne mmuenenu ya bena meji nebikoke ntema ya bena mpata. Malu aa neakoleshe kabidi ditabuja dia bantu badi bitabuja Nzambi.
21 Mu dilonga mukanda eu mupiamupia, neumone se: bitupa biawu bidi bileja mu tshikoso malu adi mu Bible pa kushindamena pa ngikadilu ya bumuntu bua Nzambi; udi wambuluisha babadi bua bafike ku dimanya Nzambi bimpe menemene. Bantu ba bungi bakadi baubale mbaleje mushindu udibu bamone bualu ebu bulelela. (Tangila tshiena-bualu tshidi tshilonda, dibeji dia 25 ne dia 26.) Bikala kabidi nanku buebe wewe pawibidilangana ne mukanda eu ne pawenza nawu mudimu bua kuambuluisha bakuabu bua bafike ku dimanya Mufuki wabu bimpe menemene.
[Mêyi adi kuinshi]
a Patshivuaye mutangidi wa bafundi ba tshikandakanda kampanda (The Catholic Biblical Quarterly), mumanyi mupiluke Michael Gruenthaner wa mu tshisumbu tshia ba-Jezuite wakamba bua muaku wa pa muanda eu tshivuaye muambe bua muaku mukuabu wa pa muanda mufuanangane nawu, mmumue ne: “kautu muanji kufila lungenyi lua dikalaku mu mushindu udi kauyi umvuika bipepele nansha, kadi misangu yonso utu uleja kuikala anyi kulua mu mushindu wa pa buawu, mbuena kuamba ne: dikalaku mu mushindu mulelela.”
b Padi baledi balondela bana babu miyuki eyi ya mu Bible, badi mua kubambuluisha pa kuela nkonko eyi. Nenku bana badi mua kufika ku dimanya Nzambi ne kumanya mushindu wa kuelangana meji pa Dîyi diende.
Uvua mumvue anyi?
◻ Mmunyi muakafika Mose ku dimanya Yehowa bimpe menemene pa Mukuna wa Sinai?
◻ Bua tshinyi kulonga Bible ndiambuluisha bua kumanya tshidi Nzambi?
◻ Patudi tubala Bible, ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kusemena pabuipi menemene ne Mufuki wetu?
◻ Mmu mushindu kayi muudi mulongolole bua kuenza mudimu ne mukanda wa Créateur?
[Tshimfuanyi mu dibeji 20]
Ntshinyi tshidi bikubi bia mudibi wetu bileja bua Mufuki?
[Tshimfuanyi mu dibeji 21]
Tshitupa tshia Mivungu ya ku Mbuu Mufue, ne Tetragrame (dîna dia Nzambi mu tshiena-Ebelu) mulejapu
[Mêyi a dianyisha]
Ne dianyisha dia Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem
[Tshimfuanyi mu dibeji 23]
Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku tshiakenza Yezu bua kanyinganyinga ka Mariya?