Tupetelayi mabenesha ku “ntete ya mu diulu”
KATUPA kakese kunyima kua dipikudibua diabu dia tshishima mu Ejipitu, bena Isalele bakaleja muvuabu kabayi ne ditabuja nansha dikese kudi Yehowa, Mupikudi wabu. Ke bua tshinyi Yehowa wakabanyunguluja bidimu 40 mu tshipela tshia Sinai. Munkatshi mua tshikondo tshionso atshi, bena Isalele ne “bantu ba bisamba bishilangane musumba munene” bavua babalonde bakadia ne kunua e kuukutabu. (Ekesode 12:37, 38, MMM) Musambu wa 78:23-25 udi utulondela muvuabi bienzeke ne: ‘[Yehowa] wakelela matutu a mu diulu dîyi, wakunzulula biibi bia diulu; wakabalokeshila mana bua buobu baadie, wakabapa [ntete ya mu diulu, NW]. Buonso buabu bakadia bidia bia [bena bukole, NW]; wakabatumina biakudia bikumbane.’
Bu muvuaye udia pende mana aa, Mose wakumvuija mushindu uvua tshiakudia etshi tshia pa buatshi. Wakafunda ne: mu dinda, kunyima “lumuma lumane kuuma . . . , kuvua tuntu tua tupeyipeyi tuenze bu tumata tua lumuma tukuatakane panshi mu tshipela, tua tupeyipeyi bu tubue tua mvula panshi pa buloba. Pakatumona bana ba Isalele, bakatuadija kuambilangana ne: ‘Etshi ntshinyi?’” anyi ku muaku ku muaku mu tshiena-Ebelu ne: “man huʼ?” Pamu’apa miaku eyi ke yakalela muaku “mana,” dîna divua bena Isalele binyike tshiakudia atshi. Mose wakamba ne: “Tshivua tshitoke bu ntete ya coriandre, ne tshivuabu mikata ya miela buitshi.”—Note kuinshi bua Ekesode 16:13-15, 31, NW.
Mana kaavua tshiakudia tshivua tshifumina ku bikunyibua bu biakudia bikuabu bionso ebi, bu mudi bamue basua kuleja to. Bukole buvua bualokesha ki mbukole butu mu bifukibua to. Tshilejilu, kaavua ne muaba musunguluke anyi muvu kampanda muvuawu aloka nansha. Pavuawu alala, avua atapa bikusu ne abanga kununka; kadi, mana a matuku abidi avua dîku dionso diangula dituku dia kumpala kua Nsabatu wa ku lumingu luonso kaavua anyanguka butuku to, nenku bavua baadia dia Nsabatu—dituku divuawu kaayi amata. Bushuwa, mana avua tshiakudia tshia tshishima.—Ekesode 16:19-30.
Ditela dia “bena bukole,” anyi “banjelu,” mu Musambu wa 78 didi dileja ne: Yehowa uvua mua kuikala mutume banjelu bua kufila mana aa. (Note kuinshi bua Musambu 78:25, NW) Nansha bu biobi bikale mushindu kayi, bantu bavua ne kabingila kimpe ka kuelela Nzambi tuasakidila bua muoyo wende muimpe. Kadi, bavule bakapangila kuleja dianyisha kudi Eu mene wakabapikula ku bupika mu Ejipitu. Tuetu petu tudi mua kufika ku dipepeja bintu bidi Yehowa utupesha anyi tudi mene mua kupanga kuleja dianyisha bituabenga kuelangana meji pa muoyo mulenga wende. Nenku tudi mua kuikala bena dianyisha bua muvua Yehowa mufundishe muyuki wa dipikudibua dia bena Isalele ne malu makuabu akalonda bua “kutuyisha.”—Lomo 15:4.
Dilongesha bua Isalele didi diambuluisha bena Kristo
Pavua Yehowa mufile mana, uvua ne malu a bungi mu lungenyi kupita dikumbaja patupu majinga a ku mubidi a bena Isalele batue ku miliyo isatu. Uvua musue ‘kubapuekesha ne kubateta,’ bua kubakezula ne kubalongesha bua diakalenga diabu. (Dutelonome 8:16; Yeshaya 48:17) Bu buobu bitabe dikezula ne dilongesha adi, Yehowa uvua mua kusanka bua kubenzela malu mimpe ‘bua bikale ne diakalenga matuku atshivua kumpala’ pa kubapesha ditalala, bubanji ne disanka mu Buloba Bulaya.
Bumue bualu bua mushinga mukole buvuabu ne bua kumanya buvua se: “muntu kena ne muoyo amu bua mampa nkayawo, kadi muntu udi ne muoyo kabidi bua muaku wonso udi upatuka mukana mua [Yehowa, NW].” (Dutelonome 8:3, MMM) Bu Nzambi kayi mubatumine mana, bantu bavua mua kuikala bafue ne nzala—muanda wakajingululabu kakuyi dielakana. (Ekesode 16:3, 4) Bivua bivuluija dituku dionso bena Isalele bavua ne dianyisha bua se: muoyo wabu uvua mu bianza bia Yehowa ne bua nanku bavua badipuekesha. Pavuabu bafika mu Buloba Bulaya buvua ne bintu bia bungi, kabavua pamu’apa mua kupua Yehowa muoyo ne kupanga kuvuluka ne: muoyo wabu uvua mu bianza biende.
Amu bu bena Isalele, bena Kristo badi ne bua kuikala bamanye ne: anu Nzambi ke udi mua kubapesha bintu bidibu bakengela bua kuikala ne muoyo—bia ku mubidi ne bia mu nyuma. (Matayo 5:3; 6:31-33) Mu diandamuna ku dimue dia ku mateta a Diabolo, Yezu Kristo wakatela miaku ya Mose idi mu Dutelonome 8:3, wamba se: “Mbafunde ne: Muntu kena ne muoyo bua mampa nkayawo nansha, apo nku muaku wonso udi upatuka mukana mua [Yehowa NW].” (Matayo 4:4, MMM) Bushuwa, batendeledi balelela ba Nzambi badi badishibua pa kubala miaku ya Yehowa idi mu Dîyi diende. Kabidi, ditabuja diabu didi dikola padibu bamona bipeta bilenga bia miaku eyi mu nsombelu wabu bualu badi benda ne Nzambi ne bateka bipatshila bia Bukalenge buende pa muaba wa kumpala.
Bantu bapange bupuangane batu mua kujimija dianyisha bua bintu bitu bilua bia tshibidilu mu nsombelu—nansha bintu ebi bikale bileja mudi Yehowa uditatshisha bua bualu buetu ne dinanga. Tshilejilu, difila mana mu tshishima diakakemesha ne kusankisha bena Isalele ku ntuadijilu, kadi mu bungi bua matuku bavule ba kudibu bakadiabakena. Bakadilakana mu mushindu mubule kanemu ne: “Tshiakudia tshia dikenga etshi ntshimane kutonda”—etshi tshivua tshimanyinu tshivua tshileja ne: bavua batuadije ‘kulekela Nzambi wa muoyo.’ (Nomba 11:6; 21:5, MMM; Ebelu 3:12) Nenku tshilejilu tshiabu tshidi ‘tshitudimuija, bualu tudi mu tshikondo tshidi nshikidilu muikale pabuipi.’—1 Kolinto 10:11, MML.
Mmunyi mutudi mua kuangata tshilejilu etshi tshidi tshitudimuija ne mushinga? Mushindu umuepele ng’wa kubenga kupepeja malongesha a mu Bible anyi biakudia bitudi tupeta ku butuangaji bua kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu. (Matayo 24:45) Patudi amu tubanga kupepeja mapa a Yehowa anyi tualengulula, malanda etu nende adi atuadija kukepela.
Ke bua tshinyi misangu yonso Yehowa katu anu utupumuina malu mapiamapia adi asankisha nansha. Kadi udi ukenkesha butoke pa Dîyi diende ku kakese ku kakese. (Nsumuinu 4:18) Dienza nenku didi diambuluisha bantu bende bua kulonga ne kutumikila malu adibu balonga. Yezu wakalonda tshilejilu tshia Tatuende pavuaye ulongesha bayidi bende ba kumpala. Wakabumvuija Dîyi dia Nzambi “bilondeshile ngumvuilu wabo,” anyi “mushindu wakadibo mua kumvua” bu mudi imue nkudimuinu yamba.—Mâko 4:33 MMM; tangila Yone 16:12.
Kolesha dianyisha diebe bua bidi Nzambi ufila
Yezu uvua pende wambulula malu. Bushuwa, tudi mua kumvua bualu kampanda ne lukasa mu lungenyi luetu—tshilejilu, dîyi-diludiki kansanga dia mu Bible—kadi kudilama mu meji ne kudivuija ngikadilu wa “bumuntu bupiabupia” bua muena Kristo kudi mua kunenga mutantshi, nangananga bikala bibidilu bietu bia kale ne mmuenenu ya panu miele miji bikole. (Efeso 4:22-24, NW) Bulelela, ke muvuabi bua bayidi ba Yezu pavuabi bibakengela kutshimuna lutambishi ne kuikala ne budipuekeshi. Yezu wakabalongesha misangu ya bungi bua kuikalabu ne budipuekeshi, musangu wonso uvua ubaleja bualu bua muomumue mu mishindu mishilangane bua bamone mua kubumvua bimpe, ne ndekelu wa bionso bakabumvua.—Matayo 18:1-4; 23:11, 12; Luka 14:7-11; Yone 13:5, 12-17.
Mu bikondo bietu ebi, bisangilu bia bena Kristo ne mikanda ya Société Watch Tower bidi bilonda tshilejilu tshia Yezu tshia diambulula malu dia meji. Nenku tuanyishayi muanda eu, tuumone bu mushindu udi Nzambi uditatshisha ne dinanga bua bualu buetu, ne bitudi tupeta kabitutondi, bu muvua mana matonde bena Isalele. Bushuwa, tuetu badifile ne lutulu mu diteleja malu adi Yehowa utuvuluija pa tshibidilu, netupete mamuma mimpe mu nsombelu wetu. (2 Petelo 3:1) Mmuenenu wa dianyisha wa mushindu’eu udi bulelela uleja ne: tudi ‘tujingulula’ Dîyi dia Nzambi mu mutshima ne mu lungenyi luetu. (Matayo 13:15, 19, 23) Bua muanda eu, Davidi mufundi wa misambu mmutushile tshilejilu tshilenga. Nansha muvuaye kayi ne biakudia bishilashilangane bia mu nyuma bitudi tupeta lelu’eu, wakamba bua mikenji ya Yehowa ne: idi ‘mipite buitshi ne mamata a buitshi ku dipula dishemakana’!—Musambu 19:10.
“Mana” adi afila muoyo wa kashidi
Yezu wakambila bena Yuda ne: “Meme ndi diampa dia muoyo. Bankambua benu bavua badie mana mu tshipela, bobo kufua. . . . Meme ndi diampa dia muoyo, difume mu diulu. Yonso udi udia diampa edi, neikale ne muoyo kashidi. Diampa dingafila meme, mmubidi wanyi bua bantu bikale ne muoyo.” (Yone 6:48-51, MMM) Diampa anyi mana mêna dîna kaavua ne kaena mua kufila muoyo wa kashidi nansha. Kadi aba badi baleja ditabuja mu mulambu wa tshia-bupikudi wa Yezu ndekelu wa bionso nebapete dibenesha dia muoyo wa kashidi.—Matayo 20:28.
Bavule ba ku badi bapeta mabenesha a tshia-bupikudi tshia Yezu nebikale ne muoyo wa kashidi mu mparadizu pa buloba. “Musumba munene” wa bantu aba—mudianjila kuleja mu tshimfuanyi kudi “bantu ba bisamba bishilangane musumba munene” bakalonda bena Isalele mu Tshimuangi tshiabu tshia diumbuka mu Ejipitu—neupanduke ku “dikenga dinene” diumbusha bubi buonso pa buloba. (Buakabuluibua 7:9, 10, 14, NW; Ekesode 12:38, MMM) Bantu baleja mu tshimfuanyi kudi bena Isalele badi bapeta difutu dipite bunene. Mupostolo Paulo wakaleja ne: bantu aba 144 000 badi benza Isalele wa mu nyuma wa Nzambi. Padibu bafua badi babapesha difutu diabu pa kubabisha bua kupetabu muoyo mu diulu. (Galatia 6:16; Ebelu 3:1; Buakabuluibua 14:1) Muine amu Yezu neabapeshe mana a mushindu wa pa buawu.
Diumvuija dia “mana masokoka”
Yezu mubishibue ku bafue wakambila Isalele wa mu nyuma ne: ‘Udi upite bukole nemmupe tshitupa tshia mana masokoka.’ (Buakabuluibua 2:17) Mana masokoka aa a mu tshimfuanyi adi atuvuluija mana avua Nzambi muambile Mose bua kulama mu mulondo wa ngolo munda mua mushete wa tshipungidi wa tshijila. Mushete eu uvua mulama mu tshibambalu tshia Mutambe Bunsantu mu tabernakle. Bantu kabavua mua kuamona nansha, avua bu masokoka. Bu muvuabu baalame bu tshivulukilu, mana aa a tshilejilu kaavua anyanguka pavuawu mu mushete, nenku avua tshimfuanyi tshikumbane tshia biakudia bidi kabiyi mua kunyanguka to. (Ekesode 16:32; Ebelu 9:3, 4, 23, 24) Mu dipesha bantu 144 000 mana masokoka, Yezu udi ubajadikila ne: nebapete muoyo udi kauyi lufu ne dibenga kunyanguka bu bana ba Nzambi ba mu nyuma.—Yone 6:51; 1 Kolinto 15:54.
Mufundi wa misambu wakamba ne: ‘Kuudi wewe [Yehowa] kudi mushimi wa mâyi a muoyo.’ (Musambu 36:10) Bushuwa, difila mana—malelela ne a mu tshimfuanyi—didi dijadika kabidi bulelela abu bua nshindamenu! Mana avua Nzambi mupeshe Isalele wa kale, mana a mu tshimfuanyi akafilaye mikale bu mubidi wa Yezu bua diakalenga dietu, ne mana masokoka a mu tshimfuanyi adiye upesha bantu 144 000 ku butuangaji bua Yezu adi atuvuluija bonso ne: muoyo wetu udi mu bianza bia Yehowa. (Musambu 39:5, 7) Bikale ne budipuekeshi ne badipope, tuikalayi tuvuluka muanda eu pa tshibidilu. Kunyima, Yehowa ‘neatuenzele bimpe mu matuku [adi alua].’—Dutelonome 8:16.
[Bimfuanyi mu dibeji 26]
Bua kupeta muoyo wa kashidi, bantu bonso badi batekemena anu “diampa dia muoyo, difume mu diulu”
[Tshimfuanyi mu dibeji 28]
Dibuela mu bisangilu bionso bia bena Kristo didi dileja mutudi ne dianyisha bua malu adi Yehowa utuvuluija