Utu munange Dîyi dia Nzambi bikole anyi?
‘Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo.’—MUSAMBU 119:97.
1. Mmushindu kayi umue udi batshinyi ba Nzambi baleja mudibu banange Dîyi diende?
BALUME ne bakaji miliyo mivule batu ne Bible. Kadi kuikala ne Bible ne kunanga Dîyi dia Nzambi mbintu bibidi bishilangane. Muntu udiku mua kuamba mudiye munange bushuwa Dîyi dia Nzambi bikalaye udibala mu mpukapuka anyi? Tòo! Pabi, bamue bantu bavua kabayi batamba kuangata Bible ne mushinga kumpala badi mpindieu bamubala dituku dionso. Mbalonge mua kunanga Dîyi dia Nzambi, ne bu mufundi wa misambu, badi mpindieu belangana meji pa Dîyi dia Nzambi ‘dinda too ne ku dilolo.’—Musambu 119:97.
2. Ntshinyi tshiakakuatshisha ditabuja dia Bantemu ba Yehowa mu nsombelu mikole?
2 Muntu wakalonga mua kunanga Dîyi dia Nzambi n’Nasho Dori. Pamue ne bena kuitabuja nende, wakananukila mu disadila Yehowa mu ditunga dia Albanie muvuabu bamulelele munkatshi mua makumi mavule a bidimu. Munkatshi mua tshitupa tshinene tshia bidimu ebi, bavua bakandike Bantemu ba Yehowa, ne bena Kristo aba ba lulamatu kabavua bapeta mikanda ya bungi idi yumvuija Bible to. Kadi Muanetu Dori wakashala ne ditabuja dikole. Mmunyi nanku? Wakamba ne: “Tshipatshila tshianyi tshivua tshia kubala Bible mu dîba dijima dituku dionso, ne ngakenza nanku munkatshi mua bidimu bitue ku 60 kumpala kua lumonu luanyi kunyangukalu.” Too ne matuku adi panshi aa, Bible mujima kavua muanji kupatuka mu tshiena-Albanie to, kadi bu muvua Muanetu Dori mulonge tshiena-Greke ku buana, wakabala Bible mu muakulu au. Dibala Bible pa tshibidilu diakakuatshisha Muanetu Dori mu mateta kabukabu, ne didi mua kutukuatshisha petu.
“Jingayi” Dîyi dia Nzambi
3. Mmunyi mudi bena Kristo ne bua kuangata Dîyi dia Nzambi?
3 Mupostolo Petelo wakafunda ne: “Bu bana batekete, jinganyi mabele a [dîyi, NW], kaayi masambakaja ne tshintu.” (1 Petelo 2:2, MMM) Anu mutu muana wa mu diboko ujinga mabele a mamuende ne muoyo mujima, bena Kristo badi bamanye majinga abu a mu nyuma badi bumvua disanka divule padibu babala Dîyi dia Nzambi. Ke muutu umvua pebe anyi? Biwikala kutu umvua nanku, kuteketshi mu maboko to. Wewe pebe udi mua kupeta dijinga dia kumanya Dîyi dia Nzambi.
4. Ntshinyi tshidi tshikengedibua bua kuvuija dibala dia Bible tshibidilu tshia dituku dionso?
4 Bua kumona mua kujinga Dîyi dia Nzambi, tshia kumpala udi ne bua kudienzeja bua kuikala ne tshibidilu tshia kubala Bible dituku dionso padiku mushindu. (Bienzedi 17:11) Pamu’apa kuena ne mushindu wa kuenza dîba dijima dituku dionso bua kubala Bible bu muvua muanetu Nasho Dori wenza to, kadi udi mua kulama ndambu wa dîba dituku dionso bua kubala Dîyi dia Nzambi. Bena Kristo ba bungi batu bajuka kumpala kua dîba mu dinda bua kuelangana meji pa mvese wa mu Bible. Eu mmushindu mulenga wa kutuadija dituku! Bakuabu batu basue kujikija dituku ne dibala dia Bible kumpala kua kulala. Banga pabu batu babala Bible dîba didibu bamone dikumbane. Tshidi ne mushinga ntshia kuikala kubala Bible pa tshibidilu. Pashishe, ulame minite ndambu ya kuelangana meji pa malu audi mubale. Tumonayi mpindieu bimue bilejilu bia bantu bakapeta masanka bua dibala ne dielangana meji pa Dîyi dia Nzambi.
Mufundi wa misambu wakananga Mikenji ya Nzambi
5, 6. Nansha mutudi pamu’apa katuyi bamanye dîna diende, ntshinyi tshitudi mua kumanya bua mufundi wa Musambu wa 119 patudi tubala ne tuelangana meji pa malu akafundaye?
5 Mufundi wa Musambu wa 119 uvua wanyisha Dîyi dia Nzambi bikole. Nnganyi wakafunda musambu eu? Bible kêna uleja muntu wakaufunda to. Kadi bilondeshile malu adimu, tudi tupeta amue mumvuija adi amutangila, ne tudi bamanye ne: uvua pende ne ntatu mu nsombelu wende. Bamue bantu bavuaye mumanyangane nabu ne bavua ne bua kuikala batendelela Yehowa kabavua banange mêyi a mu Bible bu yeye to. Kadi mufundi wa misambu kakalekela mmuenenu wabu umupangisha bua kuenza tshivua tshiakane nansha. (Musambu 119:23) Biwikala musombe anyi wenza mudimu ne muntu udi kayi unemeka mêyi a mu Bible, neumone se: wewe ne mufundi wa misambu nudi mu nsombelu wa muomumue.
6 Nansha muvuaye utshina Nzambi, mufundi wa misambu kavua udiangata bu muntu muakane to. Wakitaba muvuaye wenza bilema. (Musambu 119:5, 6, 67) Kadi kakalekela mpekatu umukokesha nansha. Wakela lukonko ne: ‘Nsongalume nealengeje bienzedi biende munyi?’ Yeye kuluandamuna ne: ‘Adimuke biende bu mudi dîyi diebe diamba.’ (Musambu 119:9) Pashishe, bua kuleja mudi Dîyi dia Nzambi ne bukole bua kusaka muntu ku dienza malu mimpe, mufundi wa misambu wakasakidila ne: ‘Ngakalama dîyi diebe mu mutshima wanyi, bua meme tshikuenzedi bibi.’ (Musambu 119:11) Bukole budi mua kutuambuluisha bua katufiki ku dienzela Nzambi mpekatu mbua dikema menemene!
7. Bua tshinyi nangananga bansonga badi ne bua kujingulula mushinga wa kubala Bible dituku dionso?
7 Bansonga bena Kristo badi ne bua kukonkonona mêyi a mufundi wa misambu. Lelu bansonga bena Kristo badi mu mvita. Diabolo udi wenza muende muonso bua kunyanga batendeledi ba Yehowa batshidi bansonga. Tshipatshila tshia Satana ntshia kufikisha bena Kristo bansonga ku diditua mu bijingajinga bia mubidi ne ku dishipa mikenji ya Nzambi. Filme ne televizion bitu misangu mivule bileja malu adi Satana musue. Benji ba manaya bende lumu batubu baleja mu filme ne ku televizion batu bamueneka bikale bakoka bantu, ne batu babanange kudi bantu bavule; kabatu baleja tshiendenda tshia masandi bu bualu bubi to. Ndungenyi kayi lutubu bapesha bantu? Ndua se: ‘Ki mbibi bua bantu badi kabayi baselangane kuendabu masandi padibu banangangane to.’ Bia dibungama, tshidimu tshionso bansonga bena Kristo ba bungi batu balonda ngelelu wa meji eu. Bamue batu balenduka. Nenku kudi buenzeji budi bubatshintshimika! Kadi buenzeji abu mbupite bukole kakuyi mushindu unudi mua kubutantamena, nuenu bansonga, anyi? Tòo! Yehowa mmulongolole mushindu udi bansonga bena Kristo mua kutuila majinga mabi nkanana. Bansonga badi mua kukandamena tshia-mvita tshionso tshidi Diabolo mua kupatula pa ‘kudimuka mudi Dîyi dia Nzambi diamba, kunanga mêyi a Nzambi mu mutshima wabu.’ Mmutantshi bule kayi uutu ushala bua kubala Bible pa tshibidilu ne kuelanganapu meji?
8. Mmunyi mudi bilejilu bidibu baleje mu tshikoso etshi bikuambuluisha bua kukolesha dianyisha diebe bua Mikenji ya Mose?
8 Mufundi wa Musambu wa 119 wakamba ne: “Mona mundi munange mikenji yebe!” (Musambu 119:97) Mmikenji kayi ivuaye wamba? Uvua wamba bua Mikenji ya Mose ne mêyi makuabu avua Yehowa mumanyishe. Padibu belamu dîsu bua musangu wa kumpala, bamue bantu batu mua kubenga kukonkonona Mikenji eyi bamba mukadiyi ya kale ne badiebeja mudi muntu mua kuyinanga. Kadi, patudi tuelangana meji pa bitupa bishilangane bia Mikenji ya Mose, bu muakenza mufundi wa misambu, tudi tujingulula meji adi mu Mikenji ayi. Pa kumbusha bitupa bivule bia malu a tshiprofete a mu Mikenji, mudi kabidi mikandu idi yakula bua mankenda ne ndilu, yakambuluisha bantu bua kuikala ne bukole bua mubidi ne kuepuka bukoya. (Lewitiki 7:23, 24, 26; 11:2-8) Mikenji ivua ikankamija bantu bua kuikala bamba bulelela mu malu a bungenda, ne ivua ilomba bena Isalele bua kuikala ne luse kudi batendeledi nabu bavua mu dikenga. (Ekesode 22:26, 27; 23:6; Lewitiki 19:35, 36; Dutelonome 24:17-21) Kabavua ne bua kukosa bilumbu ne kansungasunga to. (Dutelonome 16:19; 19:15) Pavua mufundi wa Musambu wa 119 wenda umanya malu a bungi a mu nsombelu, wakamona muvua malu apita bimpe bua bantu bavua batumikila Mikenji ya Nzambi, ne dinanga divuaye nadi bua bualu buayi divua dienda dikola. Ke mudibi kabidi lelu’eu. Padi bena Kristo batumikila mêyi a mu Bible, dinanga ne dianyisha diabu bua Dîyi dia Nzambi didi padi dikola.
Muana wa mfumu mushilangane ne bakuabu bua dikima diende
9. Mmunyi muvua Mukalenge Hezikiya wangata Dîyi dia Nzambi?
9 Malu adi mu Musambu wa 119 adi apetangana bimpe ne bitudi bamanye bua Hezikiya, muana wa mfumu patshivuaye mupuekele. Bamue balongi ba malu a Bible badi bamba ne: Hezikiya ke wakafunda musambu eu. Nansha mudi bualu ebu kabuyi mua kuikala bulelela, tudi bamanye ne: Hezikiya uvua unemeka Dîyi dia Nzambi bikole. Ku nsombelu wende, wakaleja ne: uvua utumikila ne muoyo mujima mêyi adi mu Musambu 119:97. Bible udi wamba bua Hezikiya ne: ‘Yeye wakalamata Yehowa; kakasesuka mu njila wende, kadi wakatumikila mikenji yende yakambila Yehowa Mose.’—2 Bakelenge 18:6.
10. Mmunyi mudi tshilejilu tshia Hezikiya tshikankamija bena Kristo badibu bakoleshe kudi baledi badi kabayi batshina Nzambi?
10 Bilondeshile malu onso adibu balonda, Hezikiya kavua mukolele mu dîku dia bantu bavua batshina Nzambi nansha. Tatuende, Mukalenge Ahaza, uvua mutendeledi wa mpingu ne kavua ne lulamatu to. Wakelesha muanende wa balume ne muoyo mu kapia—muanabu ne Hezikiya wa difu dimue—bua kulambula nzambi wa dishima! (2 Bakelenge 16:3) Nansha muvuaku tshilejilu etshi tshibi, Hezikiya ‘wakalengeja bienzedi biende’ pa kumanya Dîyi dia Nzambi.—2 Kulondolola 29:2.
11. Anu bu muakamona Hezikiya, mmunyi muakapita malu bua tatuende mubule lulamatu?
11 Pakakola Hezikiya, wakadimuena muvua tatuende mutendeledi wa mpingu ulombola malu a Mbulamatadi wa ditunga diabu. Baluishi bakajingila Yuda. Kuvua Lesinyi mukalenge wa Sulia, wakalua ne Mukalenge Peka wa Isalele bua kujingila Yelushalema. (2 Bakelenge 16:5, 6) Kuvua bena Edome ne bena Peleshete, bakela Yuda mvita ne kukuatabu bimue bimenga. (2 Kulondolola 28:16-19) Ntshinyi tshiakenza Ahaza bua nsombelu eyi mikole? Pamutu pa kunyemena kudi Yehowa bua kumupeshaye bukole bua kutshimuna bena Sulia, Ahaza wakaya kudi mukalenge wa bena Ashû, kumukosaye mishiku ne ngolo ne argent ivuaye nayi, pamue ne ivuaye muangate mu tshibutshilu tshia mu ntempelo. Kadi bualu ebu kabuakapesha Yuda ditalala dia mutantshi mule nansha.—2 Bakelenge 16:6, 8.
12. Ntshinyi tshivua Hezikiya ne bua kuikala wenza bua kubenga kuenza bilema bia buena bia tatuende?
12 Ndekelu wa bionso Ahaza wakafua ne Hezikiya wakalua mukalenge pavuaye ne bidimu 25. (2 Kulondolola 29:1) Kadi nansha mutshivuaye mupuekele, kabiakamupangisha bua kulua mukalenge muimpe. Pamutu pa kuidikija tshikadilu tshia tatuende, muntu mupange lulamatu, wakalamata Mikenji ya Yehowa. Mu Mikenji eyi muvua dîyi dia pa buadi bua bakalenge ne: ‘Pashikama [mukalenge] mu nkuasa wende wa bukalenge, yeye neadifundile mukanda wa mikenji idi mifunda mu mukanda au udi mu bianza bia bakuidi ba mu bena Lewi; yeye neashale ne mukanda eu, neaubale matuku ende onso; nunku yeye neamanye mua kutshina Yehowa, Nzambi wende, ne mua kutumikila mêyi onso ne mikenji yonso bidi bifundamu, bua kubienza.’ (Dutelonome 17:18, 19) Bua dibala Dîyi dia Nzambi dituku dionso, Hezikiya wakalonga mua kutshina Yehowa ne mua kubenga kuenza bilema bia buena bia tatuende uvua kayi utshina Nzambi.
13. Mmunyi mudi muena Kristo mua kujadika ne: mu ngumvuilu wa mu nyuma, bualu buonso budiye wenza nebutute diakalengele?
13 Ki ng’anu bakalenge ba Isalele nkayabu bavuabu bakankamije bua kuikala ne meji matuma misangu yonso ku Dîyi dia Nzambi, kadi bena Isalele bonso bavua batshina Nzambi bavua ne bua kuenza bia muomumue. Musambu wa kumpala udi wakula bua muntu udi ne diakalenga dia bushuwa, wamba ne: ‘Disanka diende didi mu mikenji ya Yehowa, ne mu mikenji yende mudiye welangana meji munya ne butuku.’ (Musambu 1:1, 2) Bua muntu wa nunku, mufundi wa misambu udi wamba ne: “Malu onso adiye wenza adi atuta diakalengele.” (Musambu 1:3) Kadi bua muntu udi kayi witabuja Yehowa Nzambi, Bible udi wamba ne: ‘Mmuntu wa mitshima ibidi udi utatakana mu njila yende yonso.’ (Yakobo 1:8) Tuetu bonso tutu basue kuikala ne disanka ne diakalengele. Dibala Bible pa tshibidilu ne muoyo mujima didi mua kutuambuluisha bua kupeta disanka edi.
Dîyi dia Nzambi diakakuatshisha Yezu
14. Mmunyi muvua Yezu muleje dinanga bua Dîyi dia Nzambi?
14 Umue musangu, baledi ba Yezu bakamusangana musombe munkatshi mua balongeshi ba mu ntempelo mu Yelushalema. Bamanyi ba Mikenji ya Nzambi aba ‘bakakema bualu bua lungenyi luende ne bualu bua mêyi akabandamunaye’! (Luka 2:46, 47) Muanda eu wakenzeka pavua Yezu ne bidimu 12. Bushuwa, nansha ku buana buende, Yezu uvua munange Dîyi dia Nzambi bikole. Kunyima, Yezu wakatela Mifundu bua kuipata Diabolo, wakamba ne: ‘Muntu kikadi biende ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, ikale biende nawu bualu bua mêyi onso adi alopoka mukana mua Nzambi.’ (Matayo 4:3-10) Katupa kîpi kunyima, Yezu wakayisha ne Mifundu mu musoko wabu wa Nazaleta.—Luka 4:16-21.
15. Mmunyi muvua Yezu mushiye tshilejilu pavuaye uyisha bakuabu?
15 Misangu ne misangu Yezu uvua utela mvese ya mu Dîyi dia Nzambi bua kujadika malongesha ende. ‘Diyisha diende diakakemesha’ bantu bavua bamuteleja. (Matayo 7:28) Abi kabiena bitukemesha to, bualu malongesha a Yezu avua a kudi Yehowa Nzambi nkayende! Yezu wakamba ne: ‘Diyisha dianyi ki ndianyi, ndia udi muntume. Wadiambila udi ukeba butumbi buende; kadi wakeba butumbi bua wakumutuma udi biende muntu mulelela, kêna ne bualu bubi munda.’—Yone 7:16, 18.
16. Mmu bualabale kayi muvua Yezu muleje dinanga bua Dîyi dia Nzambi?
16 Bishilangane ne mufundi wa Musambu wa 119, Yezu kavua ne “bualu bubi munda.” Muana wa Nzambi kavua ne mpekatu nansha; ne ‘wakadipuekesha ne kulua mutumikidi too ne ku lufu.’ (Filipoi 2:8; Ebelu 7:26) Nansha muvuaye muntu mupuangane, Yezu wakalonga ne wakatumikila Mikenji ya Nzambi. Ebu mbualu bua mushinga buakamuambuluisha bua kulama muoyo-mutoke. Pavua mupostolo Petelo mutule muele bua kusungila Yezu, Yezu wakamutandisha e kumuebejaye ne: ‘Udi welangana meji ne: Meme tshiena mumanye mua kulomba Tatu wanyi, yeye ampe banjelu batambe binunu makumi muanda-mutekete ne bibidi anyi? Mêyi a mu Mukanda wa Nzambi [adi amba] ne: bualu ebu nebulue, apu neajike bishi?’ (Matayo 26:53, 54) Bushuwa, dikumbana dia Mifundu divua ne mushinga wa bungi ku mêsu kua Yezu kupita diepuka lufu lua tshikisu luakamupuekeshisha milongo. Ndinanga kayipu adi bua Dîyi dia Nzambi!
Bidikiji bakuabu ba Kristo
17. Mmunyi muvua Dîyi dia Nzambi ne mushinga kudi mupostolo Paulo?
17 Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo nende ne: ‘Nuikale bidikiji banyi, bu mundi meme kabidi muidikiji wa Kristo.’ (1 Kolinto 11:1) Anu bu Mfumuende Yezu, Paulo uvua munange Mifundu bikole. Wakamba ne: ‘Ndi nsanka munda muanyi bua mikenji ya Nzambi.’ (Lomo 7:22) Misangu ya bungi Paulo uvua utela mvese ya mu Dîyi dia Nzambi. (Bienzedi 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Pavuaye ufila mibelu ya ndekelu kudi Timote, muenzejanganyi nende wa mudimu uvuaye munange, Paulo wakaleja muaba wa mushinga udi Dîyi dia Nzambi ne bua kuikala nawu mu nsombelu wa dituku dionso wa “muntu wa Nzambi.”—2 Timote 3:15-17.
18. Tela tshilejilu tshia mu bikondo bietu ebi tshia muntu uvua unemeka Dîyi dia Nzambi.
18 Basadidi bavule ba Yehowa ba lulamatu ba mu bikondo bietu ebi mbidikije pabu dinanga divua nadi Yezu bua Dîyi dia Nzambi. Ku ntuadijilu kua tshikondo tshietu etshi, nsongalume kampanda wakapeta Bible uvua mulunda wende mumupeshe. Wakumvuija tshivua dipa edi dia mushinga mukole dimuenzele ne mêyi aa: “Ngakapangadija bua kuikala mbala tshitupa tshia Bible dituku dionso.” Nsongalume au uvua Frederick Franz, ne dinanga divuaye nadi bua Bible diakamufikisha ku dienzela Yehowa mudimu muimpe bidimu bia bungi. Batu bamuvuluka ne disanka bua muvuaye mumanye mua kutela mêyi a mu nshapita mijima ya mu Bible ku muoyo.
19. Mmunyi mutu bamue balongolola dibala dia Bible dia ku lumingu bua Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi?
19 Bantemu ba Yehowa batu batamba kukankamijangana bua kubala Bible pa tshibidilu. Lumingu luonso, patubu balongolola Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi, tshimue tshia ku bisangilu biabu bia bena Kristo, batu babala nshapita mivule ya mu Bible. Mu tshisangilu etshi batu bumvuija malu manene a mu tshitupa tshia Bible tshidibu balongolole bua kubala. Bamue Bantemu batu bamona bibasankisha bua kukosolola dibala dia Bible dia ku lumingu mu bitupa bikese muanda-mutekete ne batu babala tshitupa tshimue dituku dionso. Padibu babala, badi belangana meji pa malu adibu babala. Padiku mushindu, badi bakeba mumvuija makuabu mu mikanda idi mishindamene pa Bible.
20. Ntshinyi tshidi tshikengedibua bua kupeta dîba dia kubala Bible pa tshibidilu?
20 Pamu’apa bidi bikulomba bua ‘kudisumbila tshikondo’ ku malu makuabu bua kumona mua kubala Bible pa tshibidilu. (Efeso 5:16) Kadi, masanka awapeta neapite kule ne kule madikolela onso audi muenze. Paudi upeta tshibidilu tshia kubala Bible dituku dionso, dinanga diudi nadi bua Dîyi dia Nzambi didi dikola. Kuakuenza mutantshi mule kuyi mudiumvue musakibue bua kuamba bu muakamba mufundi wa misambu ne: ‘Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo.’ (Musambu 119:97) Anu mualeja tshiena-bualu tshialua, kuikala ne dinanga dia mushindu’eu nekufile masanka a bungi mpindieu ne mu matuku atshilualua.
Udi muvuluke anyi?
◻ Mmunyi muvua mufundi wa Musambu wa 119 muleje dinanga dia bungi bua Dîyi dia Nzambi?
◻ Mmalongesha kayi atudi mua kulongela ku tshilejilu tshia Yezu ne tshia Paulo?
◻ Mmunyi mutudi tuetu bine mua kukolesha dinanga bua Dîyi dia Nzambi?
[Bimfuanyi mu dibeji 10]
Bakalenge ba lulamatu bavua ne bua kubala Dîyi dia Nzambi pa tshibidilu. Ke muutu wenza anyi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 12]
Nansha pavuaye muana, Yezu uvua munange Dîyi dia Nzambi