TSHIENA-BUALU TSHIA KULONGA 45
MUSAMBU WA 111 Malu atudi ne bua kusankila
Ikala anu ne disanka paudi ulama bakuabu
“Bantu badi bakuna mamiinu ne binsonji nebanowe ne lubila lua disanka.”—MIS. 126:5.
LUNGENYI LUNENE
Netumone imue mibelu idi mua kukuambuluisha bua kuikala anu ne disanka nansha wewe mupete ntatu paudi ulama bena mu dîku dienu bakadi bakulakaje anyi badi basama.
1-2. Biwikala ulama muena mu dîku dienu ukadi mukulakaje anyi udi usama, mmunyi mudi Yehowa umvua bua bualu buebe? (Nsumuinu 19:17) (Tangila kabidi bimfuanyi.)
MUANETU wa balume kampanda wa mu Corée, diende Jin-yeol, udi wamba ne: “Meme ne mukajanyi tukadi ne bidimu bipite pa 32 mu dibaka dietu. Mu bidimu bitanu bishale ebi, mvua anu mumulame bualu udi ne disama dikole dia Parkinson ditu ditekesha mubidi wa muntu, kayi ne mushindu wa kuenda. Ndi mumunange bikole ne musue kumutabalela. Butuku buonso ebu, utu ne buende bulalu butuye uladila. Ntu ndala ku luseke luende mumukuate ku tshianza.”
2 Udi ne muntu uudi ulama, bu mudi muledi webe, muanebe, anyi mulunda webe anyi? Biwikala nende, tudi tuele meji ne: udi ne disanka bua muudi umuambuluisha, ne bidi bileja ne: udi munange Yehowa. (1 Tim. 5:4, 8; Yak. 1:27) Nansha nanku, udi utuilangana ne ntatu idi bakuabu kabayi batamba kumona to. Kudi misangu iudi mene mua kuela meji ne: kakuena muntu udi umona dikenga diebe to. Bantu badi mua kukumona ufukisha mimuemue, kadi kabayi bamanye ne: paudi pa nkayebe udi upuekesha bisonji to. (Mis. 6:6) Nansha mudi bakuabu kabayi bamanye ne: udi ukenga, Yehowa yeye mmumanye. (Fuanyikija ne Ekesode 3:7) Yehowa udi umona binsonji biebe ne malu audi mudipangishe. (Mis. 56:8; 126:5) Mmumone bionso biudi wenza bua kuambuluisha uudi ulama au. Udi udimona mubuele dibanza dia kukufuta bua bionso biudi wenza abi.—Bala Nsumuinu 19:17.
Udi ulama muntu udi usama anyi ukadi mukulakaje anyi? (Tangila tshikoso 2)
3. Nntatu kayi ivua Abalahama ne Sala nayi pavuabu balama Tela?
3 Mu Bible mudi bilejilu bia bungi bia bantu balume ne bantu bakaji bavua balama bakulakaje anyi bantu bavua basama. Tuangate tshilejilu tshia Abalahama ne Sala. Pavuabu bumbuke mu tshimenga tshia Ula, Tela (tatuende wa Abalahama) ukavua ne bidimu bitue ku 200. Wakasa nabu luendu nansha mukavuaye mukulakaje. Bakenza luendu lua kilometre mitue ku 960 bua kufika ku Halana. (Gen. 11:31, 32) Kakuyi mpata, Abalahama ne Sala bavua banange Tela bikole, kadi elabi meji muvuabu mua kuikala bakupe banyake bua kumutabalela mu luendu alu. Bavua mua kuikala benza luendu alu babande pa mpunda anyi pa tumelu, kadi kabivua bipepele bua Tela kubandapu to. Bu muvua Abalahama ne Sala bamuambuluisha, pamuapa kuvua misangu ivuabi bibatshiokesha bikole. Nansha nanku, Yehowa uvua ubapesha bukole buvuabu nabu dijinga. Yehowa neakukuatshishe ne neakupeshe pebe bukole.—Mis. 55:22.
4. Ntshinyi tshituamona mu tshiena-bualu etshi?
4 Wewe anu ne disanka, kuakutshioka bua kuenza mudimu wa kulama bakuabu to. (Nsu. 15:13) Muntu wa disanka utu anu nadi nansha mu ntatu. (Yak. 1:2, 3) Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua wikala anu ne disanka? Bumue bualu bua kuenza nkusambila Yehowa, umulomba bua akuambuluishe upete disanka. Mu tshiena-bualu etshi, netumone malu makuabu audi mua kuenza bua kuikala anu ne disanka. Netumone kabidi tshidi bakuabu mua kuenza bua kukuambuluisha. Tuanjayi kumona mudibi ne mushinga bua wewe kuikala anu ne disanka, ne malu adi mua kukupangisha bua kuikala nadi.
MUDI MUDIMU WA DILAMA BAKUABU MUA KUKUJIMIJILA DISANKA
5. Bua tshinyi udi ne bua kuikala anu ne disanka paudi ulama bakuabu?
5 Wewe mujimije disanka paudi ulama bakuabu, bidi mua kukutshiokesha mu lungenyi bipepele. (Nsu. 24:10) Dîba adi, kuakubambuluisha kabidi mudibi bikengela bu muuvua musue to. Mmalu kayi adi mua kukujimijila disanka?
6. Mmalu kayi adi mua kukutshiokesha bikole paudi ulama bakuabu?
6 Kudiumvua mutshioke bikole. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Leah, udi wamba ne: “Nansha malu owu mende bimpe munda mua dituku, misangu ya bungi dilolo ntu ngumvua anu malu mantonde, tshiyi kabidi ne makanda a kuenza mudimu nansha a kuandamuna ku mesaje to.” Bakuabu batu bakeba dîba dia kuikisha anyi dia kulala, kadi bibakolela bua kudipeta. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Inés, udi wamba ne: “Tshitu nangananga mpeta dîba dia kulala to. Butuku buonso, panyima pa mêba abidi, ntu njuka bua kutabalela mamuanyi muenu. Meme ne bayanyi tudi benze bidimu bia bungi katuyi benze luendu, baye muaba kampanda bua kuikisha to.” Bamue bana betu batu babenga bua kupitshisha dîba pamue ne bena Kristo nabu anyi bua kuenza malu kampanda mu mudimu wa Yehowa anu bualu badi badimona ne mudimu wa kulama bakuabu. Ke bualu kayi badi mua kudiumvua nkaya ne bumvua bibi bua mudibu badimona anu bu bela mu nsanji.
7. Bua tshinyi bamue bana betu batu balama bakuabu batu badipisha anyi bumvua bibi?
7 Kudipisha anyi kudiumvua bibi. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Jessica, udi wamba ne: “Misangu ya bungi ntu mmona ne: tshitu ngenza malu a bungi bua kuambuluisha tatu to. Ntu ndipisha bua muntu nganji kuangata dîba bua kuikisha.” Bamue badi mua kumvua bibi bua mudibu kabayi benza malu a bungi bua kuambuluisha badibu balama. Kudi misangu idibu mua kuela meji a kuimanyika diambuluisha bantu badibu balama abu pamuapa bualu mbatshioke anyi mbabambe dîyi dibi peshi babenzele bualu bubi. Bionso ebi bidi mua kubabungamija bikole. (Yak. 3:2) Banga pabu badi mua kumvua bibi padibu bamona disama dia muntu udibu banange dienda anu dimunemenena. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Barbara, udi wamba ne: “Bidi bintonda bikole bua mundi mmona disama dia mulunda wanyi diende anu dimunemenena dituku dionso.”
8. Mmunyi muvua bamue bumvua bua muvua bantu bakuabu babele tuasakidila bua diambuluisha diabu?
8 Kuela meji ne: bakuabu kabena banyisha biudi wenza. Muntu udi mua kufika ku diela meji nanku bualu bakuabu kabena bamuela tuasakidila anyi kalumbandi bua mudimu mukole udiye wenza ne bua mudiye mudipangishe amue malu. Nunku kumuambila mêyi makese a dianyisha kudi mua kumukankamija. (1 Tes. 5:18) Muanetu wa bakaji kampanda, diende Melissa, udi wamba ne: “Imue misangu ntu mpuekesha binsonji bua muntu ndiumvua mutshioke anyi mutekeshibue mu mikolo. Kadi patu muntu undi ndama ungambila ne: ‘Tuasakidila bua bionso biudi ugenzela,’ ntu ngumvua disanka dia bungi be! Mêyi au atu ampetesha bukole bua kutungunuka ne kumuambuluisha.” Muanetu mukuabu, diende Ahmadu, ne mukajende badi balama muana wa bakaji kampanda udi usama. Muana au ngua muanabu ne mukajende. Udi umvuija mutuye umvua patu muana au ubela tuasakidila, wamba ne: “Pamuapa ki mmumanye mututu tudienzeja bua kumutabalela to. Kadi tutu tumvua disanka dia bungi patuye utuela tuasakidila anyi utuambila ne: mmutunange, peshi patuye utufundila, wamba ne: ‘Ndi mununange.’”
TSHIUDI MUA KUENZA BUA WIKALE ANU NE DISANKA
9. Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua kuleja ne: udi ne bupuekele paudi ulama bakuabu?
9 Ikala ne bupuekele. (Nsu. 11:2) Kakuena muntu udi mua kuenza malu onso adiye musue kuenza to. Nunku udi ne bua kudielela mikalu bua biudi mua kuenza anyi kubenga kuenza. Imue misangu udi mua kubenga bidi bakuabu basue bua wenze. Wewe wenza nanku, kumvu bibi to, bidi bileja ne: udi ne bupuekele. Bakuabu bobu bakulomba bua kukuambuluisha, itaba ne disanka dionso. Muanetu wa balume kampanda, diende Jay, udi wamba ne: “Dituku dionso edi, tutu tuenza malu atudi tukokesha bua kuenza bilondeshile dîba ne makanda bitudi nabi.”
10. Bua tshinyi mbimpe bana betu badi balama bakuabu bikale ne busunguluji? (Nsumuinu 19:11)
10 Ikala ne busunguluji. (Bala Nsumuinu 19:11.) Busunguluji nebukuambuluishe bua kushala mutukije padi muntu uudi ulama ukuamba dîyi dibi anyi ukuenzela bualu bubi. Muntu udi ne busunguluji udi udienzeja bua kumanya tshidi tshisaka muntu bua kuenza malu mu mushindu kampanda. Tumanye ne: disama dikole didi anu mua kufikisha muntu ku dienza bualu budiye kayi mua kuenza padiye bimpe to. (Muam. 7:7) Tshilejilu, muntu muena malu mimpe udi mua kulua muena tulumbulumbu. Udi mua kutuadija kudiabakena anyi kulua muena biji. Wewe ulama muntu udi ne disama dikole, kumanya malu a disama diende adi, kudi mua kukuambuluisha. Dîba adi neumone ne: disama diende adi ke didi dimusaka bua kuenza bidiye wenza abi, kena ubienza ku bukole to.—Nsu. 14:29.
11. Mmalu kayi a mushinga adi muntu udi ulama bakuabu ne bua kuenza dituku dionso? (Misambu 132:4, 5)
11 Ikala ne dîba dia kukolesha bulunda buebe ne Yehowa. Imue misangu, bidi mua kukulomba bua ukepeshe dîba diudi upitshisha ku amue malu bua upete dia kuenza “malu adi ne mushinga wa bungi.” (Filip. 1:10) Bumue bua ku malu a mushinga au nkukolesha bulunda buebe ne Yehowa. Nansha muvua mukalenge Davidi ne bia bungi bia kuenza, uvua uteka ntendelelu wa Yehowa pa muaba wa kumpala. (Bala Misambu 132:4, 5.) Bia muomumue, nansha wewe ne bia bungi bia kuenza, mbimpe wikale ne tshibidilu tshia kubala Bible dituku dionso ne tshia kusambila. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Elisha, udi wamba ne: “Bu muntu nsambila ne ngelangana meji a mêyi a busambi adi mu mukanda wa Misambu, bitu bingambuluisha bua kuikala anu ne disanka. Disambila ke buanyi buanga. Ntu nsambila Yehowa misangu ya bungi munda mua dituku bua angambuluishe ngikale mutukije.”
12. Bua tshinyi mbimpe bua muntu udi ulama bakuabu ikale ne dîba dia kutabalela makanda ende a mubidi?
12 Ikala ne dîba dia kutabalela makanda ebe a mubidi. Bu muudi ulama bakuabu, bidi mua kukukolela bua kupeta dîba dia bungi dia kusumba biakudia bidi bidiisha mubidi ne dia kubilamba. Kadi bua wewe kuikala ne makanda a mubidi mimpe, mbimpe wikale udia biakudia bidi bidiisha mubidi ne wibidija mubidi pa tshibidilu. (Ef. 5:15, 16) Ikala kabidi ulala bikole. (Muam. 4:6) Bamanyi bapiluke badi baleja ne: kulala kudi kumbusha bintu mu buongo bidi mua kubunyanga. Tshiena-bualu kampanda tshia malu a manga tshiakamba ne: muntu yeye ulala bikole, kakuikala umvua malu mamutonde dîba dionso to, kadi neikale mutukije mu nsombelu mikole. Mbimpe wikale kabidi ne dîba dia kuenza malu kampanda bua kudiolola. (Muam. 8:15) Muanetu wa bakaji kampanda mmumvuije tshidi tshimuambuluisha bua kuikala anu ne disanka, wamba ne: “Padi kuulu kuimpe, ntu mpatuka pambelu, nsomba pa kamunya. Ntu mulongolole bua meme ne mulunda wanyi tuikale tuenza bualu kampanda budi butusankisha nansha musangu umue ku ngondo.”
13. Bua tshinyi bimpe wikale useka? (Nsumuinu 17:22)
13 Ikala useka. (Bala Nsumuinu 17:22; Muam. 3:1, 4) Kuseka kudi kukuambuluisha bua wikale ne makanda a mubidi mimpe. Paudi ulama muntu, misangu ya bungi malu kaatu enda anu muuvua mutekemene to. Kadi wewe useka bua bualu abu, kabiakutamba kukutonda to. Wewe useka ne muntu uudi ulama, bulunda buenu nebushême.
14. Mmunyi mudi kuyukila ne mulunda webe wa pa muoyo mua kukuambuluisha?
14 Yukila ne mulunda webe wa pa muoyo. Nansha wewe udienzeja bua kuikala anu ne disanka paudi ulama bakuabu, kudi misangu iudi mua kumvua malu makutonde. Dîba dia buena adi mbimpe uakuatshile mulunda webe wa pa muoyo bualu kakukubipisha bua tshiwamba to. (Nsu. 17:17) Kadi neakuteleje ne neakukankamije. Pamuapa ke tshionso tshiwikala natshi dijinga dîba adi bua kupetulula disanka.—Nsu. 12:25.
15. Mmunyi mudi kuakula bua Mparadizu kukupetesha disanka dia bungi?
15 Ela meji bua malu anuenza pamue mu Mparadizu. Manya ne: mudimu webe wa dilama bakuabu au ki ngua kashidi to. Yehowa kavua mufuke bantu bua bikale bawenza to. (2 Kol. 4:16-18) “Muoyo wa bushuwa” ukadi mu mpata. (1 Tim. 6:19) Wewe uyukila ne uudi ulama au bua malu anuenza mu Mparadizu, pamuapa nebikuambuluishe bua kuikala ne disanka dia bungi. (Yesh. 33:24; 65:21) Muanetu wa bakaji kampanda, diende Heather, udi wamba ne: “Ntu ngambila bantu bandi ndama ne: mu matuku makese emu, netutele nabu bilamba pamue, netunyeme nabu kalubilu pamue, ne netuendeshe nabu makalu pamue. Netuenzele bawetu babishibua ku lufu mampa ne netubalambile biakudia. Pantu njikija kubambila nanku, tutu tuela Yehowa tuasakidila bua ditekemena ditudi nadi adi.”
MUTUDI MUA KUBAMBULUISHA
16. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kuambuluisha muena mu tshisumbu udi ulama bakuabu? (Tangila kabidi tshimfuanyi.)
16 Ambuluisha muena Kristo udi ulama bakuabu bua apete dîba dia kuditabalela. Bena mu tshisumbu badi mua kukulomba bua balue kusomba mêba makuabu ne muntu uudi ulama. Abi nebikuambuluishe bua upete dîba dia kuikisha ne dia kuenza malu ebe makuabu. (Gal. 6:2) Bamue bamanyishi mbenze programe wa kuikala kuenza nanku lumingu luonso. Muanetu wa bakaji kampanda, diende Natalya, udi wamba ne: “Muanetu wa balume kampanda wa mu tshisumbu tshietu utu ulua kumbelu musangu umue anyi ibidi ku lumingu bua kupitshisha dîba ne bayanyi. Batu bayisha pamue, bayukila, bamona ne filme. Bitu bisankisha bayanyi bikole ne bimpetesha dîba dia kuenza malu anyi makuabu, bu mudi kuya kuendakana.” Imue misangu udi mene mua kuya butuku bua kulama muntu udi muena Kristo nebe ulama bua apetaku pende dîba dia kubakula tulu.
Mmunyi mutudi mua kuambuluisha bena mu tshisumbu tshietu badi balama balela babu badi basama anyi bakadi bakulakaje? (Tangila tshikoso 16)a
17. Mmunyi mutudi mua kuambuluisha bana betu badi balama bakuabu patudi mu bisangilu?
17 Ambuluisha bana betu badi balama bakuabu patudi mu bisangilu. Patudi mu bisangilu bia tshisumbu, mu mpuilu wa tshijengu ne mu mpungilu wa rejon, bamue bana betu badi balama bakuabu badi mua kupanga kulonda ndongamu yonso bimpe bualu badi badifila bua kutabalela mulela wabu udi usama anyi ukadi mukulakaje. Bena mu tshisumbu badi mua kubalomba bua kusomba ne mulela wabu au bua kulonda nende ndongamu yonso mujima anyi tshitupa tshiende. Bikala mulela wabu au kayi ne mushindu wa kufika mu bisangilu, nudi mua kubalomba bua nuye kumbelu kudiye aku bua nulondelaku nende bisangilu ku tshiamu bua baye bobu mu bisangilu.
18. Ntshinyi tshikuabu tshitudi mua kuenza bua kuambuluisha bana betu badi balama bakuabu?
18 Bela kalumbandi ne sambila bua bualu buabu. Mbimpe bakulu bikale babakankamija. (Nsu. 27:23) Mbimpe tuetu bonso tuikale tubambila ne: tudi babanange ne tudi tubangata ne mushinga wa bungi bua bidibu benza. Tuikalayi kabidi tulomba Yehowa bua atungunuke ne kubakolesha ne kubambuluisha bua bikale anu ne disanka diabu.—2 Kol. 1:11.
19. Ntshinyi tshitudi ne bua kushala bindile ne muoyo kuulu kuulu?
19 Yehowa ukadi pa kukupula binsonji ku mêsu kua bantu bonso. Masama ne lufu nebiye kuabu. (Buak. 21:3, 4) “Mulema neatumpike bu ngulungu.” (Yesh. 35:5, 6) Ntatu ya bukulakaje ne ya dilama wetu udi usama neyikale munkatshi mua ‘malu a kale ikale kaayi mua kukuvuila kabidi mu lungenyi’ to. (Yesh. 65:17) Kadi pa kuamba malu aa akumbane, tudi batuishibue ne: Yehowa udi utungunuka ne kukuambuluisha lelu eu. Wewe mutungunuke ne kumulomba bua akupeshe bukole, neakuambuluishe bua ‘unanukile tshishiki ne lutulu ne disanka.’—Kolos. 1:11.
MUSAMBU WA 155 Disanka dietu tshiendelele
a DIUMVUIJA DIA TSHIMFUANYI: Bana betu babidi ba bakaji batshidi bansonga baye kukumbula muanetu wa bakaji ukadi mukulakaje bua muanetu udi umulama apetaku mushindu wa kuanji kupatukaku pende bua kuendakana.