Diambuluisha dîku dietu dia bena kuitabuja mu Bosnie
BANTEMU BA YEHOWA kabatu badibuejakaja mu bilumbu bia malu a tshididi nansha. (Yone 17:16) Kadi, pa kulonda mubelu wa Paulo wa kuenzela buonso bimpe “nangananga bana betu bena kuitabuja,” mbadiakaje bua kuambuluisha bena nkristo nabo badi mu miaba idi mvita mibudika. (Galatia 6:10, Muanda Mulenga Lelu) Pakasemena muvu wa hiver wa 1993-94, Bantemu bavua bafumina ku Autriche ne ku Croatie bakateka mioyo yabo mu njiwu bua kuambuluisha dîku diabo dia bena kuitabuja mu Bosnie. Tshidi tshilonda etshi nluapolo luabo.
Biangatshile ku Luabanya too ne ku Kasuamansense 1993, kakuvua mushindu wa kutuma bintu bia diambuluisha nabi ku Bosnie. Kadi, ku ntuadijilu kua Kasuamansense, bamfumu bakamanyisha ne: kudi mua kuikala mushindu wa kuambula bintu. Eu uvua kabidi mua kuikala mudimu wa njiwu, bualu kuvua mvita ya katshi ku dînu miaba yonso pankatshi pa biluilu bia bena Bosnie.
Kadi, mu Diibidi dia 26 Kasuamansense 1993, tuminyo tuetu tuakumbuka ku Vienne tuambula tone 16 ya biakudia ne nkunyi ya dilamba nayi bua bena kuitabuja netu bena nkristo ku Bosnie. Tuakavuala tumanyinu (makaron) tuetu tua mpuilu wa distrike bua didisunguluja.
Kunyima kua difika ku mukalu wa Croatie ne Bosnie, bakaya netu ku muaba uvua masalayi, kuakafukununabo tuminyo tuetu. Kabakanyisha dilomba dietu bua kupitshila mu teritware wa Serbie to. Tuvua ne dianyisha dia kupitshila anu mu Bosnie wa pankatshi—muaba uvua mvita itua ipela!
Madikolela a patupu?
Pavuabu batushindikija kudi bisumbu bia basalayi kumbukila ku muaba umue wa dikontolola too ne ku mukuabo, tuvua tumvua miadi mipandi ya matshi ya mikungulu ya tutumba tua mvita ne bingoma. Butuku, tuvua tupitshila mu mêtu bashindikija kudi tutumba tubidi tua mvita ne mashinyi a jeep. Tuminyo tuetu tuvua tupitshila biteketebitekete muaba muine wa diluila mvita! Bionso biakapita biakane too ne mu dinda pakakumibua bingoma kuulu kua mitu yetu ne tuvua ne bua kusokoma kunyima kua mukuna. Kunyima kua mutantshi muîpi, dikuma dia bingoma diakanji kulekela, ne tuakatungunuka ne luendu luetu.
Patuakafika ku kamponya kampanda, ofisié mulombodi wa masalayi wakatuebeja tshituvua ne tshituvua basue. “Mudimu wenu udi ne bua kupanga,” ke muakambaye kunyima kua tuetu bamane kumuambila tshipatshila tshietu. “Kanuena ne mushindu wa kupatuka pambelu pa kamponya to, nansha bua kuenda metre makese. Kudi nzala ya kavuambu mu ditunga yafikisha bantu ku dinubanda ne dinuiba bintu bienu.” Wakatubela bua kukudimuka ne kualukila.
Madikolela etu avua anu “ne bua kupanga anyi”? Bivua patupu bua kutekemena se: tuvua mua kupitshila miaba mipandulula kudi mvita ne mivuambula kudi nzala ne kutungunuka anu ne kulama bintu ne mioyo bietu anyi? Dipangadika dikole divua ne bua kuangatshibua. Tukavua bamane kumvua miadi ya bingoma ne ditayika dipatshishi dia matshi dia bombe. Bu mutuvua tupitshisha butuku pamue ne basalayi, tuvua mua kumona se: bavua badilongolole bua mvita. Bavua bavuale bivualu bia kujikila nabi ntenda ne bavua bambule bingoma bia bujitu. Nansha mulambi uvua pende muambule tshingoma panyima pende. Ne dîba adio tuetu tuvua bavuale nzumiji, tulavuanda, ne makaron! Bivua bia meji bua tuetu kutungunuka anyi?
Difika ku Travnik
Bivua bimueneka ne: ditekemena dietu dimuepele, divua kumvuangana ne tshisumbu tshivua tshiluangana mu mvita eyi. Dinda diakalonda tuakebeja nsongakaji kampanda né uvua mumanye muaba uvua tshitudilu tshia masalayi a tshisumbu atshi. “Ki nkule to,” ke muakambaye. “Munkatshi mua dîtu, nenusanganemu nzubu uvua kale lupitadi.” Tuvua ne buôwa bua kukuya. Basalayi bakakema se: tuvua tukimina kupatuka mu kamponya katuyi ne bingoma.
Lupitadi lua kale alu luvua lubumbula, kadi ofisié kampanda wa basalayi uvuaku. Wakanyisha bua kutuambuluisha, pa kutulomba bua kuanji kumanyisha ofisié wende mulombodi. Wakatuambula mu mashinyi ende a tshibalakata ne kunyemeshaye ne lubilu lukole tulonda muelelu wa muaba wa diluila mvita. Tuakimana ku nzubu kuvua ofisié mulombodi wa masalayi muanyishe bua kuyukidilangana netu mu tshibambalu tshia mîdima.
“Bufuku bushale tuvua basue kunukuma bingoma,” ke muakambaye. “Nudi basue tshinyi?”
“Tudi Bantemu ba Yehowa, ne tudi basue kutuadila bana betu bintu bia dibambuluisha nabi.”
Wakakema bikole—ne wakalengibua bikole ku muoyo—kukadi mbingu bungi kampanda tuminyo tua bintu bia diambuluisha nabi ki ntukimine bua kubuela mu Bosnie to. Kunyima kua ditukontolola menemene, bakatupesha dianyisha difunda. Bufuku bushale tuvua tuela meji ne: katuvua ne mushindu wa kutungunuka ne luendu luetu, ne mpindieu tuvua mua kutungunuka kakuyi dishindikijibua dia basalayi!
Tuvua tupitshila ne mashinyi mu mêtu, ne tusabuka miaba ya dikontolola mishilashilangane, ne imue misangu tuvua tulonda mielelu ya miaba ya diluila mvita. Nansha muvuaku njiwu, tuakafika biakane ku Travnik. Musalayi kampanda wakumvua lumu lua dilua dietu wakasa lubilu mutangile ku nzubu kansanga kuvua bana betu badisangishe. “Bena dienu badi munemu ne tuminyo!” ke muakelaye lubila. Udi mua kufuanyikija disanka diabo. Tuakabueja biakudia mu nzubu, tuakakula mêyi makese, kadi pashishe tuvua ne bua kutungunuka ne luendu. Ku mêsu kukavua kuenda kufika, ne luendu lua njiwu mikole lua kilometre 32 luvua kumpala kuetu.
Batangile ku Zenica
Mashinyi mashindikiji avua atulombola mu mêtu ne lubilu lukole. Bakuabo bavua bamba ne: katuvua mua kufika biakane ku Zenica to, kadi tuakakufika. Bivua bimueneka bu ne: mateketa avua makuate tshimenga atshi. Miendu kayivua itema ne kakuvua mashinyi mu njila to. Zenica uvua munyungulula kudi basalayi ku nseke yonso, kukebeshabi nzala ya kavuambu ne dipanga kutekemena.
Patuvua tunyemesha mashinyi mu njila, tuakamona bualu bua dikema—bana betu babidi ba bakaji bavua bafila bumanyishi! Bakatuambila ne: dituku dishale mu tshisangilu tshiabo, bakangata dipangadika dia se: bana betu ba balume bavua ne bua kuya mu mêtu bua kukeba biakudia, bualu bintu bivuabo balame biakajika. Tuakafika pa dîba diakanyine! Tuakapatula bintu mu kamue ka ku tuminyo pa dîba inayi wa mu dinda, dîba divua muntu nansha umue kayi mu njila.
Dituku diakalonda tuakaya kudi jenerale kampanda, wakakema bikole mutuvua bafike bimpe ku Zenica. Tuvua mpindieu tudiebeja bua diya dietu muaba uvua ulonda, ku Sarajevo.
“Kukadi ngondo bungi kampanda muntu nansha umue ki mmuidikije kukuya ne mashinyi to,” ke muakamba jenerale. Ndekelu wa bionso wakatupesha dianyisha bua kuyila mu mikuna. “Kadi ndi nnuambila ne: mbikole,” ke muakatudimuijaye. “Tshiena ne dishindika dia se: tuminyo tuenu tudi ne bukole budi mua kunufikisha bimpe kunudi nuya.”
Jenerale kavua unekesha to. Patuvua ku mutantshi wa kilometre 40 patupu ne Sarajevo, tuvua ne tshia bua kulonda njila mulemule wa kilometre 140 mu mêtu! Katuena mua kupua muoyo mutantshi wa kumbukila ku Zenica pa kupitshidila ku Sarajevo too ne ku Jablanica wakatuangata matuku asatu a munya ne abidi a bufuku pa kunyemesha misangu ya bungi ne lubilu lua kilometre itanu tshianana ku dîba. “Njila” uvua luponda luenza kudi tutumba tua mvita tuvua tupitshila anu kupitshilamu. Tuvua tuendesha mashinyi pa mabue ne bimpokompoko bikuate buôwa. Misangu ya bungi tuvua ne bua kuendesha kakuyi miendu mitemesha, ne misangu ibidi mijima tuminyo tuetu tuakamba kupona muinshi mua mikuna ya njiwu. Kaminyo ka basalayi kavua kalonda mulongolongo wetu wa tuminyo kakatemesha miendu anu bua tshitupa tshîpi ne kakakumibua bingoma mu tshimpitshimpi. Imue misangu tuvua ne bua kulongolola bilalu binyanguka ne kulongolola ndundu ya mashinyi.
Patuakafika ku mikalu ya Sarajevo, tuakalomba bua kuakula ne jenerale mulombodi. Patuvua tuindila, tuakamona kaminyo mu njila kambula bitalu dikumi ne mufuku wa mitu; basalayi bavua basengelela bua kubapingajilabo bidimba bia bitalu ebi—bushuwa ndimona dia muengu, diakatufikisha ku dijinga bikole dilua dia dituku diajika mvita.—Yeshaya 2:4.
Pa dîba 10 wa mu dinda, umue wa kutudi wakapeshibua tshikondo tshia kuakula ne jenerale ne ba-ofisié bende banene mu tshibambalu tshia mîdima, tshikenkesha anu kudi buji bumue tshianana.
“Nudi banganyi?” ke muakebeja jenerale.
“Tudi Bantemu ba Yehowa. Tudi basue kutuadila Bantemu netu badi ku Sarajevo biakudia.”
“Nudi bamanye ne: kudi Bantemu ba Yehowa ba bungi ku Sarajevo anyi?”
“Eyowa, ke bua tshinyi tudi balue apa.”
Pashishe, jenerale wakatêla dîna dia Ntemu kampanda. “Nudi bamumanye anyi?”
“Eyowa, mmulunda wetu.”
“Udi pende mulunda wanyi,” ke muakamba jenerale. “Tuakalonga nende mu kalasa kamue. Katshia wavua Ntemu, ndi muanyisha bikole bitambe. Mmunuenzele bivule. Bu wewe mua kusua utuambile malu makuabo a pa mutu adi atangila Bantemu ba Yehowa.”
Diyukidilangana munkatshi mua dîba dimue diakenzeka, kunyima kuadi, bibejibeji ne broshire bipite pa dikumi ne bibidi biakafidibua. Kunyima kua dipetangana diibidi, jenerale wakitaba bua kuenza dilongolola dia pa buadi bua se: bintu bia diambuluisha bifike kudi bana betu ba ku Sarajevo.
Mudimu eu uvua mukole. Bantu bu 30, pa kubadika ne bamue bakena Bantemu, bakatulula mabuki avua ne bujitu bua kilo 27 ku dimue. Bakatumika bikole bituadijile pa dîba 8 wa butuku too ne pa dîba 5 wa dinda munkatshi mua matuku abidi a bufuku mashilangane—mêba masangisha 18. Mukulu kampanda wakalonda ne: bena mutumba nende bakatuibua bikole ku muoyo bua madikolela menza bua kuambuluisha, kubasakabi too ne ku ditua binu panshi ne bana betu ne kuela Yehowa tuasakidila! Eyowa, bakapeta pabu ndambu wa biakudia.
Fuanyikija disanka dia bana betu kunyima kua bamane kupeta kilo bu 11 000 ya bintu bia diambuluisha! Nsombelu uvua wa dipanga ditekemena. Muaba awu, kilo 1 wa bukula uvua ne mushinga uvua pankatshi pa dolare ya bena Amerike 300 ne 660. Tshisumbu tshia nkunyi tshivua ne dolare ya bena Amerike bu 260, ne tshia-binayi tshimue tshia litre wa kasolonyi tshivua ne dolare 20 ya bena Amerike.
Bivua anu bu se: bua njiwu kayi yonso utuvua tuakamangana nende mu njila, tuvua mpindieu bafutshibue. Tuvua ne musangelu bua kubandila disanka dia bana betu pavuabo bapeta bintu ebi bia diambuluisha nabi. Mbualu budibo buobuo—ne tuetu—katuyi mua kupua muoyo. Kadi mpindieu tuvua ne bua kutuadija kuela meji pa muanda mukole wa dialukila kumetu.
Dialukila ku metu
“Tudi mua kualukidila ku njila kayi?” ke mutuakebeja jenerale.
“Anu njila unuvua baluile,” ke muakandamunaye.
Tuvua bapungile bikole, kuvua kushale anu kasolonyi kakese, ne katuvua ne ndundu ya mashinyi ya pa mutu nansha. Mvula wakatuadija kuloka, ne katuvua mua kuendela mu bitotshi to. Tuakalomba jenerale né tuvua mua kupitshila ku Sud.
“Akuaku kudi mvita mikole,” ke muakambaye. “Nansha mpuku kêna mua kukuya kayi muangulangane ne lufu to.” Kadi, kunyima kua tshitupa tshîpi, wakashintulula dipangadika diende. “Anji tetayi,” ke muakambaye. “S’nuvua bafike ku dilua kuneku.”
Tuvua ne bua kushiya kaminyo kamue ku Sarajevo ne kuabanya kasolonyi kaku mu tuminyo tukuabo tusatu. Tuakumbuka munda-nkulu ne tuakapitshila tshiakabidi mu mêtu.
Luendu luetu lua dialukila kaluvua lubule ntatu to. Tuakasangana kaminyo ka basalayi kadishinde, kadieyeke ku lumue luseke luaku, kikale kajika kakese tshilamba tshituvua tukengela kusabuka. Tuakamona ne: bitumbusha anu umue wa ku nkata yaku, nekuikale muaba munene bua kupita.
Tuakalomba diambuluisha dia musalayi uvua muambule tshingoma. “Tudiku mua kumbusha nkata eu ne kumupingajulula pashishe kunyima kua tuetu bamane kusabuka tshilamba anyi?”
“Binualenga nkata, nennukume tshingoma tshianyi,” ke muakandamuna musalayi, muikale ututanyija tshingoma tshiende.
Tuakela meji ne: bivua mua kuikala biakane bua kulamba ndambu wa kafé ne kupesha musalayi eu dikopo dimue. Munkatshi mua mêba bungi kampanda, tuakamulondela malu adi atangila mpuilu ya bukua-matunga ya mu 1991, bu eu wakenzeka mu Zagreb. Kunyima tshilunji tshiende tshiakatuya, ne wakanyisha bua tuetu kumbusha nkata.
Ku Jablanica, umue wa kutudi wakakula ne kumanda pa bidi bitangila njila utuvua basue kuendela. Kavua mua kuitabuja bituvua basue kuenza to. “Nudi basue kupitshila mu tshibandabanda tshia musulu wa Neretva anyi?”
Bivua bimukemesha bikole. Nseke ya tukunakuna tua tshibandabanda tshia Neretva idi mu bianza bia biluilu bishilashilangane. Badi dîba dionso bakumangana bingoma. Mu bule bua kilometre bu 16, kudi njiwu misokoka mu njila. “Njila awu ke mudiye,” ke muakamba jenerale, “ne nudi basue kabidi kumulonda anyi?”
Kunyima kua mumane kutshinka bualu ebu, jenerale wakamba ne: tuvua mua kuya—kadi anu biatushindikijabu kudi bantu bapeshibua bukenji kudi mbulamatadi. Kadi, bine bantu abu bakelakana bua kutushindikija! Kunyima, tuakalomba bua se: bapetangane patupu ne bantu bavua diamuamua ne babamanyishe dipita dietu. Tuvua mua kusabuka kabayi batushindikije dinda divua dilonda.
Tuakafunda ne maleta manene pa kaminyo ketu ne: tudi bambule bintu bia diambuluisha nabi bantu. Kunyima kua bamane kuenza disambila, tuakapitshila mu tshibandabanda. Tuakumvuangana se: nansha biakumibua bingoma, katuvua ne bua kuvudija lubilu luetu ne kukebesha biejeji to.
Tuakasabuka tshilamba batangile diamuamua dia musulu ne tuakatungunuka ne luendu mu tshibandabanda tshivua tshilonda, tuenda tupita mifuba ya nyama ne tuminyo ne tutumba tua mvita binyanguka. Diakamue tuakamona bombe ya panshi miteya mu njila, kakuyi mushindu wa tuetu kupita. Tuakela mpungi wa kaminyo too ne pakatumona basalayi babidi bavua kunyima kua dibue [dinene]. “Nudi banganyi? Nudi basue tshinyi?” ke muakatuebejabu.
Kunyima kua kudilubula, tuakalomba né bavua mua kutokesha njila, ne bakanyisha. Ndekelu wa bionso, tuakafika diamuamua.
Basalayi bavua apa bakakema bikole pa kutumona. Bavua bapatuka biteketebitekete mu miaba yabo ya disokoma, basemena ku kaminyo ne bingoma biabo bitangija buludiludi kutudi. Tuakaleja mikanda yetu ya bu-kanyemesha pamue ne malata a nimero ya mbulamatadi, atuvua bumbushe bua tubingila tua dikubibua patuvua tupitshila mu muaba wa mvita.
“Muntu nansha umue kavua munuindile to,” ke muakamba musalayi kampanda. “Mmunyi munuapita?”
Bibengangane ne dilomba dietu, nsentedi nansha umue kavua mumanye se: tuvua tulua to! Ofisié wakatungunuka ne: “Bingoma bietu bikavua bimane kulema, ne tuvua bamane kudiakaja bua kutuadija kubikuma.”
Tuakebeja bua tshinyi kabavua babiupisha.
“Tshiena ne lungenyi nansha lumue,” ke muakandamuna musalayi. “Ndi ngela meji se: ke tshivua tshinufundila. Kadi patuvua banutangile ne jimele yetu, tuvua bamone tshimanyinu tshifunda ne: ‘diambuluisha bua bantu,’ ne katuvua bamone tshiakuenza nenu. Ke bua tshinyi nudi bafike kakuyi njiwu.” Kunyima tuakasakidila Yehowa ne muoyo umue mu masambila bua ditukuba diende.
Nansha muvua nsombelu yabo mikole, mmuenenu wa bana betu ba balume ne ba bakaji bena Bosnie uvua utua ku muoyo. Badi babanyangana bintu bia ku mubidi bidibu nabi ne badi kabidi bashintakajangana mêyi a bungi a ditabuja ne a dikankamijangana. Mu Zenica, mudi Bantemu ba mitalu 40, pa kusangisha bampanda-njila ba pa buabu 2, bampanda-njila bambuluishi 11, ne bantu bapiabapia babatiza 14. Bantemu 65 kusangisha ne bampanda-njila bambuluishi 4 badi bashale mu tshimenga tshia Sarajevo badi balombola malonga a Bible 134. Bantemu badi bapitshisha mwayene wa mêba mapite pa 20 ku ngondo, bambila bakuabo malu adi atangila lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi.
Eyowa, Bantemu ba Yehowa badi benza dîku dia pa buloba bujima dia bena kuitabuja. Badi ku budisuile bateka mioyo yabo mu njiwu bua kuenzela banyanabo mu ditabuja bimpe—nansha aba badibo kabayi banji kumona. Mbua tshinyi? Bualu mbabanange. Yezu Kristo wakamba ne: “Ku muanda eu buonso nebanumanye munudi balongi banyi: binuikala ne dinanga munkatshi muenu.” (Yone 13:35, NW) Eyowa ke muakenzekabi bua dîku dietu dia bena kuitabuja mu Bosnie.
[Karte/Bimfuanyi mu dibeji 24]
(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)
Mbuu wa Adriatike
AUTRICHE
SLOVENIE
HONGRIE
CROATIE
BOSNIE
Travnik
Zenica
Sarajevo
SERBIE
[Bimfuanyi]
Diya ne diambuluisha ku Bosnie ne Herzegovine
[Tshimfuanyi mu dibeji 26]
Disemena biteketebitekete pabuipi ne kaminyo kadishinda