Ndi nsankila mu Yehowa nansha mudiku mateta

BU MUDIBI BILONDA KUDI GEORGE SCIPIO

Mu Tshisua-munene 1945, mvua mu bulalu bua nzubu wa lupitadi, mubidi mujima mutekete pa kumbusha bianza ne makasa. Ngakela meji ne: dikenga dianyi edi divua dia tshitupa tshîpi, kadi bakuabu bavua bela mpata bamba ne: tshivua mua kuenda kabidi to. Divua diteta dikole bua muana mukazamuke wa bidimu 17. Ngakabenga bua kuitaba malu avuabu bamba pa disama edi. Mvua mulongolole malu mapite bungi, pamue ne luendu lua kuya ku Angleterre ne mfumuanyi wa mudimu tshidimu tshivua tshilonda.

TSHIPUPU tshia tuneke tshivua tshitangalake mu tshidiila tshietu tshijima tshia Sainte-Hélène tshivua tshimbuejije mu nzubu wa lupitadi. Tshiakashipa bantu 11 ne tshiakashiya bantu batue ku makumi abidi balema. Pamvua mu bulalu, mvua ne dîba dia bungi dia kuela meji pa matuku anyi makese a muoyo ne pa matuku atshivua alua. Mu diela meji amu, ngakatuadija kujingulula ne: nansha mumvua mu dikenga, mvua ne kabingila bua kusanka.

Ntuadijilu mukese

Mu 1933 pamvua ne bidimu bitanu, tatu mundedi Tom, mpulushi ne musambidishi (diakre) mu Ekleziya wa ba-Batiste, wakapeta imue mikanda ya bizubu bikole kudi Bantemu ba Yehowa babidi. Bantemu aba bavua bamuangalaji ba lumu luimpe ba ku dîba ne ku dîba, anyi bampanda-njila, bavua balue mu tshidiila etshi bua matuku makese.

Umue wa ku mikanda eyi bavua baubikila ne: La Harpe de Dieu. Tatu uvua wenza nawu mudimu mu dilonga dia Bible ne dîku dietu kabidi ne bantu bakuabu bavua basankidila bulelela. Mu mukanda eu muvua malu makole, ngakumvua anu makese menemene. Kadi ndi mvuluka ne: mvua ngenza kamanyinu mu Bible wanyi pa mvese yonso utuvua tukonkonona. Katupa kakese kunyima, tatu wakajingulula ne: malu atuvua tulonga avua bulelela, ne se: avua mashilangane ne avuaye uyisha mu Ekleziya wa ba-Batiste. Wakatuadija kuambila bantu bakuabu malu aa ne kuyisha ku tshiakuidi ne: Busatu Bunsantu, inferno wa kapia ne dibenga kufua dia anyima kabitu mu Bible nansha. Diyisha edi diakajula tshilumbu tshinene mu ekleziya.

Ndekelu wa bionso, bua kujikija tshilumbu etshi, bakenza tshisangilu tshia ekleziya. Bakela lukonko ne: “Nnganyi udi ku luseke lua ba-Batiste?” Bantu ba bungi bakitaba. Lukonko lukuabu luvua ne: “Nnganyi udi ku luseke lua Yehowa?” Bantu batue ku 10 anyi 12 bakitaba. Bakabambila bua kumbukabu mu ekleziya.

Uvua ntuadijilu mukese wa tshitendelelu tshipiatshipia mu Sainte-Hélène. Tatu wakayikila ne bena ku tshilombuelu tshia Société Watch Tower ku États-Unis, ne wakalomba tshisanji tshia fono bua kuelela bantu miyuki mikuata ya mu Bible. Bakamuambila ne: kabavua mua kutuma tshisanji etshi ku Sainte-Hélène to, bua bunene buatshi. Bakatuma fono mukese, ne kunyima kua matuku bana betu bakalombesha mikuabu ibidi. Bavua baya miaba yonso mu tshidiila lua makasa ne pa mpunda, benda bambila bantu mukenji.

Pavua mukenji utangalaka, buluishi pabu buvua butangalaka. Mu tshilongelu tshietu, bana bavua bimba ne: “Luayi numvue, luayi numvue, tshisumbu tshia bimbi ne fono tshia Tommy Scipio!” Divua diteta dikole buanyi meme, bu mumvua musue bua banganyishe kudi balongi nanyi. Ntshinyi tshiakangambuluisha bua kutantamana?

Dîku dietu dinene​—dia bana basambombo—​divua dilonga Bible pa tshibidilu. Tuvua kabidi tubala pamue Bible mu dinda dionso kumpala kua didia dia mu dinda. Kakuyi mpata, dilonga edi ke divua diambuluisha dîku dietu bua kutungunuka ne lulamatu mu bulelela munkatshi mua bidimu bia bungi. Meme nkayanyi ngakafika ku dinanga Bible ku buana buanyi, ne mu bungi bua bidimu, ndi mulame tshilele tshia kubala Bible pa tshibidilu. (Musambu 1:1-3) Pangakajikija kalasa ne bidimu 14, mvua mushindame bikole mu bulelela, ne ditshina dia Yehowa divua mu mutshima wanyi. Bualu ebu buakangambuluisha bua kusankila mu Yehowa nansha muvuaku mateta au.

Mateta ne masanka makuabu

Dîba dimvua mu bulalu bua babedi ngela meji bua bidimu abi bia ku buana ne bua ditekemena dimvua nadi bua matuku atshivua alua, mvua mumanye ku diambuluisha dia dilonga dianyi dia Bible ne: disama edi kadivua diteta anyi dinyoka kampanda dia kudi Nzambi to. (Yakobo 1:12, 13) Nansha nanku, disama dia tuneke divua diteta dikole, ne diakanshiya ne imue ntatu mu matuku anyi onso a muoyo.

Pangakumvua bimpe, mvua ne bua kulonga kabidi mua kuenda. Imue minyinyi ya maboko kayivua inyunga. Tshiena mua kubala bungi bua misangu imvua ndishinda dituku dionso to. Kadi, ne masambila a muoyo mujima ne madikolela a munanunanu, mu 1947, ngakatuadija kuendela ku mutshi.

Tshikondo atshi ngakananga Doris, muana wa bakaji uvua ne mitabuja amue nanyi. Tutshivua bapuekele bikole bua kuela meji a dibaka, kadi mvua musakibue bua kuenza madikolela makuabu bua kuenda bimpe. Ngakalekela kabidi mudimu wanyi bualu difutu kadivua dikumbane bua kudisha mukaji to, ne ngakenza nzubu wanyi nkayanyi wa diondapila mênu, ngakenzamu mudimu bidimu bibidi biakalonda. Tuakaselangana mu 1950. Dîba adi mvua mupete makuta makumbane bua kusumba vuatire. Mpindieu mvua mua kuambula bana betu bua kuya nabu mu bisangilu ne mu mudimu wa budimi.

Didiunda dia midimu ya teokrasi mu tshidiila

Mu 1951 Société wakatutumina muleji-mpala wende wa kumpala. Yeye eu uvua Jacobus van Staden, nsongalume mufume ku Afrique du Sud. Tutshivua tufuma ku dibuela mu nzubu mulenga munene, nunku tuakasombamu nende tshidimu tshijima. Bu mumvua ndienzela mudimu, tuvua tuenza nende mêba a bungi mu mudimu wa buambi, ne ngakalonga malu a bungi a mushinga kudiye.

Jacobus, anyi Koos mutuvua tumubikila, wakalongolola bisangilu bia pa tshibidilu mu tshisumbu, tuetu bonso tuvua tubuelamu ne disanka. Tuvua ne lutatu bua mushindu wa kufikamu bualu kuvua vuatire anu ibidi munkatshi mua basankididi bonso ba bulelela. Njila idi ne binina ne tukunakuna, ne tshikondo atshi njila mimpe ivua mikese. Nenku, bivua mudimu mukole bua kufikisha muntu yonso mu bisangilu. Bamue bavua batuadija kuya lua makasa mu dinda menemene. Mvua ngambula bantu basatu mu vuatire wanyi ne mbatulula mutantshi kampanda. Bavua batuluka ne batungunuka ne luendu. Mvua mpingana ne ngambula bakuabu basatu, ngenda nabu tshitupa tshia njila, mbatulula ne mpingana kabidi. Ndekelu wa bionso, bantu bonso bavua bafika mu bisangilu mushindu’eu. Panyima pa bisangilu, tuvua tuenza mushindu wa muomumue bua kufikisha muntu yonso kumbelu.

Koos wakatulongesha kabidi mushindu wa kuyisha bimpe ku nzubu ne ku nzubu. Tuvua bamone malu mimpe a bungi, kadi makuabu kaavua atamba kusankisha to. Disanka dituvua nadi mu mudimu wa budimi divua dipite mateta onso makebesha kudi bena lukuna ba mudimu wetu wa buambi. Dimue edi mu dinda tuvua tuenza mudimu ne Koos. Mu disemena ku tshiibi kampanda, tuakumvua dîyi mu nzubu. Muntu uvua ubala Bible ne dîyi dikole. Tuakumvua bimpe mêyi atudi bibidilangane nawu a mu Yeshaya nshapita 2. Pakafikaye mu mvese 4, tuakakokola ku tshiibi. Muntu mulume mukulakaje ne muena disanka wakatubueja mu nzubu, ne tuakakuata mudimu ne Yeshaya 2:4 bua kumuambila lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. Tuakatuadija nende dilonga dia Bible nansha muvuaye musombele muaba mukole bua kuufika. Tuvua ne bua kupuekela pa kakunakuna, kusambuka kasulu kela mabue a disabukila, kubanda kakunakuna kakuabu, ne pashishe kupueka kuende. Kadi bivua bikengela kuenza nanku. Mukulakaje eu muena bupuekele wakitaba bulelela ne wakatambula. Bua kufikaye mu bisangilu, uvua wendela ku mitshi ibidi too ne muaba umvua mua kumuambuila ku vuatire bua tshitupa tshia njila tshivua tshishale. Panyima pa matuku wakafua muikale Ntemu wa lulamatu.

Mfumu wa bampulushi kavua musue mudimu wetu to, ne misangu mivule uvua ukana bua kuipatshisha Koos mu ditunga dietu. Uvua ubikila Koos musangu umue ku ngondo bua kumuela nkonko. Misangu yonso pavua Koos umupesha mandamuna a buludiludi a mu Bible uvua umvua tshiji tshia bungi. Musangu wonso uvua wambila Koos bua kulekela diyisha, kadi dîba dionso Koos uvua umuyisha. Wakatungunuka ne kuluisha mudimu wetu nansha panyima pa diumbuka dia Koos mu Sainte-Hélène. Nenku mfumu eu, muntu munene ne wa bukole, wakabanga diakamue kusama ne wakanyana bikole. Ba-doktere kabavua bakuate disama divuaye nadi to. Tshipeta tshivua ne: wakumbuka mu tshidiila.

Batismo ne didiunda dishindame

Koos mumane kuenza ngondo isatu mu tshidiila, wakela meji ne: bivua biakanyine bua kutambuisha bantu. Bivua bikole bua kupeta muaba muimpe wa kutambuishila bantu. Tuakapangadija bua kumbula tshina tshinene, kutshiela sima, ne kuujamu mâyi. Butuku bua kumpala kua dituku dia batismo, mvula wakaloka, ne dinda diakalonda tuvua ne disanka dia kusangana tshina etshi tshiûle ne pa mishiku.

Dia lumingu adi mu dinda Koos wakenza muyuki wa batismo. Pakalombaye balumbidi ba batismo bua kuimana kuulu, bantu 26 ba kutudi bakajuka bua kuandamuna nkonko ya pa tshibidilu. Tuvua ne disanka bua kuikala Bantemu ba kumpala bakatambula mu tshidiila etshi. Divua dituku dia disanka ditambe bunene mu nsombelu wanyi bualu misangu yonso mvua nsumpakana bua se: Armagedone uvua mufuane kulua tshiyi muanji kutambula.

Panyima tuakenza bisumbu bibidi, tshimue mu Levelwood ne tshikuabu mu Jamestown. Lumingu luonso bantu basatu anyi banayi ba kutudi bavua benza kilometre 13 batangile mu tshisumbu tshimue bua kulombola Kalasa ka Mudimu wa Teokrasi ne Tshisangilu tshia Mudimu mu Disambombo dilolo. Panyima pa mudimu wa budimi mu Dia lumingu mu dinda, tuvua tupingana ne tuenza bisangilu bimuebimue ebi, pamue ne Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi, mu tshisumbu tshietu mu mapingaja. Nunku matuku etu a ku ndekelu kua lumingu avua mûle ne midimu ya disanka ya malu a teokrasi. Mvua njinga bua kuenza mudimu wa buambi wa ku dîba ne ku dîba, kadi mvua ne dîku dia kudiisha. Nunku mu 1952, ngakapingana ku mudimu wa mbulamatadi bu munganga wa mênu wa ku dîba ne ku dîba.

Mu 1955 bena ngendu baleji-mpala ba Société, batangidi ba bijengu, bakatuadija kukumbula tshidiila ku tshidimu tshionso, ne bavua basombela mu nzubu muanyi pavuabu balua. Bavua ne buenzeji buimpe mu dîku dietu. Bu mu tshine tshikondo atshi, meme panyi mvua ne diakalenga dia kuleja filme isatu ya Société mu tshidiila tshijima.

Mpuilu wa Disua dia Nzambi uvua usankisha

Mu 1958, bua kubuela mu Mpuilu wa Bukua-matunga wa Disua dia Nzambi ku New York, ngakalekela kabidi mudimu wa mbulamatadi. Mpuilu au uvua bualu bua mushinga mukole mu nsombelu wanyi​—uvua mpunga wakampesha tubingila tua bungi bua kusankila mu Yehowa. Bu muvuaku kakuyi mazuwa avua ambula bantu pa tshibidilu bua kuya mu tshidiila, tuakenza ngondo itanu ne tshitupa ku luendu. Mpuilu wakenza matuku muanda-mukulu, miyuki ivua ituadija pa dîba tshitema wa dinda too ne ku dîba tshitema wa butuku. Kadi tshivua ntshioka to, ne mvua ngindila dituku dionso divua dilonda. Mvua ne diakalenga dia kuikala muleji-mpala bua Sainte-Hélène mu ndongamu eu pa kuakulamu minute ibidi. Kuakula kumpala kua misumba minene ya bantu mu tshipalu tshia Yankee Stadium ne tshia Polo Grounds kakuvua kupepele to.

Mpuilu wakakolesha dipangadika dianyi dia kuenza bumpanda-njila. Muyuki wa patoke wa: “Bukalenge bua Nzambi budi bukokesha​—Nshikidilu wa bulongolodi ebu ukadi pabuipi anyi?,” uvua nangananga mukankamijangane. Panyima pa mpuilu, tuakakumbula tshilombuelu tshia Société ku Brooklyn ne tuetu kumona tshiapu. Tuakayikila ne Muanetu Nathan Knorr, mulombodi wa Société Watch Tower tshikondo atshi, pa didiunda dia mudimu mu Sainte-Hélène. Wakamba ne: uvua ujinga kulua mu tshidiila atshi dimue dituku. Tuakapingana ne tusete tukuata tua miyuki yonso pamue ne filme ya bungi ya mu mpuilu bua kumona ne kuteleja pamue ne dîku ne balunda.

Ngakafika ku dienza mudimu wa ku dîba ne ku dîba

Pangakapingana, bakampesha kabidi mudimu wanyi wa kale, bu muvuaku kakuyi munganga wa mênu mu tshidiila atshi. Kadi ngakumvuija ne: mvua ne meji a kubuela mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Kunyima kua diyukilangana mutantshi mule, bakitaba bua meme kuenza mudimu matuku asatu ku lumingu, kadi ne difutu dipite dia pamvua ngenza mudimu matuku asambombo ku lumingu. Mêyi a Yezu aa akamueneka malelela: “Nunku, tungunukayi ne kukeba diambedi bukalenge ne buakane buende, ne bintu bikuabu ebi bionso nebanusakidilebi.” (Matayo 6:33, NW) Misangu yonso kabivua bipepele bua meme kuenda lua makasa ngenda ntua mikolo yanyi mitekete panshi mu miaba ya tukunakuna ya mu tshidiila to. Nansha nanku, ngakenza bumpanda-njila bidimu 14 ne ngakambuluisha bantu ba bungi ba mu tshidiila bua kulonga bulelela​—bushuwa bualu ebu buakampetesha disanka dia bungi.

Mu 1961 mbulamatadi uvua musue kuntuma mu Bidiila bia Fiji bua kulonda dilongesha dia bidimu bibidi kakuyi difuta makuta bua meme kulua munganga wa mênu mupiluke. Bakangambila mene bua kuntumaku ne dîku dianyi. Edi divua diteta, kadi kunyima kua dielangana meji bikole ngakabenga muanda eu. Tshivua musue kushiya bana betu tshikondo tshile nunku ne kulekela disanka dianyi dia kuenza nabu mudimu pamue. Munene uvua ku mutu kua malu a luondapu mulongolodi wa luendu elu wakabungama bikole. Wakamba ne: “Biwikala wela meji ne: nshikidilu ukadi pabuipi menemene, makuta awapeta neatungunuke ne kukuambuluisha mu tshikondo etshi.” Kadi tshiakashintulula dipangandika dianyi to.

Tshidimu tshiakalonda bakambikila mu Afrique du Sud bua kubuela mu Kalasa ka Mudimu wa Bukalenge, dilongesha dia ngondo umue bua batangidi ba tshisumbu. Bakatulongesha malu a mushinga akatuambuluisha bua kukumbaja bimpe menemene midimu yetu ya mu tshisumbu. Kunyima kua kalasa, bakandongesha kabidi mua kuenza mudimu wa mutangidi wa tshijengu kudi mutangidi muena ngendu kampanda. Pashishe ngakambuluisha bidimu bipite pa dikumi bu mutangidi wa tshijengu mupinganyi mu bisumbu bibidi bia mu Sainte-Hélène. Panyima pa matuku, bana betu bakuabu bakumbane bakamueneka, ne tuakatuadija kushintulukangana.

Tshikondo atshi tukavua bumbuke mu tshimenga tshia Jamestown baye mu tshimenga tshia Levelwood, muvua mumueneka dijinga dinene dia bamanyishi, ne tuakashalamu bidimu dikumi. Musangu au mvua ngenza mudimu mukole kakuyi diikisha​—ngenza bumpanda-njila, ngenza matuku asatu ku lumingu ku mudimu wa mbulamatadi, ne ntangila kamagazen ka bintu bia dilamba nabi. Kabidi, mvua ntabalela malu a tshisumbu, ne meme ne mukajanyi tuvua ne bujitu bua dîku dia bana banayi bavua benda bakola. Bua kujikija lutatu elu, ngakalekela mudimu wanyi wa matuku asatu, ngakasumbisha magazen ne kuya ne dîku dijima mu tshimenga tshia Cape Town, ku Afrique du Sud, bua diikisha dia ngondo isatu. Pashishe tuakaya mu Tshidiila tshia Ascension ne tuakashalamu tshidimu tshijima. Tshikondo atshi, tuakambuluisha bantu ba bungi bua kupeta dimanya dijalame dia bulelela bua mu Bible.

Patuakapingana ku Sainte-Hélène, tuakasombela mu Jamestown. Tuakalongolola nzubu uvua mulamakaja ne Nzubu wa Bukalenge. Bua kukumbaja majinga a ku mubidi, meme ne muananyi wa balume John tuakenza ditempu dia kusumbishila kreme dikoka kudi mashinyi, ne tuakasumbisha kreme bidimu bitanu biakalonda. Katupa kîpi panyima pa bamane kutuadija mushinga eu, ngakapeta njiwu ne mashinyi aa. Akakuluka ne mikolo kukalama. Bu tshipeta, mijilu ya kuinshi kua binu bianyi yakatandabala, ne biakangangata ngondo isatu bua kumvua bimpe.

Mabenesha a bungi ankadi mupete ne atshidi alua

Munkatshi mua bidimu bivule, tudi bapete mabenesha a bungi​—tubingila tukuabu tua kusankila. Dimue dia ku mabenesha aa divua luendu luetu lua ku Afrique du Sud bua kubuela mu mpungilu wa ditunga dijima mu 1985 ne kukumbula nzubu mipiamipia ya Betele itshivuabu bibaka. Dibenesha dikuabu divua dia ndambu wa mudimu utuvua benze ne muananyi wa balume John mu diasa Nzubu wa Mpuilu muimpe pabuipi ne Jamestown. Tudi kabidi ne disanka bua mudi bana betu basatu bambuluisha bu bakulu, ne munkan’etu umue wa balume udi usadila ku Betele wa Afrique du Sud. Ne bushuwa tudi bapete disanka dia bungi mu dikuatshisha bantu bavule bua kupeta dimanya dijalame dia mu Bible.

Budimi bua kuenzela mudimu wetu mbukese, budi ne bantu batue ku 5 000 tshianana. Nansha nanku, kuenza mudimu misangu ne misangu mu teritware umue-umue nkupatule bipeta bilenga. Bantu bakese menemene ke batu kabayi netu bimpe. Sainte-Hélène mmumanyike bua ngikadilu wa bulunda udi nende benamu, ne nebakuele muoyo muaba wonso uwaya​—paudi wenda mu njila lua makasa anyi mu vuatire webe. Mmuenenu wanyi wa malu udi se: paudi ufika ku dimanya bantu bimpe menemene, mbipepele bikole bua kubayisha. Mpindieu tudi ne bamanyishi 150, nansha mudi ba bungi baye mu matunga a ku ba bende.

Bu mukadi bana betu bonso bamane kukola ne bumbuke kumbelu, meme ne mukajanyi tudi badishadile kabidi nkayetu, panyima pa bidimu 48 bia dibaka. Dinanga ne dikuatshisha diende dia bulamatshi munkatshi mua bidimu bia bungi mbingambuluishe bua kutungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu ne disanka nansha mudiku mateta. Makanda etu a mubidi adi enda akepela, kadi makanda etu a mu nyuma adi enda alua mapiamapia dituku dionso. (2 Kolinto 4:16) Meme pamue ne dîku dianyi ne balunda betu, tudi bindile matuku atshilualua malenga dîba dingapetulula makanda a mubidi mapite mene ne pantshivua ne bidimu 17. Dijinga dianyi dikole ndia kupeta bupuangane mu ngumvuilu yonso ne, pa mutu pa bionso, kusadila bua kashidi Yehowa Nzambi wetu wa dinanga ne wa ditabalela, ne Yezu Kristo, Mukalenge wende udi ukokesha.​—Nehemiya 8:10.

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

George Scipio ne bana bende ba balume basatu, badi bambuluisha bu bakulu

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

George Scipio ne mukajende Doris