Nshapita 15
Mushindu wa kuibaka dîku didi diambika Nzambi lumu
FUANYIKIJA ne: udi upangadija bua kuasa nzubu webe nkayebe. Udi usumba buloba. Ne luzuku, udi udianjila kumona nzubu webe mupiamupia mu lungenyi luebe. Kadi tshienzeka ntshinyi biwikale kuyi ne biamu bia mudimu ne nzanzu mu luibaku? Mmunyipu muatekeshibua madikolela ebe!
2 Bena mabaka bavule batu babuela mu dibaka ne lungenyi lua dîku dia disanka, pabi kabayi ne biamu bia mudimu anyi nzanzu idi ikengedibua bua kudiibaka. Kakese kunyima kua dituku dia dibaka, bibidilu bibi bidi bituadija. Diluangana ne ditandangana bidi bilua tshikadilu tshia dituku dionso. Padi bana baledibua, tatu ne mamu bapiabapia badi badimona kabayi ne nzanzu ya buledi anu mudibo kabayi nayi bua kuibaka dibaka dia disanka.
3 Nansha nanku, bia diakalenga, Bible udi mua kuambuluisha. Mêyi-maludiki ende adi bu biamu bia mudimu bidi bikupetesha mushindu wa kuibaka dîku dia disanka. (Nsumuinu 24:3) Tukonkononayi mushindu kayi.
BIAMU BIA MUDIMU BUA KUIBAKA DIBAKA DIA DISANKA
4 Nansha bena dibaka babidi bàdì mua kumueneka bakanangane bishi, mbashilangane mu mpampakenu, malu mamonamona ku buana, ne nsombelu ya mêku abo. Nunku, mbitekemenyibue se: nekuikale imue ntatu kunyima kua dibaka. Mmunyi muapitabu nayi? Eyo, patu biibaki basa nzubu, batu batangila ku tshifundu tshizola. Tshifundu etshi tshidi ne bitupa biludiki bia kulonda. Bible udi utupetesha mêyi-makulu bua kuibaka dîku dia disanka. Tukonkononayi mpindieu makese a kudiwu.
5 Bulamatshi ku mikenji. Yezu wakamba ne: ‘Muntu kapanduludi tshidi tshibumbakaja kudi Nzambi.’a (Matayo 19:6) Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Dibaka dikale dinemekibue munkatshi mua bantu bonso, bulalu kabunyanguki; Nzambi nealumbuluishe bena masandi bajike ne bena masandi babake.” (Ebelu 13:4) Nenku bena dibaka badi ne bua kudiumvua benzejibue kudi Yehowa bua kushala ne lulamatu kudi bena dibaka nabu.—Genese 39:7-9.
6 ulamatshi ku mikenji budi bupetesha dibaka bunême ne bukubi. Bena dibaka balamatshi ku mikenji mbamanye ne: nansha bia munyi, nebakuatshishangane umue ne mukuabo. (Muambi 4:9-12) Ndishilangana kayipu ne aba badi balekela dibaka diabu pa kalu kakese ka kumpala! Bantu ba mushindu’eu badi lukasa lukasa bakomesha ne: ‘mbenza disungula dibi,’ anyi: ‘kabatshiena kabidi ne dinanga,’ peshi ne: muena dibaka mupiamupia ke kamana-bualu. Kadi ebi kabiena bipesha muena dibaka tshikondo tshia kukulumpa. Bishilangane, bantu bapange lulamatu ba mushindu’eu badi mua kuya ne malu a mushindu umue kudi bena dibaka bapiabapia. Padi muntu ne nzubu muimpe kadi umona ne: musongo udi umata, bushuwa utu uteta kuulongolola. Katu anu uya kubuela mu nzubu mukuabo. Bia muomumue, kushintulula muena dibaka ki nnjila bua kumana bilumbu bidi bikebesha dikokangana mu dibaka to. Padi ntatu ijuka, kukebi mua kushipa dibaka, kadi wenze madikolela ne tshisumi bua kudilama. Bulamatshi ku mikenji bua mushindu’eu budi buangata nsangilu eu bu tshintu tshiakanyine kukuba, kulama, ne kunanga.
7 Diyukidilangana. “Mapangadika kaatu alubuluka muaba udi kawuyi diyukidilangana malu masokome,” ke mudi lusumuinu kampanda lua mu Bible luamba. (Nsumuinu 15:22, NW) Pabi, diyukidilangana didi bualu bukole bua bamue bena dibaka. Bua tshinyi bidi nunku? Bualu bantu badi ne bikadilu bishilangane pa diyukidilangana. Bualu ebu butu misangu mivule bufikisha ku dipangakanangana ne ku dibungama. Nkoleshelu udi pende mua kukebesha dipanga kuyukidilangana. Tshilejilu, bamue badi mua kuikala bakolele kumbelu kuvua baledi batandangana misangu yonso. Mpindieu bu mudibu bakulumpe baselangane, kabena pamu’apa bamanye mua kuyukila ne muena dibaka nabu mu mushindu mulenga ne wa dinanga. Nansha nanku, kabiena bikengela bua nzubu webe abipe pa kulua ‘nzubu muule matandu.’ (Nsumuinu 17:1, NW) Bible udi uzangika divuala “bu-muntu bupiabupia,” ne kêna wanyisha lunsuya, diyoyo, ne mêyi a bipendu.—Efeso 4:22-24, 31, NW.
8 Tshiudi mua kuenza ntshinyi padiku dipanga kumvuangana? Padi tshiji tshibangisha, newikale mua kuenza bimpe pa kulonda mubelu wa mu Nsumuinu 17:14 (MMM): “Padi matandu kaayi manji kukola, umbuka.” Eyowa, udi mua kuimanyika diyukidilangana too ne panuatukija wewe ne muena dibaka nebe. (Muambi 3:1, 7) Nansha bishi, enza madikolela bua kuikala “ne lukasa ku diteleja, ne lujoko ku diakula ne ku difika munda.” (Yakobe 1:19, MMM) Tshipatshila tshiebe tshidi ne bua kuikala tshia kuakaja nsombelu, ki ntshia kutshimuna matandu. (Genese 13:8, 9) Sungula mêyi ne ngakuilu bianubatamija wewe ne muena dibaka nebe. (Nsumuinu 12:18; 15:1, 4; 29:11) Kupita bionso, kushadi mulama tshiji, kadi keba diambuluisha pa kuyukidilangana ne Nzambi mu disambila dienza pamue ne budipuekeshi.—Efeso 4:26, 27; 6:18.
9 Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: “Mutshima wa muena meji udi ufikisha mukana muende ku dileja busunguluji, ne ku mishiku yende udi usakidila ditabijija.” (Nsumuinu 16:23, NW) Bushuwa, nunku nsapi wa diyukidilangana didi dilubuluka udi mu mutshima, ki mmukana. Ngikadilu kayi uudi nende kudi muena dibaka nebe? Bible udi ukankamija bena nkristo bua kuleja “nyanji ya bu-wetu.” (1 Petelo 3:8, NW) Udi mua kuenza nunku padi muena dibaka nebe mupetangane ne tunyinganyinga tusumpakaji anyi? Pikalabi nanku, nebikuambuluishe bua kumanya mua kuandamuna.—Yeshaya 50:4.
10 Lumu ne kanemu. Balume bena nkristo mbambila bua kusomba ne bakaji babo “bilondeshile dimanya, pa kubapa bunême bu dibungu ditambe butekete, dibungu dia buntu-bukaji.” (1 Petelo 3:7, NW) Kupa mukaji lumu kudi kumvuija kuanyisha mushinga wende. Mulume udi musombe ne mukajende “bilondeshile dimanya” udi uleja dinemeka dikole dia nyanji yende, ngikadilu yende milenga, lungenyi luende, ne bunême buende. Udi kabidi ne bua kumanya mushindu udi Yehowa umona bakaji ne mudiye musue ne babenzele.
11 Tuamba ne: udi ne dibumba dia mudimu muvule ne ditekete menemene mu nzubu muebe. Kuakutumika nadi ne ntema mivule anyi? Eyo, Petelo udi ukuata mudimu ne muaku “dibungu ditambe butekete” mu luidi lumue elu, ne ebi bidi ne bua kusaka mulume muena nkristo bua kuleja dinemeka diengeleki kudi mukajende munangibue.
12 Kadi mmubelu kayi udi Bible upesha mukaji? Paulo wakafunda ne: “Mukaji udi ne bua kuikala ne kanemu kuondoke kudi bayende.” (Efeso 5:33, NW) Anu bu mudi mukaji ukengela kudiumvua ne: mmupeshibue lumu ne mmunangibue bikole kudi muena dibaka nende, mulume udi ukengela kudiumvua pende ne: mmunemekibue kudi mukajende. Mukaji muena kanemu kakumuangalaja bilema bia bayende mu mushindu mubule meji, nansha muikale anyi kayi muena nkristo. Kakunyanga bunême buende pa kumujana ne kumupepeja pa nkayende peshi munkatshi mua bantu.—1 Timote 3:11; 5:13.
13 Ebi kabiena bisua kumvuija ne: mukaji kêna mua kuleja ngenyi yende. Padi tshintu kampanda tshimutatshisha, udi mua kuakula ne kanemu. (Genese 21:9-12) Kukuatshila bayende bualu kampanda kudi mua kufuanyikijibua bu kumukupila ndundu. Udi mua kumukupa ne bulenga bua amukuate kabiyi lutatu, peshi udi mua kumukupa bikole mu mushindu udi mua kumusama. Mmunyipu mudibi bitambe buimpe padi bena dibaka buonso bepuka dielangana malu didi ditapa kadi pamutu pa nanku, bakula ne diengeleka ne bulenga!—Matayo 7:12; Kolosai 4:6; 1 Petelo 3:3, 4.
14 Bu mutuabimonyi, mêyi-maludiki a mu Bible adi mua kukuambuluisha bua kuibaka dibaka dia disanka. Kadi newenze tshinyi bikala muena dibaka nebe uleja ntema mikese ku tshidi Bible wamba? Kudi anu bivule bidi mua kukumbajibua biwikala utumikila dimanya dia Nzambi mu mudimu webe. Petelo wakafunda ne: “Nuenu bakaji, nuikale ne dikokela kudi babayenu buobu nkayabu, nunku, bikala bamue kabayi batumikila dîyi, badi mua kupetshibua kakuyi dîyi ku bienzedi bia bakaji babu, bualu bavua bamonyi ba bienzedi bienu bia budipope pamue ne kanemu kuondoke.” (1 Petelo 3:1, 2, NW) Bushuwa, mulume muena mukaji udi ne kalèngù bua Bible udi ne tshia kutumikila mêyi aa. Nansha muena dibaka nebe musungula bua kuenza bishi, ulekele mêyi-maludiki a mu Bible akuvuije muena dibaka mutambe bulenga. Dimanya dia Nzambi didi kabidi mua kukuvuija muledi mutambe bulenga.
MUSHINDU WA KUKOLESHA BANA BILONDESHILE DIMANYA DIA NZAMBI
15 Kuikala ne ngindu ne nsele kakuena kuvuija muntu kampanda muena mabaya wa nzanzu. Bia muomumue, kuikala ne bana patupu kakuena kuvuija muntu kansanga muledi muena nzanzu. Bamanye anyi kabayi bamanye, baledi batu misangu mivule bakolesha bana babo bilondeshile mushindu wakabakoleshabo. Nunku, nkoleshelu ya bana idi ne bilema itu imue misangu itentuluka ku tshipungu ku tshipungu. Lusumuinu lua kale lua mu tshiena-Ebelu ludi luamba ne: “Batatu ke badi badia tumuma tua mvinyo tubishi, kadi mmênu a bana adi umvua buanji.” Pabi, Mifundu idi ileja ne: muntu kêna muenzejibue bua kulonda njila mujadika kudi baledi bende. Udi mua kusungula njila mushilangane, eu udi ne buenzeji bua mikenji ya Yehowa.—Yehezekele 18:2, 14, 17, NW.
16 Yehowa mmutekemene bua baledi bena nkristo bapetesha bana babo buludiki buakanyine ne ditabalela. Paulo wakafunda ne: “Bushuwa bikala muntu kayi utabalela bende, ne nangananga ba mu nzubu wende, mmuvile ditabuja ne mmubi kupita muntu udi kayi ditabuja.” (1 Timote 5:8, NW) Mmêyi bukole kayipu! Kukumbaja mudimu bu mufidi, udi ukongoloja kutabalela majinga a ku mubidi, a mu nyuma, ne a mu mpampakenu a bana bebe, mmuabi ne bujitu bua muntu muena Nzambi. Bible udi ufila mêyi-maludiki adi mua kuambuluisha baledi bua kuibakila bana babo nsombelu wa disanka. Konkonona amue a kudiwu.
17 Fila tshilejilu tshilenga. Baledi bena Izalele bakapeshibua dîyi-dituma edi: “Udi ne bua kulongesha muanebe mulume [mêyi a Nzambi] ne kumuambilawu pawikala musombe mu nzubu muebe ne pawikala wenda mu njila ne pa kulala ne pa kubiika.” Baledi bavua ne bua kulongesha bana babo mêyi-makulu a Nzambi. Kadi mukenji eu uvua ne mêyi a mbangilu aa: “Mêyi aa andi nkutumina dîyi lelu’eu adi ne bua kuikala mu mutshima webe.” (Dutelonome 6:6, 7, NW) Eyowa, baledi kabena mua kufila tshidibu kabayi natshi. Mikenji ya Nzambi idi ne bua kuikala mifunda mu mitshima yenu nuenu bine binuikala basue kuyifunda mu mitshima ya bana benu.—Nsumuinu 20:7; fuanyikija ne Luka 6:40.
18 Fila dishindika dia dinanga diebe. Pakatambula Yezu, Yehowa wakamba ne: “Wewe udi Muananyi, musuibue; ndi mukuanyishe.” (Luka 3:22, NW) Nunku Yehowa wakitaba Muanende, kumanyishaye ku budisuile dimuanyisha diende ne kufilaye dishindika dia dinanga Diende. Kunyima Yezu wakambila Tatuende ne: “Ukavua munnange kuyi muanji kufuka buloba.” (Yowanese 17:24, MMM) Nunku bu baledi batshinyi ba Nzambi, lejayi bana benu ku mêyi ne ku bienzedi ne: nudi babanange—ne enzayi nunku pa tshibidilu. Vulukayi misangu yonso ne: “Dinanga didi diibaka.”—1 Kolinto 8:1, NW.
19 Dilanga. Bible udi uzangika mushinga wa dilanga difila ne dinanga. (Nsumuinu 1:8) Baledi badi bepuka bujitu buabu bua kuludika bana babo lelu’eu nebikala anu menemene mua kuakama bipeta binyingalaji bia mutshima mu matuku atshilualua. Kadi, baledi mbadimuijibue kabidi bua kubenga kuela kalela. ‘Nuenu batatu,’ ke muakafunda Paulo, “kanufikishi bana benu munda, bua mitshima yabo kaibungami.” (Kolosai 3:21) Baledi badi ne bua kuepuka dinyoka bana babo dinekesha peshi kuambulula dîba dionso bilema biabo ne kupepeja madikolela abo.
20 Yehowa Nzambi, Tatuetu wa mu diulu, udi ufila tshilejilu pa kufila dilanga. Dinyoka diende kaditu nansha musangu umue diela kalela. “Nenkunyoke mu bunene bukumbanyine,” ke muakambila Nzambi tshisamba tshiende. (Yelemiya 46:28, NW) Baledi badi ne bua kuidikija Yehowa pa bualu ebu. Dilanga didi disambuka mikalu mitshintshikila peshi didi diya diamuamua dia kipatshila ka dinyoka ne dilongesha didi bushuwa ditondesha.
21 Mmunyi mudi baledi mua kujadika ne: dilanga diabu didi dipatula bipeta bilenga? Badi mua kudiebeja buobo nkayabu ne: ‘Ntshinyi tshidi dilanga dianyi dikumbaja?’ Didi ne bua kulongesha. Muanebe udi ne bua kumanya bua tshinyi udi upeshibua dilanga. Baledi badi kabidi ne bua kuditatshisha bua bipeta bia dinyoka diabo. Bushuwa, bana pa kuamba buonso nebafikishibua munda kudi dilanga. (Ebelu 12:11) Kadi dilanga kadiena nansha musangu umue ne bua kukankisha muana peshi kumumvuija ne: mmulekeledibue peshi dimushiya ne lungenyi lua se: udi anu mubi. Kumpala kua kunyoka tshisamba tshiende, Yehowa wakamba ne: “Kutshinyi to, bualu ndi nebe.” (Yirmeya 46:28, MMM) Eyowa, dinyoka didi ne bua kufidibua mu mushindu wa se: muanebe wa balume anyi wa bakaji adiumvue ne: nudi baledi bena dikuatshisha, bena dinanga kudiye.
MUSHINDU WA KUPETA “NZANZU MU DILUDIKA”
22 Tudi mua kuikala ne dianyisha bualu Yehowa mmufila biamu bia mudimu bitudi tukengela bua kuibaka dîku dia disanka. Kadi kuikala ne biamu bia mudimu nkayaku ki nkukumbane to. Tudi ne bua kudibidija bua kutumika nabi mushindu muimpe. Tshilejilu, muibaki udi mua kudima bibidilu bibi mu ntumikilu wende ne biamu biende. Udi mua kukuata mudimu mubi menemene ne bimue bia kudibi. Mu nsombelu eyi, ntumikilu yende idi pamu’apa mua kupatuisha bipeta bishadile. Bia muomumue, udi mua kuikala mpindieu mumanye bibidilu bibi bidi bibuele mu dîku diebe. Bimue bidi mua kuikala biase miji menemene ne bikole mua kushintulula. Nansha nanku, londa mubelu wa mu Bible eu: “Muntu muena meji neateleje ne neapete dimanya divule, ne muena bujinguluji ng’eu udi upeta nzanzu mu diludika.”—Nsumuinu 1:5, NW.
23 Udi mua kupeta nzanzu mu diludika pa kutungunuka ne kupeta dimanya dia Nzambi. Ikala ne ntema ku mêyi-maludiki a mu Bible adi atangila nsombelu wa mu dîku, ne enza mashintuluka adi akengedibua. Utangile bena nkristo bapie badi bafila tshilejilu tshimpe bu bena dibaka ne baledi. Uyukile nabu. Kupita bionso, kuatshila Yehowa ntatu yebe mu disambila. (Musambu wa 55:22; Filipoi 4:6, 7) Udi mua kukuambuluisha bua kupeta nsombelu wa disanka mu dîku udi umupa lumu.
[Mêyi adi kuinshi]
a Kabingila kamuepele ka mu Mifundu bua dishipa dibaka kadi kanyishibue bua kuselulula “mmasandi”—dipetangana kabiyi munda mua dibaka.—Matayo 19:9.
TETA DIMANYA DIEBE
Mmunyi mudi bulamatshi ku mikenji, diyukidilangana, bunême, ne kanemu mua kupetesha dibaka dia disanka?
Mmu mishindu kayi mudi baledi mua kushindikila bana babo dinanga diabo?
Mmalu kayi a kukonkonona pa bidi bitangila dilanga dilenga?
[Nkonko ya dilonga]
1-3. Bua tshinyi bamue badi bapangila bua kujikija ntatu ya pa tshibidilu ya mu dibaka ne ya buledi, kadi bua tshinyi Bible udi mua kuambuluisha?
4. Bua tshinyi ntatu mmitekemenyibue mu dibaka, ne mmêyi-makulu kayi adi mafidibue mu Bible?
5. Mmunyi mudi Bible uzangika mushinga wa bulamatshi ku mikenji mu dibaka?
6. Mmunyi mudi bulamatshi ku mikenji mua kuambuluisha bua kukuba dibaka?
7. Bua tshinyi diyukidilangana ditu misangu mivule bualu bukole kudi bantu basele, kadi mmunyi mudi divuala “bu-muntu bupiamupia” mua kuambuluisha?
8. Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha paudi kuyi umvuangana ne muena dibaka nebe?
9. Bua tshinyi bidi mua kuambibua ne: diyukidilangana didi dituadija mu mutshima?
10, 11. Mmunyi mudi mulume mua kutumikila mubelu udi mu 1 Petelo 3:7?
12. Mmunyi mudi mukaji mua kuleja ne: udi ne kanemu kuondoke kudi bayende?
13. Mmunyi mudi mmuenenu mua kulejibua mu ditalala?
14. Ntshinyi tshiudi ne bua kuenza bikala muena dibaka nebe uleja ntema mikese bua kutumikila mêyi-maludiki a mu Bible mu dibaka?
15. Mmunyi mudi nkoleshelu ya bana mibi itentuluka imue misangu, kadi mmunyi mudi dilonda nkoleshelu eyi ya kale mua kushintuluka?
16. Bua tshinyi mbia mushinga bua kupetesha dîku diebe bidi bikengedibua, ne ebi bidi bikongoloja tshinyi?
17. Ntshinyi tshidi tshikengedibua bua bana bebe kuikalabo ne mikenji ya Nzambi mu mitshima yabo?
18. Pa bidi bitangila kuleja dinanga, mmunyi mudi Yehowa mushile baledi tshilejilu tshipite bulenga?
19, 20. Dilanga bana bimpe didi dilomba malu kayi, ne mmunyi mudi baledi mua kupetela bulenga ku tshilejilu tshia Yehowa?
21. Mmunyi mudi baledi mua kushindika bikala dilanga diabo dipatula bipeta bilenga?
22, 23. Mmunyi muudi mua kupeta buludiki budi bukengedibua bua kuibaka dîku dia disanka?
[Tshimfuanyi dibeji dijima mu dibeji 147]