Nshapita 13
Bua tshinyi nsombelu wa buena Nzambi udi utuala diakalenga
YEHOWA udi “Nzambi wa disanka,” ne mmusue ne: wikale ne nsombelu wa disanka. (1 Timote 1:11, NW) Pa kuenda mu njila wende, udi mua kupeta bulenga wewe muine ne kuikala ne ditalala diondoke ne dia mutantshi mule, dikale bu musulu udi anu katshia uula. Kuenda mu njila wa Nzambi kudi kabidi kusaka muntu bua kukumbaja bienzedi bia buakane ne ditungunuka , “bu mavuala a mbu.” Ebi bidi bituala diakalenga dilelela.—Yeshaya 48:17, 18, MMM.
2 Bamue badi mua kuamba ne: ‘Bantu batu imue misangu bakenga padibu benza malu malulame.’ Mbulelela, ne ke tshiakafikila bapostolo ba Yezu. Nansha muvuabo bakengeshibue, bavua ne disanka ne bakatungunuka ne “kumanyisha lumu luimpe pa bidi bitangila Kristo.” (Bienzedi 5:40-42, NW) Tudi mua kulongela malu a mushinga ku muanda eu. Bumue mbua se: dikala ne nsombelu wa buena Nzambi ki ntshieya tshia se: bantu nebikale netu bimpe misangu yonso. “Bushuwa,” ke muakafunda mupostolo Paulo, “buonso badi bajinga kuikala ne nsombelu wa dinemekela Nzambi mu diumvuangana ne Yezu Kristo nebakengeshibue pabu.” (2 Timote 3:12, NW) Kabingila kadi se: Satana ne bulongolodi buende badi baluisha aba badi balonda njila wa buena Nzambi. (Yone 15:18, 19; 1 Petelo 5:8) Kadi diakalenga dilelela ki ndiashila pa bintu bidi kabiyi bia munda mua muntu. Bishilangane, didi difumina ku dijadika dia se: tudi tuenza tshidi tshilulame ne nunku tudi ne dianyishibua dia Nzambi.—Matayo 5:10-12; Yakobo 1:2, 3; 1 Petelo 4:13, 14.
3 Kudi bantu badi bela meji ne: badi mua kupeta dianyishibua dia Nzambi ku diambuluisha dia bienzedi bia bulamate bia mu mpukapuka eku bikale mua kumupua muoyo bikondo bikuabo. Ntendelelu mulelela wa Yehowa Nzambi kêna nanku to. Udi ne buenzeji pa bienzedi bionso bia muntu mêba ende wonso adiye mutabale, ku dituku ku dituku, ku tshidimu ku tshidimu. Ke bua tshinyi udi ubikidibua kabidi ne: “Njila.” (Malu Menza 19:9, MMM; Yeshaya 30:21) Nnsombelu wa buena Nzambi udi utuenzeja bua kuakula ne kuikala ne bienzedi bidi mu diumvuangana ne Dîyi dia Nzambi.
4 Padi balongi bapiabapia ba Bible bamona se: badi ne bua kuenza amue mashintuluka bua kusankisha Yehowa, badi mua kudiebeja ne: ‘Nsombelu wa buena Nzambi udi menemene ne mushinga anyi?’ Udi mua kujadika ne: udi nawu. Bua tshinyi? Bualu “Nzambi udi dinanga,” ne njila yende itu nenku itupetesha bulenga. (1 Yone 4:8) Nzambi udi kabidi ne meji ne mmumanye tshidi tshitambe buimpe buetu. Bualu Yehowa Nzambi ng’wa-bukole-buonso, udi ne makokeshi a kutukolesha bua tukumbaje dijinga dietu dia kumusankisha pa kulekela tshibidilu kampanda tshibi. (Filipoi 4:13) Tutangilayi amue mêyi-maludiki adi atangila nsombelu wa buena Nzambi ne tumone mushindu udi diatumikila mua kutuala diakalenga.
BULULAME BUDI BUPETESHA DIAKALENGA
5 Yehowa udi “Nzambi wa bulelela.” (Musambu wa 31:5, NW) Kabiyi mpata, udi ujinga kulonda tshilejilu tshiende ne kumanyibua bu muntu muena bulelela. Bujalame budi bufikisha ku didinemeka ne ku nyanji ya dikala bimpe. Nansha nanku, bu mudi dipanga bululame ditangalake bikole mu bulongolodi ebu bua mpekatu, bena nkristo badi bakengela divuluija edi: “Muntu yonso ambile mukuende bualu bulelela . . . Muntu uvua wiba, kibi kabidi, kadi aditatshisha bua kukuata mudimu ne bianza biende bua . . . kuambuluisha bena dikenga.” (Bena Efeze 4:25, 28, MMM) Bena mudimu bena nkristo badi benza mudimu wa dituku dijima ne bululame. Kabena bangata bintu bia mfumu’abu wa mudimu padiye kayi mubapesha dianyisha. Nansha yeye muikale ku mudimu, mu kalasa, peshi kumbelu, mutendeledi wa Yehowa udi ne bua kuikala ‘muena bululame mu malu wonso.’ (Ebelu 13:18, NW) Muntu yonso udi ne tshibidilu tshia kushima anyi kuîba kêna mua kupeta dianyishibua dia Nzambi.—Dutelonome 5:19; Buakabuluibua 21:8.
6 Kuikala ne bululame kudi kutuala mabenesha mavule. Selina mmukaji mukamba muena dikenga wa mu Afrike udi munange Yehowa Nzambi ne mêyi-maludiki ende a buakane. Dimue dituku, wakasangana tshibuta tshikale ne sheke ne mukafu munene wa mfranga munda muatshi. Utumika ne mukanda wa diela nshinga, wakafika ku dipeta muenabi—mupanyishi wa bintu uvuabo biibe. Muntu eu kavua mua kuitaba tshivua mêsu ende amona pakamukumbula Selina, muikale usama kakese, ne kumupingajila bionso bivua mu tshibuta. “Bululame bua mushindu’eu budi ne bua kufutshibua,” ke muakambaye ne wakamupesha tshisumbu tshia mfranga. Bia mushinga mukole, muntu eu wakatumbisha tshitendelelu tshia Selina. Eyowa, bienzedi bijalame bidi bipa dilongesha dia mu Bible lumu, bitumbisha Yehowa Nzambi, ne bituadila batendeledi bende bena bululame diakalenga.—Tito 2:10; 1 Petelo 2:12.
KALOLO KADI KATUALA DIAKALENGA
7 Kudi diakalenga pa kuikala muena kalolo, kadi bantu bena lukuka ‘kabena bapiana bukalenge bua Nzambi.’ (1 Kolinto 6:10) Mushindu mutangalake wa lukuka ndinaya [dia mfranga], didi dikale diteta kupeta mfranga ku diambuluisha dia majimija a bakuabu. Yehowa kêna wanyisha aba badi “ne lukuka lua lupetu lukena lujalame.” (1 Timote 3:8, NW) Nansha miaba idi dinaya dianyishibue kudi mêyi ne mikandu ne muntu muikale unaya bua kujikija mukodi, udi mua kupeta tshibidilu ne kuikala ulubuluja tshikadilu tshidi tshinyange nsombelu ya bantu bavule. Dinaya misangu mivule ditu dituala lutatu mu dîku dia munayi, udi mua kushala ne mfranga mikese bua kusumba bidi bikengedibua bu mudi biakudia ne bilamba.—1 Timote 6:10.
8 Bua kalolo kabo ka dinanga, bena nkristo badi bapeta disanka pa kuambuluisha bakuabu, nangananga bena kuitabuja nabo badi mu dikenga. (Yakobo 2:15, 16) Kumpala kua Yezu kulua pa buloba, wakamona kalolo ka Nzambi kudi bukua-bantu. (Bienzedi 14:16, 17) Yezu nkayende wakafila dîba diende, makokeshi ende, ne muoyo wende mene bua bukua-bantu. Nunku, uvua muakanyine bimpe bua kuamba ne: “Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.” (Malu Menza 20:35, MMM) Yezu wakakula kabidi bua mukaji mukamba wakela ne kalolo binjanja bibidi bikese mu kalondo ka tshibutshilu ka mu ntempelo, bualu wakela “bionso bivuaye nabio bua kudidisha.” (Markuse 12:41-44, MMM) Bena Izalele ba kale ne bena nkristo ba mu siekele wa kumpala mbafile bilejilu bia kalolo ka disanka pa kufila bintu bia ku mubidi bua kukuatshisha tshisumbu ne mudimu wa Bukalenge. (1 Kulondolola 29:9; 2 Kolinto 9:11-14) Kusakidila ku difila mapa a bintu bia ku mubidi bua bipatshila ebi, bena nkristo ba lelu badi bapa Nzambi butumbi ne disanka ne batumika ne mioyo yabo mu mudimu wende. (Lomo 12:1; Ebelu 13:15) Yehowa udi ubabenesha bua ditumika ne dîba diabu, bukole, ne bintu biabo bikuabo, kusangisha ne biûma biabo, bua kutua ntendelelu mulelela nyama ku mikolo ne kulubuluja mudimu wa buambi bua lumu luimpe lua Bukalenge pa buloba bujima.—Nsumuinu 3:9, 10.
BIKUABO BIFIDI BIDI BITUALA DIAKALENGA
9 Bua kuikala ne diakalenga, bena nkristo badi kabidi ne bua ‘kulama makokeshi abu a diela lungenyi.’ (Nsumuinu 5:1, 2, NW) Ebi bidi bilomba dibala ne dielangana meji pa Dîyi dia Nzambi ne mikanda mimpe miumvuiji ya Bible. Kadi kudi malu a kuepuka. Tshilejilu, dinua dinekesha dia maluvu a luenda didi mua kufikisha muntu ku dijimija dikontolola dia lungenyi luende. Mu nsombelu wa mushindu’eu, bantu bavule bakabuelakana mu tshiendenda, bienzedi bia tshikisu, ne bakakebesha njiwu ya lufu. Kabiena bikemesha padi Bible wamba ne: bakuatshiki kabakupiana Bukalenge bua Nzambi! (1 Kolinto 6:10) Bapangadije bua kuikala ne “mmuenenu mujalame,” bena nkristo balelela badi bepuka bunuavi, ne ebi bidi biambuluisha bua kulubuluja diakalenga munkatshi muabu.—Tito 2:2-6.
10 Mubidi mukezuke udi wambuluisha bua kuikala ne diakalenga. Kadi bavule badi badibidija ne bintu bibi. Tshilejilu, tuangate dinua dia makanya. Bulongolodi bua Makanda a Mubidi bua Buloba bujima budi bufila luapolo ne: dinua makanya “didi dishipa bantu miliyo isatu tshidimu tshionso.” Dimanyika tshibidilu tshia dinua makanya didi mua kuikala bualu bukole bua bisuyakaji bia dilekela bia tshikondo tshîpi. Ku luseke lukuabo, banu ba makanya bakadi balekele badi bamona se: badi ne makanda a mubidi matambe buimpe ne mfranga bua majinga a ku nzubu. Eyowa, kutshimuna tshibidilu tshia dinua makanya anyi dibidila ne bintu bikuabo bibi nedikuambuluishe bua kuikala ne mubidi mukezuke, kuondo ka muoyo katoke, ne diakalenga dilelela.—2 Kolinto 7:1.
DIAKALENGA MU DIBAKA
11 Aba badi basombe pamue bu mulume ne mukaji badi ne bua kujadika ne: dibaka diabu ndifundibue bimpe ku mikanda kudi bamfumu ba mbulamatadi. (Mâko 12:17) Badi kabidi ne bua kumona dibaka bu bujitu bunene. Bushuwa, diabulukangana didi mua kukengedibua padiku dibenga kuambula bujitu dia ku budisuile, buenzavi bunekesha, peshi diteka makanda a mu nyuma mu njiwu mikole. (1 Timote 5:8; Galatia 5:19-21) Kadi mêyi a mupostolo adi mu 1 Kolinto 7:10-17 adi akankamija bena dibaka bua kusomba pamue. Bushuwa, bua diakalenga dilelela, badi ne bua kuikala ne lulamatu umue kudi mukuabu. Paulo wakafunda ne: “Dibaka dikale dinemekibua munkatshi mua bantu bonso, bulalu [bua dibaka, NW] kabunyanguki; Nzambi nealumbuluishe bena masandi bajike ne bena masandi babake.” (Ebelu 13:4) Tshiambilu “bulalu bua dibaka” tshidi tshisua kumvuija dipetangana dia mulume ne mukaji badi baselangane umue ne mukuabu bilondeshile mêyi ne mikandu. Dipetangana dikuabo, bu mudi disela bakaji bapite pa umue, kadiena mua kuangatshibua bu “dinemekibua munkatshi mua bantu bonso.” Kusakidila apa, Bible udi ubenga dipetangana kumpala kua dibaka ne masandi a mulume ne mulume mukaji ne mukaji.—Lomo 1:26, 27; 1 Kolinto 6:18.
12 Dienda masandi didi mua kutuala tshikondo tshîpi tshia milowo ya ku mubidi, kadi kadiena dipetesha diakalenga dilelela. Kadiena disankisha Nzambi ne didi mua kushiya tshibangu mu kuondo ka muoyo ka muntu. (1 Tesalonike 4:3-5) Bipeta bibi bia tshiendenda tshia masandi bidi mua kuikala SIDA ne makuabu masama adi ambulukilangana ku dipetangana. “Badi batshinka ne: miliyo 250 ya bantu pa buloba bujima idi ikuatshika masasa, ne miliyo bu 50 disama dia kasende ku tshidimu tshionso,” ke muakamba luapolo kampanda pa luondapu. Kudi kabidi tshilumbu tshia mafu kaayi manyisha. Nsangilu wa Bukua-matunga pa Buledi Bupangadija udi umanyisha ne: pa buloba bujima, miliyo mipite pa 15 ya bansongakaji ba bidimu 15 too ne 19 idi ipeta mafu tshidimu tshionso, ne tshia-bisatu tshimue tshia kudibu batu batula mafu. Dilonga kampanda didi dileja ne: mu ditunga kansanga dia mu Afrike, ntatu ya ditula difu ke idi ikebesha lufu lua bansongakaji 72 pa lukama. Bamue bena masandi badi mua kuepuka ku disama ne dîmi kadi kabakuepuka ku dinyanguka dia mpampakenu yabu. Bavule badi bajimija didinemeka diabu ne bafika mene ku didikina buobo bine.
13 Nansha mudi dienda masandi mua kufuidibua luse, nkabingila kanyisha mu Mifundu bua dishipa dibaka kudi muena dibaka muenzela bibi. (Matayo 5:32; fuanyikija ne Hoshea 3:1-5.) Padi tshiendenda tshia mushindu’eu tshituala dikosoloka dia dibaka, ebi bidi mua kushiya bibangu biondoke mu mpampakenu ya muena dibaka muenzela bibi ne ya bana. Bua bulenga bua dîku dia bukua-bantu, Dîyi dia Nzambi didi dileja ne: dipishibua dikole nedivuile bena masandi bajike ne bena masandi babake bakena dinyingalala. Kusakidila apa, didi dileja patoke se: aba badi baditue mu tshiendenda tshia masandi “kabakupiana bukalenge bua Nzambi.”—Galatia 5:19, 21, NW.
“KABENA BA MU BULONGOLODI EBU”
14 Aba badi basue kusankisha Yehowa ne kupeta mabenesha a Bukalenge badi bepuka ditendelela bimfuanyi mu mishindu yadi yonso. Bible udi uleja ne: mbibi bua kuenza ne kutendelela bimfuanyi, kusakidila bimfuanyi bia Kristo, peshi bia Mariya, mamuende wa Yezu. (Ekesode 20:4, 5; 1 Yone 5:21) Nunku, bena nkristo balelela kabena bakukuila mpingu, nkuruse, ne bimfuanyi. Badi kabidi bepuka mishindu misokome ya ditendelela bimfuanyi, bu mudi bienzedi bia dinemekela mabendele ne dimba misambu ya ditumbisha matunga. Padibu bafinakajibue bua kuenza bienzedi bia mushindu’eu, badi bavuluka mêyi a Yezu kudi Satana aa: “Yehowa Nzambi webe ke uudi ne bua kutendelela, ne yeye nkayende ke uudi ne bua kuenzela mudimu wa tshijila.” (Matayo 4:8-10, NW) Yezu wakamba ne: bamulondi bende “kabena ba mu bulongolodi ebu.” (Yone 17:14, NW) Ebi bidi biumvuija kuikala ne ndubidilu mu mianda ya tshididi ne kuikala ne nsombelu wa ditalala mu diumvuangana ne Yeshaya 2:4 (NW), udi wamba ne: “[Yehowa Nzambi] Neakose nsambu munkatshi mua matunga ne neakajilule malu adi atangila bisamba bivule. Nebikale ne bua kufula miele yabo ya mvita bua kuyivuija nkasu ya kudima nayi ne mafuma abo nebaavuije tushola tua kukosa natu bilongo. Ditunga dimue kadiakujudila ditunga dikuabo muele wa mvita nansha, ne kabakulonga kabidi mua kuluangana mvita to.”
15 Kuikala ‘kabayi ba mu bulongolodi ebu’ kudi kabidi kumvuija kukosa malanda wonso ne “Babilone Munene,” nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia buloba bujima. Ntendelelu ukena mukezuke wakatangalaka biangatshile ku Babilone wa kale too ne pakapetaye bukokeshi bua mu nyuma bubi pa bantu mu buloba bujima. “Babilone Munene” udi ukongoloja bitendelelu bionso bidi ne malongesha ne bikadilu kabiyi mu diumvuangana ne dimanya dia Nzambi. (Mamanyisha 17:1, 5, 15, MMM) Mutendeledi wa Yehowa wa lulamatu kêna ubuelakana mu mianda ya didisanga dia mitabuja pa kutendelela ne bitendelelu kabukabu peshi pa kuikala ne bu-wetu bua mu nyuma ne tshitupa kayi tshionso tshia Babilone Munene. (Nomba 25:1-9; 2 Kolinto 6:14) Bu tshipeta, balongi ba Bible bapiabapia bavule batu batumina bulongolodi bua malu a Nzambi buvuabo mukanda wa dipatuka. Ebi mbibasemeje pabuipi ne Nzambi mulelela, bu mudibi bilaya: “ ‘Patukayi munkatshi muabo, ne diabulujayi nuenu bine,’ ke mudi Yehowa wamba, ‘ne kanulengi kabidi tshintu tshipange bukezuke’; ‘ne nennuakidile.’ ” (2 Kolinto 6:17, NW; Buakabuluibua 18:4, 5) Ki ndianyishibua dia mushindu’eu kudi Tatuetu wa mu diulu diwudi ujinga bikole anyi?
MASEKELELA MANÊME A KU TSHIDIMU
16 Nsombelu wa buena Nzambi udi utupikula ku disekelela dia mafesto a mu bulongolodi ebu didi ne bujitu pa tshibidilu. Tshilejilu, Bible kêna usokolola dituku dijalama dia diledibua dia Yezu. ‘Mvua ngela meji ne: Yezu wakaledibua mu dia 25 Tshisua-munene!’ ke mudi bamue mua kukema. Kabiena mua kuikala nanku bualu wakafua mu muvu wa printemps wa 33 B.B. ne bidimu 33 ne tshitupa. Kusakidila apa, tshikondo tshia diledibua diende, balami bavua “balala mu mpata, balama mikoko yabo butuku.” (Lukase 2:8, MMM) Mu ditunga dia Izalele, ndekelu wa Tshisua-munene utu ne muvu wa mashika ne mvula, ne mu tshikondo etshi mikoko ivua ilamibua mu bikumbi butuku bua kuyikuba ku mashika a muvu wa hiver. Bushuwa, dituku dia 25 Tshisua-munene diakasungudibua kudi Bena Roma bu diledibua dia nzambi wabu dîba. Siekele mivule kunyima kua Yezu mumane kuledibua pa buloba, bena nkristo batontolodi bakangata dituku edi bua kusekelela dituku dia diledibua dia Kristo. Nunku, bena nkristo balelela kabena basekelela Nowele peshi mafesto makuabu mashila pa mitabuja a dishima. Bu mudibu baleja Yehowa bulamate kabuyi buabanya, kabena kabidi benza mafesto a dikukuila bantu bena mpekatu anyi matunga.
17 Bible udi utela mu mushindu musunguluke masekelela a diledibua abidi patupu, wonso mikale atangila bantu bavua kabayi basadila Nzambi. (Genese 40:20-22; Matayo 14:6-11) Bu mudi Mifundu kayiyi isokolola dituku dia ngondo dia diledibua dia muntu mupuangane Yezu Kristo, bua tshinyi tudi ne bua kufila ntema ya pa buayi ku diledibua dia bantu bapange bupuangane? (Muambi 7:1) Bushuwa, baledi batshinyi ba Nzambi kabena bindila dituku kampanda dia pa buadi bua kuleja bana babo dinanga. Nsongakaji muena nkristo wa bidimu 13 wakamba ne: “Meme ne dîku dianyi tudi ne malu a bungi a milowo. . . . Ndi ku muoyo wa baledi banyi, ne padi bana bakuabu bangebeja bua tshinyi tshitu nsekelela mafesto, ntu mbambila ne: ntu nsekelela dituku dionso.” Nsonga muena nkristo wa bidimu 17 wakamba ne: “Mu nzubu wetu, tutu tupeshangana mapa misangu mivule ku tshidimu.” Kudi disanka ditambe bunene padi mapa afidibua ku budisuile.
18 Bua aba badi balonda nsombelu wa buena Nzambi, kudi dituku dimue ku tshidimu tshionso didi ne bua kunemekibua mu mushindu wa pa buawu. Ke Didia dia Dilolo dia Mukalenge, dibikila nangananga ne: Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo. Pa bualu ebu, Yezu wakatumina bamulondi bende dîyi ne: “Nuikale nuenza nenku bua kumvuluka.” (Lukase 22:19, 20, MMM; 1 Kolinto 11:23-25) Pakajadika Yezu didia edi butuku bua dia 14 Nizan 33 B.B., wakatumika ne diampa kadiyi luevene ne mvinyo mukunze, bivua bimanyishilu bia mubidi wende wa bumuntu ukena mpekatu ne mashi ende mapuangane. (Matayo 26:26-29) Bimanyishilu ebi bidi biangatshibua kudi bena kristo bela manyi a spiritu munsantu wa Nzambi. Mbabuejibue mu tshiovo tshipiatshipia ne mu tshiovo tshia Bukalenge, ne badi ne ditekemena dia mu diulu. (Luka 12:32; 22:20, 28-30; Lomo 8:16, 17; Buakabuluibua 14:1-5) Nansha nanku, buonso badi babuela mu tshibilu etshi dilolo didi diakanangana ne dia 14 Nizan pa kalandrié ka kale ka bena Yuda batu bapeta mabenesha. Badi babavuluija dinanga dileja kudi Yehowa Nzambi ne Yezu Kristo mu mulambu wa tshia-bupikudi wa dilekelela mpekatu udi upetesha mushindu wa kuikala ne muoyo wa tshiendelele bua aba badi ne dianyishibua dia Nzambi.—Matayo 20:28; Yone 3:16.
MUDIMU NE DIDIOLOLA
19 Bena nkristo mbenzejibue bua kuenza mudimu mukole ne kudipetesha bidibu bakengela. Dikumbaja malu aa didi dituadila ba-tatu ba mêku nyanji ya disankishibua. (1 Tesalonike 4:11, 12) Bushuwa, bikala mudimu wa muena nkristo ubengangana ne Bible, nebimupangishe disanka. Kadi, bitu imue misangu bikole bua muena nkristo kupeta mudimu udi mu diumvuangana ne mêyi-makulu a mu Bible. Tshilejilu, batu balomba bamue bena mudimu bua kushima basumbi. Ku luseke lukuabo, bamfumu ba mudimu bavule nebitabe bua kushintulula amue malu bua kupolesha kuondo ka muoyo ka muena mudimu mujalame, kabayi basue bua kujimija muena mudimu wa kueyemena. Nansha nsombelu muikale wa bishi, udi mua kujadika ne: Nzambi neabeneshe madikolela ebe bua kupeta mudimu udi ukupa kuondo ka muoyo kakezuke.—2 Kolinto 4:2.
20 Bu mudi Nzambi musue bua basadidi bende bikale ne disanka, tudi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi pa kuenza mudimu mukole eku bikale ne bikondo bitalaji bia didiolola ne diikisha. (Mâko 6:31; Muambi 3:12, 13) Bulongolodi bua Satana budi bukankamija didiolola dikena dia buena Nzambi. Kadi bua kusankisha Nzambi, tudi ne bua kusungula mikanda itudi tubala, programe ya tudiomba ne mijiki itudi tuteleja, ne bibilu bia maja, filme, manaya, programe ya televizion, ne vidéo bitudi tutangila. Pikala didiolola dituvua basungule matuku mashale kadiyi diumvuangana ne madimuija adi mu mifundu bu eyi: Dutelonome 18:10-12, Musambu wa 11:5, ne Efeso 5:3-5, netusankishe Yehowa ne netutambe kuikala ne disanka bituenza mashintuluka.
DINEMEKA MUOYO NE MASHI
21 Bua kupeta diakalenga dilelela, tudi ne bua kuangata muoyo wa muntu bu wa tshijila, anu bu mudi Yehowa uwangata. Dîyi diende didi ditukandika bua kushipa. (Matayo 19:16-18) Bushuwa, Mikenji ya Nzambi kudi Izalele idi ileja ne: udi wangata muana utshìdi munda bu muoyo wa mushinga mukole—ki mbu tshintu tshia kubutula. (Ekesode 21:22, 23) Bua bualu ebu, katuena ne bua kuangata muoyo bu tshintu tshia mushinga mukese pa kunua makanya, kunyanga mubidi wetu ne bintu bia lulengu peshi maluvu a luenda, anyi kuditeka mu njiwu ya patupu. Katuena ne bua kuditua mu njila kayi yonso udi uteka muoyo mu njiwu anyi kupepeja madimuija menza bua bukubi, bidi mua kufikisha ku dibanza dia mashi.—Dutelonome 22:8.
22 Yehowa wakambila Nowa ne dîku diende ne: mashi adi tshimfuanyi tshia anyima, anyi muoyo. Nunku, Nzambi wakabakandika bua kudia mashi kayi wonso. (Genese 9:3, 4) Bu mutudi ndelanganyi yabo, mukenji eu mmutukuate buonso. Yehowa wakambila bena Izalele ne: mashi avua ne bua kuitshikijibua panshi ne kaavua ne bua kukuatshibua nawu mudimu bua majinga a muntu nkayende. (Dutelonome 12:15, 16) Ne bakambulula mukenji wa Nzambi pa mashi pakashidimunyibua bena nkristo ba mu siekele wa kumpala ne: “Nutungunuke ne kudilama ku . . . mashi.” (Bienzedi 15:28, 29, NW) Bua kunemeka bunsantu bua muoyo, bantu bena Nzambi kabatu bitaba diedibua mashi, nansha bakuabu bantu buobo bafiatutuka ne: ngenzelu eu udi mua kupandisha muoyo. Mishindu mikuabo ya ngondapilu mivule mianyishibue kudi Bantemu ba Yehowa mmipatule bipeta bimpe ne kayena iteka muntu mu njiwu ya diela mashi. Bena nkristo mbamanye ne: anu mashi mitshikija a Yezu ke adi bushuwa apandisha muoyo. Ditabuja mu mashi aa didi dituala dilekeledibua ne ditekemena dia muoyo wa tshiendelele.—Efeso 1:7.
23 Kabiyi mpata, nsombelu wa buena Nzambi udi ulomba madikolela. Udi mua kutuala disekibua kudi bena dîku peshi bamanyangana nabu. (Matayo 10:32-39; 1 Petelo 4:4) Kadi mafutu a dikala ne nsombelu wa mushindu’eu mmapite kule ntatu kayi yonso. Udi utuala kuondo ka muoyo kakezuke ne upetesha bu-nyana buimpe ne batendeledi nebe ba Yehowa. (Matayo 19:27, 29) Nunku, ela meji kabidi kuikala ne muoyo wa kashidi mu bulongolodi buakane bupiabupia bua Nzambi. (Yeshaya 65:17, 18) Ne ndisanka kayipu dia kulonda mibelu ya mu Bible ne nenku kusankisha mutshima wa Yehowa! (Nsumuinu 27:11) Kabiena bikemesha mudi nsombelu wa buena Nzambi utuala diakalenga!—Musambu wa 128:1, 2.
TETA DIMANYA DIEBE
Mbua tumue tubingila kayi budi kuikala ne nsombelu wa buena Nzambi kutuala diakalenga?
Nsombelu wa buena Nzambi udi mua kulomba mashintuluka kayi?
Bua tshinyi udi musue kuikala ne nsombelu wa buena Nzambi?
[Nkonko ya dilonga]
1. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: njila wa Yehowa udi utuala diakalenga?
2. Mmunyi mudi bena nkristo mua kuikala ne disanka nansha bikale imue misangu bakengeshibua?
3. Mmunyi mudi ntendelelu wa Yehowa ne bua kuikala ne buenzeji pa nsombelu wa muntu?
4. Bua tshinyi kuenza mashintuluka bua kuikala ne nsombelu mumvuangane ne njila ya Nzambi kudi kupetesha masanka?
5. Ntshinyi tshidi Bible wamba pa bidi bitangila dishima ne buibi?
6. Mmunyi mudi bululame bua muntu mutshinyi wa Nzambi mua kupetesha Yehowa butumbi?
7. Ntshinyi tshidi tshibi mu dinaya [dia mfranga]?
8. Mmunyi muakashiya Yezu tshilejilu tshimpe tshia kalolo, ne mmunyi mutudi mua kuleja kalolo?
9. Ntshinyi tshidi tshibi mu dinua dinekesha dia maluvu a luenda?
10. (a) Bua tshinyi bena nkristo kabena banua makanya? (b) Mmasanka kayi adi afuma ku dilekela bibidilu bia didibidija [ne bintu bia lulengu]?
11. Ntshinyi tshidi tshilombibue bua dibaka kuikala diumvuangane ne mikenji ne dia kashidi?
12. Mbimue bipeta kayi bibi bia masandi?
13. Ng’imue ntatu ya pa mutu kayi idi masandi a babake alela, ne ntshinyi tshiafikila aba badi batungunuka ne kuikala bena masandi bajike ne babake?
14. (a) Ng’imue mishindu kayi ya ditendelela bimfuanyi idi muntu mutshinyi wa Nzambi wepuka? (b) Mbuludiki kayi budi bufidibue mu Yone 17:14 ne Yeshaya 2:4?
15. Babilone Munene ntshinyi, ne ntshinyi tshidi balongi ba Bible bapiabapia bavule benza bua kupatukamu?
16. Bua tshinyi bena nkristo balelela kabena basekelela Nowele?
17. Bua tshinyi bantu bena Nzambi kabena basekelela mafesto a diledibua, ne bua tshinyi nansha nanku bana bena nkristo badi ne disanka?
18. Ntshibilu kayi tshimue tshiakatumina Yezu bamulondi bende dîyi bua kulama, ne tshidi tshituvuluija tshinyi?
19. Ndutatu kayi ludi bena nkristo bakama mu dikeba mushindu wa kudidiisha?
20. Bua tshinyi tudi ne bua kusungula didiolola dietu?
21. Mmunyi mudi dinemeka dietu dia muoyo ne bua kuikala ne buenzeji pa mmuenenu wetu pa ditula difu, kabidi ne bibidilu bietu ne bienzedi bietu?
22. (a) Mmuenenu wa buena Nzambi pa mashi ne ditumika nawu udi tshinyi? (b) Mmashi a nganyi nkayau adi bulelela apandisha muoyo?
23. Ng’amue mafutu kayi a nsombelu wa buena Nzambi?
[Tshimfuanyi mu dibeji 124, 125]
Midimu ya mu nyuma mitshintshikila ne bikondo bia didiolola bidi biambuluisha aba badi ne nsombelu wa buena Nzambi bua kuikala ne diakalenga