TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w93 15/9 dib. 20-23
  • Badi badiisha kasumbu ka mikoko ne kuengeleka

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Badi badiisha kasumbu ka mikoko ne kuengeleka
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Balami balombodi ba tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi
  • Balami badi baditatshisha menemene bua tshisumbu tshia mikoko
  • Balami ba mikoko biibaki
  • Balami​—Kumbajayi midimu yenu
  • Diishayi mikoko ya mushinga mukole ya Yehowa ne kuengeleka
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Nuenu balami, idikijayi Mulami mutambe bunene
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2013
  • Tuambuluishe bantu badi bapambuke mu tshisumbu
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2008
  • Tumikila balami ba mikoko ba Yehowa
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2013
Tangila bikuabu
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
w93 15/9 dib. 20-23

Badi badiisha kasumbu ka mikoko ne kuengeleka

KU NYAMA yonso idi mimunyina pabuipi ne bantu, kakuena nansha umue udi bu mikoko ya pa mbelu. Nyama mivule idi ne bukole ne tshingenyingenyi bidi bikengedibua bua kukeba biakudia ne kunyema baluishi, kadi mbishilangane bua mikoko. Kayena ne bia mvita bia kudisungidila nabi, nenku, mbitekete bua kukuatshibuayi kudi nyama ya luonji. Mulami wa mikoko yeye kayiku, mikoko idi ilua miena kutshina ne kayiyi ikumbana mua kudisungudila. Padiyi iditola kule ne tshisumbu tshia mikoko, idi ijimina kakuyi lutatu. Nenku, mbua mabingila aa mimpe budi mikoko mikokedi ilamata kudi muyilami wayi. Yeye kayiku, dikasa dimpe dia kupandukayi didi anu dikese. Bua ngikadilu yonso eyi, Bible udi utumika ne muaku “mikoko,” bua kufunkuna mu tshimfuanyi aba badi kabayi babunda tshilumbu, bakengeshibua anyi bantu badi kabayi ne bia mvita bia kudisungila nabi.

Bushuwa, mulami wa mikoko mmukumbanyine disankishibua didiye upetela ku mudimu wende. Nsombelu wende kêna mutekete nansha. Udi ne bua kuanyisha bua kukenga bua luya ne mashika, ne kutshisha butuku kengelee kayi ulala tulu. Kabidi, udi ne bua kukuba tshisumbu tshia mikoko ku nyama ya luonji, misangu mivule ne njiwu ya kujimija muoyo wende. Mulami wa mikoko udi upitshisha dîba diende dionso bua kukeba mikoko miena-luendu anyi idi mijimine bua tshisumbu tshiende tshia mikoko katshitangalaki. Udi kabidi ne bua kuondopa idi isama ne mitapika, kuambula tuana tua mikoko tutshidi tupuekele anyi mikoko idi mizengele. Ku musangu ne ku musangu, udi ne bua kuditatshisha bua kuyipetesha biakudia bungi bukumbane ne mâyi a kunuayi. Misangu mivule, mulami wa mikoko udi utshishila butuku mu madimi bua kukuba tshisumbu tshia mikoko. Nenku, mulami wa mikoko udi ne nsombelu mukole mutambe udi ulomba dikima, mitalu ne lungenyi lua bu-nsenda. Kadi kumpala kua bionso, udi ne bua kuleja ditabalela dia muoyo mulenga kudi tshisumbu tshia mikoko tshidi ku bukubi buende.

Balami balombodi ba tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi

Bible udi ufunkuna bena tshisamba tshia Nzambi bu mikoko mikokedi ne aba badi bayitabalela bu balami ba mikoko. Yehowa yeye muine ‘mmulami ne mutangidi wa anyima yetu.’ (1 Petelo 2:25) Yezu Kristo, “mulami wa mikoko mulenga,” uvua usua bua kuengelekabu mikoko; ke bualu kayi wakambila mupostolo Petelo ne: ‘Diisha tuana tuanyi tua mikoko, ndaku ukadiisha kasumbu kanyi ka mikoko, diisha kasumbu kanyi ka mikoko.’ (Yone 10:11; 21:15-17) Batangidi bena nkristo mbapeshibue bujitu bua ‘kulombola tshisumbu tshia Nzambi.’ (Bienzedi 20:28) Bua kukumbaja mudimu wabu wa balami ba mu nyuma, badi ne bua kuikala ne bikadilu bu bia mulami muimpe wa mikoko miena dîna​—kuikala ne dikima—​mitalu​—lungenyi lua bu-nsenda ne nangananga kutabalela bua makanda a mubidi malenga a tshisumbu tshia mikoko.

Mu matuku a Yehezekele muprofete wa Nzambi, balami bavule bavua batekibue pa mudimu bua kutabalela bivua bena tshisamba tshia Yehowa bakengela kabakakumbaja mudimu wabu to. Tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi tshiakakenga bikole bua ngenzelu eu, ne mikoko mivule yakalekela ntendelelu mulelela. (Yehezekele 34:1-10) Lelu’eu, bamfumu ba bitendelelu bia bukua-buena-nkristo badi badileja bu balami ba mikoko ya tshidibu babikila buobo nkayabu ne: ntshisumbu tshia bena nkristo, kadi dipanga kushindama diabu dia mu nyuma didi dijadika se: bamfumu ba bitendelelelu badi bu bena mpala ibidi, ba mu tshikondo tshitshivua Yezu pa buloba, bavua balengulula malu ne bakengesha bantu. Bamfumu ba bitendelelu bia bukua buena-nkristo badi bu “musadidi” udi “kayi uditatshisha bua mikoko.” (Yone 10:12, 13) Mu mishindu yonso, kabena ne dijinga anyi bakumbaje malu malomba bua kudiisha tshisumbu tshia mikoko.

Balami badi baditatshisha menemene bua tshisumbu tshia mikoko

Yezu wakashiya tshilejilu tshipuangane bua buonso bavua ne bua kudiisha tshisumbu tshia mikoko ya Yehowa. Mu mishindu yonso, uvua muule tente ne dinanga, bulenga, diditeka pa muaba wa bakuabu, ne udileja musadidi wa balongi bende. Uvua udianjila kuela tshiidia bua kukeba aba bavua bakengela diambuluisha. Yezu uvua pa tshibidilu ne bivule bia kuenza ne utshioka misangu mivule, kadi nansha biobi nanku, uvua anu ulama dîba dikumbane bua kuteleja malu avua abatatshisha ne ubakankamija. Nenku, bua dinanga diende diondoke divuaye nadi, wakadiakaja bua kufila anyima wende bualu buabu.​—Yone 15:13.

Lelu’eu, bakulu buonso badi batekibua pa mudimu mu tshisumbu, kabidi ne basadidi ba midimu, badi benzejangana mudimu bua kukumbaja majitu mu tshisumbu tshia mikoko. Nenku, bavule ba ku bantu aba ba kueyemenyibua kabena bapambushibua kudi bintu bia ku mubidi bidibu mua kupeta bu buobo mua kumuangala ne kuya kasombela mu matunga a ku ba-bende. Biamuangalabu, nebabudishe bena mu tshisumbu tshiabu, diambuluisha ne bulombodi bidi bikengedibua. Mu “bikondo ebi bikole ne bia ndekelu,” tshisumbu tshia mikoko tshidi tshikengela makankamija ne bulombodi. (2 Timote 3:1-5) Kudi amu njiwu ya kupona ku buluishi bua Satana, udi “bu nyama wa ntambue udi ukungula, udi utambakana ukeba muntu wa kudiaye.” (1 Petelo 5:8) Mpindieu, kupita ne bikondo bishale, bidi bikengela bua balami bena nkristo ‘kudimuijabu bena mutu mukole, kuikalabu ne miaku idi ikolesha ku muoyo bua anyima idi mu tunyinganyinga, kukuatshisha bena butekete.’ (1 Tesalonike 5:14) Mbabi ya pa tshibidilu idi ikengedibua bua kuepula mikoko idi mitekete mu nyuma bua kayipambuki mu tshisumbu tshia mikoko.​—1 Timote 4:1.

Mmunyi mudi balami ba mikoko mua kujingulula padi mikoko ikengela diambuluisha? Ku bimue bia ku bimanyinu bidi bimueneka patoke, tudi mua kutela dipumbisha mu bisangilu, dipanga kupatuka pa tshibidilu mu mudimu wa budimi ne dijinga dia kuditola kule ne bakuabu [bena nkristo]. Kudi kabidi mushindu wa kujingulula amue masama a mu nyuma a mikoko pa kutabalela ngenzelu yayi ya malu ne bidiyi iyikidilangana. Idi mua kuikala ijana mikuabo ku musangu ne ku musangu anyi pamu’apa ijilangana ne mikuabo. Mayukidilangana ayi adi pamu’apa mua kushindamena ki mpa bipatshila bia mu nyuma, kadi bia ku mubidi. Bikala ku musangu ne ku musangu mukoko kautshiyi ne musangelu, kautshiyi ne dishindika ne kautshiyi ne disanka, abi bidi mua kumvuija se: ditabuja diawu didi dienda diteketa. Nenku, dibungama diayi didi mua kuikala tshimanyinu tshia se: idi ipetangana ne buluishi bua kudi bena dîku diabu anyi balunda bayi bena mu bulongolodi ebu. Padiye ujingulula bimanyinu ebi, mulami udi ne bua kuenza madikolela bua kumanya diambuluisha didi dikengedibua.

Padibu bakumbula bena kuitabuja nabu bua kubambuluisha [mu nyuma], balami ba mikoko bena nkristo kabena ne bua kuvulamina tshipatshila tshiabu tshia kumpala to. Ki ndikumbula dia bulunda mudibu bayukidilangana malu adi kaayi ne dikuatshisha nansha. Tshipatshila tshia mupostolo Paulo pavuaye ukumbula bana babu, tshivua tshia ‘kubapetesha amue mapa a mu nyuma, bua kubakolesha ku muoyo ne bua dishintakajangana dia makankamija kuikaladi munkatshi muabu.’ (Lomo 1:11, 12) Kadi, bua kubikumbaja, kudianjila kudilongolola nkukengedibue.

Tshia kumpala, konkonona muntu eu ne uteta mua kujingulula tshidi buondoke bua dishindama diende dia mu nyuma. Tshiidia etshi tshiotshi tshimane kuedibua, ela meji ku mibelu anyi makankamija bikale ne dikuatshisha kudiye. Mpokolo munene muudi ne bua kusunyina mamanyisha mBible, Dîyi dia Nzambi, bualu “didi ne bukole.” (Ebelu 4:12) Tudi mua kusungula mu Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! biena-bualu bidi biakula menemene bua malu masunguluke adi mikoko ipetangana nawu. Tudi kabidi mua kupeta mu Annuaire des Témoins des Jéhovah miyuki ya mpatshi ne malu mamonamona adi alenga ku muoyo. Tshipatshila ntshia kumanyisha kudi muntu nebe ngenyi kampanda ya mu nyuma idi ‘mimpe bua diibakibua diende.’​—Lomo 15:2.

Balami ba mikoko biibaki

Mulami wa mikoko muena dîna mmumanye bua se: mikoko mmitekemena amu kudiye bua dikubibua ne ditabalela. Idi mu njiwu ya kujimina, kusama anyi kuzengela, kutapika anyi kukuatshibua kudi nyama ya luonji. Mu mushindu wa muomumue, mulami wa mikoko wa mu nyuma, udi ne bua kujingulula ne kuepula njiwu ya muomumue idi yamba kudituta pa tshisumbu tshia mikoko. Netukonkonone imue ntatu misunguluke ne netumone kabidi mamanyisha makese pa mushindu wa kutuadila bantu makankamija a mu nyuma.

(1) Bu mikoko mipote, bamue bena nkristo badi baditola kule ne tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi, bualu badi bapambushibua kudi malu adi amueneka bu adi kaayi mabi ne balobeshibua kudi bisankasanka bia patupu. Badi mua kushala mu tshipua-muoyo anyi kupambushibua bualu bipatshila biabu mbisuikakaja ku bintu bia ku mubidi, didiolola anyi dijikija lutetuku. (Ebelu 2:1) Bantu ba mushindu’eu, bidi bikengela kubavuluija bua se: nshikidilu wa bulongolodi ebu wasemenyi pabuipi, ne kubavuluija dikengedibua dia kushala balamate bikole ku bulongolodi bua Yehowa ne bulenga bua kuteka bipatshila bia Bukalenge pa muaba wa kumpala mu nsombelu. (Matayi 6:25-33; Luka 21:34-36; 1 Timote 6:8-10) Bakulu nebasangane ngenyi idi mua kubambuluisha mu tshiena-bualu tshia “Mmunyi​—muudi mua kulama ngikadilu webe wa pankatshikatshi?” mu La Tour de Garde wa dia 15 Octobre 1984, dibeji dia 22 too ne dia 25.

(2) Mulami wa mikoko udi ne bua kuondopa mikoko idi ikuatshika bubedi. Bia muomumue, balami ba mikoko ba mu nyuma badi ne bua kuambuluisha bena nkristo badi bapeta bubedi bua mu nyuma bukebesha kudi mianda mibi idi iyifikila mu nsombelu. (Yakobo 5:14, 15) Nsombelu eyi idi mua kuikala bulofu, ntatu ya masama anyi ya mu nsombelu wa mu dîku diabu. Bantu ba mushindu’eu badi mua kuikala anu ne nzala mikese ya biakudia bia mu nyuma anyi kabayi batamba kudisangisha ne bena tshisamba tshia Nzambi. Kuenza nunku, kudi kubafikisha ku diditola kule ne bakuabu ne ku diteketa mu maboko. Badi ne dikengedibua dia kubashindikila ne: Yehowa udi ubatabalela ne neabakuatshishe mu bikondo bikole. (Musambu wa 55:22; Matayi 18:12-14; 2 Kolinto 4:16-18; 1 Petelo 1:6, 7; 5:6, 7) Bidi kabidi mua kuikala diambuluisha bua kutangila tshiakabidi tshiena-bualu tshia “Tangila buludiludi kumpala bu muena nkristo,” tshidi mu La Tour de Garde wa dia 1 Septembre 1980, dibeji dia 12 too ne dia 15.

(3) Mulami wa mikoko udi ne bua kujingulula mikoko idi mizengela. Bamue bakananukila ne lulamatu mu mudimu wa Yehowa munkatshi mua bidimu bivule. Bakatantamena mateta ne ntatu mivule. Mpindieu, badi ku kakese ku kakese benda bapungila mu dienza malu mimpe ne kabatshiyi ne dishindika pa bidi bitangila dikengedibua dia kudifila bikole mu mudimu wa buambi. Bidi bikengela kukazamuna ngenyi yabu, kubavuluija tshiakabidi masanka ne mabenesha adi afuma ku didikija tshilejilu tshia Yezu Kristo tshia kusadila Nzambi ne mutshima mujima. (Galatia 6:9, 10; Ebelu 12:1-3) Pamu’apa badi mua kubambuluisha bua kumona se: Yehowa udi wanyisha mudimu wabu mukumbaja ne bulamatshi ku mikenji ne udi mua kubakankamija bua kutungunukabo ne kutumika bua butumbi buende. (Yeshayi 40:29, 30; Ebelu 6:10-12) Ngenyi mishilangane idi mu tshiena-bualu tshia “Katulekedi bua kuenza bidi bilenga,” tshipatula mu La Tour de Garde wa dia 15 Juillet 1988, dibeji dia 9 too ne dia 14 idi mua kuikala ne dikuatshisha.

(4) Amu bu mikoko mitapike mputa, bamue bena nkristo bavua badiumvua batapibue mu mutshima kudi ngikadilu kampanda mubi. Kadi, bitualekelela bilema bia bakuabo, Tatuetu wa mu diulu neatulekelele pende bilema bietu. (Kolosai 3:12-14; 1 Petelo 4:8) Bamue bana betu ba balume anyi ba bakaji badi mua kumona mibelu ne manyoka bidibu babapesha bu bidi kabiyi biakane. Pabi, yonso wa kutudi udi mua kubabidila mibelu ne manyoka bia mu nyuma, ne bidi kabidi bikolesha ku muoyo bua kumanya se: Yehowa udi ufila mibelu ne manyoka kudi eu udiye munange. (Ebelu 12:4-11) Bualu ki mbabapeshe masanka a mudimu udibo badiumvua bakumbaje malu malomba, bakuabo mbalekela kanyinganyinga kumbula tshiina pankatshi pabo ne tshisumbu. Kadi bituadisemeja kule ne bulongolodi bua Yehowa, kakuakuikala muaba mukuabo nansha umuepele utudi mua kuya bua kupandishibua ne kupeta disanka dilelela. (Fuanyikija ne Yone 6:66-69.) Tshiena-bualu tshia “Tukubayi buobumue buetu bua bena nkristo,” tshidi mu La Tour de Garde wa dia 15 Août 1988, dibeji dia 28 too ne dia 30 tshidi mua kupetesha mamanyisha adi akuatshisha.

(5) Mikoko idi ne bua kukubibua ku nyama ya luonji. Bia muomumue, bamue [bena nkristo] badi mua kupetangana ne buluishi anyi kubafunyinabo kudi bana babu anyi benzejanganyi nabu ba mudimu wa ku mubidi badi kabayi bena kuitabuja. Bantu aba badi mua kuteta mua kunyanga lulamatu luabo kudi Nzambi pa kuenza muabu muonso bua kubakepeshisha mudimu udibo bakuatshila Nzambi anyi kubasaka bua kabenji mudimu wa bena nkristo. Kadi, bena nkristo aba badi badiumvua bakoleshibue ku muoyo, padibo babambuluisha bua kujingulula se: buluishi ebu, ntshijadiki menemene tshia se: tudi balongi balelela ba Yezu Kristo. (Matayi 5:11, 12; 10:32-39; 24:9; 2 Timote 3:12) Bidi bimpe bua kubaleja se: Yehowa kakubalekela nansha kakese biashalabu ne lulamatu ne neabafute bua dinanukila diabu. (2 Kolinto 4:7-9; Yakobo 1:2-4, 12; 1 Petelo 5:8-10) Tshiena-bualu tshia “Tunanukilayi ne disanka nansha bikalaku dikengeshibua,” tshipatula mu La Tour de Garde wa dia 15 Juillet 1982, dibeji dia 21-27, tshidi tshipetesha dikankamija dia pa mutu.

Balami​—Kumbajayi midimu yenu

Bintu bidi tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi ikengela mbivule, ne bidi bikengela kutumika bikole bua kuyitabalela menemene. Nenku, balami bena nkristo badi ne bua kuikala baditeki ba pa muaba wa bakuabo, baditatshisha bualu buayi [mikoko] ne badiakaje bua kuyambuluisha. Lutulu ne busunguluji bidi ne mushinga munene. Padi mibelu ne madimuija bimueneka bimpe bua bamue bantu, mu mikuabo nsombelu, bidi bikengela kutamba kubabidila makankamija. Makumbula makese a muntu pa nkayende neikale mimpe mu imue nsombelu, kadi, pamu’apa, mu makuabo malu, dilonga dia Bible dia pa tshibidilu didi mua kukengedibua. Mu nsombelu wonso, tshipatshila tshia kumpala ntshia kufila buludiki bua mu nyuma budi buibaka anyi mibelu miwule tente ne dinanga yalua kusaka muntu ku dituadija tshiakabidi kulonga Bible pa tshibidilu, kulua anyi kutungunuka ne kubuela pa tshibidilu mu bisangilu bia mu tshisumbu ne kudifila ne disanka mu mudimu wa bena nkristo. Eyi ke mishindu minene ya kukuatshisha nayi bena kuitabuja netu ne kubambuluisha bua kunzuluila spiritu munsantu wa Yehowa njila.

Balami badi bapetesha dikuatshisha dia mushindu’eu badi bakumbaja mudimu wa mushinga mukole bua diakalenga dia tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi. (Tangila La Tour de Garde wa dia 15 Novembre 1985, dibeji dia 23 too ne dia 27.) Tshisumbu tshijima tshia mikoko tshidi tshianyisha bikole mudimu udi balami ba mikoko bakumbaja. Mfumu kampanda wa dîku wakapeta diambuluisha dia mushindu’eu wakamba pashishe ne: ‘Kunyima kua tuetu bamane kupitshisha bidimu 22 mu bulelela, lukuka lua bintu bia ku mubidi luakatupingaja tshiakabidi mu bulongolodi ebu. Misangu mivule, tuvua amu tujinga kubuela mu bisangilu, kadi katuvua tukumbana to. Bu mutuvua katuyi bakumbanyine bulongolodi bua Satana, tuvua tudiumvua batapuludibue, basemejibue kule ne bakuabo bena mu bulongolodi ebu. Abi bivua bitushiye mu dibungama ne bitusamishe mu lungenyi. Tuvua tukengela miaku idi itukankamija. Ke bualu kayi, pakatukumbula mukulu kampanda, tuakitaba ne disanka bua kulonga Bible ku nzubu kuetu. Mpindieu, ke tuetu aba tshiakabidi mu dikubibua mu bulongolodi bua Yehowa. Tshiena mpeta miaku ya kumvuija nayi disanka dingakumvua!’

Bidi mpokolo wa disanka dinene padi bana betu bena nkristo bavua bapambuke anyi batekete mu maboko bapetulula bukole bua mu nyuma ne batuadija tshiakabidi kupatuka mu buambi. (Luka 15:4-7) Tshipatshila tshia Yehowa tshidi tshikumbana padi bena tshisamba tshiende badisangishe “bu tshisumbu tshia mikoko mu tshikumbi.” (Mika 2:12) Mu tshisokomenu etshi tshilelela, bamusadidi bende badi ‘bapeta dikankamija bua anyima yabo’ ne diambuluisha dia kudi mulami mulenga, Yezu Kristo. (Matayi 11:28-30) Mushindu’eu, tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi, mu buobumue pa buloba bujima, tshidi tshipeta buludiki, dikankamija, dikubibua pamue ne biakudia bia mu nyuma bivule.

Lelu’eu, ku diambuluisha dia mudimu eu wa bulami, Yehowa udi wenzeja mudimu eu mu diumvuangana ne dilaya diende dienza kale dia ne: “Nenkebe mikoko yanyi ne nenyikube. . . . Nenyipikule menemene miaba yonso idiyo mimuangalake . . . Nenyidiishe mu madimi mimpe . . . Nenkebe eu udi mupambuke, . . . ne nensuike eu udi mutshibuke tshilamba, ne nenkankamije eu udi usama.” (Yehezekele 34:11-16) Ndikankamija kayipu dia kumanya se: Yehowa mMulami wetu!​—Musambu wa 23:1-4.

Bua ndongoluelu eyi ya kudi Nzambi idi yambuluisha bua kudiisha tshisumbu tshia mikoko yende idi isaka basadidi ba Yehowa bua kuanyisha bua kudiumvua bu muakadiumvua Davidi pakambaye ne: “Mu ditalala nendale panshi ne nendale tulu, bualu wewe nkayebe, Ô Yehowa, udi unsombesha mu dikubibua.” (Musambu 4:8) Eyowa, bena tshisamba tshia Yehowa badi badiumvua mu dikubibua bua ditabalela diende dia dinanga ne baleja dianyisha kudi bakulu bena nkristo badi badiisha kasumbu ka mikoko ne kuengeleka.

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu mabeji 20, 21]

Potter’s Complete Bible Encyclopedia

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu