Tuidikijayi Nzambi wa bulelela
‘Nuidikije kuenza mudi Nzambi wenza, bu bana bende bananga.’—EFESO 5:1.
1. Ntshinyi tshidi bamue bantu bamba bua bulelela, ne bua tshinyi ngelelu wabu wa meji mmubi?
“BULELELA ntshinyi?” (Yone 18:38, MMM) Lukonko elu, luakela Ponto Pilato ne kapeja konso kukadi bidimu bitue ku 2 000, ludi luleja ne: mbikole menemene bua kupeta bulelela. Bantu ba bungi lelu badi bitaba bualu ebu. Diumvuija mene dia bulelela ke didibu baluisha. Ukadi mua kuikala mumvue bamba ne: muntu yonso udi ne buende bulelela, anyi ne: kakutu bulelela bumuepele to, peshi ne: bulelela butu anu bushintuluka. Ngelelu wa meji wa nunku mmubi. Tshipatshila menemene tshia dikebulula dia malu ne dilonga ntshia kumanya mianda kampanda, bulelela, ne kumanya malu a buloba butudi basombele ebu. Bulelela ki mbualu budi butangila mushindu udi muntu ubuangata to. Tshilejilu, anyi anyima wa muntu utu ufua anyi katu ufua. Anyi Satana utuku anyi katuku. Anyi muoyo udi ne tshipatshila anyi kawena natshi. Mu tshionso tshia ku bilejilu ebi, kudi ne bua kuikala anu diandamuna dimuepele dilelela. Dimue ndimpe, ne dikuabu ndibi; onso abidi kaena mua kuikala mimpe nansha.
2. Mmu malu kayi mudi Yehowa muikale Nzambi wa bulelela, ne nnkonko kayi ituandamuna mpindieu?
2 Mu tshiena-bualu tshishale, tuvua bamone ne: Yehowa udi Nzambi wa bulelela. Mmumanye bulelela mu malu onso. Yehowa mmushilangane bikole ne Satana Diabolo muluishi wende muena mashimi, bualu yeye utu muena bulelela misangu yonso. Ne kabidi, Yehowa udi usokoluela bantu bakuabu bulelela ne kalolo konso. Mupostolo Paulo wakabela bena Kristo nende ne: ‘Nuidikije kuenza mudi Nzambi wenza, bu bana bende bananga.’ (Efeso 5:1) Bu mutudi Bantemu ba Yehowa, mmunyi mutudi mua kumuidikija mu diamba bulelela ne mu dikala ne nsombelu umvuangana ne bulelela? Bua tshinyi bidi ne mushinga bua tuetu kuenza malu aa? Ne ntshinyi tshidi tshitujadikila ne: Yehowa udi wanyisha aba badi balonda njila wa bulelela. Tumonayi bualu ebu.
3, 4. Mmunyi muvua mupostolo Paulo ne mupostolo Petelo bumvuije malu avua ne bua kuenzeka mu ‘matuku a ku nshikidilu’?
3 Tudi mu tshikondo tshidi mashimi a bitendelelu enda avulangana. Anu mukavua mupostolo Paulo mumanyishe ku bukole bua nyuma muimpe, bantu ba bungi mu ‘matuku a ku nshikidilu’ aa badi baleja dilamata dia Nzambi ku mêsu, kadi bikale bavila bukole buadi. Bamue badi babenga bulelela, bikale ‘ne meji muoneke [menemene].’ Kabidi, ‘bantu babi ne badingi ba bakuabu badi badiundadiunda mu malu mabi matuku onso, badingangana, badingibua.’ Nansha mudi bantu aba batungunuka anu ne kulonga, kabatu bafika ku “dimanya dia bualu bulelela” nansha.—2 Timote 3:1, 5, 7, 8, 13.
4 Mupostolo Paulo wakafunda kabidi ku bukole bua nyuma muimpe malu adi atangila matuku a ku nshikidilu. Anu muakamanyishaye, bantu kabena anu babenga bulelela patupu, kadi badi kabidi bapetula anyi baseka Dîyi dia Nzambi ne aba badi bamanyisha bulelela budimu. “[Bilondeshile dijinga diabu],” baseki aba mbapue muoyo bua se: bantu ba mu tshikondo tshia Noa bakabutuka ku mvula, kushiyabi tshilejilu bua dituku dia dilumbuluisha ditshilualua. Ngelelu wabu wa meji wa ditaba bu bulelela anu tshidibu buobu basue neumvuije kabutu kabu palua tshikondo tshidi Nzambi mulongolole bua kubutula bantu babi.—2 Petelo 3:3-7.
Basadidi ba Yehowa mbamanye bulelela
5. Bilondeshile muprofete Danyele, ntshinyi tshivua ne bua kuenzeka mu ‘tshikondo tshia ku nshikidilu,’ ne mmunyi mudi mulayi eu mukumbane?
5 Pavuaye wakula bua ‘tshikondo tshia ku nshikidilu,’ muprofete Danyele wakamanyisha bualu bukuabu bushilangane buvua ne bua kuenzeka munkatshi mua bantu ba Nzambi: dijukuluka dia bulelela mu malu a ntendelelu. Wakafunda ne: ‘Ba bungi nebatambakane, [dimanya] nedivulangane.’ (Danyele 12:4) Basadidi ba Yehowa ki mbakondakaja anyi bafofomija mêsu kudi Mushimianganyi munene nansha. Bua ditambakana diabu mu Bible, mbafike ku dipeta dimanya dilelela. Mu bidimu lukama bia kumpala, Yezu wakatokeshila bayidi bende malu. ‘Wakabulula mitshima yabu bua kujingululabu Mukanda wa Nzambi.’ (Luka 24:45) Mu matuku etu aa, Yehowa mmuenze bualu bua muomumue. Ku diambuluisha dia Dîyi diende, nyuma wende ne bulongolodi buende, mmupeshe bantu miliyo mivule ba pa buloba bujima mushindu wa kujingulula bualu bukadiye mumanye, mmumue ne: bulelela.
6. Mmalongesha kayi malelela a mu Bible adi basadidi ba Nzambi bajingulule lelu?
6 Bu mutudi basadidi ba Nzambi, tudi bajingulule malu a bungi atuvua katuyi mua kumanya to. Tudi bamanye mandamuna a nkonko idi bena meji ba panu batate nayi kukadi bidimu binunu ne binunu. Tshilejilu, tudi bamanye bua tshinyi makenga adiku, bua tshinyi bantu batu bafua, ne bua tshinyi bantu kabena mua kufila ditalala ne buobumue pa buloba bujima. Tudi bamanye kabidi malu enzeka mu matuku adi kumpala eku: Bukalenge bua Nzambi, buloba bukudimuna mparadizu, ne muoyo wa kashidi mu bupuangane. Tudi bafike ku dimanya Mutambe Bunene Yehowa. Tudi balonge bumuntu buende bulenga ne malu atudi ne bua kuenza bua atubeneshe. Dimanya bulelela didi dituambuluisha bua kujingulula malu adi kaayi malelela. Ditumikila bulelela didi ditukuba ku dienza malu adi kaayi ne mushinga, didi dituambuluisha bua kuenza malu adi matambe buimpe mu matuku etu a muoyo, ne didi ditupesha ditekemena dilenga bua matuku atshilualua.
7. Mbanganyi badi mua kujingulula malongesha malelela a mu Bible, ne mbanganyi badi kabayi mua kuajingulula?
7 Udi mumvue bulelela bua mu Bible anyi? Wewe mubumvue, udi mupete dibenesha dinene. Padi muntu ufunda mukanda, udi uufunda bua ulengelele bantu kampanda. Imue mikanda itu mifundila bantu badi balonge bikole, mikuabu bana, minga payi bua bantu badi benza midimu kampanda misunguluke. Nansha mudi bantu bonso mua kupeta Bible kakuyi lutatu, mmuenza bua bamujingulule ne bamuanyishe kudi tshisumbu tshisunguluke tshia bantu. Yehowa mmumulongoluele bena budipuekeshi ba pa buloba. Bantu ba nunku badi mua kujingulula tshidi Bible umvuija, nansha buobu balonge kalasa ka bungi anyi kakese, nansha buobu ba muaba kayi, anyi bikale ne nsombelu kayi peshi ba tshisamba kayi. (1 Timote 2:3, 4) Kadi bantu badi kabayi badilongolole biakane, nansha buobu ne meji peshi balonge mushindu kayi, kabena bajingulula bulelela bua mu Bible to. Badibandishi ne bena lutambishi kabena mua kujingulula malongesha malelela a mushinga mukole adi mu Dîyi dia Nzambi nansha. (Matayo 13:11-15; Luka 10:21; Bienzedi 13:48) Anu Nzambi ke uvua mua kuenza mukanda wa buena eu.
Basadidi ba Yehowa badi bamba bulelela
8. Bua tshinyi Yezu uvua tshiuwidi mene tshia bulelela?
8 Anu bu Yehowa Nzambi wabu, Bantemu bende ba lulamatu batu bamba bulelela. Yezu Kristo, Ntemu mutambe bunene wa Yehowa, wakaleja muvuaye mulamate bulelela ku diambuluisha dia malu akalongeshaye ne dia nsombelu wende ne dia mushindu wakafuaye. Uvua ubingisha bulelela bua dîyi dia Yehowa ne milayi yende. Ke bualu kayi Yezu uvua tshiuwidi tshia bulelela, anu muakambaye yeye muine.—Yone 14:6; Buakabuluibua 3:14; 19:10.
9. Ntshinyi tshidi Mukanda wa Nzambi uleja pa bidi bitangila diamba bulelela?
9 Yezu uvua ‘muule tente ne ngasa ne bulelela’ ne ‘mêyi a mashimi kaakadi mukana muende.’ (Yone 1:14; Yeshaya 53:9) Bena Kristo balelela badi balonda tshilejilu tshiakashiya Yezu mu diambila bakuabu bulelela. Paulo wakabela bena Kristo nende ne: ‘Muntu ne muntu nuambilangane ne muena mutumba nenu mêyi malelela; bualu bua tuetu tudi bitupa bia mubidi umue ne bakuabu.’ (Efeso 4:25) Muprofete Zekâya ukavua mufunde bidi bia bungi kumpala ne: ‘Ambilanganayi mêyi a bushuwa, buonso buenu.’ (Zekâya 8:16) Bena Kristo badi bamba bulelela bualu mbasue kusankisha Nzambi. Yehowa utu wamba bulelela ne mmumanye bipeta bibi bidi bifumina ku mashimi. Ke bualu kayi udi ulomba basadidi bende bua bikale bamba bulelela.
10. Bua tshinyi bantu batu bashima, ne kutu kumueneka bipeta kayi bibi?
10 Bua bantu ba bungi, kushima kudi mua kumueneka bu mushindu muimpe wa kupeta bintu kampanda. Bantu batu bashima bua kuepuka dinyoka, bua kupeta tshintu kansanga anyi bua kupeta butumbi kudi bakuabu. Kadi tshilele tshia kushima ntshibi. Kabidi, muena dishima kêna mua kulengelela Nzambi to. (Buakabuluibua 21:8, 27; 22:15) Bantu buobu batumanye ne: tutu tuamba bulelela, badi bitaba bitudi tuamba; badi batueyemena. Kadi, buobu batukuate tushima nansha kasangu kamue, nebikale mua kuelakana bua bulelela bua bualu buonso butuikala mua kuamba. Lumue lusumuinu lua mu Afrike ludi luamba ne: “Dishima dimue didi dinyanga malu malelela tshinunu.” Lunga lusumuinu ludi luamba ne: “Bantu kabakuitaba muena dishima nansha padiye wamba bulelela.”
11. Bua tshinyi kuikala muena bulelela kakuena anu kumvuija kuamba bulelela?
11 Kuikala muena bulelela kakuena anu kumvuija kuamba patupu bulelela to. Nnsombelu mujima wa muntu. Kudi kuleja tshitudi. Tudi tumanyisha bakuabu bulelela ki ng’anu ku bitudi tuamba, kadi kabidi ku ne bitudi tuenza. Mupostolo Paulo wakakonka ne: ‘Wewe udi uyisha mukuabu, kuena udiyisha anyi? Wewe udi wamba ne: kanuibi, udi wiba anyi? Wewe udi ubambila ne: kanuendi masandi, udi wenda masandi anyi?’ (Lomo 2:21, 22) Tuetu basue kulongesha bakuabu bulelela, tudi ne bua kuikala bena bulelela mu malu etu onso. Dikala dietu bamanyike bu bantu bena bulelela nedipeshe bitudi tuamba bujitu bua bungi patudi tuyisha bakuabu.
12, 13. Ntshinyi tshivua nsongakaji kampanda mufunde pa bidi bitangila dikala muena malu malelela, ne ntshinyi tshivua tshimuambuluishe bua kuikala ne bikadilu bilenga?
12 Bansonga badi munkatshi mua basadidi ba Yehowa badi pabu bamona mushinga wa kuikala bena bulelela. Mu diteta dia mu kalasa dia difunda, Jenny (uvua ne bidimu 13 tshikondo atshi) wakafunda ne: “Kuikala muena malu malelela mbualu bundi ngangata ne mushinga wa bungi. Diakabi, lelu bantu ba bungi kabatu bena malu malelela to. Ntu ndiambila ne: nengikale anu muena malu malelela mu nsombelu wanyi. Nengikale anu muena malu malelela nansha pikala diamba bulelela kadiyi dimpetesha meme anyi balunda banyi tshintu tshimpe. Ndi ngenza bua balunda banyi bikale aba badi bamba bulelela ne badi bena malu malelela.”
13 Mulongeshi wa ba Jenny wakamba bua diteta edi ne: “Bidi bikemesha bua kukumona wewe muana mukese nunku mumvuije dilongesha dikole dia bikadilu bilenga. Ndi mujadike ne: neulonde anu dilongesha diebe edi bualu udi ne bukole bua kulamata malu adi mimpe.” Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Jenny bua kuikala ne bukole bua kulamata malu adi mimpe? Ku mbangilu kua diteta diende adi, Jenny uvua mufunde ne: tshitendelelu tshiabu “tshidi tshileja mikenji ya kutumikila mu nsombelu [wende].” Bidimu muanda mutekete bikadi bipite katshia Jenny wafunda diteta adi. Anu muvua mulongeshi wabu mutekemene, Jenny mmutungunuke ne kutumikila mikenji eyi ya mua kuikala ne bikadilu bilenga mu nsombelu wende wa Ntemu wa Yehowa.
Basadidi ba Yehowa badi bamanyisha bulelela
14. Bua tshinyi basadidi ba Nzambi badi ne bujitu butambe bunene bua kulamata malu malelela?
14 Bushuwa, pa kumbusha Bantemu ba Yehowa, bantu bakuabu badi mua kuamba bulelela ne kudienzeja bua kuikala bena malu malelela. Kadi, tuetu basadidi ba Nzambi tudi ne bujitu butambe bunene bua kulamata malu adi malelela. Mbatupeshe malu malelela a mu Bible adi mua kufikisha muntu ku muoyo wa tshiendelele. Bua bualu ebu, tudi ne bujitu bua kumanyisha bakuabu dimanya edi. Yezu wakamba ne: “Udibu bapeshe bintu bia bungi, nebamulombe bipite bungi kabidi.” (Luka 12:48, Muanda Mulenga Lelu) Bushuwa, ‘badi balombe bipite bungi’ kudi aba badibu bapeshe dimanya dia mushinga mukole dia Nzambi.
15. Ndisanka kayi ditudi tupeta patudi tumanyisha bakuabu bulelela?
15 Kumanyisha bakuabu bulelela bua mu Bible kudi kupetesha disanka. Anu bu bayidi ba Yezu ba mu bidimu lukama bia kumpala, tudi tumanyisha lumu luimpe (ludi luikale mukenji wa ditekemena udi usankisha) kudi aba badi ‘batata, badi bamuangalake bu mikoko idi kayiyi ne mulami’ ne kudi aba badibu bakondakaje ne bafofomije kudi “mayisha a bademon.” (Matayo 9:36; 1 Timote 4:1) Mupostolo Yone wakafunda ne: “Pandi ngumvua ne: bana banyi badi benda mu bulelela, ndisanka dipite masanka makuabo onso andi mua kupeta.” (3 Yone 4, MMM) Lulamatu lua “bana” ba Yone (pamu’apa aba bavuaye mumanyishe bulelela) luakamupetesha disanka dinene. Ludi lutupesha disanka patudi tumona bantu bitaba Dîyi dia Nzambi ne dianyisha dionso.
16, 17. (a) Bua tshinyi bantu bonso kabena bitaba bulelela? (b) Ndisanka kayi ditudi mua kupeta patudi tumanyisha bulelela bua mu Bible?
16 Kadi bonso kabakuitaba bulelela to. Yezu wakalongesha bulelela budi butangila Nzambi, nansha pavua bantu kabayi babusue. Wakambila bena Yuda bavua kabayi bamusue ne: ‘Mmunyi kanuena nungitabuja? Wa Nzambi udi umvua mêyi a Nzambi; ebu mbualu bunudi kanuyi numvuila, bualu kanuena ba Nzambi.’—Yone 8:46, 47.
17 Anu bu Yezu, tuetu katuena tudikanda bua kumanyisha bulelela bua mushinga mukole budi butangila Yehowa. Katuena tutekemena bua bantu bonso bitabe bitudi tubambila to, bualu bantu bonso kabakitaba bivua Yezu wamba to. Nansha nanku, tudi ne disanka patudi bamanye ne: tudi tuenza bualu budi buakane. Bua luse luende lujalame, Yehowa mmusue bua bamanyishe bantu bonso bulelela. Bu mudibu ne bulelela, bena Kristo badi balua batuadi ba butoke mu bukua-panu ebu bua mîdima. Patudi tukenkesha butoke bua bulelela ku mêyi ne ku bienzedi bietu, tudi mua kuambuluisha bakuabu bua kutumbisha Tatu wetu wa mu diulu. (Matayo 5:14, 16) Tudi tumanyisha patoke ne: tudi babenge mashimi a Satana adi amueneka bu bulelela ne tudi balamate Dîyi dia Nzambi didi dikezuke ne kadiyi dinyanguke. Bulelela butudi bamanye ne butudi tumanyisha bantu budi mua kupesha aba badi babuitaba budikadidi bua bushuwa.—Yone 8:32.
Tulondayi njila wa bulelela
18. Bua tshinyi Yezu wakanyisha Natanaele, ne mmushindu kayi?
18 Yezu uvua munange bulelela ne uvua ubuamba. Mu mudimu wende wa pa buloba, uvua wanyisha bantu bavua bamba bulelela. Yezu wakamba bua Natanaele ne: “Tangilayi muena Isalele mulelela udi kayi ne mashimi.” (Yone 1:47, MMM) Pashishe, Natanaele, uvuabu pamu’apa babikila kabidi ne: Bâtolomayo, bakamusungula bua kuikala umue wa bapostolo 12. (Matayo 10:2-4) Ndiakalenga kayipu!
19-21. Ndibenesha kayi divua muntu kampanda uvua mpofo mupete bualu uvua muambe bulelela ne dikima?
19 Nshapita mujima wa mu mukanda wa Yone udi mu Bible udi ulonda muyuki wa muntu mukuabu muena malu malelela uvua Yezu mubeneshe. Katuena bamanye dîna dia muntu au to. Kadi tshitudi bamanye ntshia se: muntu au uvua mulombi wa ka-pa-luse uvua muledibue mpofo. Bantu bakakema pakamutabeja Yezu mêsu. Lumu lua luondapu elu lua tshishima luakafika ku matshi a bamue Bafalese, bavua bakine bulelela, bakavua bumvuangane ne: muntu yonso uvua witabuja Yezu bavua ne bua kumuipata mu nsunagoga. Bu muvua baledi ba muntu au uvua mpofo kumpala bamanye bualu ebu ne kabidi bu muvuabu ne buôwa, bakashima Bafalese babambila ne: kabavua bamanye muvuabi bienzeke bua muanabu kubangaye kumona ne kabavua bamanye uvua mumutabeje mêsu to.—Yone 9:1-23.
20 Bafalese bakabikila kabidi muntu eu uvua Yezu muondope. Kayi utshina bualu nansha bumue buvua mua kuenzeka, wakabambila bulelela ne dikima dionso. Wakumvuija muvuabu bamutabeje mêsu, kubambilaye ne: Yezu ke uvua mumuondape. Muntu eu uvuabu buondope wakakema pakamonaye balongeshi aba bende lumu ne balonge bikole kabayi bitabuja ne: Yezu uvua mufumine kudi Nzambi, ke kubambilaye ne dikima bua bitabuje tshivua tshienzeke: ‘Bu muntu eu kayi mufume kudi Nzambi, kakadi kumanya mua kuenza bualu.’ Muntu eu mumane kubajikija mpata, Bafalese bakamuamba muvuaye mupange bukalanga ne kumuipatabu.—Yone 9:24-34.
21 Pakumvua Yezu bualu ebu, dinanga diakamusaka bua kukeba mushindu wa kupetangana ne muntu au. Pakamonanganaye nende, wakakolesha ditabuja divua muntu eu uvua mpofo kumpala muleje. Yezu wakadimanyisha patoke ne: uvua Masiya. Muntu au wakapeta dibenesha dinene bualu uvua muambe bulelela! Bushuwa, Nzambi udi wanyisha bantu badi bamba bulelela.—Yone 9:35-37.
22. Bua tshinyi tudi ne bua kulonda njila wa bulelela?
22 Kulonda bulelela mbualu butudi ne bua kuangata ne mushinga wa bungi. Kudi kuambuluisha bikole bua kudia ne kulama malanda mimpe ne bantu netu ne Nzambi kabidi. Kuamba bulelela kudi kumvuija kuikala muntu muena malu a patoke, muena malu a bushuwa, wa kukuatshila bualu ne wa kueyemena, ne kudi kufikisha ku dianyishibua kudi Yehowa. (Musambu 15:1, 2) Kuikala muena mashimi nkuikala muntu udi udingangana, udi kayi wa kueyemena, muena malu a dishima, ne muntu wa nunku Yehowa kena umuanyisha to. (Nsumuinu 6:16-19) Bua nenku, tuikalayi bapangadike bua kulonda njila wa bulelela. Bushuwa, bua kuidikija Nzambi wa bulelela, tudi ne bua kumanya bulelela, kuamba bulelela ne kuikala ne nsombelu upetangana ne bulelela.
Newandamune munyi?
• Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne dianyisha bua mutudi bamanye bulelela?
• Mmunyi mutudi mua kuidikija Yehowa mu diamba bulelela?
• Mmasanka kayi atudi tupeta patudi tumanyisha bakuabu bulelela bua mu Bible?
• Bua tshinyi mbia mushinga bua kulonda njila wa bulelela?
[Bimfuanyi mu dibeji 17]
Bu mudibu bapeshe bulelela bua mu Bible, bena Kristo bulelela badi babumanyisha bantu bakuabu ne lukunukunu
[Bimfuanyi mu dibeji 18]
Mpofo uvua Yezu muondape wakapeta dibenesha dinene bualu wakamba bulelela