Tunemeke mêyi a mu Bible mu bikondo bia madilu: Tshitupa tshia 1
1 Katshia anu ku kale, bantu mbakenge basube ne lufu, too ne bantu ba Nzambi. Bena Kristo balelela batu bumvua pabu anu muakumvua Yezu muoyo usama ne kanyinganyinga kakole padi mulunda wabu wa pa muoyo anyi mulela kampanda ufua. (Yone 11:33, 35) Padi bana betu bafuisha muntu udibu banange, ndutatu lukole; dîba adi bitu bikengela tuetu kubasamba ne kubakuatshisha ne dinanga. Bidi nanku nangananga miaba itu bantu batamba kuitabakana malu bua buôwa, batshina ne bafue mu nsombelu wa dituku dionso. Miaba ya nunku, bena mutumba ne balela badi kabayi bena Kristo badi mua kusaka muena Kristo udi mufuishe bua kubuelakana mu bilele bia madilu bidi bibengangana ne Bible. Mpindieu mmunyi mutudi mua kupita ne kanyinganyinga ka patudi bafuishe kadi katuyi tubuelakana mu bienzedi ne bilele bia madilu bidi binyingalaja Nzambi?
2 Tuanji tumanye tshidi bafue bulelela: Bible yeye udi ulongesha ne: ‘Badi ne muoyo badi bamanye ne: Netufue; kadi bafue kabena bamanye bualu bumue. Dinanga diabu ne lukinu luabu ne mukawu wabu biakajimina kale; kabena ne bualu bukuabu tshiendelele mu malu onso adi enjibua muinshi mua dîba. Malu onso audi wenza, uenze ne bukole buebe buonso; bualu bua kakuena mudimu, kakuena kulongolola kua malu, kakuena lungenyi anyi meji ku Muaba wa bafue kuudi uya.’ (Muam. 9:5, 6, 10; Mus. 146:4) Padi muntu ufua, ki mmumanye bualu kabidi to. Kena kabidi mua kumvua disanka anyi kanyinganyinga to; kena mua kuyikila ne badi ne muoyo anyi kumvua malu adibu bamba anyi benza nansha. Edi ndilongesha dinene dia mu Bible kudi bena Kristo balelela didi dibashintulula meji ne bienzedi bivuabu nabi kumpala bia padi muntu ufua.
3 Dimukila malongesha atu ashiminyina Nzambi malu: Mu budimi bua Edene, Yehowa wakambila Adama ne Eva patoke ne: pavuabu bapanga kutumikila mukenji wende bavua ne bua ‘kufua bulelela.’ (Gen. 2:17) Kadi Satana yeye wakabambila ne: pavuabu batombokela Nzambi kabavua ne bua ‘kufua bulela.’ (Gen. 3:4) Pashishe Satana kulua kupatula dishima dikuabu dia ne: Bafue ki mbafue bulelela to, mbamanye malu onso ne badi ne muoyo muaba utudi katuyi tumona. Satana mmushiminyine Yehowa malu ne dilongesha edi dia dishima, mupendeshishe ne dîna diende. Bua batendeledi ba Yehowa, kuitabuja ne: bafue mbamanye malu onso ne badi mua kuenzela badi ne muoyo malu kampanda nkubi kupite ne dilongesha dia dishima. Satana udi utamba kudinga bantu ne ubasokoka bulelela bua mu Bible ne dilongesha edi. Ndilongesha didi bantu bonso badi banange Nzambi ne bua kukina menemene. (Lomo 12:9) Utu mudikine pebe nanku anyi?
4 Yehowa wakambila bena Izalele bua kuepuka mikiya ne bilele bionso bidi bipetangana ne dilongesha dia dishima edi. (Dut. 18:9-13) Nansha bena Kristo ba kumpala bakepuka pabu bilele bionso bia nunku eu. (2 Kol. 6:15-17; Buak. 21:8) Bantemu ba Yehowa lelu, nansha ba dikoba kayi, tshisa kayi, anyi muaba kayi wonso, batu pabu bakine bilele bionso bibi bidi bipetangana mu mishindu yonso ne dilongesha dia mudi bafue ne muoyo anyi mua kuenzela bantu ba panu malu kampanda.
5 Tuelabi meji a bualu bua bilele: Bible kena uleja ne: bilele bionso bia pa madilu bitu anu bilamate ku dilongesha dia dishima edi nansha. Tshilejilu, tshitalu tshia Yezu si ‘bakatshijingila ne bintu bia mupuya muimpe mu bilulu bia line, bu muvua tshilele tshia bena Yuda pa kujikabu bantu.’ (Yone 19:40) Kadi bantu ba Nzambi bavua babenga bilele bikuabu bionso bivua bilamate ku dilongesha dia ne: bafue mbadimanye ne badi ne muoyo. (Lew. 21:5; 19:27, 28; Dut. 14:1, 2) Pa buloba bujima lelu, mikiya ne bilele bivule bia dîba dia lufu bitu anuku mu diumvuangana ne dilongesha edi buludiludi anyi mu mushindu mukuabu. Ke mutubi kabidi nanku muetu munu mu Congo. Nanku mbimpe bua tuetu kuibidija ‘meji etu bua kujingulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.’ (Eb. 5:14) Nebituambuluishe bua kujingulula bilele bidi mua kupetangana ne bulelela bua mu Bible ne bidi kabiyi bipetangana nabu. Mmêyi kayi a mu Bible ikala mua kutulombola mu bualu ebu?
6 Tutumikile mêyi a mu Bible: Bantu badi basue kulengelela Nzambi kabena ne bua kulamakana bibi ne badi kabayi bena kuitabuja to. Bible udi utuambila ne: ‘Umukayi munkatshi muabu, nuikale batapuluke, mbu mudi Mukalenge wamba, kanulengi tshintu tshibipa.’ (2 Kol. 6:14, 17) Tuikale bavuluke dîyi edi bua kudikonka ne: ‘Tshilele kampanda tshia pa madilu tshituku ne diumvuangana kansanga ne dilongesha dia ne: mikishi anyi anyima ya bafue idi ne tshidiyi mua kuenzela ba muoyo anyi?’ Pikalaku diumvuangana kampanda, tshilele etshi tshilualua tshintu tshikuabu, kadi ki mbualu bua kudila kua mufue patupu to. Tshikadi pamuapa bualu bua ntendelelu wa dishima. Ntshienzedi tshidi mua kunyingalaja Yehowa Nzambi wa bulela tshidiye kayi mua kusua.—Tangila kabidi Balumbuluishi 2:12.
7 Dîyi dikuabu ndidi mu 1 Kolinto 10:32, ne: ‘Kanuikadi balenduishi anyi kudi bena Yuda anyi kudi bena Gelika anyi kudi ekeleziya wa Nzambi.’ Mmushindu kayi utudi mua kutumikila dîyi edi? Bantemu ba Yehowa mbamanyike bimpe bua dilongesha dia bulelela bua mu Bible bua ne: bafue ki mbamanye bualu ne kabena mua kuambuluisha ba muoyo anyi kubenzela bibi nansha. Nunku ntshinyi tshidi mua kuenzeka muena Kristo yeye mubuelakane mu mikiya anyi bilele bia pa madilu bidi biumvuangana ne ditshina dia bafue? Yeye muenze nanku si mbifuane nansha kulenduisha bantu batu bamanye tshitutu tuamba ne tulongesha bua bafue! Mpindieu padi bakuabu balenduka nanku Yehowa si udi unyingalala, kabidi bidi mua kupangisha bantu bua kuitababu lumu lua Bukalenge bua Nzambi.—Mat. 18:6; Luka 11:52.
8 Tukine tshidi tshibi: Patu bantu badi kabayi bena Kristo benza bilele ebi, kabatu anu nangananga bamanye ne: mbaditue mu ntendelelu wa dishima to. Kabidi, kabatu anu batamba kumvua tshitutu tubengela bua kubuelakana mu mikiya yabu ya bukoya ayi to. Nanku ki mbipepele bua kukandamena bilele ebi nansha, ne bidi mua kubueja lulamatu ne dinanga bitudi nabi kudi Yehowa mu diteta dikole. Kadi tuetu tudi basue kuikala bantu badi ‘kabayi ne bualu ne badi ne mitshima mitoke, badi kabayi ne tshilema.’ (Filip. 2:15) Dinanga ditudi nadi kudi Yehowa didi ditusaka bua ‘kukina malu adi mabi; kulamata malu adi mimpe.’ (Lomo 12:9) Tudi bajadike bimpe ne: kubuelakana mu bilele kayi bionso bidi biumvuangana ne dilongesha dia mudi bafue batshikale bamanye malu onso ne mudibu mua kuenzela badi ne muoyo malu nkubi kutambe, mene nkubengangane ne ditabuja dietu. Mutudi bamone mêyi a mu Bible aa, tukonkononayi nawu bimue bilele bitu bitamba kuenzeka kuetu kunu mu madilu.
Kumpala kua kujikangana
9 Dilongolola dia tshitalu: Pamuapa batu banji kuowesha mufue mâyi kumpala kua kumujika bua mankenda. (Bien. 9:37) Kadi tshienzedi etshi katshiena ne bua kulamakajibua ne tshilele tshibi tshia kulongolola mufue bua kumutuma kutubu bamba ne: ‘nku musoko wa bafue’ nansha. Patu bantu badi batshina bafue balongolola tshitalu, batu babelela milambu (bu mudi maluvu), babakosa nzadi ya ku bianza, babakosa ne nsuki bia kujika kabidi muaba mukuabu. Bamue batu bowesha bitalu mâyi a pa buawu ne bimue bisonsa. Badi mua kusokoka bijimba ne bintu bikuabu mu bilamba bia mufue anyi mu mushete. Bamue batu bamba ne: malu aa adi ambuluisha bua mufue kumonaye mua kufika bipepele muaba udi mikishi ya bankambua.
10 Miaba mikuabu, batu ne tshilele tshia kulongolola mubidi wa mufue bua kuwujika mbamue bena fami yabu. Udi mufue au yeye muikale Ntemu wa Yehowa, mbimpe kuenza bionso bidi bikengela (tshibi mu buimpe) bua balela bende badi kabayi bena Kristo kabakuatshi tshitalu lukole, balua kubanga kutshienzela mikiya yabu ya buena panu mu musokoko nansha. Abu mbualu buvua muanetu udi mufue au kayi mua kuanyisha bu yeye ne muoyo nansha. Bena mu tshisumbu badi mua kuelesha balele bende meji bua kubafikisha ku dibenga kuenza bualu buonso buvua yeye udi mufue au kayi mua kuanyisha. Nansha bikala bena fami baluisha anu bua kunyenga tshitalu kabayi bitaba tshitudi tubambila, tuenze bua ne: katubuelakanyi mu bilele biabu bibi bidi bibengangana ne buena Kristo nansha kakese. Tshidi tshitukolesha ntshia mutudi bamanye ne: bobu badi kabayi bena Kristo kabena ne tshidibu mua kuenza tshiajimijila wetu udi mufue ditekemena diende dia kulua kupeta muoyo nansha. Bu muvuaye mufue ne lulamatu, Yehowa udi amu mumuvuluke mu lungenyi luende.
11 Dipatula dia tshitalu bua bantu kutshimona: Kupatula tshitalu pa mbelu bua bantu kutshimona anyi kubenga kutshipatula mbualu budi butangila muntu nkayende. Dîku dia muena Kristo diodi dipangadije bua kubenga kuenza bualu ebu bua muabu mudibu bamone, muntu kena ne bua kubabipisha to. Bobu bapangadije bua kupatula tshitalu bua bantu kutshimona, badi ne bua kudimuka bua bionso bienzeke ne bupuekele mu mushindu udi uleja kanemu ka malongesha a buena Kristo.
12 Miaba mikuabu batu ne tshibidilu tshia kupatula tshitalu mu mushete bua kutshiteka pa bulalu bulengeja ne bilengejilu bimpe. Mufue yeye muikale muntu mukaji, badi mua kumuvuadika nkanzu mutoke wa dîba dia dibaka, kumuela masanga ne biju bia bungi, kumupenta kabidi bimpe. Batu kabidi bazola foto wa mufue pa mitelu, ku mishuare, ku tupepula tua kudiela natu kapepe, ku makopo, bela foto yende ne ku nsapi ne ku bintu bikuabu. Bionso abi batu babienza bua kubipa bantu badi ku madilu bua babivuale anyi bikale nabi padibu baya ku nkita. Batu basa kabidi tufoto tukese tua muntu au ku bilamba bia badi balue mu madilu. Kulonda bilele bia panu ebi mbualu bua meji anyi? Nansha kakese! Kabidi aku si nkuvuija menemene udi mufue au lupingu lua kutendelela!
13 Nansha mudi Bible kayi mua kuakula bua bualu ne bualu buonso bua tshia kuenza pa madilu, badi bumvua malu a mu nyuma baasunguluja bimpe mbamanye ne: kudisua kua kuleja bitudi nabi ‘kakuena kufuma kudi Nzambi, kudi kufuma ku buloba.’ (1 Yone 2:15, 16) Kulonda kua bilele bia nunku kudi mua kusaka badi kabayi bena kuitabuja bua kuenza malu adi kaayi mimpe, bu mudi kudila bibi kuela mbila kakuyi kudikanda, kuela tshitalu makuta ne bintu bikuabu, kutshiupukila ne kutshiela nsanzu batshiambila malu bu muntu wa muoyo. Bualu bua nunku eu bobu buenzeke ku madilu a muena Kristo, mbufuane kupendeshisha dîna dia Yehowa ne bantu bende. Bulelela, kuepuka bilele bitu bantu badi mu mîdima ya mu nyuma batamba kuenza ke mushindu mupite buimpe wa kushala mu ditalala didi ne kanemu ne bupuekele, dikumbanyine bena Kristo balelela.—Ef. 5:15-17.
14 Kulala ku madilu (ntshisha): Ntshisha ntshilele tshia bantu baya kulala kumbelu kudi madilu balama tshitalu anyi muaba mukuabu udi bantu bashala tshitabela butuku bujima. Ntshisha itu itamba kutuadija anu dilolo menemene too ne butuku bujima. Tshilele etshi ki ntshia kubuejakaja ne tshibidilu tshia kukumbula dîku dia badi bafuishe dîba kampanda dikumbane bua kubasamba to. Kuya kulala ku madilu mbualu pabu bukuabu bushilangane. Pa tshibidilu, dituku dia muladilu wa kujikabu tshitalu nditubu baya natshi kumbelu. Dîba adi bantu batu batshishila kumbelu aku bimba misambu, basambila, bakula batenda mufue. Malu aa batu baenza ne: mbua kulama mufue utshidi panshi ne ba mu dîku diabu badi ne muoyo ku nyuma ya makoya. Bu mudi tshilele etshi tshienda pamue ne dilongesha dia mudi anyima ya bafue itungunuka ne muoyo, bena Kristo balelela badi ne bua kudimuka pa kuepuka bilele bidi bibengangana ne Bible ebi bia kutshishila mu madilu. Kuenza ntshisha ya nunku nansha bua mêba makese kakuena mua kupetangana ne dipangadika dietu dia ‘kukina malu adi mabi’ nansha.—Lomo 12:9.
15 Padi muanetu kampanda wa mu tshisumbu ufua, tudi ne bua kudimuka bua katulu kumueneka kudi bakuabu bu ne: tudi tuenza wetu mushindu pawu wa ntshisha nansha. Tshilejilu, Bantemu kampanda bobu basangile mêba a bungi muaba udi tshitalu butuku bua muladilu wa kutshijika, bimba misambu basambila, bantu nebabamone bishi? Nansha bobu kabayi ne meji mabi, badi ne bua kuvuluka bua kunemeka tuondo tua mioyo tua bakuabu. (1 Kol. 10:23) Kuenza tshibilu tshia mushindu eu butuku kakuena mua kulenduisha bena Kristo netu badi bamanye kufumina bilele bia ntshisha ya madilu ne tshitu bantu babienzela anyi? Badi kabayi Bantemu kabenaku mua kuamba ne: Bantemu ba Yehowa batu pabu bateka madilu anyi ntshisha ya wabu mushindu anu bu bantu bonso anyi? Bushuwa, kudi mpunga mikuabu mimpe ya bungi ya kuyishila badi bafuishe ne kubakankamija. Kuelangana meji a mêyi aa kudi ne bua kutusaka bua kuepuka tshintu kayi tshionso tshidi mua kufuanangana ne malu a dilala mu madilu. Tuetu benze nanku netuleje mutudi bashilangane ne bena panu ne mutudi badisuike bua kuditapulula ne ‘tshintu [tshionso tshidi] tshibipe.’—2 Kol. 6:17; Mal. 3:18.
16 Didimuija didi dilonda edi ndia meji a bungi: ‘Muntu mudimuke ngudi utangila dikenga diamba kumukuata, usokoma; kadi batshimbakanyi mbadi bapitaku, bakengeshibua.’ (Nsu. 22:3) Dîyi dia mu Bible edi ndikumbanyine malu a dilala mu madilu menemene. Malu atukadi bamone adi aleja ne: kuya ne tshitalu kumbelu kumpala kua dituku dia kuya natshi ku nkita kutu kujudija bilumbu. Bilumbu bitu kabidi bikola padibu baya kuteka tshitalu ku bena fami badi kabayi bena Kristo. Padiku tshitalu nanku, balela ne bena mutumba batu badimona ne dibanza anyi bumvua mua kutuilanganaku bua kuimba ne kuela masambila butuku bujima batabale bua kulama tshitalu. Pa tshibidilu, batu bashala batshisha nanku mafuku onso atshidi tshitalu panshi. Bua kuepuka muanda eu padi muena Kristo mufue, ba mu dîku diende badi bena Kristo badi ne bua kuela meji a bungi a dîba didibu mua kufikisha tshitalu kumbelu kuabu anyi muaba mukuabu. Bikalabi anu bikengela bua tshitalu kufika kumbelu, mbia ‘budimu’ bua kuya natshi nanku dituku dia kutshijika pamutu pa dituku dikuabu kumpala. Bulelela, pamuapa abi bidi mua kuikala bikole bitatshisha, kadi tuetu balongolole malu bimpe ne beleshangane diboko, bidi mua kukumbana. Mushindu au ke utuepuka bua kulenduisha bakuabu.—Nsu. 22:3.
17 Netupete ngenyi mikuabu mimpe idi itangila binga bilele bia pa madilu mu Mudimu wetu wa Bukalenge wa ngondo idi kumpala. Ngenyi eyi neyituambuluishe bua kumanya mutudi tuetu bena Kristo mua kushala ne kondo ka muoyo kimpe ne kuepuka bua kulenduisha bakuabu pa kukuata ku dilongesha dia Bible mu malu a madilu.—1 Kol. 10:32.