Dilongesha pa mushindu wa kupita ne malu
BANTU bakese bakadi bakamangane ne ntatu yonso yakakuata Yobo. Mu katupa kîpi, bakamunyukula kudi dijimina dia bubanji ne bimuna biende, lufu lupampakaji lua bana bende, ne ndekelu wa bionso disama dikole. Mupidia kudi balunda ne balela, mukajende wakamubela ne: “Diula Nzambi ne fuaku biebe!”—Yobo 2:9; 19:13, 14.
Pabi, Yobo, udi mpokolo wa pa buende wa dikankamija kudi muntu kayi yonso udi upetangana ne mateta a muomumue. Bipeta bimpe bia ditetshibua diende bidi bileja ne: dinanukila kumpala kua makenga ditu disankisha mutshima wa Yehowa, patudi basaka kudi dinemekela dilelela dia Nzambi pamutu pa bipatshila bia bidisui.—Yobo, nshapita 1, 2; 42:10-17; Nsumuinu 27:11.
Muyuki eu wa mu Bible udi kabidi ne malongesha a mushinga mukole pa mushindu wa kupita ne malu. Udi uleja bilejilu bidi bijula ntema bia mushindu udi muntu udi wakamangana ne ntatu: ne bua—anyi kayi ne bua—kubedibua. Kupita apu, bualu bumona kudi Yobo nkayende budi mua kutuambuluisha bua kuandamuna ne meji wonso patudi banyukula kudi nsombelu mikole.
Dilongesha pa mubelu mubi
Tshiambilu “Basambi ba Yobo” tshidi tshiumvuija muntu udi, pamutu pa kuditeka pa muaba wa bakuabu dîba dia diakabi, udi ulaba luepu mu mputa. Kadi nansha muakadiendeshila balunda basatu ba Yobo lumu lubakanyine, katuena ne bua kuamba anu ne: bipatshila biabu bionso bivua bibi to. Mu bualabale kampanda bavua pamu’apa basua bua kuambuluisha Yobo, bilondeshile mmuenenu yabu ya ditupakana. Bua tshinyi bakapangila? Mmunyi muakaluabu biamu bia Satana, uvua mupangadije bua kushinda lulamatu lua Yobo?
Eyowa, bakashila mibelu yabu yonso pa lungenyi lukena lujalame lua se: dikenga didi diluila anu aba badi benza mpekatu. Mu muyuki wende wa kumpala, Elifaze wakamba ne: “Muntu kai wakafua kayi ne tshilumbu? Bakabutula bantu bakane kudi kunyi? Bu munakamana kutangila, badi bihila malu mabi, ne badi bakuna ntatu, nebahuole malu â muomumue.” (Yobo 4:7, 8) Elifaze wakatupakana pa kuitabuja ne: badi kabayi ne bualu mbepula ku bipupu. Wakela meji ne: bualu Yobo uvua utata bikole, uvua ne bua kuikala muenzele Nzambi mpekatu.a Bildade ne Zofare kabidi bavua bashindamene pa bualu bua se: Yobo atonde mibi yende.—Yobo 8:5, 6; 11:13-15.
Balunda bende basatu bakatekesha bikole Yobo mu mikolo pa kumvuija ngenyi yabu nkayabu pamutu pa meji a Nzambi. Elifaze wakafika too ne ku diamba se: ‘Nzambi kêna ne lulamatu kudi basadidi bende to’ ne se: Yobo nansha yeye muakane nansha yeye kayi muakane kabivua ne mushinga ku mêsu kua Yehowa to. (Yobo 4:18 NW; 22:2, 3) Mbikole bua kufuanyikija mêyi matekeshi a mu mikolo—anyi akena malelela—bu aa! Kabiyi bikemesha, ku shòò Yehowa wakatobolola Elifaze ne balunda bende bua disendeka edi. “Kanuakuamba mei malelela bua bualu buanyi,” ke muakambaye. (Yobo 42:7) Kadi tshiambilu tshikole tshibipishi tshitshivua tshilua.
Elifaze wakafika ku katongobela ka diamba dibanda dikena didikanda. Bu muvuaye kayi ne mushindu wa kuitabijija Yobo ne: uvua mupiile, wakaditua mu difuikakaja mpekatu yakafuanyikijaye se: Yobo uvua ne bua kuikala muyenze. “Bubi buebe kabuena bunene, anyi? Kakuena kunfudilu kua malu mabi ebe.” Ke muakebeja Elifaze. “Bualu bua wewe udi witabusha bieya kudi bana benu hatuhu; udi uvula bilulu bia badi butaka. Kuena unuisha badi bahungila mai, ne udi uhala udi ne nzala bia kudia.” (Yobo 22:5-7) Mabandu aa kaavua malelela nansha kakese. Yehowa yeye nkayende wakaleja Yobo bu muntu “wa mutshima mutoke ne wa malu makane.”—Yobo 1:8.
Mmunyi muakandamuna Yobo ku mabandu aa pa muoyo mutoke wende? Mu bupepele buonso, akamunyongopaja ne akamubungamija kadi akamuangatshisha dipangadika dia kujadika ne: mabandu aa avua a dishima. Eyowa, wakaditua ne kasuki mu didibingisha yeye nkayende ne, mu mushindu kampanda, wakatuadija kupisha Nzambi bua dikenga diende. (Yobo 6:4; 9:16-18; 16:11, 12) Bakapua muoyo tshilumbu tshilelela tshivua mu tshialu, ne diyukidilangana diakalua dielangana dia tshianana pa bidi bitangila né Yobo uvua, anyi kavua, muntu muakane. Mmalesona kayi adi bena nkristo mua kulongela ku tshifufu etshi tshibi tshia difila mibelu?
1. Muena nkristo munangi kêna mua kudianjila kufuanyikija ne: ntatu ya muanetu kampanda mmidikebela. Didiula dikole dia bilema bia kale—bilelela peshi bifuanyikija—bidi mua kutekesha bikole mu mikolo muntu udi uluangana bua kutungunuka ne diya kumpala. Anyima udi ne dibungama udi ukengela ‘kusambibua’ pamutu pa kutandishibua. (1 Tesalonike 5:14) Yehowa mmusue bua se: batangidi bikale “tshisokomenu ku tshihehele,” kabikadi ‘basambi badi batatshisha’ bu mudi Elifaze, Bildade, ne Zofare.—Yeshaya 32:2; Yobo 16:2.
2. Katuena ne bua kusonguela muntu kakuyi tshijadiki tshia patoke. Biambamba ne malu mafuanyikija—bu bia Elifaze—kabiena nshindamenu muakane bua kutobolola muntu to. Tshilejilu, bikala mukulu ubandangana, udi mua kujimija dieyemena ne kukebesha dibungama dipampakaji. Mmunyi mua kumvua Yobo pa kuteleja mibelu mipambuishi ya mushindu’eu? Wakashila dibungama njila pa kuela nsenda ne: “Mona muwakukuatshisha wakadi kayi ne bukole!” (Yobo 26:2) Mutangidi mutabaledianganyi neakoleshe “bianza biakateketa,” kayi ubìpisha bualu.—Ebelu 12:12.
3. Mubelu udi ne bua kushindamena pa Dîyi dia Nzambi, ki mpa ngenyi ya muntu nkayende to. Miyuki ya balunda ba Yobo ivua mikonyangale ne mibutudi. Pamutu pa kusemeja Yobo pabuipi ne Yehowa, yakamufikisha ku diela meji se: kuvua tshipumbishi tshivua tshimutapulula ne Tatuende wa mu diulu. (Yobo 19:2, 6, 8) Ku lukuabu luseke, nzanzu mu ditumika ne Bible, idi mua kuakaja malu, kupetesha makanda kudi bakuabu, ne kupetesha disambibua dilelela.—Luka 24:32; Lomo 15:4; 2 Timote 3:16; 4:2.
Nansha mudi mukanda wa Yobo muikale wambuluisha bena nkristo bua kusunguluja amue mateyi, udi kabidi upetesha dilongesha dimpe pa mushindu wa kufila mubelu muibaki.
Mushindu wa kufila mubelu
Mubelu wa Elihu uvua mushilangane bikole ne mibelu ya balunda basatu ba Yobo, ku malu akambibuamu ne ku mushindu uvua Elihu muangate Yobo. Wakatumika ne dîna dia Yobo ne wakakula nende bu mulunda, ki mbu mulumbuluishi wa Yobo to. “Kadi Yobo, ndi nkusengelela ne, Unvua mei anyi; teleja matshu ebe ku mei anyi onso. Mona, ndi ku mesu kua Nzambi bu mûdi wewe; ndi mufuanyikisha ku dima muomumue n’ebe.” (Yobo 33:1, 6) Elihu wakela ne lukasa luonso Yobo kalumbandi bua buakane buende. “Ndi ne disanka mu buakane buebe,” ke muakajadikilaye Yobo. (Yobo 33:32, NW) Pa kumbusha mbelelu wende mulenga, Elihu wakapeta bipeta bimpe bua tubingila tukuabu.
Bu muakindilaye ne lutulu too ne pakajikija bakuabu kuakula, Elihu wakapeta mushindu muakane bua kumona mua kujingulula malu kumpala kua kufila mubelu. Bikala Yobo uvua muntu muakane, Yehowa uvua mua kumunyoka anyi? “Bualu ebu kabuikadi kudi Nzambi bua yeye kuenza malu mabi, anyi bua Wa Bukole Buonso kuenzeye bibi!” Ke muakamba Elihu. “Kena umusha mesu andi kudi bantu bakane.”—Yobo 34:10; 36:7.
Buakane bua Yobo ke buvua menemene tshilumbu tshinene tshivua mu tshialu anyi? Elihu wakakoka ntema ya Yobo ku mmuenenu mubule meji. “Udi wamba ne, Udi muakane ku mpala kua Nzambi,” ke muakumvuijaye. “Tangila mu diulu, mona biebe; tangila matutu adi makuhite bule!” (Yobo 35:2, 5) Anu bu mudi matutu matupite bule, ke mudi njila ya Yehowa mitumbukile njila yetu. Katuena ne bukokeshi bua kutontolola mushindu udiye wenza malu nansha. “Bua muanda eu bantu badi bamutshina; yeye kena utangila muntu udi udibala ne meji mu mutshima wandi yeye,” ke muakakomesha Elihu.—Yobo 37:24; Yeshaya 55:9.
Mubelu muimpe wa Elihu wakalongoluela Yobo njila bua kupetaye dishidimunyibua dia pa mutu kudi Yehowa yeye nkayende. Bushuwa, kudi difuanangana dikole pankatshi pa dikonkonona dia Elihu dia “midimu ya dikema ya Nzambi,” mu nshapita wa 37, ne mêyi a Yehowa nkayende kudi Yobo, mafunda mu nshapita wa 38 too ne ku wa 41. Kakuyi mpata, Elihu uvua umona malu bilondeshile mmuenenu wa Yehowa. (Yobo 37:14) Mmunyi mudi bena nkristo mua kuidikija tshilejilu tshilenga tshia Elihu?
Bu Elihu, batangidi mu mushindu wa pa buawu badi ne bua kuikala baditeki ba pa muaba wa bakuabu ne bena bulenga, pa kuvuluka ne: badi pabu bapange bupuangane. Mbimpe bua kutelejabu ne ntema yonso bua kujingululabu bulelela bua mianda ne kumvua malu kumpala kua kufila mubelu. (Nsumuinu 18:13) Kupita apu, pa kutumika ne Bible ne mikanda miumvuiji ya Mifundu, badi mua kuleja ne: mmuenenu wa Yehowa ke udi utshimuna.—Lomo 3:4.
Pa kumbusha mudiwu upetesha bakulu malongesha makuatshishi, mukanda wa Yobo udi utulongesha mushindu wa kuakama ntatu ne mmuenenu wa nkatshinkatshi.
Muudi kuyi mua kuandamuna ku nsombelu mikole
Munyukula kudi dikenga diende ne mukengesha kudi basambi bende ba dishima, Yobo wakanyongopala ne dibungama diakamukuata. “Dituku diakandelabo dijimine . . . Mutshima wanyi wakutondeshibua bua muoyo wanyi,” ke muakadiabakenaye. (Yobo 3:3; 10:1) Kayi mumanye se: Satana ke uvua muena bualu, wakela meji ne: Nzambi ke uvua ukebesha bipupu biende. Biakamueneka bu ne: kabivua biakane nansha kakese bua yeye—muntu muakane—kukenga. (Yobo 23:10, 11; 27:2; 30:20, 21) Mmuenenu eu wakapumbisha Yobo bua kumona tubingila tukuabu [tua ntatu yende] ne kumufikishabi too ne ku didiula malanda a Nzambi ne bukua-bantu. Yehowa wakebeja ne: “Wewe udi musue kuvuisha kulumbuluisha kuanyi kuakane ne, Kudi tshianana, anyi? Udi musue kumpisha meme bua wewe umanye mua kubingishibua, anyi?”—Yobo 40:8.
Pamu’apa ngandamuinu wetu wa buludiludi patudi mpala ne mpala ne makenga nkudiumvua bu bakengesha, anu bu muakadiumvua Yobo. Ngandamuinu wa pa tshibidilu utu wa kuebeja ne: ‘Bua tshinyi anu meme? Bua tshinyi bakuabu—badi bampite meme bubi—badi balabula nsombelu udi kayi wa ntatu?’ Ayi nngenyi mikonyangale itudi mua kutshipaja pa kueleela meji pa Dîyi dia Nzambi.
Bishilangane ne Yobo, mbipepele bua tuetu kujingulula malu matambe bunene adi mu tshialu. Tudi bamanye ne: Satana “anu bu ntambue udi ukungula, udi utambakana ukeba muntu wa kudiaye.” (1 Petelo 5:8, NW) Anu bu mudi mukanda wa Yobo usokolola, Diabolo udi utamba kusanka bua kushinda lulamatu luetu pa kutukebela ntatu. Mmuditue mu dikeba mua kujadika dibanda diende dia se: tudi Bantemu ba Yehowa anu dîba dia nsombelu muimpe. (Yobo 1:9-11; 2:3-5) Netuikale ne dikima bua kubingisha bumfumu bua Yehowa ku mutu kua bionso ne nunku kujadika se: Diabolo mmuena dishima anyi?
Tshilejilu tshia Yezu, ne bikuabu bikena kubadika bia basadidi ba lulamatu ba Yehowa, tshidi tshileja ne: imue mishindu ya makenga kayena buepuki mu bulongolodi ebu bua malu. Yezu wakamba se: balongi bende badi ne bua ‘kuambula mutshi wabu wa tshinyongopelu’ ku budisuile biasuabu kumulonda. (Luka 9:23, NW) Pa nkayetu “mutshi wa tshinyongopelu” udi mua kuikala dikenga dimue peshi mavule a ku akananukila Yobo—masama, lufu lua banangibue, bukata, ntatu ya mfranga, anyi buluishi bua kudi bantu badi kabayi bena kuitabuja. Ku lutatu kayi luonso lutudi tuakamangana nalu, tudi mua kukubabidila tshintu kampanda tshimpe. Tudi mua kumona nsombelu wetu bu tshikondo tshia kuleja dinanukila dietu ne bulamatshi bukena butenkakana kudi Yehowa.—Yakobo 1:2, 3.
Ke mushindu wakandamuna bapostolo ba Yezu. Katupa kîpi kunyima kua Pantekoste bakabadisha mfimbu bua buambi pa bidi bitangila Yezu. Pamutu pa kuteketa mu mikolo, bakatungunuka ne njila wabu benda “basanka.” Bavua ne disanka, ki mbua dikengeshibua nkayadi, kadi bualu “bakabadibua ne, Mbakane bua kufuishibuabo bundu bualu bua dina dia Yesu.”—Bienzedi 5:40, 41.
Eyowa, ki nkuamba ne: ntatu yonso idi itupulumukila idi ya ku tshipeta tshia kusadila Yehowa. Ntatu yetu idi pamu’apa mua kuikala midikebela—mu bualabale kampanda. Anyi pamu’apa, kabiyi bua tshilema tshietu, lutatu ludi mua kuikala ne buenzeji bubi pa bushimate buetu bua mu nyuma. Nsombelu nansha yeye muikale wa mushindu kayi, mmuenenu wa budipuekeshi bu wa Yobo udi mua kutupetesha mushindu wa kujingulula kuvua kuenjibue ntupakanyi. Yobo wakatonda kudi Yehowa ne: “Nunku nakuamba malu andi tshiyi mujingulule bimpe.” (Yobo 42:3) Eu udi utonda ntupakanyi yende mu mushindu eu mbipepele bua yeye kuepuka ntatu ya muomumue matuku alua. Anu bu mudi Nsumuinu wamba, “Muntu mudimuke udi utangila dikenga diamba kumukuata, udi usokoma.”—Nsumuinu 22:3.
Bipite mushinga, mukanda wa Yobo udi utuvuluija ne: ntatu yetu kaya kunenga kashidi to. Bible udi wamba ne: “Monayi, tudi tuamba aba bakananukila ne: mba diakalenga. Nukadi bumvue bakula bua kunanukila kua Yobo ne nuakamona mushindu wakamuenzela Yehowa ku nshikidilu, ne nuakamona se: Yehowa mmuwule tente ne ditabalelangana ne dilekelelangana bilema.” (Yakobo 5:11, NW) Tuikale ne dishindika dia se: Yehowa neafute bia muomumue basadidi bende ba lulamatu ba lelu’eu.
Tudi tutekemena tshikondo tshikala ntatu ya mushindu kayi wonso—“malu a diambedi”—mijimine. (Buakabuluibua 21:4, NW) Too ne palua dituku adi, mukanda wa Yobo udi utuambuluisha bu mulombodi udi kayi kutua mushinga udi mua kutuambuluisha bua kumona mua kupita ne malu pa kuleja meji ne dikima.
[Mêyi adi kuinshi]
a Nansha mudi Bible wamba ne: “tshionso tshidi muntu ukuna ke tshiotshi tshianowaye,” ebi kabiena biumvuija se: dikenga dia muntu didi ne bua kuikala dinyoka dia Nzambi. (Galatia 6:7, NW) Mu bulongolodi ebu bukokesha kudi Satana, bantu bakane badi misangu ya bungi bapetangana ne ntatu mivule kupita bantu babi. (1 Yone 5:19) “Bantu bonso nebikale n’enu lukuna bua dina dianyi,” ke muakambila Yezu balongi bende. (Matayo 10:22) Masama ne mishindu mikuabu ya diakabi bidi mua kupulumukila basadidi buonso ba lulamatu ba Nzambi.—Musambu wa 41:3; 73:3-5; Filipoi 2:25-27.
[Tshimfuanyi mu dibeji 28]
“Tangila matutu adi makuhite bule.” Nunku Elihu wakambuluisha Yobo bua kujingulula ne: njila ya Nzambi idi mitumbuke kupita njila ya bantu