TSHIENA-BUALU TSHIA KULONGA 22
MUSAMBU WA 127 Mushindu undi ne bua kuikala
Mua kutantshilangana bimpe
‘Muntu musokome wa mu muoyo udi ne mushinga wa bungi.’—1 PET. 3:4.
LUNGENYI LUNENE
Mudi mulume ne mukaji mua kutantshilangana bimpe ne mudi bena mu tshisumbu mua kubambuluisha.
1-2. Ntshinyi tshidi bamue bamba bua ditantshilangana?
DITANTSHILANGANA ntshikondo tshimpe tshia disanka. Biwikala utantshilangana, udi musue bua malu enu ende bimpe. Bantu ba bungi batu batantshilangana batu ne disanka mu tshikondo atshi. Tsion,a muanetu wa bakaji wa mu Etshiopi, udi wamba ne: “Tshikondo tshituvua tutantshilangana ne bayanyi tshivua tshitusankisha bikole. Tuvua tuyukila malu a mushinga ne tusekeshangana. Pamvua mujingulule ne: mvua mupete muntu uvua munnange umvua munange panyi, mvua ne disanka dia bungi.”
2 Kadi Alessio, muanetu mukuabu wa mu Pays-Bas, udi wamba ne: “Patuvua tutantshilangana ne mukajanyi, bivua bitusankisha bikole bualu tuvua tuenda tumanyangana bimpe. Kadi tuvua kabidi batuilangane ne ntatu mu tshikondo atshi.” Mu tshiena-bualu etshi, netuakule bua ntatu itu bantu badi batantshilangana mua kutuilangana nayi ne mêyi manene a mu Bible adi mua kubambuluisha bua batantshilangane bimpe. Netumone kabidi tshidi bena mu tshisumbu mua kuenza bua kubambuluisha.
MUSHINGA UDI NAWU DITANTSHILANGANA
3. Bua tshinyi ditantshilangana didi ne mushinga? (Nsumuinu 20:25)
3 Nansha mudi ditantshilangana disankisha, mulume ne mukaji badi ne bua kumanya ne: ki ntshikondo tshia bilele to, bualu didi mua kubafikisha ku dibuela mu dibaka. Dituku dia dibaka, mulume ne mukaji batu baditshipa kumpala kua Yehowa bua kunangangana ne kunemekangana matuku onso ashalabu ne muoyo. Kumpala kua kuenza mutshipu kayi wonso, tudi ne bua kuwelela meji bikole menemene. (Bala Nsumuinu 20:25.) Ke tshitudi kabidi ne bua kuenza bua mutshipu wa dibaka. Ditantshilangana didi diambuluisha mulume ne mukaji bua bamanyangane bimpe ne bua bangate dipangadika dimpe. Misangu mikuabu dipangadika adi didi mua kuikala dia kubuela mu dibaka anyi dia kuimanyika. Bobu bimanyike ki mbenze bibi to, bualu ditantshilangana ndibambuluishe bua kuangata dipangadika dimpe.
4. Bua tshinyi bidi bikengela tuikale tumona ditantshilangana bimpe?
4 Mbia mushinga bua bajike kuvuluka ne: padi bantu babidi batantshilangana mbua kumanya ni mbakumbanangane bua dibaka. Nanku mujike kena mua kutantshila mukuabu pikalaye kayi ne meji a kubuela nende mu dibaka to. Ki mbajike nkayabu badi ne bua kumanya bualu ebu to. Tuetu bonso tudi ne bua kubumanya. Tshilejilu, kudi bantu badi bela meji ne: padi mulume ne mukaji batantshilangana, badi anu ne bua kubuela mu dibaka. Kuela meji nanku kudi kuenzela bena Kristo bajike tshinyi? Melissa, wa mu États-Unis utshidi mujike, udi wamba ne: “Padi muanetu wa balume ne wa bakaji batantshilangana, bena Kristo ba bungi mbindile anu bua babuele mu dibaka. Kuenza nanku kudi kufikisha bamue ku dibenga kuimanyika ditantshilangana diabu nansha bobu kabayi bakumbanyinangane to. Kudi kufikisha bakuabu ku dibenga kutantshilangana. Malu aa adi mua kubatondesha nsombelu.”
KEBAYI BUA KUMANYANGANA BIMPE
5-6. Bua bantu badi batantshilangana, mmalu kayi adi atangila yonso wa kudibu adibu ne bua kumanya? (1 Petelo 3:4)
5 Binuikala nutantshilangana, ntshinyi tshidi mua kunuambuluisha bua kumanya ni nudi bakumbanangane bua dibaka? Nukebe mua kumanyangana bimpe. Pamuapa ukavua mumanye amue malu a muena diebe kumpala kua nuenu kutuadija kutantshilangana. Mpindieu udi ne mushindu wa kumanya “muntu musokome wa mu muoyo.” (Bala 1 Petelo 3:4.) Panudi nutantshilangana, ukebe mua kumanya bumuntu buende, mushindu udiye wela meji, ne malanda adiye mudie ne Yehowa. Padi matuku enda apita, mbimpe udiebeja ne: ‘Muntu undi ntantshila eu nensombe nende bimpe mu dibaka anyi?’ (Nsu. 31:26, 27, 30; Ef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Netunangangane tuetu kutabalelangana bimpe mudibi bikengela anyi? Nebikale bipepele bua kubuikila mêsu pa tubilema tua yonso wa kutudi anyi?’ (Lomo 3:23) Panudi nuenda nulongangana bikadilu, nuvuluke ne: kuenza malu a muomumue ki nkudi kuleja ne: nenusombe bimpe mu dibaka to. Kadi nkuitaba malu a muena diebe adi mashilangane ne ebe.
6 Mmalu kayi makuabu a muntu uudi utantshila audi ne bua kumanya? Kumpala kua wewe kumunanga bikole, mbimpe nuyukile bua malu a mushinga mukole, bu mudi bidiye wipatshila mu nsombelu. Kadi netuambe tshinyi bua malu adi amutangila bu mudi makanda ende a mubidi, malu a makuta, anyi ntatu ivuaye mupete? Kabitu bikengela kuyukila malu onso anu panutshidi ku ntuadijilu kua ditantshilangana to. (Fuanyikija ne Yone 16:12) Muleja biwikala umona ne: bidi bikengela ulue kumuandamuna nkonko ya malu adi akutangila pashishe. Kadi padi matuku enda apita, nebikengele umuandamune nkonko ayi bua amone mua kuangata dipangadika dia ndekelu. Nanku nebikulombe anu bua umupeshe mandamuna a nkonko ayi.
7. Mmunyi mudi bantu badi batantshilangana mua kumanyangana bimpe? (Tangila kazubu ka “Ditantshilangana ne muntu udi kule.”) (Tangila kabidi bimfuanyi.)
7 Tshia kuenza ntshinyi bua kumanya muntu uudi utantshilangana nende bimpe? Umue mushindu wa kumumanya bimpe ngua kuyukila nende malu onso patoke, kumuela nkonko, ne kumuteleja bimpe. (Nsu. 20:5; Yak. 1:19) Bua bualu abu, nudi mua kuenza amue malu pamue adi mua kunuambuluisha bua kuyukila badilekelele, bu mudi kudia pamue, kuendakana pamue, ne kuyisha pamue. Nudi kabidi mua kufika ku dimanyangana bimpe nuenu nusomba ne balunda ne bena mu mêku enu. Keba mpunga yakuambuluisha bua kumanya mudiye udituala pa bantu ne mu miaba mikuabu. Mona tshiakenza Aschwin wa mu Pays-Bas patshivuabu batantshilangana ne Alicia. Udi wamba ne: “Tuvua tuenza malu avua atuambuluisha bua kumanyangana bimpe. Malu au avua mapepele bu mudi kulamba pamue, ne kuenza tumidimu tukuabu pamue. Tumalu atu tuvua tutuambuluisha bua kumona ngikadilu ya yonso wa kutudi ne bilema biende.”
Nuenu nuenza malu pamue adi anuambuluisha bua kuyukila, nenupete mpunga wa kumanyangana bikadilu (Tangila tshikoso tshia 7 ne tshia 8)
8. Mmunyi mudi dilonga dia Bible pamue mua kuambuluisha badi batantshilangana?
8 Nudi kabidi mua kufika ku dimanyangana bikadilu nuenu nulonga Dîyi dia Nzambi pamue. Nuenu babuele mu dibaka, nebinulombe dîba dia kuenza ntendelelu wa mu dîku bua malu a Nzambi ikale ne muaba munene mu dibaka dienu. (Muam. 4:12) Nunku, nudi mua kuenza programe wa kulonga pamue panutshidi nutantshilangana. Bantu badi batantshilangana ki mbanji kuenza dîku to. Nanku, mulume ki mmuanji kuikala ku mutu kua mukaji udiye utantshila to. Nansha nanku, dilonga dia Bible pamue nedikuambuluishe bua kumanya malanda adi muinebe mudie ne Yehowa. Dienza nanku divua diambuluishe Max ne mukajende Laysa ba mu États-Unis mu mushindu mukuabu. Max udi wamba ne: “Anu ku ntuadijilu kua ditantshilangana dietu, tuakatuadija kulonga biena-bualu bia mu mikanda yetu bidi biakula bua ditantshilangana, bua dibaka, ne bua nsombelu wa mu dîku. Kubilonga kuakatuambuluisha bua kuakula malu atuvua katuyi mua kuyukidilangana bipepele to.”
MALU MAKUABU A KUMANYA
9. Mmunyi mudi badi batantshilangana mua kumanya wa bobu kuambila bualu bua ditantshilangana diabu?
9 Nnganyi uudi ne bua kuleja mubangila webe? Abi mbinutangile anu nuenu babidi. Panutshidi nutuadijilaku ditantshilangana, nudi mua kumvuangana bua kuambila anu bantu bakese. (Nsu. 17:27) Nuenu benze nanku, nenudiepule ku nkonko mifue idi bantu mua kunuela ne ku dinusaka bua kuya ne malu lukasa. Kadi nuenu kanuyi bambile muntu nansha umue, nudi mua kutuadija kuditola pa nkayenu, nutshina bua kabalu kumanya to. Kuenza nanku kudi mua kunufikisha ku dienza mpekatu. Nanku, mbia mushinga bua kuambila bantu badi nansha mua kunubela anyi kunuambuluisha. (Nsu. 15:22) Tshilejilu, nudi mua kuambila bamue bena mu mêku enu, balunda benu bakole mu nyuma anyi bakulu.
10. Mmunyi mudi badi babangilangane mua kutantshilangana bimpe? (Nsumuinu 22:3)
10 Mmunyi munudi mua kutantshilangana bimpe? Panudi nuenda nunangangana bikole, nenutuadije kusaminangana muoyo. Nanku tshia kuenza ntshinyi bua kubenga kunyingalaja Yehowa? (1 Kol. 6:18) Nuepuke kuyukila miyuki idi mua kunujula majinga a kusangila, kusomba pa nkayenu muaba wa bantu kabayi banumona, ne kunua maluvu a bungi. (Ef. 5:3) Malu aa adi mua kunujula majinga a kusangila ne kutekesha dipangadika dienu dia kubenga kuenza mpekatu. Mbia meji bua nuenu kuikala nuyukidilangana bua tshinudi ne bua kuenza bua kunemekangana ne kunemeka mikenji ya Yehowa. (Bala Nsumuinu 22:3.) Mona tshivua tshiambuluishe Dawit ne Almaz ba mu Etshiopi. Badi bamba ne: “Tuvua tusomba miaba ivua bantu batumona anyi tusomba ne balunda betu. Katuvuaku banji kusomba babidi mu mashinyi anyi mu nzubu to. Mushindu au ke utuvua katuyi baditeke mu nsombelu ivua mua kutufikisha ku dienza mpekatu to.”
11. Ntshinyi tshidi badi batantshilangana ne bua kumanya bua malu a mananga?
11 Kadi netuambe tshinyi bua dienzelangana malu a mananga? Panudi nuenda nunangangana bikole nudi bafuane kuenzelangana malu au makumbanyine. Kadi majinga makole a kusangila owu manukuate, adi mua kunupangisha bua kudikanda. (Msol. 1:2; 2:6) Dienzelangana malu a mananga didi mua kunufikisha bipepele ku dienza bualu budi mua kunyingalaja Yehowa. (Nsu. 6:27) Nanku, anu lua ku ntuadijilu kua ditantshilangana dienu, nuyukile bua mikalu inudi ne bua kudielela mu diumvuangana ne mêyi manene a mu Bible bua dienzelangana malu a mananga.b (1 Tes. 4:3-7) Nudiebeje bubidi buenu ne: ‘Bantu bobu batumona tuenzelangana malu a mananga, badi mua kutumona mushindu kayi? Kuenza nanku kudi mua kutujula majinga a kusangila anyi?’
12. Badi batantshilangana bobu batandangana, ntshinyi tshidibu ne bua kumanya?
12 Mmunyi munudi ne bua kujikija bilumbu? Tshia kuenza ntshinyi nuenu nutandangana pa tshibidilu? Bidiku bileja ne: kanuena bakumbanyinangane anyi? Tòo. Nansha badi mu mabaka batu batandangana pabu. Dibaka dimpe batu badienza kudi mulume ne mukaji badi banemekangana ne bajikija bilumbu biabu. Nanku, mushindu unudi nujikija bilumbu bienu panudi nutantshilangana ke udi uleja ni nuasomba bimpe mu dibaka. Diebejayi ne: ‘Tutuku tujikija bilumbu bietu mu lutulu ne kanemu anyi? Yonso wa kutudi utuku witaba bilema biende ne udienzeja bua kubilekela anyi? Ntuku pabuipi bua kuitaba tshia muinanyi, kumulomba luse, ne kumufuilalu anyi?’ (Ef. 4:31, 32) Kadi nuenu nutandangana dîba dionso anyi kanuyi nupetangana panutshidi nutantshilangana, pamuapa malu kaakulua kuakana panuabuela mu dibaka to. Wewe mumone ne: uudi utantshila kakuikala mulume muimpe anyi mukaji muimpe, pamuapa mbimpe bubidi buenu nuimanyike ditantshilangana.c
13. Ntshinyi tshidi badi babangilangane mua kumanya bua bule bua tshikondo tshidibu ne bua kutantshilangana?
13 Nudi ne bua kutantshilangana mutantshi bule kayi? Mapangadika mangata mu tshiputuku atu apatula bipeta bibi. (Nsu. 21:5) Nanku mbimpe kuangata tshikondo tshikumbane bua kulongangana bimpe. Kadi kanuladikiji malu tshianana tshianana to. Bible udi wamba ne: “Bualu butekemena budibu baladikije budi busamisha muoyo.” (Nsu. 13:12) Njiwu mikuabu idi ne: panudi nusomba pamue bikole, bidi mua kunukolela bua kukandamena dijinga dia kusangila. (1 Kol. 7:9) Kadi pamutu pa kuimanyina pa tshikondo tshikadi tshipite katshia nuabanga kutantshilangana, mbimpe udiebeje ne: ‘Mbualu kayi budi bushale bundi ne bua kumanya budi butangila muena dianyi eu kumpala kua meme kuangata dipangadika dia ndekelu?’
MUTUDI MUA KUAMBULUISHA BADI BATANTSHILANGANA
14. Mmushindu kayi utudi mua kuambuluisha badi batantshilangana? (Tangila kabidi tshimfuanyi.)
14 Mmunyi mutudi mua kuambuluisha badi batantshilangana? Tudi mua kubabikila bua kudia nabu, bua kuenza nabu ntendelelu wa mu dîku, anyi bua kusomba nabu. (Lomo 12:13) Tuetu benze nanku, badi mua kufika ku dimanyangana bikadilu. Pamuapa tudi mua kuikala tubafila miaba idibu baya, tuya nabu mu mashinyi, anyi tubabikila ku metu bua basombe muaba udibu bamueneka bimpe padibu bayukila malu abu. (Gal. 6:10) Alicia utukavua batele udi uleja tshivua tshimusankishe yeye ne bayende ne: “Bivua bitusankishe bikole pavua bena Kristo netu batulomba bua tuye ku mabu patuvua ne dijinga dia kusomba muaba wa bantu batumona utuvua mua kuyukila malu etu.” Badi batantshilangana bobu bakulombe bua uye kubafila muaba udibu baya, mona dilomba diabu adi bu mpunga wa wewe kubambuluisha. Kadi udimuke bua kubenga kubashiya nkayabu. Tshidibi, wikale mumanye ne: badi dijinga ne tshikondo tshia kuyukila malu abu babidi.—Filip. 2:4.
Mmushindu kayi uudi mua kuambuluisha badi babangilangane? (Tangila tshikoso tshia 14-15)
15. Ntshinyi tshikuabu tshitudi mua kuenza bua kuambuluisha badi batantshilangana? (Nsumuinu 12:18)
15 Tudi kabidi mua kuambuluisha badi batantshilangana ku bitudi tubambila anyi ku bitudi katuyi tubambila. Kudi misangu idibi ne mushinga bua kudikanda ne kubenga kuakula. (Bala Nsumuinu 12:18.) Tshilejilu, muoyo udi mua kutusaka bua kuambila bakuabu ne: bantu kampanda mbelangane dîyi, pabu bajinga kudiambidilabu. Katuena ne bua kujana bantu badi batantshilangana anyi kuakula bibi bua malu adi abatangila to. (Nsu. 20:19; Lomo 14:10; 1 Tes. 4:11) Kabidi, katuena ne bua kubambila malu anyi kubela nkonko idi mua kubafikisha ku didiumvua benzejibue bua kubuela mu dibaka to. Muanetu Elise ne bayende badi bamba ne: “Bivua bitutonda pavua bantu batuela nkonko ya bituvua balongolole bua dibaka dietu petu katuyi nansha banji kubiyukidila to.”
16. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi badi babangilangane bimanyika ditantshilangana diabu?
16 Kadi netuambe tshinyi badi babangilangane bobu bimanyike ditantshilangana? Katuena ne bua kubebeja malu adi kaayi atutangila, anyi kuditua ku tshia umue ne kubipisha mukuabu bua mudiye muimanyike ditantshilangana to. (1 Pet. 4:15) Lea udi wamba ne: “Bivua bintonde bikole pangakumvua ne: bantu bavua batujana bua mutuvua bimanyike ditantshilangana dietu.” Anu mutukavua baleje, badi babangilangane bobu bimanyike ditantshilangana diabu, katuena ne bua kuamba ne: mbangate dipangadika dibi to. Pa tshibidilu, bidi bileja ne: ditantshilangana diabu ndikumbaje tshipatshila tshiadi tshia kubambuluisha bua bangate dipangadika dimpe. Nansha nanku, bidi mua kuikala bibasama ku muoyo ne badiumvua nkaya bua mudibu bimanyike. Ke bualu kayi, mbimpe tukebe mua kubambuluisha.—Nsu. 17:17.
17. Ntshinyi tshidi badi batantshilangana mua kutungunuka ne kuenza?
17 Tudi bamone ne: nansha mudi ditantshilangana disankisha, didi kabidi ne ntatu. Jessica udi wamba ne: “Mu kuamba bulelela, ditantshilangana dietu divua ditulombe mudimu wa bungi. Kadi mvua ne disanka bua mutuvua badienzeje munkatshi mua tshikondo bua kulongangana bimpe.” Binuikala nutantshilangana, dienzejayi bua kumanyangana bikadilu bimpe. Nuenu benze nanku, ditantshilangana dienu nedinufikishe ku diangata dipangadika dimpe.
MUSAMBU WA 49 Tusankishe muoyo wa Yehowa
a Tudi bashintulule amue mêna.
b Dilengakaja muntu ku butaka mmushindu mukuabu wa dienda dia masandi udibu ne bua kulumbuluishila muntu mu tshisumbu. Dibonda muntu ku mabele ne diyukila nende miyuki ya malu a masandi mu mesaje anyi ku telefone didi padi mua kufikisha muntu ku dibuela mu komite wa dilumbuluisha, bilondeshile mudi bualu ne bualu.
c Bua kumanya malu makuabu, tangila “Nkonko ya babadi” idi mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15/8/1999.