Nkonko ya babadi
Mmunyi mudi bena Kristo ne bua kuangata dibangilangana ne mushinga?
Dibangilangana bua kuselangana ditu difila disanka, kadi ditu kabidi muanda wa mushinga. Muena Kristo mupie mu nyuma kêna ne bua kupepeja dibangilangana nansha, wela meji ne: udi mua kudikosa dîba dionso didiye musue nansha bua kalu ka patupu. Tshikondo tshia dibangilangana tshitu kabidi tshikondo tshidi mulume ne mukaji bamanyangana bimpe kumpala kua kuselanganabu.
Mu dikonkonona bualu ebu, tudi ne bua kumanya se: bibidilu bia bantu bidi bitangila dibaka ne malu a kuenza bua kufikaku mbishilangane bikole bilondeshile miaba ne bikondo. Bible udi utupesha bilejilu.
Bana ba bakaji ba Lota, bavua ‘kabayi banji kumanya balume’ bavua mu mushindu kampanda babangila kudi bantu balume babidi ba mu tshimenga tshivuabu basombele. ‘Baku ba Lota [bavua ne bua kusela] bana bende ba bakaji,’ kadi Bible kêna utuambila bua tshinyi anyi mushindu uvua dibangilangana edi dituadije to. Bana ba bakaji aba bakavua bantu bakole anyi? Bavua ne bukenji bua kudisunguila bantu bavua mua kubasela anyi? Bavua bafike ku dibabangila pa kuenza bualu kampanda bua patoke anyi? Katuena bamanye to. (Genese 19:8-14) Tudi bamanye se: Yakoba wakumvuangana nkayende ne tatuende wa Lakele bua kuselaye Lakele kunyima kua dimuenzela mudimu bidimu muanda-mutekete. Nansha muvua Yakoba mubikile Lakele ne: “mukaji wanyi,” kabavua banji kuangatangana munkatshi mua bidimu ebi nansha. (Genese 29:18-21) Tangila tshilejilu tshikuabu, kumpala kua kuselaye muana wa Shaula, Davidi uvua ne tshia kuanji kutshimuna bena Peleshete. Pakakumbajaye bualu buvua Shaula mumulombe, Davidi wakasela nsongakaji au, Mikala. (1 Samuele 18:20-28) Mishindu ayi ya “dibangilangana” ivua mishilangane ne kayena mumue ne idi mitangalake lelu mu matunga a bungi nansha.
Mikenji ya Mose ivua ne mikandu ivua itangila dibaka ne dibangilangana. Tshilejilu, mulume uvua mua kusela bakaji ba bungi; uvua mua kushipa dibaka bua tubingila kabukabu, nansha mudibi bimueneka ne: mukaji kavua mua kushipa yeye dibaka to. (Ekesode 22:16, 17; Dutelonome 24:1-4) Mulume uvua unyanga mukaji utshivua kamama ne kayi mubangila uvua ne tshia kumusela pavua tatuende wa mukaji witaba, ne kavua mua kumupidia nansha kakese. (Dutelonome 22:28, 29) Kuvua mikenji mikuabu ya kutumikila mu dibaka, bu mudi tshikondo tshivua mulume ne mukaji kabayi ne bua kumanyangana. (Lewitiki 12:2, 5; 15:24; 18:19) Mmikandu kayi ivua itangila dibangilangana?
Mikenji ivua yangata mukaji muena Isalele uvuabu babangile mu mushindu mushilangane ne uvua kayi mubangila; mu amue malu bavua bamuangata bu musedibue. (Dutelonome 22:23-29; Matayo 1:18, 19) Bena Isalele kabavua mua kubangilangana anyi kuselangana ne bamue balela nansha. Misangu ya bungi balela aba bavua mashi amue, kadi bavua bakandike imue mishindu ya dibangilangana ne ya mabaka bua bukenji bua dipiana bintu. (Lewitiki 18:6-20; tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15 Kabalashipu 1978, dibeji dia 25 too ne dia 28 [Mfual.].) Mbimueneke patoke bua se: basadidi ba Nzambi kabavua ne bua kuangata dibangilangana ne mushinga mukese nansha.
Bena Isalele bavua muinshi mua mikenji yonso eyi, kadi bena Kristo kabena muinshi mua Mikenji ayi, kusangisha ne mikandu yayi idi itangila dibangilangana anyi dibaka. (Lomo 7:4, 6; Efeso 2:15; Ebelu 8:6, 13) Bushuwa, Yezu wakalongesha ne: mêyi-makulu a bena Kristo adi atangila dibaka mmashilangane ne a Mikenji. (Matayo 19:3-9) Nansha nanku, kavua mupepeje mushinga wa dibaka anyi wa dibangilangana to. Kadi mmunyi mudi bena Kristo bangata dibangilangana ne mushinga munkatshi muabu?
Mu matunga a bungi muntu nkayende ng’utu udisunguila udiye musue kuselangana nende. Padi mulume ne mukaji balayangana bua kuselangana, batu babangata bu babangilangane. Pa tshibidilu, kakutu bualu bukuabu budi bukengela kuenza bua kujadika dibangilangana edi nansha. Bushuwa, imue miaba mulume utu upesha eu walua mukajende kakanu ka ku munu bua kuleja dibangilangana diabu. Anyi pa tshibidilu batu bamanyisha dibangilangana kudi balela ne balunda, bu mudi dîba didibu badia pamue mu dîku anyi didibu benza ka-tshisangilu kakuabu kakese. Aa mmalu adi muntu nkayende mua kusungula bua kuenza, ki mmalu-malomba a mu Mifundu nansha. Dibangilangana ndiumvuangana pankatshi pa bantu babidi.a
Muena Kristo kêna ne bua kuditua ne lukasa-lukasa mu ditantshilangana, dibangilangana anyi mu dibaka nansha. Tudi tupatula mikanda mishindamene pa Bible idi ne malu adi mua kuambuluisha bajike bua kupangadija bikalabi bia meji bua kutuadija kutantshilangana anyi bua kuela bidia mutangile ku dibangilangana peshi dibaka.b Bualu bunene budi se: dibaka dia bena Kristo ditu dia kashidi.—Genese 2:24; Mâko 10:6-9.
Bena Kristo babidi badi ne bua kumanyangana bimpe menemene kumpala kua kubangabu kuela meji bua kubangilangana. Yonso wa kudibu udi mua kudikonka ne: ‘Ndi mujadike menemene bumuntu buende bua mu nyuma ne lulamatu luende kudi Nzambi anyi? Ndi mua kuela meji bua kusadila Nzambi matuku anyi onso a muoyo pamue ne muntu eu anyi? Tudiku bamanyangane ngikadilu anyi? Ndiku mujadike ne: netushale anu bakanyinangane anyi? Tudiku bamanyangane nsombelu wa kale ne wa mpindieu anyi?’
Padi bena Kristo babidi babangilangane, mbimpe bua buobu ne bantu bakuabu kutekemena bua se: nebaselangane. Yezu wakabela ne: “Diyi dienu pikaladio dia ne: ‘Eyo’, dikale anu ‘eyo’; diodio dia ne: ‘To’, dikale anu ‘to’.” (Matayo 5:37, MMM) Bena Kristo badi babangilangana badi ne bua kunemeka bualu ebu. Kadi ku mpukapuka, muena Kristo udi mubangilangane udi mua kumvua ne: kabavua bamuambile bumue bualu bunene anyi bavua bamusokokabu kumpala kua dibangilangana. Budi mua kuikala bualu bunene bua kale budi butangila muntu eu, peshi mene bilumbu bivuaye mubunde nansha bienzedi bia buendenda. Muena Kristo udi ufika ku dimanya malu aa udi ne bua kupangadija tshia kuenza. Pamu’apa bubidi buabu badi mua kukonkonona tshilumbu etshi ne muoyo mujima ne kuitaba bua dibangilangana diabu ditungunuke. Anyi badi mua kupangadija bua kukosa dibangilangana. Nansha mudi kuenza nunku kuikale bualu budi bubatangila anu buobu—bualu budi bantu bakuabu kabayi ne bua kubuelamu anyi kukeba bua kufila ngenyi mikuabu peshi kudiula—kadi ndipangadika dinene. Ku lukuabu luseke, eu udi ulua kumvua bualu bunene udi mua kudiumvua muenzejibue bua kushipa dibangilangana, nansha bikala mukuabu musue bua ditungunuke.—Tangila “Nkonko ya babadi” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15 Kabitende 1975 (Mfual.).
Bidi bitambe buimpe bua kujikija bilumbu bia nunku kumpala kua kubuela mu dibaka. Yezu wakamba ne: pornéïa, tshiendenda tshia masandi tshia umue wa ku bena dibaka, ke kabingila kamuepele kaleja kudi Mifundu kadi dibaka mua kufuila ne kupesha mukuabu budikadidi bua kubuela mu dinga dibaka. (Matayo 5:32; 19:9) Kakamba ne: dibaka dimanyike kua mbulamatadi didi mua kufua padi muntu umvua bualu bunene anyi bubi kampanda buvua mukuabu muenze kumpala kua dituku dia dibaka nansha.
Tshilejilu, mu tshikondo tshia Yezu bivua bipepele bua kupeta nsudi. Pavua mulume muena Yuda umanya ne: mukajende uvua ne nsudi pakamuselaye (mukaji mumanye anyi kayi mumanye bua disama edi) uvuaku mua kubinga pa kushipa dibaka anyi? Muena Yuda uvua muinshi mua Mikenji uvua mua kushipa dibaka dia nunku, kadi Yezu kakamba ne: bualu ebu buvua buakanyine balongi bende to. Tuakulebi bua amue malu a tshikondo tshietu etshi. Mulume udi mukuatshike disama dia kasende, peshi mabuba amutala ku bia-ku-mêsu (herpès génital), muikale ne SIDA, anyi disama dikuabu dinene dia tshiambu udi mua kusela kayi wamba bualu ebu to. Pamu’apa disama diende ndifumine ku dienda dia masandi kumpala anyi pakavuabu babangilangane. Mukaji yeye mulue kumanya bua disama edi kunyima anyi bua masandi avua bayende muende kale (nansha bua dibenga kulela peshi bua butungu), bualu ebu kabuena bushintulula muanda wa se: mpindieu mbamane kuselangana. Nsombelu mubi wa kale kumpala kua dituku dia dibaka ki nkabingila ka mu Mifundu bua kushipa dibaka to, ke mudibi kabidi nansha bikala mukaji uvua mupete disama kampanda anyi mene musokoke difu dia mulume mukuabu pakamuselabu. Mpindieu bakadi baselangane ne benzelangane mutshipu.
Bushuwa, malu a dibungama a nunku atu enzeka mu mpukapuka, kadi bilejilu ebi bidi ne bua kuela kashonyi pa bualu bunene bumue ebu: Dibangilangana ki mmuanda wa kuangata ne mushinga mukese nansha. Kumpala ne munkatshi mua tshikondo tshia dibangilangana, bena Kristo badi ne bua kudienzeja bua kumanyanganabu bimpe. Badi ne bua kuikala bamba bulelela pa malu adi umue wa kudibu ujinga kumanya anyi adiye ne bukenji bua kumanya. (Mu amue matunga mikenji ya mbulamatadi itu ilomba mulume ne mukaji bua kuditetesha kua munganga kumpala kua dibaka. Bakuabu badi mua kujinga bua kuditetesha nunku bua kujingulula tshidibu.) Nenku dibangilangana dia disanka ne didi ne mushinga nedikale ne tshipatshila tshimpe padi mulume ne mukaji baya batangile ku bualu bunene ne bua disanka dia bungi: dibaka.—Nsumuinu 5: 18, 19; Efeso 5:33.
[Mêyi adi kuinshi]
a Mu imue miaba baledi batshitu basungula bakaji anyi balume bua bana babu. Batu mua kuenza muanda eu matuku a bungi kumpala kua bantu babidi aba kufikabu mu tshikondo tshia kuselangana. Mu dindila tshikondo tshia dibaka badi babangata bu babangilangane, anyi balayangane dibaka, kadi ki mbanji kuikala baselangane to.
b Tangila mukanda wa Les jeunes s’interrogent—Réponses pratiques, nshapita 28, 29, 30, 31, 32, ne mukanda wa Nsapi wa disanka mu dîku, nshapita 2, mipatula kudi Société Watch Tower.