Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • wp16 na. 2 mafu 14-15
  • Hinyi Washili Tupetulu niMavasi—amuBayibolu?

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • Hinyi Washili Tupetulu niMavasi—amuBayibolu?
  • Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova (Kawantu Amavulu)—2016
  • Tunyitu Twanyanya
  • Nsañu Yinadifwani
  • MWOSI TUPETULU HELA MAVASI
  • HINYI WASHILI TUPETULU?
  • HINYI WASHILI MAVASI?
  • CHAYIPELELELI ATUDIZI ABAYIBOLU
  • Chumanyi Chikuyileñela Mudiluñisheña Kutaña?
    Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova (kawantu Amavulu)—2017
  • A3 Bayibolu Chiyenjili Kudi Etu
    Bayibolu yaNsona jaKaayi Kakaha
Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova (Kawantu Amavulu)—2016
wp16 na. 2 mafu 14-15
Chibalu chamukanda waIsaya chawaninuwu munyivuñilu yadiña kukaluñalwiji kaDead Sea

Hinyi Washili Tupetulu Nimavasi—amuBayibolu?

FWIKIJENU mudi akwaKristu anakushakama muyaaka nkulakaji yakusambila. Chipompelu chenu chinatambwili mukanda kufuma kudi kapostolu Pawulu. Hampinji yimunakutiya chinakuwutañawu, munamoni nenu mazu amavulu anasonekiyi Pawulu nayifumishi ‘munyikanda yajila,’ dikwila nawu, Nyikanda yachiHeberu. (2 Timotewu 3:15) Himukuhosha nenu, ‘Inakukeña kwiluka hafumishayi iyi nsañu.’ Hadaha chumichi chinateli kuyikalila. Muloñadi?

MWOSI TUPETULU HELA MAVASI

Toñojokenu chadiña mamanyusikiliputi ‘anyikanda yajila’ mumafuku aPawulu chiyamwekeneña. Manyusikiliputi yimu anayimwekeshi hanu, chibalu chaMuvuñilu waIsaya chawaninuwu kwakwihi nakaluñalwiji kaDead Sea. Yumanyi yimunamoni? Ilola dakusoneka jinsona. Jinsona jidana tunookelu. Nawu jakubula manaamba atupetulu nimavasi itunakuzatisha makonu.

Ansoneki aBayibolu hiyambwili mazu asonekeluwu mutupetulu hela mavasiku. Asonekeli hohu nsañu yejima yayilejeluwu kudi Nzambi kulonda antañi akatiyeña nsañu yejima chatela akatañeña yikunku yantesha. Komana dichimwakeñaña neyi munatambwili mukanda mudi nsañu yalema kufuma kudi muntu imwakeñaku? Mwatañaña mukanda wejima bayi kachikunkuku.

Nyivuñilu yakalileña kuyitaña muloña himwadiña tupetulu hela mavasiku. Pawulu welukileña hohu mazu ahosheleñayi adi neyi “mwomwanasonekuwu nawu” hela ‘chashimwiniyi Isaya nindi.’ (Aroma 3:10; 9:29) Chadi kukalaña kwiluka mazu azatishileñayi, chiña neyi mwadiña mweluka “nyikanda yajila.”

Kubombelahu, iyi “nyikanda yajila” hiyadiña nansañu yimu hohu yafumini kudi Nzambiku. Kukumana kwankulakaji yakusambila C.E., kwadiña nyikanda yashiyashana 66. Dimuloña waweni antañi aBayibolu makonu akweti kukooleka kwakwikala naBayibolu yikweti tupetulu nimavasi yinakuyikwasha kuwana nsañu yinakukeñawu, chidi neyi nsañu yayivulu yazatishiliyi Pawulu munyikanda yindi.

‘Dichi,’ munateli kwihula nenu, ‘hinyi washili tupetulu nimavasi muBayibolu?’

HINYI WASHILI TUPETULU?

KaEnglish mukwansakililu Stephen Langton, wekalili mukulumpi wamabishopu amuCanterbury, amulemeshaña muloña wambwili Bayibolu mutupetulu. Wazatili iwu mudimu kumatachikilu ayaaka nkulakaji ikumi nayisatu C.E., hampinji yadiñayi ntañishi hashikola Yunivesiti muParis kuFrance.

Henohu Langton kanda yambuli, ankuluñaña esekeli kuwana njila yamboka mboka yakwambwilamu Bayibolu muyikunku yanyanya hela tupetulu, chidi neyi asonekeleña hohu. Toñojokenu chichayipeleleli kuwana nsañu mukapetulu kamu chatela asandujoleña mukanda wejima, chidi neyi mukanda waIsaya wukweti tupetulu 66.

Hela chochu, yuma yejimiyi yaleteli kukala. Awa ankuluñaña akeñeli njila jajivulu jamboka-mboka jabulili kukwatankana. Mukanda wumu waMaku waNsañu Yayiwahi awambwili mutupetulu 50, bayi chiwudi natupetulu 16 chayinu mpinjiku. MuParis mumafuku aLangton, kwadiña atudizi afumini kumatuña amavulu nawa enjili namaBayibolu akumatuña awu. Hela chochu, antañishi nawatudizi hiyadikwashileña eluki mamanyusikiliputi mwafumishileñawu nsañuku. Muloñadi? Muloña tupetulu twambwileñawu mumamanyusikilipitu awu twesekeni wanyi.

Dichi, Langton wawanini njila yayiha yakwambwilamu tupetulu. Mukanda waThe Book—A History of the Bible, wahosheli nawu njila yindi “ayitiyili kuwaha kudi antañi niansoneki nawa yatandili lufuchi mwahita Europe yejima”. Watusonekeleli tupetulu twekala muBayibolu yitwazatishaña makonu.

HINYI WASHILI MAVASI?

Chimwahitili yaaka 300, hakachi kayaaka nkulakaji 16, muntu waya mpuhu wakuFrance Robert Estienne wapelesheli yuma. Wakeñeleña nindi antu amavulu atañeña Bayibolu. Welukili nindi chachiwahi kwesekeja manaambala atupetulu nimavasi.

Estienne hadiña nayitoñojoka yakwambula nsañu yamuBayibolu mumavasiku. Antu amakwawu adiña ambula dehi mavasi. Chakutalilahu, kunyima kwakweni, ansoneki awaYudeya ambwili Bayibolu yejima yachiHeberu hela chibalu chaBayibolu chatenañawu nawu Testamenta Yayikulu mumavasi bayi mutupetuluku. Hela chochu, chelili ambuli tupetulu, hikwadiña njila yakwesekejelamu tupetulu namavasiku.

Estienne wambwili Nyikanda yawakwaKristu yachiGriki hela netu Testamenta Yayiha, nakuyisha mumavasi amaha nakuyibomba nanana ambwiliwu dehi muBayibolu yachiHeberu. Mu 1553, wedishili Bayibolu yamukuma yatachi (muFrench) yikweti tupetulu nimavasi itunakuzatisha mumaBayibolu makonu. Antu amakwawu atachikili kuhosha nawu mavasi anambuli Bayibolu muyikunku, chakwila yinatachiki kumwekana neyi hiyibaaba yadimena hela neyi hinsañu yinambukuku. Ilaña njila yaweniyi anyakeli kuyikeña kudi akwawu akwakupulinta maBayibolu.

CHAYIPELELELI ATUDIZI ABAYIBOLU

Chinamwekeni neyi iyi hinjila yapela yakusonekelamu tupetulu nimavasi. Chumichi chaletesha mavasi amuBayibolu kwikala “keyala” yayiwahi—neyi chekala postal code. Mwamweni, iyi njila yakwambula tupetulu nimavasi hiyayonena kudi Nzambiku, nawa mpinji yikwawu yambulaña nsañu yamuBayibolu hamaluña abula kutelela. Ilaña yatukwashaña kwiluka nsona nikuyilumbulula hela kulejaku antu mavasi itwatiyaña kuwaha muyatalisha, neyi chitwafundaña mazu hela nsañu mumukanda hela hachipapilu itwakanukaña.

Hela chakwila chatupelela kwikala naBayibolu yambulawu mutupetulu nimavasi, twatela kwiluka netu twatela kutiyisha nsañu yejima yatwinkayi Nzambi. Ikalenu nachaaku chakutaña nsañu yejima chatela musakuleñamu hohu mavasi. Kutaña nsañu yejima kukuyikwasha kwiluka chikupu “nyikanda yajila yinatweshi kukuleja maana akumona nachu wamwinu.”—2 Timotewu 3:15.

Chiyambwiliwu Tupetulu niMavasi

Chikuku chansañu yamuBayibolu anachimwekeshi kulonda amwekeshi a) mukanda wamuBayibolu, b) kapetulu, ni c) vasi

Kapetulu nivasi kunateli kuyikwasha kwiluka nsañu yimunakukeña munsona. Muyinu magazini nsañu yidi mumukanda “waIsaya 40:13,” chakutalilahu,yinashimuni yuma yinalondeluhu:

  1.  mukanda, Isaya

  2.  Kapetulu, 40

  3.  vasi, 13

Haniyi vasi twawanañahu mazu alsaya nindi: “Hinyi walejeli spiritu yaYehovah? Hinyi washakamini nindi hampuña hakumuleja maana?” Mazu azatishiliyi Pawulu twayiwanaña haAroma 11:34 ni Akorinda 2:16.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu