Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • mwbr18 October mafu 1-8
  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
  • Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu—Mukanda waKupompa (2018)
  • Tunyitu Twanyanya
  • OCTOBER 1-7
  • YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 9-10
  • “Yesu Wakamenaña Nyikoku Yindi”
  • iyinda dawanyikoku
  • Yisaka Yawakwakristu—‘Ikalenu Atona’
  • “Hayilejeli Chakadi Chishimuku”
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 10:16
  • Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 9:38
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 10:22
  • Kutaña Bayibolu
  • OCTOBER 8-14
  • YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 11-12
  • “Ikalenu naWushona Neyi Yesu”
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:24, 25
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:33-35
  • Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:49
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 12:42
  • Kutaña Bayibolu
  • OCTOBER 15-21
  • YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 13-14
  • “Ami Nayileji Chakutalilahu”
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 13:5
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 13:12-14
  • Muntu Walema Nakuzata Mudimu Wakehelamu
  • Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 14:6
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 14:12
  • Kutaña Bayibolu
  • OCTOBER 22-28
  • YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 15-17
  • “Himudi Ampata Yamunu Mwishinaku”
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 15:19
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 15:21
  • it-1 516
  • Kuhamuka
  • Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 17:21-23
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 17:24
  • Kutaña Bayibolu
  • OCTOBER 29–NOVEMBER 4
  • YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 18-19
  • “Yesu Washimwini Wunsahu waChalala”
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 18:37
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 18:38a
  • Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi haYwn 19:30
  • nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 19:31
  • Kutaña Bayibolu
Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu—Mukanda waKupompa (2018)
mwbr18 October mafu 1-8

Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa

OCTOBER 1-7

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 9-10

“Yesu Wakamenaña Nyikoku Yindi”

(Yowanu 10:1-3) “Inakuyileja chalala chikupu nami, muntu wabulaña kwiñilila kuchiisu cheyinda dawanyikoku nawa wakandaminaña hacheñi, hiikombi nawa hikapondu. 2 Ilaña muntu weñililaña kuchiisu hikabiña wanyikoku. 3Mukwakuhemba chiisu wamwenzunwinañaku, nawa anyikoku atiyaña izu dindi. Watambikaña anyikoku indi hejina-hejina nakuyidisha hanji deyinda.

(Yowanu 10:11) Ami yami kabiña wamuwahi; kabiña wamuwahi wahanaña wumi windi kukoola anyikoku.

(Yowanu 10:14) Ami yami kabiña wamuwahi. Neluka anyikoku ami, nawa anyikoku ami añiluka,

nwtsty intaneti

iyinda dawanyikoku

Iyinda dawanyikoku hiluña datuñileñawu kulonda akiñilimu nyikoku kudi amakombi nikudi atunyama ayisumi. Nawufuku atubiña eñijileña anyikoku mwiyinda kulonda yikali yakiñewa. Kunyima, mayinda ayituñileña akadi kujika hewulu, ambuka muntuñilu nimukutoha, kakavulu ayituñileña namalola nawa adiña nachisu chimu hohu. (Kuc 32:16; 1 Sa 24:3; Zef 2:6) Yowanu wahosheli hakwiñila mwiyinda nindi muntu watela kuhitila “kuchisu” chadiña nakuhembawu kudi “Mukwakuhemba chisu.” (Ywn 10:1, 3) Mumayinda amaneni, akamikileñamu nyikanka yanyikoku kubadika hawumu nawa mukwakuhemba chisu wahembeleña chisu kulonda anyikoku ekali akiñewa. Nantetemena mukwakuhemba chisu wayishinkwilileña atubiña hachisu. Kabiña hikabiña wedishileña anyikoku yindi hohu kuhitila mukuyitambika nawa anyikoku akwiluka izu dakabiña kawu nawa akwidika. (Ywn 10:3-5) Yesu wesekejeli ichi chakutalilahu hakulumbulula chakameneneñayi atumbanji twindi.—Ywn 10:7-14.

w11 5/15 7-8 ¶5

Yisaka Yawakwakristu—‘Ikalenu Atona’

Wubwambu wekalaña hadi kabiña nawanyikoku jindi washindamenaña hamaana nihakumukuhwelela. Kabiña weluka chekala anyikoku indi, anyikoku niwena amwiluka nawa amukuhwelelaña. Amwiluka nawa ovwahilaña izu dindi. Yesu wahosheli nindi: ‘Neluka anyikoku amami aweni, niwena añiluka.’ Weluka chikupu chekala chipompelu chindi. Izu dachiGriki dinazatishuwu nawu ‘weluka’ datalisha “kukumwiluka chikupu.” Eñañi, Kabiña Walala wayiluka anyikoku indi. Weluka yuma yakeñañawu, kuzeyazeya kwawu, nihakumina ñovu jawu. Yesu, Chakutalilahu chetu weluka anyikoku indi chikupu. Anyikoku eluka kabiña kawu nawa akuhwelela chikupu wunlomboli windi.

(Yowanu 10:4, 5) Neyi nedishi dehi anyikoku indi ejima hanji, watwaminañaku, nawa anyikoku amulondelaña, muloña eluka izu dindi. 5 Mwenyi hiyamulondelañaku, amutemukaña muloña hiyelukaña mazu awenyiku.”

cf 124-125 ¶17

“Hayilejeli Chakadi Chishimuku”

George A. Smith, wadimweneni namesu kapu wasonekeli mumukanda windi waThe Historical Geography of the Holy Land, nindi: “Mpinji yikwawu twadiluñishileña namwaana kunookela kumashima awaYudeya, kwaleteleñawu atubiña asatu hela awana nyikoku yawu. Nyikoku yadibombeleña, nawa twadiña nakujinooka chatela kwambulawu atubiña nyikoku yawu. Ilaña chikwila neyi anamanishi dehi kunwa menji nikuhema, atubiña adiña nakwambokelamu, nawa kabiña nikabiña watambikileña anyikoku jindi; nawa anyikoku adambwileña hamukanka nakulondela kabiña kawu chachiwahi neyi chenzawu.” Yesu wahosheli chakutalilahu chachiwahi hakwila nawu chikuma chindi chitiyakani, chakwila nawu neyi twiluka nikwovwahila yuma yatañishañayi nikulondela wunlomboli windi, akutuhembaña kudi “kabiña walala.”

(Yowanu 10:16) “Nawa nikweti anyikoku amakwawu, ilaña hiyamwiyinda dinuku; awa anyikoku niwena natela kuyileta mudinu iyinda, niwena akatiya izu dami nawa akekala mukanka wumu nikabiña wumu.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 10:16

kuyileta mudinu iyinda: Hela “kuyilombola.” Izu dachiGiriki dakwila nawu aʹgo dinazatishiwu hanu dinateli kutalisha “kukuyileta” hela “kulombola” kwesekeja nansañu yimunakuhoshahu. Manyusikiliputi yimu yachiGiriki yamu 200 C.E. yazatisha izu dachiGiriki dadifwanaku da (sy·naʹgo) kakavulu adizatishaña nawu “kupompesha.” Chineli hiKabiña wamuwahi, Yesu wapompeshaña, kulombola, kukiña, nikudisha anyikoku amunidi iyinda (atenañawu cheñi nawu “mukanka wanyikoku wanyanya” ha Luk 12:32) nianyikoku indi amakwawu. Iyi nyikanka yiyedi yekalili mukanka wumu nawa kabiña wawu wumu. Awa mazu amwekeshaña kunuñañana kwadiluñishañawu atumbanji twaYesu.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Yowanu 9:38) Yena wahosheli nindi: “Mwanta, namukuhweleli.” Nawa wadifukwili kudi yena.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 9:38

wadifukwili kudi yena: Hela “kumunoñamina; kudibuka chamesu heseki; kumufukamina.” Neyi azatisha izu dachiGiriki dakwila nawu pro·sky·neʹo dinateli kutalisha kukudifukula kudi anzambi, adibalumunaña nawu “kudifukula.” (Mat 4:10; Luk 4:8) Hela chochu munawa mazu, iwu iyala wasemukili mputa, wokiliwu, welukili nindi Yesu amutumini kudi Nzambi dichaletesheli yadifukuli kudi yena. Hamumweni neyi hinzambiku, ilaña wamumweni nindi diyi “Mwana kamuntu” washimwiniwu dehi, Mesiya wadiña nawuswa wafumini kudi Nzambi. (Ywn 9:35) Chamunoñamininiyi Yesu, hadaha welili neyi chelileña antu atenawu muNsona jachiHeberu. Adiña nakunoñama neyi anakwimusha kaprofwetu, mwanta hela antu amakwawu azatishileñayi Nzambi. (1 Sa 25:23, 24; 2 Sa 14:4-7; 1An 1:16; 2An 4:36, 37) Kakavulu, kudifukula kwadifukwileñawu kudi Yesu kwamwekesheleña nawu yuma yelileñayi yafumineña kudi Nzambi hela nawu wadiña nawuselewa waNzambi.—Talenu nsañu yakudiza yidi ha Mat 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.

(Yowanu 10:22) Haniyi mpinji muYerusalema mwadiña Chawija chaKujilika Tembeli. Yadiña mpinji yamashika,

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 10:22

Chawija chaKujilika Tembeli: MuchiHeberu izu danichi chawija aditenaña nawu Hanukkah (chanuk·kahʹ), daya mukwila nawu “Kushinkula; Kudihana.” Ichi chawija achanakeneña mafuku 8, kutachika hefuku damu 25 damukakweji waChislev (November), kwakwihi nachishika, (talenu nsañu yakudiza yidi hachishika muyinu vasi niyidi muSgd chibalu 19). Hakwanakana chawija chakuhana tembeli yamuYerusalema kapampa kamuchiyedi mu 165 B.C.E. Mwanta waAShuri Antiochus IV Epiphane wahosheli kasawuntu hadi Yehova, Nzambi yawaYudeya kuhitila mukukisañana Tembeli. Chakutalilahu watuñili kameña hewulu dakameña keneni, hadiña nakulambwilawu nyilambu hakusambila. Ha 25 mukakweji waChislev, 168 B.C.E., hakwila yatamishi tembeli yaYehova, Antiochus walambwilili anguli hakameña nawa wafumishili manji ambinji nakuyimwañila kukameña kejima. Wocheli yisu yatembeli yejima, wahumwini jipatu jawatupristu, nawa wasendeli kameña kawuru, itanda denoñu. Welili cheñi chawija chikwawu chakuhana tembeli yaYehova kudi Nzambi yawasenji Zewusi wakuOlympus. Chimwahitili yaaka yiyedi, Yudas Maccabaeus watambwili musumba nitembeli. Hanyima yakuwahisha tembeli, ayishinkwili cheñi ha 25 kakweji waChislev mu 165 B.C.E., Mwahitili yaaka hohu yisatu kufuma halambwiliyi Antiochus nyilambu hakameña kudi Zewusi. Atachikili cheñi kuhana nyilambu kudi Yehova mafuku ejima. Kwosi wunsahu munyikanda yajila wamwekeshaña nawu Yehova wamukwashili Yudasi Maccabaeus kwimika mushindu nakutuñulula Tembeli. Hela chochu, Yehova wazatishili antu akunyuza yacheñi, chidi neyi Kirusi wakuPeresi kulonda yashikiji nkeñelu kutalisha hakudifukula kwindi. (Isa 45:1) Chidi hohu chiwahi kukunkulula netu, Yehova nateli kuzatisha muntu wudi wejima wadihana hakushikija nkeñelu yindi. Nsona jamwekeshaña nawu tembeli ateleleli kuyituña nikuzatika hakwila wuprofwetu wahosha hadi Mesiya, mudimu windi nimulambu windi wukashikijewi. Cheñi, yamwekeshaña nawu aLevi adi kutwalekahu kulambula nyilambu sampu Mesiya nahani mulambu wabadika nyilambu yejima, wumi windi wakukula antu ejima. (Dan 9:27; Ywn 2:17; Heb 9:11-14) Atumbanji twaKristu ayilejeli wanyi kwanakana chawija chakujilika Tembeli. (Kol 2:16, 17) Hela chochu kwosi hasonekawu nawu Yesu hela atumbanji twindi ahiishili kwanakana ichi chawija.

Kutaña Bayibolu

(Yowanu 9:1-17) Chahitileñayi, wamweni iyala wadiña mputamesu kufuma havwalikiliyi. 2 Dichi atumbanji twindi amwihwili nawu: “Rabi, hinyi wavulumwini hakwila iwu iyala yavwaliki mputamesu, iwu iyala tahindi anvwali jindi?” 3 Yesu waakwili nindi: “Iwu iyala hela anvwali jindi hiyavulumwiniku, ilaña chumichi chamwekeni kulonda nyidimu yaNzambi yimwekeni kuhitila mudi yena. 4 Twatela kuzata nyidimu Yanowu wantemesheli henohu kuchidi mwaana; wufuku wunakwinza wakela kwosi muntu hela wumu wakazataku. 5 Chineli nichidi mukaayi, yami chejeji chakaayi.” 6 Chamanishiliyi kuhosha yumiyi, wafwijilili mazeñi heseki, chavubiliyi mazeñi namaseki, wamulambili owu iyala hamesu 7 nakumuleja nindi: “Yaña wakaweli mwijiya daSilowami” (dabalumunawu nawu “Menji Anatemeshiwu”). Dichi wayili nakuwela nawa wafuntili iku nakumona. 8 Kuhiñahu, antuñi nindi kushilahu niantu adiña nakumumona nawu wadiña mukwakulomba-lomba yuma, atachikili kuhosha nawu: “Komana iwu hidiyi ona iyala washakamineña nakulomba-lomba yumaku?” 9 Amu ahosheleña nawu: “Diyoweniwu.” Amakwawu niwena nawu: “Inehi, wamufwana hohu.” Ilaña owu iyala watwalekelihu kuhosha nindi: “Iyami.” 10 Dichi amwihwili nawu: “Hanu dinu mesu eyi anatoni ñahi?” 11 Yena waakwili nindi: “Muntu atenañawu nawu Yesu wanona maseki avubayi namazeñi nawa wanlamba hamesu nankuleja nindi, ‘Yaña mwijiya daSilowami wakaweli.’ Dichi naya nakuwela nawa natachika kumona.” 12 Hamuloña wachumichi amwihwili nawu: “Indi yenowu muntu wudi kudihi?” Yena wahosheli nindi: “Neluki wanyi.” 13 Amutwalili owu iyala wadiña mputamesu kudi aFwarisi. 14 Dadiña ifuku daSabata havubiliyi Yesu mazeñi namaseki nakutonesha mesu aniwu iyala. 15 Dichi, haniyi mpinji aFwarisi niwena atachikili kumwihula owu iyala kulonda yayileji chatoneni mesu indi. Wayilejeli nindi: “Wanlamba maseki avubayi namazeñi hamesu, kuhiñahu ami naya nakuwela, dichi inakumona.” 16 AFwarisi amu atachikili kuhosha nawu: “Iwu muntu hanafumi kudi Nzambiku, muloña hajilikaña ifuku daSabataku.” Amakwawu ahosheleña nawu: “Indi muntu mukwanshidi nateli kukoña ñahi yihayamisha yamuchidiwu?” Dichi ambokelelimu hakachi kawu. 17 Ahosheli cheñi kudi owu iyala mputamesu nawu: “Hanu dinu eyi wukuhoshahu neyidi hadi iwu muntu wunakutoneshi mesu?” Owu iyala wahosheli nindi: “Hikaprofwetu.”

OCTOBER 8-14

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 11-12

“Ikalenu naWushona Neyi Yesu”

(Yowanu 11:23-26) Yesu wamulejeli nindi: “Manakweyi wukusañuka.” 24 Mata wamulejeli nindi: “Neluki nami wakasañuka hampinji yakusañuka hefuku dakukumishaku.” 25 Yesu wamulejeli nindi: “Yami kusañuka niwumi. Muntu wejima wankuhwelelaña, hela chakwila yafwa, wakekala nawumi cheñi; 26 muntu wejima wukweti wumi nawa wankuhwelelaña, hamba kafwaku. Komana wunakuhweleli chumichi tahindi?”

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:24, 25

Neluki nami wakasañuka: Mata watoñojokeli nindi Yesu nakuhosha hakusañuka kukekalaku kumbidi, hefuku dakukumishaku. (Talenu nsañu yakudiza yidi ha Ywn 6:39.) Chikuhwelelu chindi chadiña chakola chikupu. Anlomboli amakwawu amunsakililu amumafuku indi ateneneñawu nawu asadusi, akaanineña nawu kukekala wanyi kusañuka hela chakwila iyi ntañishilu yadiña muNsona yonenawu. (Dan 12:13; Mak 12:18) Munjila yikwawu, Afwarisi akuhweleleli nawu wumi hiwafwañaku. Hela chochu Mata welukili nindi, Yesu watañishileña hakusañuka nawa wasañwilihu niantu afwa, hela chakwila welukili nindi, hasañwilihu muntu washimbwili neyi Lazaruku.

yami kusañuka niwumi: Kufwa nikusañuka kwaYesu kwashinkula njila yawaWantu afwa kwikala cheñi nawumi. Hanyima yakwila Yesu anamusañuli dehi Yehova wamwinkeli ñovu bayi neyi yakusañula hohuku ilaña niyakuhana wumi wahaya nyaaka. (Talenu nsañu yakudiza yidi ha Ywn 5:26.) Ha Chi 1:18, Yesu waditeneni yamwenindi nindi “yami kuhanda,” wukweti “nsapi jakufwa niJejamu.” Dichi, Yesu diyi kuchiñeja kwawantu amomi niafwa. Wakana kushinkula majamu nikwinka antu afwa dehi wumi, hela akaya mwiwulu nayuula nindi hela akaswana ituña dadiha dakayuulewa nanfulumendi yindi yamwiwulu.—Ywn 5:28, 29; 2Pe 3:13.

(Yowanu 11:33-35) Yesu chamumweniyi nakudila niaYudeya enjiliyi nawu niwena anakudila, wadishishimwini nikudineña nankashi. 34 Wayihwili nindi: “Munamukaamiki kudihi?” Wena amulejeli nawu: “Mwanta, inzaku wutali.” 35 Yesu wadilili.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:33-35

kudila: Hela “kutumpa.” Izu dachiGiriki dakudila “kudila” kakavulu datalisha kukutumpa. Izu dodimu adizatishili kudi Yesu hashimwineñayi kujilumuka kwaYerusalema.—Luk 19:41.

kudishishimuna nikudineña nankashi: Awa mazu ayedi achiGiriki alumbulula Yesu chatiyiliyi haniyi mpinji. Izu dachiGiriki “dakudishishimuna” (em·bri·maʹo·mai) kakavulu damwekeshaña chinakutiyayi muntu, ilaña muniwu mukuku wamazu dinakumwekesha nawu Yesu waneñeli nankashi chakwila wadishishimwini. Izu dachiGiriki “dakudineña nankashi” (ta·rasʹso) kakavulu datalisha kutiya kutama nankashi. Kwesekeja namazu amuntu wumu wadiza chikupu, awa mazu atalisha “mukukojeja muntu kuluwankana muyitoñojoka, nikutiya kutama nankashi mumuchima hela chikela.” Izu dodimu adizatisha niahaYwn 13:21 hakutena yuma yeliliyi Yesu chamufukejeleliwu kudi Yudasi.—talenu nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:35.

wadilili: Izu dinazatishiwu hanu (dakryʹo) muchiGiriki dafuma kwizu “dakudila” adizatisha haniji nsona yidi neyi Luk 7:38; Yil 20:19, 31; Heb 5:7; Chi 7:17; 21:4. Nsañu yekalamu yakonkomwena hakuwulumuna madilu kubadika hakutumpa. MuNsona jawakwaKristu jachiGiriki idi izu dachiGiriki adizatisha hohu hanu nawa dambuka nezu dazatishawu ha Ywn 11:33 (talenu nsañu yakudiza) hakushimuna kudila kwadililiyi Mariya niaYudeya. Yesu welukili nindi nakuya nakumusañula Lazaru, ilaña chamuneñesheli hakumona amambwambu jindi akeñayi anakudila. Chamweniyi amambwambu jindi anakudila, Yesu wadilili hamesu awantu. Iyi nsañu yamwekeshaña hatoka to-o nawu Yesu wayitiyilaña wushona antu ejima afwishaña antaña jawu.

(Yowanu 11:43, 44) Chamanishiliyi kuhosha awa mazu, wabidikili nezu datiyakana nindi: “Lazaru, idikakumu!” 44 Hohenohu owu muntu wafwili wedikilimu iku nyendu yindi nimakasa indi anayijiñili mumahina, kumesu indi nikwena akasiliku ihina. Yesu wayilejeli nindi: “Mukasununenu yayeña.”

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Yowanu 11:49) Ilaña mukwawu wumu, Kayafwasi, wadiña kapristu muneni munochu chaaka, wayilejeli nindi: “Enu himwelukahu chuma hela chimuku,

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 11:49

kapristu muneni: Hampinji yadiña Isarela muza wadimena, kapristu muneni washakamineña hachifulu chidi ninochu chakafwayi. (Kuc 35:25) Hela chochu, hampinji yatachikiliwu aRoma kuyuula Israel, Anyuuli awaRoma ayinkeli wuswa wakutonda hela kufumishahu kapristu muneni. (Talenu Kulumbulula, “Kapristu muneni.”) Kayafwasi, atondeliwu kudi aRoma wadiña weluka kuhemba mudimu windi nawa wahembeli chifulu chindi kubadika akwawu ejima asinsiliyi. Amutondeli kwakwihi na 18 C.E. washakamini hachifulu kushika nakwakwihi na 36 C.E. Chahosheliyi nindi Kayafwasi wadiña kapristu muneni muchina chaaka, dikwila nawu chaaka 33 C.E., hadaha Yowanu wateneneña mpinji yayuulileñayi Kayafwasi neyi kapristu mwabombeleli nichaaka chamujahililimu Yesu.—Talenu sgd Chibalu 16 kulonda mwiluki kwadiña itala daKayafwasi.

(Yowanu 12:42) Hela chochu, antu amavulu kushilahu nianyuuli amukuhweleleli, ilaña hamuloña wawaFwarisi hiyamwitejeli hamesu awantuku, achinineña nawu akenda kayihaña musinagogi;

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 12:42

anyuuli: Hanu idi izu dachiGiriki “daanyuuli” hadaha datalisha kudi antu amuchota chawaYudeya, chaSanihedilini. Idi izu adizatisha ha Ywn 3:1 hakutena Nikodemu, wadiña nakuzata munichi chota.—talenu nsañu yakudiza yidi ha Ywn 3:1.

akenda kayihaña musinagogi: Hela “kumuhaña; kulekesha kwiñila musinagogi.” Idi izu dachiGiriki daa·po·sy·naʹgo·gos adizatisha hohu ha Ywn 12:42 niha 16:2. Muntu anahañiwu amuchinujokeleña, kumukana nikubula kudikunda nindi. Iku kumufumisha hela kumuhaña hadi akwawu kwaleteleña kukala muchisaka chindi. Masinagogi, ayizatishileña neyi mashikola mwakutañishila, mpinji yikwawu ayizatishileña neyi yota mwakusompeshela nimwakwetela muntu wunaluwañeshi.—talenu nsañu yakudiza yidi ha Mat 10:17.

Kutaña Bayibolu

(Yowanu 12:35-50) Yesu wayilejeli nindi: “Chejeji chikwikala mukachi kenu hakapinji kantesha. Endenuña himuchidi nachejeji, kulonda mwidima wubuli kuyishinda; muntu wejima wendaña mumwidima helukaña kunakuyayiku. 36 Hampinji yimuchidi nachejeji, kuhwelelenu muchejeji, kulonda mwiikali anyana kachejeji.” Yesu chahosheli yumiyi, wafuminiku oku kwadiñawu nakuya nakuswama. 37 Hela chakwila wakoñeli yihayamisha yayivulu iku anakumonaku, wena hiyamukuhweleleliku, 38 kulonda mazu ahosheliyi kaprofwetu Isaya ashikijewi, akwila nawu: “Yehova, hinyi wunakuhweleli muchuma chatiyiliyi kudi etu? Nawa hinyi anasolweliwu chikasa chaYehova?” 39 Chuma chaleñeleli abuli kukuhwelela, hichuma chikwawu ochu chahosheliyi Isaya nindi: 40 “Naputishi mesu awu nawa naleñeli ninyichima yawu kuchinchika, kulonda abuli kumona namesu awu nikwiluka muchatalisha nanyichima yawu kulonda abalumuki niyuuki.” 41 Isaya wahosheli yumiyi muloña wamweni kulema kwindi nawa wahosheli hadi yena. 42 Hela chochu, antu amavulu kushilahu nianyuuli amukuhweleleli, ilaña hamuloña wawaFwarisi hiyamwitejeli hamesu awantuku, achinineña nawu akenda kayihaña musinagogi; 43 muloña akeñeli nankashi kulema kwafumaña kudi antu, kubadika kulema kwafumaña kudi Nzambi. 44 Dichi Yesu wabidikili nindi: “Muntu wejima wankuhwelelaña, hankuhwelelaña hohu amiku, ilaña wakuhwelelaña ninowu wantemesheli; 45 nawa muntu wejima wunammoni, dikwila nawu namoni niNowu wantemesheli. 46 Nenzi neyi chejeji mukaayi, kulonda muntu wejima wukunkuhwelela yabuli kushakama mumwidima. 47 Ilaña neyi muntu yatiya mazu ami, nawa yena kuyihemba nehi, nukumusompesha wanyi, muloña ami nenjili nakusompesha kaayi wanyi, ilaña nenjili nakwamwina kaayi. 48 Muntu wejima wandiwulaña nawa wabulaña kutambula mazu ami, kudi wakamusompesha. Mazu innahoshi diwu akamusompesha hefuku dakukumishaku. 49 Muloña hinnahoshi kwesekeja nayitoñojoka yami ami aweniku, ilaña Tata wantemesheli diyi wunanyinki lushimbi lwayuma yinatela kushimuna nikuhosha. 50 Nawa neluka nami lushimbi lwindi diwu wumi wahaya nyaaka. Dichi yuma yejima yinahoshaña, nahoshaña kwesekeja nachinanlejiyi Tata.”

OCTOBER 15-21

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 13-14

“Ami Nayileji Chakutalilahu”

(Yowanu 13:5) Chelili nadikasi dehi, washili menji mumbashila nakutachika kuwelesha nyendu yawatumbanji nikuyikombwela naditwayi dakasiliyi mumbunda.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 13:5

kuwelesha nyendu yawatumbanji: MuIsarela wakushankulu, Nkwabilu diyi nsapatu yazatishileñawu nankashi. Yadiña nanyonji yahitileña hachipambala nikukashintilu, dichi nyendu yamukwakwenda yatamineña nalunkuñu hela namateshi. Dichi, muntu wejima wateleleli kuvula nkwabilu henohu kanda yeñili mwiitala nawa mwiniitala wateleli kumona nindi naweleshi mwenyi kunyendu. MuBayibolu mwekala nsañu yayivulu nankashi yahosha haniyi nsañu. (Kut 18:4, 5; 24:32; 1 Sa 25:41; Luk 7:37, 38, 44) Yesu chawelesheliyi nyendu yawatumbanji twindi wazatishili ichi chisemwa hakuyidizisha kwikala adizoza nikudikalakela wumu namukwawu.

(Yowanu 13:12-14) Dichi, chamanishiliyi kuwelesha nyendu yawu nawa chelili navwali dehi chakuvwala chindi chahewulu, washakamini cheñi kaheña kumesa nakuyileja nindi: “Chuma chinnayilili munachiluki muchinatalishi? 13 Mwantenaña nenu, ‘Ntañishi’ nawa nenu ‘Mwanta,’ mwahoshaña mwalala, muloña dichinekala. 14 Dichi, neyi ami Mwanta nawa Ntañishi, nayiweleshi kunyendu yenu, dikwila nawu ninenu mwatela kudiwelesha kunyendu wumu namukwawu.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 13:12-14

mwatela: Hela “himudimu wawu.” Izu dachiGiriki dazatishawu hanu kakavulu adizatishaña muwuselu, chaya mukwila nawu “kukongola kudi muntu; wuchidi namukudi wamuntu.” (Mat 18:28, 30, 34; Luk 16:5, 7) Hanu nimunyikuku yikwawu yamazu anadizatishi munjila jajivulu hakulumbulula mudimu wukwetiyi muntu.—1Yo 3:16; 4:11; 3Yo 8.

(Yowanu 13:15) Muloña ami nayileji chakutalilahu, kulonda ninenu nawa mwileña neyi chochinnayilili enu.

w99 3/1 31 ¶1

Muntu Walema Nakuzata Mudimu Wakehelamu

Chawelesheliyi nyendu yawatumbanji twindi Yesu wayidizishili kwikala adizoza. Mwamweni, AkwaKristu hiyatela kutoñojokaña nawu alema nankashi kubadika akwawuku ilaña atela kuyikalakelaña akwawu nawa hiyatela kukeña nawu ayilemesheña hela kudimwekeshaku. Atela kwikala neyi Yesu, muloña yena “henjili nindi amukalakeliku, ilaña wenjili kulonda yakalakeli antu nikuhana wumi windi kwikala ifutu danyiloña dakukuula nachu antu amavulu.” (Matewu 20:28) Chalala, atumbanji twaYesu, atela kufwila kudikalakela wumu namukwawu nyidimu yakehelamu.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Yowanu 14:6) Yesu wamulejeli nindi: “Ami yami njila, yami chalala, yami wumi. Kwosi muntu wunateli kwinza kudi Tata chakadi kuhitila mudi amiku.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 14:6

Ami yami njila, yami chalala, yami wumi: Yesu diyi njila muloña tunateli hohu kumulomba Nzambi kuhitila mudi yena. Cheñi diyi “njila” hakwila nawu antu afunti kudi Nzambi. (Ywn 16:23; Rom 5:8) Yesu diyi “chalala” munjila yakwila wahosheleña nikushakama kwesekeja nachalala. Washikijili cheñi wuprofwetu wawuvulu wamwekesheleña mudimu wukwetiyi hakushikija nkeñelu yaNzambi. (Ywn 1:14; Chi 19:10) Iwu wuprofwetu wenjili nakwikala “‘eña’ [hela washikijeweli] muloña wayena.” (2Ko 1:20) Yesu diyi wumi muloña kuhitila mwifutu danyiloña waletesha antu ekali “nawumi walala” dikwila nawu “wumi wahaya nyaaka.” (1Ti 6:12, 19; Efw 1:7; 1Yo 1:7) Wukamwekesha cheñi nindi diyi “wumi” wawantu antu amavulu akasañulawu nakushakama haya nyaaka muParadisa.—Ywn 5:28, 29.

(Yowanu 14:12) Inakuyileja chalala chikupu nami, muntu wejima wankuhwelelaña, niyena wakazata nyidimu yinazataña; nawa wakazata nyidimu yabadika haniyi, muloña ami inakuya kudi Tata.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 14:12

nyidimu yabadika haniyi: Yesu hanakuhosha nindi atumbanji twindi akakoña nyidimu yabadika yakoñeliyuku. Ilaña, nakuhosha nakudizoza hamudimu wakushimwina wukazata atumbanji twindi kubadika wazatiliyi yena. Atumbanji twindi akashimwina mumaluña amavulu, antu amavulu nawa akashimwina hampinji yayilehi kubadika chazatiliyi. Mazu aYesu anakumwekesha nawu wakuhweleleli nindi atumbanji twindi akatwalekahu nakushimwina mudimu windi.

Kutaña Bayibolu

(Yowanu 13:1-17) “Henohu chawija chaChipandakenu kanda chishiki, Yesu welukili nindi mpinji yindi yakufuma mukanu kaayi nakuya kudi Tata yindi yinashiki dehi. Nawa chelili waswejeli kukeña antu jindi adiña mukaayi, wayikeñeli chikupu kushika nikunsa. 2 Chadiileñawu kuda kwamelela, Diyabolu wadiña washa dehi mumuchima waYudasi Isakaroti, mwana kaShimona, yitoñojoka yakumufukejela. 3 Yesu chelukiliyi nindi Tata wamwinka yuma yejima mumakasa indi, cheñi nindi wafumini kudi Nzambi nawa nakuya kudi Nzambi, 4 wanyamukili nakufuma hadiileñawu kuda kwamelela nawa wavuulili chakuvwala chindi chahewulu nakuchisha hambadi. Kuhiñahu, wanoneli ditwayi nakudikasa mumbunda yindi. 5 Chelili nadikasi dehi, washili menji mumbashila nakutachika kuwelesha nyendu yawatumbanji nikuyikombwela naditwayi dakasiliyi mumbunda. 6 Kuhiñahu, wenjili kudi Shimona Petulu. Yena nawa wamwihwili nindi: “Mwanta, wunakukeña kuwelesha nyendu yami tahindi?” 7 Yesu wamwakwili nindi: “Chuma chinnakwila hiwukutwesha kwiluka muchinatalishi hayinu mpinjiku, ilaña wakachiluka hanyima yayumiyi.” 8 Petulu wamulejeli nindi: “Hiwatela kuwelesha nyendu yamiku.” Yena wamwakwili nindi: “Neyi hinukuwelesha nyendu yeyiku, dikwila nawu hiwukunuñañana nanamiku.” 9 Shimona Petulu wamulejeli nindi: “Mwanta, bayi wuwelesha hohu nyendu yamiku, ilaña wuweleshi nimakasa ami nimutu wami.” 10 Yesu wamulejeli nindi: “Muntu wejima wunaweli hamujimba hakeñekaña kuwela cheñiku, chiña kunyendu yindi hohu, muloña mujimba windi wunatooki dehi. Enu munatooki, ilaña dinu bayi neyi wejima wenuku.” 11 Muloña welukili muntu wakeñeleña kumufukejela. Dihafumini yahoshi nindi: “Bayi neyi wejima wenu munatookiku.” 12 Dichi, chamanishiliyi kuwelesha nyendu yawu nawa chelili navwali dehi chakuvwala chindi chahewulu, washakamini cheñi kaheña kumesa nakuyileja nindi: “Chuma chinnayilili munachiluki muchinatalishi? 13 Mwantenaña nenu, ‘Ntañishi’ nawa nenu ‘Mwanta,’ mwahoshaña mwalala, muloña dichinekala. 14 Dichi, neyi ami Mwanta nawa Ntañishi, nayiweleshi kunyendu yenu, dikwila nawu ninenu mwatela kudiwelesha kunyendu wumu namukwawu. 15 Muloña ami nayileji chakutalilahu, kulonda ninenu nawa mwileña neyi chochinnayilili enu. 16 Inakuyileja chalala chikupu nami, nduñu habadika nkaaka yindiku hela muntu anatemeshiwu habadika muntu wunamutemeshiku. 17 Neyi mweluka yumiyi, mudi namuzañalu neyi muyikoña.

OCTOBER 22-28

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 15-17

“Himudi Ampata Yamunu Mwishinaku”

(Yowanu 15:19) Neyi mwadiña amukaayi, kaayi kadi kuyikeña enu. Ilaña nayitondi enu kufuma mukaayi, ichi dichakojeja kaayi kayiheli enu.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 15:19

kaayi: Munawa mazu, izu dachiGiriki dakoʹsmos datalisha kudi antu adi mukaayi kushilahu niambuña Nzambi, niantu abula kumwiluka Nzambi. Yowanu diyi mukwakusoneka waNsañu yayiwahi hohu wasonekeli awa mazu aYesu alejeleñayi atumbanji twindi nindi “nayitondi enu kufuma mukaayi”. Mazu wowamu wayizatisha cheñi kapampa kayedi hakutena mazu aYesu alombeliyi kakukumishaku nawatumbanji twindi ashinshika.—Ywn 17:14, 16.

(Yowanu 15:21) Ilaña enu akayikoña yuma yejimiyi hamuloña wejina dami, muloña hiyamwiluka Owu wantemesheliku.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 15:21

hamuloña wejina dami: MuBayibolu, izu dakwila nawu “ijina” demenañaku muntu yomweni wukweti odu ijina, chiyamwilukawu, ninyidimu yazatañayi. (Talenu nsañu yakudiza yidi ha Mat 6:9.) Muniyi nsañu yejina daYesu, dinakwimenaku niñovu yikwetiyi nichifulu chamwinkawu kudi Tata yindi. (Mat 28:18; Fwi 2:9, 10; Heb 1:3, 4) Hanu Yesu nakulumbulula muloña waweni antu chakahelelawu atumbanji twindi nindi: muloña aneluki wanyi Muntu wamutumini. Kumwiluka Nzambi kwadi kuyikwasha kutiya nikumona mwatalisha ijina daYesu. (Yil 4:12) Chadi kuyikwasha kwiluka chifulu chamwinkawu Yesu kudi Nzambi chakwikala Nyuuli, Mwanta wawaNyanta, atela kutiyililawu kudi antu ejima kulonda akekali nawumi.—Ywn 17:3; Chi 19:11-16; Esekejenu Ms 2:7-12.

(Yowanu 16:33) Nayileji yumiyi kulonda mwiikali nakuwunda kuhitila mudi ami. Mukumonaña yihuñu mukaayi, ilaña kolenu! Muloña ami kaayi nakimiki mushindu.”

it-1 516

Kuhamuka

AkwaKristu atela kwikala ahamuka hakwila abuli kwikala amajilu nayilwilu niyuma yamukaayi yekala chilumbu chaYehova Nzambi nawa kuhamuka kukuyikwasha kutwalekahu kwikala ashinshika kudi Yena hela chakwila kaayi kanayiheli. Yesu Kristu wayilejeli atumbanji twindi nindi: “Mukumonaña yihuñu mukaayi, ilaña kolenu! Muloña ami kaayi nakimiki mushindu.” (Ywn 16:33) Mwana kaNzambi hetejeli yuma yamukaayi kumuluwañeshaku, ilaña wemikili kaayi mushindu kuhitila mukubula kwila yuma yejima yamukanu kaayi. Chakutalilahu chachiwahi chakwikala mukwakushinda chatwimikilayi Yesu nawa niyuma yayiwahi yafuminimu chinateli kukwasha muntu kwikala wahamuka hakumwimbujola nikutwalekahu kwikala wambuka nakaayi nawa nikukubula kumutamisha kudi kanu kaayi.—Ywn 17:16.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Yowanu 17:21-23) kulonda wejima wawu ekali wumu neyi eyi Tata chiwadikunda nanami, ninami nawa chinadikunda naneyi, niwena adikundi nanetu kulonda kaayi kakuhweleli nawu yeyi wantemesheli. 22 Nayinki kulema kwami kuwanyinkeli, kulonda ekali wumu neyi chitwekala etu wumu. 23 Ami nadikunda nawena, nawa eyi wadikunda nanami kulonda ekali anuñañana chikupu, kulonda kaayi kakeluki nawu yeyi wantemesheli, kakeluki cheñi nawu wayikeñeli neyi chiwankeñeli ami.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 17:21-23

wumu: Hela “kwikala anuñañana.” Yesu wayilombeleliku atumbanji twindi ashinshika nindi ekali “wumu,” anuñañana nakuzatila hamu, Neyi yena chekalayi naTata yindi “wumu,” nikumwekesha kunuñañana muyitoñojoka. (Ywn 17:22) Ha 1Ko 3:6-9, Pawulu walumbulwili iku kunuñañana kwekala hakachi kawakwaKristu, chazatañawu hamu wumu namukwawu ninaNzambi.—Talenu 1Ko 3:8 niNsañu yakudiza yidi ha Ywn 10:30; 17:11.

ekali anuñañana chikupu: Hela “ekali wumu.” Muniyi vasi, Yesu wesekeja kwikala anuñañana chikupu nakwikala wakeñewa kudi Tata yindi. Dichahosha ninsona yaKol 3:14, nawu: “kukeña” . . . dikwanuñañeshaña chikupu antu mumpaanda yimu.” Iku kunuñañana kukweti mwakukumina. Hikwatalisha mukwila nawu tukwikala nawuswa wowumu, yaaku yoyimu nichinleji chimuku. Ilaña kwatalisha mukwila nawu atumbanji twaYesu anuñaña muyilwilu, muyuma yakuhwelelawu nimuntañishilu.—Rom 15:5, 6; 1Ko 1:10; Efw 4:3; Fwi 1:27.

(Yowanu 17:24) Tata, inakukeña antu iwanyinka kushakama hamu nanami oku kunidi, kulonda amoni kulema kuwunanyinki, muloña wankeñeli henohu kanda aali chikuku chakaayi.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 17:24

chikuku chakaayi: Izu dachiGiriki “dachikuku” adisoneka nawu “kubaaba” haHeb 11:11, hiyadizatishawu nezu “damwana.” Muniwu mukuku wamazu “chikuku chakaayi,” chinamwekani neyi dinatalishi kukuvwalika kwanyana kaAdama naEva. Yesu nesekeji “chikuku chakaayi” naAbeli, hadaha, muloña diyi muntu watachi kukuula nawa diyi watachi ‘kusoneka ijina dindi mumuvuñilu wawumi kufuma haaliliwu chikuku chakaayi.’ (Luk 11:50, 51; Chi 17:8) Awa mazu alombeliyi Yesu kudi Tata yindi amwekeshaña nawu kushankulu—henohu Adama naEva kanda ekali namwana—Nzambi wadiña wamukeña Mwanindi wumu hohu.

Kutaña Bayibolu

(Yowanu 17:1-14) Yesu chahosheliyi yumiyi, wafumbwili mesu indi kwiwulu nakuhosha nindi: “Tata, mpinji yinashiki dehi. Dichi mulemeshi mwaneyi kulonda mwaneyi yakulemeshi, 2 neyi chochiwunamwinki wuswa hadi antu ejima, kulonda yahani wumi wahaya nyaaka kudi ejima iwunamwinki. 3 Iwu diwumi wahaya nyaaka, wakukwiluka eyi Nzambi walala wumu hohu, ninowu iwatemesheli Yesu Kristu. 4 Nakulemeshi hamaseki, chinnamanishi mudimu wuwanyinkeli kuzata. 5 Ichi dinu, Tata, nlemeshi kukabadi keyi nakulema kunadiña naku hamu naneyi henohu kaayi kanda akileñi. 6 “Ami naleñeli ijina deyi adiluki kudi antu iwanyinkeli mukaayi. Adiña antu jeyi, wayinyinkeliwu nawa anahembi mazu eyi. 7 Ichi aneluki nawu yuma yejima yiwanyinkeli yafuma kudi eyi; 8 muloña nayileji mazu iwanlejeli, anayiteji nawa aneluki chikupu nawu nenjili neyi ñimeni yeyi nawa anakuhweleli nawu yeyi wantemesheli. 9 Inakuyilombelaku; hinnakulombelaku kaayiku, ilaña inakulombelaku antu iwanyinka, muloña hiyantu jeyi; 10 yuma yami yejima yeyi, nawa yuma yeyi yami, dichi ananlemeshi mukachi kawu. 11 “Ami hinichidi mukaayiku, ilaña wena achidi mukaayi nawa inakwinza kudi eyi. Tata Wajila, yihembi muloña wejina deyi diwanyinka, kulonda ekali wumu neyi chitwekala eyi nanami wumu. 12 Chinadiña nawu hamu, nayihembeleña muloña wejina deyi diwanyinka; nawa nayikiñaña, kwosi niwumu hakachi kawu anakisiwuku, chiña hohu owu mwana kakujilumuka, kulonda nsona yishikijewi. 13 Ilaña ichi inakwinza kudi eyi, nawa inakuhosha yumiyi mukaayi kulonda ekali namuzañalu wami chikupu. 14 Nayileji mazu eyi, ilaña kaayi kanayiheli, muloña hiyadi amukaayiku, neyi chochinabula ami kwikala wamukaayi.

OCTOBER 29–NOVEMBER 4

YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | YOWANU 18-19

“Yesu Washimwini Wunsahu waChalala”

(Yowanu 18:36) Yesu waakwili nindi: “Wanta wami hiwudi wamukanu kaayiku. Neyi Wanta wami wadiña wamukanu kaayi, mutenowu ambuñami adi kulwa kulonda abuli kwiteja kuntwala kudi aYudeya. Ilaña, Wanta wami hiwudi wamukanu kaayiku.”

(Yowanu 18:37) Dichi Pilatu wamwihwili nindi: “Komana dinu eyi wudi mwanta?” Yesu waakwili nindi: “Mwomwenomu muwunahoshi neyi ami nindi mwanta. Ichi dichinavwalikilili nawa dichinenjilili mukaayi nami nishimuni wunsahu wachalala. Muntu wejima wakeña chalala, watiyililaña kwizu dami.”

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 18:37

nishimuni wunsahu: Neyi chiyadizatishawu munsona jawakwaKristu jachiGriki, Izu dachiGriki dazatishawu dakwila nawu “kushimuna wunsahu” (mar·ty·reʹo) “nikushimuna” (mar·ty·riʹa; marʹtys) atalisha mwamuvulu. Mazu ejima ayedi ayizatisha akulumbulula maana akwetiyi muntu, ilaña anateli kubombelaku cheñi “kushimuna; kwiteja; kuhosha chiwahi hayuma yidi yejima.” Bayi neyi Yesu washimwinineña hohu nsañu yachalala yakuhweleleliyi nankashiku ilaña washakamineña kwesekeja nayuma yatañishileñayi muniyi njila watiyakesheli chalala chamazu awuprofwetu waTata yindi kushilahu tuhu niyikaninu. (2Ko 1:20) Nkeñelu yaNzambi kwendela hamu naWanta wukayuulewaña naMwanta waWanta wawuMesiya awishimwineñahu dehi. Muchihandilu chaYesu chejima chahamaseki, kushika nikukufwa kwindi kwakudihana, kwashikijili wuprofwetu wejima wahosha hadi yena, kushilahu tuhu ninyevulu, hela yitalilu, yekala muchitiyañenu chaNshimbi. (Kol 2:16, 17; Heb 10:1) Dichi mumazu nimuyuma yelileñayi Yesu ‘washimwinineña wunsahu wachalala’

wachalala: Bayi neyi Yesu watalishileña kuchalala chelukawu antu amavuluku, Ilaña chalala chashindamena hankeñelu yaNzambi. Nsapi yalema munkeñelu yaNzambi yidi yakwila nawu Yesu “mwana kaDavidi,” wakalakalaña neyi kapristu muneni nawu neyi nyuuli wamuWanta waNzambi. (Mat 1:1) Yesu wahosheli hankeñelu yindi yakwinza mukaayi kamuchidi wawantu nawa mudimu windi wadiña wakushimwina chalala chaWanta waNzambi. Añelu niwena ashimwini nsañu yakusemuka kwaYesu muBetelehemi wamuYuda musumba mwasemukililiyi Davidi.—Luk 1:32, 33; 2:10-14.

(Yowanu 18:38a) Pilatu wamwihwili nindi: “Chalala hichumanyi?”

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 18:38a

Chalala hichumanyi?: Hadaha lwihu lwehwiliyi Pilatu hilwatalishili kuchalala chateneneñayi Yesuku, ilaña lwatalishili kuchalala chitweluka wejima wetu. (Ywn 18:37) Neyi lwadiña lwihu lwamaana, chakadi nikujina Yesu chiña wamwakwili. Ilaña Pilatu wehwileña munjila yakujinoka, yakadiwu, nawa nakuzuwa, neyi kwiji nakwihula nindi “Chalala? Dichumanyi? Hinachilukaku!” Chalala, Pilatu hakeñeleña nindi amwakuliku dichi wayili hanji hadiña aYudeya.

Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu

(Yowanu 19:30) Yesu chatompeliyi iyi vinyu yabatuka, wahosheli nindi: “Yuma yejima yinazatikewi!” nawa chanoñekeliyi mutu windi, wafwili.

nwtsty nsañu yakudiza yidi haYwn 19:30

wafwili: Hela “watulili wumi; walekeli kwona.” Izu “daspiritu” (muchiGiriki, pneuʹma) dinateli kutalisha “kukwona” hela “wumi.” Awa mazu endelaña hamu nezu dikwawu dachiGriki dakwila nawu ek·pneʹo (muchiGiriki., “kwidisha mpepela”) munsañu yikwawu yekala haMak 15:37 niha Luk 23:46 (adisoneka nawu “wafwili” hela, neyi chiyadizatishawu muNsañu yakudiza hanawa vasi nawu, “woneni kakukumishaku”). Amakwawu ahoshaña nawu izu dachiGiriki dazatishawu nawu “watulili wumi” datalisha mukwila nawu Yesu walekeli kukabakana, chineli welukili nindi yuma yejima yinazatikewi. Wadihanini “nanochu chamwañiliyi wumi windi hakufwa.”—Isa 53:12; Ywn 10:11.

(Yowanu 19:31) Chelili dadiña ifuku Dakuloñeshelamu, nawa nyijimba hiyateleleli kushala hanyitondu yakuyandishila hefuku daSabataku (muloña odu ifuku daSabata dadiña dalema nankashi), dichi aYudeya amulombeli Pilatu nawu yayiteji kulonda akotoli nyendu yawu nawa nyijimba yawu ayifumishi hanyitondu.

nwtsty nsañu yakudiza yidi ha Ywn 19:31

odu ifuku daSabata dadiña dalema nankashi: Hanisani 15, neyi chipandakenu chinamani dehi, kwekalileña Sabata, ahimpileña wanyi ifuku. (Lev 23:5-7) Neyi ichi chipandakenu chikalaku hefuku daSabata (ifuku damu 7 mumulungu wawaYudeya, datachikileña hachitanu neyi itañwa dinahumi dehi nakushika hamposu neyi itañwa dinahumi dehi cheñi) yadiña Sabata ‘yalema’ chikupu. Iyi Sabata yadilondeleli nefuku dafwili Yesu dadiña haChitanu. Kufuma mu 29 C.E. nakushika 35 C.E., chaaka cha 33 C.E. hohu dichi chaaka mwadiña Nisani 14 haChitanu. Dichuma cheñi chaletesha tukunkululi netu Yesu wafwili haNisani 14, 33 C.E.

Kutaña Bayibolu

(Yowanu 18:1-14) Yesu chamanishiliyi kuhosha yumiyi, wedikili nawatumbanji twindi nakuya kwishinadi daChinekineki chaKidironi kwadiña itempa, nawa yena hamu niatumbanji twindi eñilili mwenomu. 2 Yudasi, wamufukejeleli, niyena wadilukili idi iluña, muloña Yesu wadiña nakubulakenaku kakavulu nawatumbanji twindi. 3 Dichi Yudasi waleteli izanvu damashidika, atupasu twawakulumpi jawatupristu niawaFwarisi nawa enjili iku anasendi yimunyi, manoñu niyitwa. 4 Kuhiñahu, Yesu chelukiliyi yuma yejima yadiña kwakwihi nakumumwekena, waswinini kwakwihi nawena nawa wayihwili nindi: “Munakukeñanyi?” 5 Wena amwakwili nawu: “Yesu wakuNazareta.” Yena wayilejeli nindi: “Yami onu.” Dichi Yudasi, wamufukejeleli, niyena wemeni nawu hamu. 6 Hela chochu, Yesu chayilejeliyi nindi, “Yami onu,” afuntili mankinkanyima nawa adimbukili heseki. 7 Wayihwili cheñi nindi: “Munakukeñanyi?” Wena ahosheli nawu: “Yesu wakuNazareta.” 8 Yesu waakwili nindi: “Nayileja dehi nami, yami onu. Dichi neyi munakukeña ami, yilekenu awa antu ayeña.” 9 Chumichi chashikijili mazu ahosheliyi nindi: “Hadi owu iwanyinka, hinnajimbeshihu hela wumuku.” 10 Hohenohu, Shimona Petulu, wadiña nampoku yakabali, wayiholeli nakutapa nduñu yakapristu muneni nakumuketula itu dindi dakuchidiilu. Ijina danowu nduñu wadiña Malikusa. 11 Hela chochu, Yesu wamulejeli Petulu nindi: “Funtishaku mpoku yakabali muchindalu chayu. Komana ami kwila ninwa kaapu kananyinkiyi Tata nehi?” 12 Kuhiñahu, mashidika, mukulumpi muneni wamashidika niatupasu twawaYudeya amukwatili Yesu nawa amukasili. 13 Amutwalili kudi Anasi muloña wadiña muku waKayafwasi, owu wadiña kapristu muneni munochu chaaka. 14 Kafwampi, iwu Kayafwasi diyi ona walejeli aYudeya nindi chinayiwahili wena muntu wumu kufwila antu.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu