1924—Yaaka 100 Yinahitihu
TRAKITI yaBulletin,a yaJanuary 1924, yahosheli nawu, “Himpinji yayiwahi mukutachika kwachaaka mukaKristu wejima wapapatishewa . . . kuwanaku njila jakuzatilamu nañovu mumudimu waYehova.” Muchochina chaaka, Atudizi aBayibolu azatishili iku kufumba kuhitila mukwikala ahamuka nikuwanaku njila jajiha jakushimwinamu.
KUSHIMWINA NAKUHAMUKA KUZATISHA CHIKUNZULEMBA
Amanakwetu ahaBeteli azatili nañovu kubadika hadi chaaka chimu kutuña chikunzulemba chaWBBR haStaten Island, New York City. Hanyima yakuwahisha iluña, atuñili itala deneni mwakushakama akakukalakala nawa atuñili itala dikwawu mwakusha yozelu. Chamanishiliwu kuzata iwu mudimu, amanakwetu atachikili kusokankesha yozelu yakeñekeleña kulonda atiyakeshi nsañu hachikunzulemba. Ilaña akeñekeleña kushinda kukala kwakuvulu.
Amanakwetu amweni nawu chadiña chakala nankashi hakwila ashi antenna yeneni yanichi chikunzulemba. Iyi antenna yaleheli mamita 91 yakeñekeleña kuyikudika kuyishimi yiyedi, yaleheli yimu mamita 61 nawa yikwawu niyena mamita 61. Katachi akañenyi. Nkumininaku, hanyima yakukuhwelela muwukwashu waYehova, amanakwetu atwesheli. Calvin Prosser, wazatiliku iwu mudimu, wahosheli nindi, “Neyi twatwesheli katachi, twadi kudinka wanta nakuhosha netu, ‘Talenu yuma yitwazatili!’” Amanakwetu ahanini mpuhu yejima kudi Yehova, ilaña kukala kwamweneñawu kwamanini wanyi.
Kwimika chishimi chaantennayachikunzulemba chaWBBR
Chikunzulemba dihichatachikili hohu, nawa yuma yitwateleleli kuzatisha yadiñaku wanyi. Dichi amanakwetu alandili transmitter yayikulu yadiña namawati 500 yadiñaku hayina mpinji mudina iluña. Chatela alandi microphone, azatishili hohu telephone. Ifuku dimu nawufuku muFebruary, amanakwetu afuukwilihu nawu eseki iyi yozelu yejima. Kwakeñekeleña progiramu yatela kutiyakeshawu, dichi amanakwetu embili tumina twaWanta. Ernest Lowe wanukili iku nakuseha nindi hampinji yelili amanakwetu anakwimba, atambwilili foni kufuma kudi Judge Rutherford,b watiyili chembileñawu hachikunzulemba muBrooklyn, haleheli makilomita 25.
Manakwetu Rutherford wahosheli nindi: “Lekenu kuleta odu ipumba. Munakutiyakana neyi tumesha!” Atiyili nsonyi chanti, amanakwetu ajimini transmitter, ilaña akuhweleleli nawu anadiloñeshi kutiyakesha chikunzulemba chawu chatachi.
HaFebruary 24, 1924, hampinji yatiyakesheleñawu katachi ichi chikunzulemba, Manakwetu Rutherford wahanini ichi chikunzulemba “kulonda atiyakesheleñahu nsañu yawanta wawuMesiya.” Wahosheli nindi nkeñelu yanichi chikunzulemba yadiña “yakukwasha antu kutiyishisha chalala chamuBayibolu nikwiluka kulema kwampinji yitunakushakamamu.”
Kuchimunswa: Manakwetu Rutherfordhachikunzulemba chatachi
Kuchidiilu: Transmitter niyozelu yakuzatisha kuchikunzulemba
Akuna kutiyakesha nsañu kwatachi kwachikunzulemba kwendeli hohu chiwahi. Muyaaka 33 yalondelelihu, WBBR dichikunzulemba chazatishileña nankashi kuloñesha kutiyakeshelamu nsañu.
KUYIKONKOLOLA AKULUMPI JAMACHECHI NAKUHAMUKA
MuJuly 1924, Atudizi aBayibolu apompeli kupompa kweneni muColumbus, Ohio. Antu afumini mukaayi kejima, nawa atiyili jimpanji munawa madimi, Arabic, English, French, German, Greek, Hungarian, Italian, Lithuanian, Polish, Russian, nimumadimi amuScandinavia niUkrainian. Yibalu yikwawu yaprogiramu ayitiyakesheli hachikunzulemba, nawa aloñesheli nawu nsañu yikwawu yamukupompa kweneni ayitiyakeshi muchipapilu chansañu chaOhio State Journal.
Kupompa kweneni mu 1924 muColumbus, Ohio
Hachiwana, July 24, antu akubadika ha 5,000 enjili nakupompa ayili nakushimwina. Ahanini nyikanda kwakwihi na 30,000 nawa atachikili atudizi aBayibolu amavulu nankashi. Kaposhi Kakutalila kateneni idi ifuku nawu “ifuku damuzañalu nankashi daniku kupompa.”
Chuma chikwawu chamwekeni chadiñaku Hachitanu, July 25, helili Manakwetu Rutherford atañi nakuhamuka nsañu yadiña hachipapilu yakukonkolola akulumpi jamachechi. Wahosheli nindi akulumpi jamapolitiki, kwitiya niajibizinisi, “akañesheleña antu kudiza chalala chahosha haWanta waNzambi wakazatishayi Nzambi kukiswila antu.” Wahosheli cheñi nindi “awa amayala aluwañesheleña muloña ahakwilileñaku mutayi waLeague of Nations nakuhosha ‘nawu diyi njila yazatishileñayi Nzambi kuyuula iseki.’” Atudizi aBayibolu ateleleli kwikala ahamuka hakwila ayi nakushimwina iyi nsañu kudi antu.
Kulumbulula muwihi yuma yamwekeni haniku kupompa, Kaposhi Kakutalila kahosheli nawu: “Iku kupompa kwadiñaku muColumbus kwakolesheli chikuhwelelu chanana amanakwetu niahela adikita. Kwayikwashili kwikala ahamuka kushimwina hela chakwila kwadiña ikañesha.” Leo Claus, wayili kuniku kupompa, wanukili nindi: “Chamanini kupompa twadiña neyena dakushimwina iyi nsañu mwiluña detu.”
Trakiti yaEcclesiastics Indicted
MuOctober, Atudizi aBayibolu atachikili kuhana mamiliyoni amakopi atrakiti yaEcclesiastics Indicted, apulintiliwu mwadiña nsañu yahosheliyi Manakwetu Rutherford mumpanji yindi. Mutawuni yanyanya yaCleveland, Oklahoma, Frank Johnson wamanishili kuhana matrakiti mumaminetisi 20 henohu kanda enzi nakumusenda kudi akwawu akakushimwina. Wadiña nakuyihembelela wanyi hatooka muloña antu adiña mutawuni ahilili nansañu yashimwinineñayi, amukeñakeñeleña. Manakwetu Johnson wayili nakuswama muchechi yadiña kukamwihi. Chawaniniyi mwosi antu, washili makopi aniyi trakiti yaEcclesiastics Indicted muBayibolu yantañishi nihachitwamu-hichitwamu. Wafuminimu swayi-swayi muchechi. Wachidiña nampinji, dichi weñilili mumachechi amakwawu ayedi, nakwila chuma chochimu.
Frank wafuntili lufuchi heluña hatiyañeniwu nawu dihakumusendelawu. Waswamini kunyima yasitesheni halandishilañawu manji amunyotoka, nakutalatala ana amayala amukeñeleña. Awa amayala ahitili namotoka, ilaña amumweni wanyi. Chayiliwu hohu ana amayala, akwawu ashimwinineña naFrank, ashimwinineña mukamwihi, enjili nakumusenda nawa wejima wawu ayili namotoka.
Manakwetu wumu hakachi kawu wanukili nindi: “Chitwafumineña mutawuni, twahitili kwakwihi nanana machechi asatu. Kwadiña antu kwakwihi na 50 ameni kuwiñililu wachechi-hichechi. Antu amakwawu adiña nakutaña trakiti, amakwawu ayinyamwini mwiwulu kulonda ntañishi ayimoni. Twafuminiku hampinji yatelela, neyi nehi twadi kumona kukala! Twamusakilili Yehova Nzambi yetu hakutukiña nihakutwinka maana akuyibadika awa ayilumbu jaWanta.”
NJILA YAKUMWEKESHELAMU KUHAMUKA HAKUSHIMWINA
Józef Krett
Mumatuña amakwawu, Atudizi aBayibolu alondeleli njila yoyimu yakushimwina nakuhamuka. Kukabeta kakuchimunswa chaFrance, Józef Krett washimwinini amatunduka afumini kuPoland azatileña mumayini. Amwinkeli mudimu wakuhana mpanji yahosheleña nawu “The Resurrection of the Dead Soon [Afu Katataka Ayisañuli].” Antu mutawuni chayinkeliwu yipapilu yakuyitambikilahu, kapristu wamunidi iluña wasoñamishili antu amuchechi yindi nakuyikaanisha kuya kuniku kupompa. Mukuna kusoñamisha kwindi mwafumini yuma yaambukaku. Antu akubadika ha 5,000 atiyilili kuniyi mpanji, kushilahu ninona kapristu! Manakwetu Krett wamulejeli kapristu nindi ahakwiliku yuma yakuhwelelayi, ilaña wakaanini. Manakwetu Krett wahanini nyikanda yejima yadiñayi nayu, wamweni nindi antu ashimwininiyi adiña nampwila Yezu daNzambi.—Amosi 8:11.
Claude Brown
MuAfrica, Claude Brown watwalili nsañu yayiwahi kuGold Coast, yinakutenawu chayinu mpinji nawu Ghana. Mpanji jindi ninyikanda yahaniniyi yakwashili kutaandisha chalala swayi-swayi mudina ituña. John Blankson, wadizileña chakuhana yitumbu, watiyilili kumpanji yimu yahaniniyi Manakwetu Brown. Washikeneni kwiluka nindi nawani chalala. John waanukili nindi, “Chalala chanzañalesheli. Nawa nadiña wakasunuka kuhosha hanichi chalala hashikola hinatañilileña jakuhana yitumbu.”
John Blankson
Ifuku dimu, John weñilili muchechi yaAnglican nakumwihula kapristu hantañishilu yakwila nawu Nzambi wekala musatu, chuma chelukiliyi John haniyi mpinji nindi hintañishilu yamunsona wanyi. Kapristu wamuhañili, nakumubidika nindi: “Wudi mukaKristu wanyi; wudi muntu waDiyabolu. Fumaku kunu!”
Chafuntiliyi kwitala, John wamusonekeleli kapristu mukanda, nakumuleja nindi akenzi nakuhakwilaku ntañishilu yakwila nawu Nzambi wekala musatu hamesu awantu amavulu. Kapristu wamwakwili John kuhitila mukumutambika nindi enzi mukasanji kamukulumpi washikola hatañishañawu chakuhana yitumbu, kwamwihwiliwu kudi ntañishi neyi chakwila mwamweni wamusonekeleli kapristu mukanda.
John wamwakwili nindi, “Eña antañishi, nasoneka.”
Ntañishi wamulejeli John nindi amusonekeli kapristu mukanda wakudanakena. Dichi John wasonekeli nindi:
“Amukulumpi, Antañishi wetu anleja nawu nisoneki mukanda wakudanakena kudi enu nawa nadiloñeshi kusoneka iwu mukanda, ilaña chiña hohu neyi mwiteja nenu mwatañishaña yuma yakutwamba.”
Ntañishi wahayamini, nawa wamwihwili nindi, “Blankson, iyi diyuma yiwunakukeña kusoneka?”
“Eña, Antañishi. Diyuma yinatela kusoneka.”
“Akukuhaña shikola. Wunateli kumuhoshela ñahi ñana kapristu wachechi yanfulumendi nikukuhwelela neyi wukutwalekahu hashikola yanfulumendi?”
“Ilaña, Antañishi, . . . neyi munakutudizisha nawa kudi yuma yitunabuli kutiyishisha, komana twayihulaña wanyi malwihu?”
“Mwehulaña.”
“Dichuma chinelili mwani. Iwu iyala wadiña nakutudizisha Bayibolu, dichi namwihwili lwihu. Hanu neyi nakañanyi kwakula lwihu lwami, muloñadi chimunakunlejela nenu nimusonekeli mukanda wakudanakena?”
Blankson amuhañili wanyi. Nawa wasonekeli wanyi mukanda wakudanakena.
KUFWILA KUZATA NAÑOVU KUMBIDI
Hakushimuna muwihi yuma yamwekeni muchina chaaka, Kaposhi Kakutalila kahosheli nawu: “Tunateli kuhosha neyi chahosheliyi Davidi netu: ‘Wakanyinka ñovu yakuzuña njita.’ (Mas. 18:39) Yuma yinamwekani muchinu chaaka yinatukoleshi chikupu, muloña tunamoni Mwanta chinatukwashiyi . . . Ambuñindi ashinshika ashimwinaña nsañu yayiwahi namuzañalu.”
Kumakumishilu anichi chaaka, amanakwetu afuukwilihu kwikala nachikunzulemba chikwawu. Atachikili mudimu wakutuña chikunzulemba chikwawu kwakwihi naChicago. Ichi chikunzulemba chachiha achiteneneña nawu WORD. Chineli chazatishileña transmitter yadiña namawati 5,000, chikunzulemba chateneneñawu nawu WORD, chatiyakesheleña nsañu yaWanta kumaluña amalehi nankashi, kushilahu nikukabeta kakuchimunswa chaCanada.
Muchaaka cha 1925, Yehova wakwashili amanakwetu kutiyishisha nsañu yayiha kutalisha haChimwekeshu kapetulu 12. Iyi ntiyishishilu yayiha yaletesheli amakwawu kuhukana. Ilaña amavulu azañaleli hakutiyishisha chiwahi yuma yamwekeni mwiwulu nichiyakwashili antu jaNzambi hamaseki.
a Yinakutenawu chayinu mpinji nawu Chihandilu niMudimu Wanetu AkaKristu—Mukanda Wakupompa.
b J. F. Rutherford, watwaminineña Atudizi aBayibolu hayina mpinji, amuteneneña nawu Judge Rutherford. Henohu kanda atachiki kuzatila haBeteli, mpinji jikwawu wazatileña hamu neyi nsompeshi wadimena muchota chanyiloña chaMissouri chateneneñawu nawu Eighth Judicial Circuit Court.