CHIBAABA CHAKUDIZA 45
KAMINA 111 Yuma Yatuzañaleshaña
Yuma Yikuyikwasha Enu Anhembi Kutwalekahu Kwikala naMuzañalu
“ Ana anakukuwa mbutu namadilu akaañula nanyiñula yamuzañalu.”—MAS. 126:5.
TUKUDIZA
Anhembi chinateli kuumikawu kukala kwamonañawu nikutwalekahu kwikala namuzañalu.
1-2. Yehova wayimonaña ñahi anhembi? (Yishimu 19:17) (Talenu cheñi nyevulu.)
MANAKWETU wejina daJin-yeol wakuKorea wahosheli nindi: “Ami namwinikwami tunashakami muwulu kubadika yaaka 32. Hadi yaaka 5 yinahitihu, nekali nhembi yindi. Wakata chikatu cheneni nankashi nawa chamukalilaña kwenda nikuzatisha yiidi yikwawu yamujimba. Namukeña nankashi mwinikwami, nawa natiyaña kuwaha kumwakamena. Ifuku dejima nawufuku, wakaamaña hakadidi kakuchipateli kekala mwitala detu. Nakaamaña nindi, nawa twadikwataña kumakasa hampinji yitunakaami.”
2 Komana munakuhemba muntu imwakeña, chidi neyi nvwali yenu, mwinikwenu, mwanenu hela ibwambu denu? Neyi dichidi yuma, chakadi nikujina munakuzata namuzañalu kumukwasha muloña mwamukeña. Nawa mwelaña cheñi mwenimu muloña mwamukeña Yehova. (1 Tim. 5:4, 8; Yak. 1:27) Hela chochu, kakavulu mwamonaña kukala kwabulaña kwilukawu kudi antu amakwawu. Mpinji jikwawu, munateli nikutachika kutoñojoka nenu iyenu hohu munakukabakana. Hadaha munateli kutumba chimwemweta hamesu awantu, ilaña neyi mudi kwankawenu, mwaneñaña chakwila mwawulumunaña nimadilu. (Mas. 6:6) Hela chakwila antu amakwawu elukaña wanyi chimunakutiya, mpinji yejima Yehova welukaña chimunakutiya. (Esekejenu Kwidika 3:7.) Madilu enu nikudihana kwenu wakulemesha nankashi. (Mas. 56:8; 126:5) Wamonaña chimwadikitaña kulonda mukwashi antu imwakeña. Wamonaña nindi munakumukongwesha nawa wakana nindi wakayifweta.—Tañenu Yishimu 19:17.
Komana munakuhemba muntu imwakeña wunakuli dehi hela wakata? (Talenu paragilafu 2)
3. Kukalanyi kwatela kwamweneñawu aAbarahama naSara hamuhembeleñawu Tera?
3 MuBayibolu mwekala nsañu yahosha hadi amayala niambanda adiña anhembi. Chakutalilahu, toñojokenu hadi Abarahama naSara. Hafuminiwu muUri, tata yawu, Tera, wadiña nayaaka hadaha 200. Ilaña wayili hamu nawu. Endeli makilomita akubadika ha 960 hakwila ashiki kuHarani. (Kutach. 11:31, 32) Chakadi nikujina aAbarahama naSara amukeñeli Tera, ilaña fwikijenu chichayikalilili kumwakamena, sweje-e hampinji yendeleñawu. Atela endeleña kuzatisha angameli hela ayimbuulu, nawa chatela chamukalilili nankashi Tera wadiña wakula dehi kwendela hakanyama hadi mpinji yayilehi. Chakadi nikujina, aAbarahama naSara mpinji jikwawu azeyeleña nankashi. Hichikweti muloña nachatiyileñawuku, Yehova wayinkeleña ñovu yayikwashileña. Neyi chayikwashileñayi Yehova aAbarahama naSara, ninenu wukuyikwasha nikuyinka ñovu.—Mas. 55:22.
4. Yumanyi yitukuhanjekahu muchinu chibaaba?
4 Muzañalu wunateli kukwasha anhembi kuumika. (Yish. 15:13) Anukenu nenu munateli kutwalekahu kwikala namuzañalu hela chakwila munakuhita mukukala. (Yak. 1:2, 3) Munateli kwikala ñahi naniwu muzañalu? Njila yimu hikumushindamena Yehova nikumuleja nenu ayikwashi mumoneña yuma munjila yayiwahi. Muchinu chibaaba, tukuhanjeka hayuma yikwawu yinateli kuyikwasha anhembi kutwalekahu kwikala namuzañalu. Tukuhanjeka cheñi antu amakwawu chinateli kukwashawu anhembi. Chatachi, tuhanjekenu muloña waweni anhembi chakeñekelañawu kutwalekahu kwikala namuzañalu nikukala kunateli kuyikañesha kwikala namuzañalu.
MUDIMU WAWUNHEMBI CHIWUNATELI KUYIKAÑESHA KWIKALA NAMUZAÑALU
5. Muloñadi anhembi chakeñekelañawu kutwalekahu kwikala namuzañalu?
5 Neyi anhembi aleka kwikala namuzañalu, akutachika kuzeya. (Yish. 24:10) Nawa neyi anazeyi, anateli kuleka kumwekeshela luwi antu anakuhembawu nikuyikwasha kwesekeja nachatela kwilawu. Kukalanyi kunateli kuletesha anhembi kuleka kwikala namuzañalu?
6. Chumanyi chaleteshaña anhembi amakwawu kuzeya nankashi?
6 Anhembi anateli kuzeya. Muhela wejina daLeah wahosheli nindi: “Mudimu wawunhembi wazeyeshaña nankashi muyitoñojoka nihampinji yakwila yuma yidi chiwahi. Hakumana kwefuku, nazeyaña chakwila ñovu yamanaña. Mpinji jikwawu nazeyaña muyitoñojoka chakwila nakañanyaña nikwakula muntu wunantemesheli meseji.” Amakwawu chayikalilaña kwikala nampinji yeneni yakukaama hela mpinji yatelela yakunooka. Muhela wejina daInés wahosheli nindi: “Chankalilaña kwikala nampinji yeneni yakukaama. Kakavulu nawufuku, nelaña nikaamaku maora ayedi nihinduka nakuyakamena akawuku kami awambanda. Nawa ami nanfumwami tunekalihu wanyi nampinji yakunooka hadi yaaka yayivulu.” Anhembi amakwawu akaanaña nimutambi wakuya kuyidika hela kuzata nyidimu yamukuloñesha kwaYehova muloña wakwila akamenaña antaña jawu mpinji yejima. Chikufumamu, akutachika kutiya neyi adi nkawawu nikuneña muloña hiyanakutwesha kwila yuma yejima yinakukeñawuku.
7. Muloñadi anhembi amakwawu chakabakenañawu nayitoñojoka yakudinkamu nyiloña hela kudimona nawu hiyanakuzata hakumina ñovu jawuku?
7 Anhembi anateli kudinkamu nyiloña nikuneña muloña wayuma yinakuyimwekena antu akeñawu. Muhela wejina daJessica wahosheli nindi: “Kakavulu natoñojokaña nami ntaña yami inakuhemba hinnakumukwasha kwesekeja nachinatela kumukwashaku. Kwikala nampinji yakudakamena ami aweni chanleteshaña kudinkamu nyiloña nikudimona nami nasweja kudikeña.” Anhembi amakwawu adinkañamu nyiloña muloña atiyaña kutama nachidi yuma muchihandilu chawu. Antu amakwawu adakamenaña nawu hiyanakuzata hanakumini ñovu jawu kulonda akwashi antu akeñawuku. Amakwawu niwena atiyaña kutama muloña hampinji yahililiwu, amuhosheli mazu atama muntu ahembañawu. (Yak. 3:2) Antu amakwawu aneñaña hakumona yikatu yidi namuntu akeñawu yinakuswejelaku. Muhela wejina daBarbara wahosheli nindi: “Chuma channeñeshaña nankashi hikumona muntu inakeña nakuswejelaku kukata ifuku niifuku.”
8. Antu amakwawu ahosheli nawudi chatiyañawu neyi ayisakilila kudi antu anakwakamenawu?
8 Anhembi amakwawu atoñojokaña nawu kwosi anakulemesha nyidimu yazatañawu. Muloñadi? Muloña kakavulu kwosi wayisakililaña hela kuyihameka hanochu chadikitañawu nihakudihana kwawu. Mazu antesha akusakilila anateli kukolesha muntu. (1 Tes. 5:18) Muhela wejina daMelissa wahosheli nindi: “Mpinji jikwawu, nadilaña muloña wakutiya kumuchima kutama. Ilaña neyi antu inakamenaña anleja nawu, ‘Kusakililaku hayuma yejima yiwañililaña,’ nazañalalaña nankashi! Mazu anlejañawu ankwashaña kuhinduka namuzañalu hefuku dalondelañahu nawa nekalaña namuchima wakufwila kuyakamena cheñi.” Manakwetu wejina daAhmadu walumbulwili chatiyañayi neyi amuleja mazu akusakilila. Yena nañodindi ahembaña mwiha wawu wamumbanda ashakamañawu nindi; wakabakanaña nachinkonya. Wahosheli nindi: “Hela chakwila welukisha wanyi chitwazataña nañovu hakwila tumwakameni chiwahi, nazañalalaña nankashi neyi yamwekesha muchima wakusakilila hela neyi yahosha hohu nindi ‘Nayikeña.’”
YUMA YIMWATELA KWILA HAKWILA MUTWALEKIHU KWIKALA NAMUZAÑALU
9. Yumanyi yatela kwilayi nhembi hakwila yamwekeshi nindi wadikehesha?
9 Ikalenu adikehesha. (Yish. 11:2) Bayi neyi mpinji yejima wejima wetu chatupelelaña kwikala nampinji hela ñovu yakwila yuma yejima yitunakukeñaku. Dichi mwatela kufuukulahu yuma yimwatela kutwesha kwila niyimwatela kukañanya. Nawa mpinji jikwawu, mwatela kukaana kwila chuma chinayilejiwu nawu mwili. Chidi hohu CHIWAHI kwila mwenimu! Munakumwekesha nenu mwadikehesha. Neyi kudi akwenu anakukeña nawu ayikwashi, itejenu kulonda ayikwashi. Manakwetu wejina daJay wahosheli nindi: “Tunateli hohu kwila chuma chimu hampinji yimu. Kwiluka hakumina ñovu jenu nawa mutondolwela kuzata nakubadikishahu, kukuyikwasha kutwalekahu kwikala namuzañalu.”
10. Muloñadi chichalemena anhembi kwikala nakashinshi? (Yishimu 19:11)
10 Ikalenu nakashinshi. (Tañenu Yishimu 19:11.) Neyi mukweti kashinshi, chikwikala chaswayi kudiwunjika neyi anayihoshi mazu atama. Muntu wukweti kashinshi welukaña chinaleteshi muntu eleña yuma munjila yaambukaku. Kafwampi, yikatu yikwawu yinateli kuletesha muntu wunakati kwila yuma yabulayi kwilahu dehi. (Mukwa. 7:7) Chakutalilahu, muntu wekala naluwi nawa wahoshaña munjila yayiwahi nateli kutachika kuleta mataadi. Hela nateli kutachika kuyikanjikija nindi mumwilili yuma yinakukeñayi, nateli kwikala wakalisha hela kubula kusakilila hayuma yimunakumwilila. Neyi munakukwasha muntu wakata chikatu cheneni, chuma chikuyikwasha hikwiluka nsañu yayivulu hachekala ochu chikatu. Kwiluka chikatu chinakatiyi kukuyikwasha kwiluka nenu nakuhosha hela kwila yuma yinakuyineñesha muloña wayikatu, bayi neyi nakwililamu hohuku.—Yish. 14:29.
11. Yumanyi yalema yatela kwilañawu anhembi ifuku niifuku? (Isamu 132:4, 5)
11 Ikalenuñaku nampinji yakukolesha wubwambu wenu naYehova. Mpinji jikwawu, mukukeñekaña kuleka kuzataku nyidimu yikwawu kulonda mwili “yuma yalema nankashi.” (Fwili. 1:10) Chuma chimu haniyi yuma yalema nankashi hikukolesha wubwambu wenu naYehova. Mwanta Davidi walemesheli nankashi kudifukula kudi Yehova. (Tañenu Isamu 132:4, 5.) Munjila yoyimu, chalema nankashi ninenu kwikalañaku nampinji ifuku niifuku yakutaña Bayibolu nikulomba. Muhela wejina daElisha wahosheli nindi: “Natwalekañahu kwikala namuzañalu neyi nilomba nikutoñojokahu chikupu hamasamu innatañi. Kulomba kudi Yehova dichuma chankwashaña nankashi. Nalombaña kudi Yehova kapampa kakavulu hefuku kulonda yankwashi kuwundisha muchima.”
12. Muloñadi anhembi chakeñekelañawu kwikala nampinji yakwila yuma yinateli kuyikwasha kwikala akola kumujimba?
12 Ilenuña yuma yinateli kuyikwasha kwikala akola kumujimba. Antu akweti nyidimu yayivulu chidi neyi anhembi, chinateli kuyikalila kuda yakuda yayiwahi, muloña ekalaña wanyi nampinji yeneni yakulanda yakuda nikuloñesha yakuda yayiwahi yinateli kukolesha mujimba. Kuda yakuda yayiwahi nikwikala nandandanda yayiwahi yakwolojola mujimba hiyuma yalema yinateli kuyikwasha kwikala akola kumujimba nimuyitoñojoka. Dichi, zatishenuña chiwahi mpinji yimukweti kuhitila mukuda yakuda yayiwahi nikwolojola mujimba mpinji yejima. (Efwe. 5:15, 16) Kubombelahu, ikalenuña nampinji yeneni yakukaama. (Mukwa. 4:6) Antu adiza jawoñu ashimuna nawu kukaama kwakwashaña kufumisha majilu kuwoñu. Chibaaba chidi namutu wunakwila nawu “How Sleep Can Affect Stress,” chedishawu kudi mutayi waBanner Health chahosha nawu kukaama mpinji yeneni kunateli cheñi kutukwasha kukeheshaku chineñi nikwiluka chakwila neyi tunatachiki kwakama. Mwatela cheñi kuwanañaku mpinji yakuya nakuhema. (Mukwa. 8:15) Nhembi wumu washimwini yuma yamukwashaña kutwalekahu kwikala namuzañalu. Wahosheli nindi: “Neyi mwiwulu munachi chiwahi, nedikaña nakwota mwaana. Mukakweji-hikakweji natondañahu ifuku hela dimu dakuya nakuhema nawamabwambu jami.”
13. Kuseha kwawahiladi? (Yishimu 17:22)
13 Ilenuña yuma yikuyiletesha museheña. (Tañenu Yishimu 17:22; Mukwa. 3:1, 4) Kuseha hichuma chachiwahi chinateli kuyikwasha kumujimba nimuyitoñojoka. Neyi munakwakamena muntu, kakavulu yuma yendaña kwesekeja nachimunakukeña wanyi. Ilaña neyi muwanañaku yuma yakuyisehesha nihampinji yikunamwekani chuma chinateli kuyihilisha, chikuyileteshaña mubuleña kuhila nankashi. Nawa neyi musehaña namuntu imunakuhemba, chikuyiletesha mudikundi nankashi.
14. Kulejamu ibwambu denu imwakuhwelela chimunakutiya, chikuyikwasha ñahi?
14 Lejenumu ibwambu denu imwakuhwelela. Hela chakwila mukuzataña hakumina ñovu kwikala namuzañalu, mpinji jikwawu mukwakamaña nankashi. Hampinji jamuchidiwu, mukwila chiwahi neyi mulejamu ibwambu denu walala chimunakutiya, sweje-e wukubula kuyisompesha hela kwila chuma chikuyitiyisha kutama. (Yish. 17:17) Chikuyitiyililañayi nakanañachima nikuyileja mazu akukundeja, chikuyikwasha kutwalekahu kwikala namuzañalu.—Yish. 12:25.
15. Kutoñojoka hayuma yimwachiñejaña kunateli kuyiletela ñahi muzañalu?
15 Fwikijenuña yuma yimwakelilaña hamu muParadisa. Anukenuña nenu mudimu wawunhembi wumunakuzata wakapinji kantesha hohu, nawa Yehova hakeñeleña nindi antu akazateña mudimu wamuchidiwuku. (2 Kor. 4:16-18) Tunakutalila ‘wumi walala’ kumbidi. (1 Tim. 6:19) Chakadi nikujina, mukwikalaña namuzañalu chikupu neyi muhanjekaña nawantu imwakeña hayuma yimwakelilaña hamu muParadisa. (Isa. 33:24; 65:21) Muhela wejina daHeather wahosheli nindi: “Kakavulu nalejaña antu inahembaña nami katataka tuchimineña hamu, kutemukila hamu nikuhemena hamakinga. Twakwochaña mankendi nikuloñeshela yakuda antaña niamabwambu jetu akasañuka. Wejima wetu hamu, twamusakililaña Yehova hayuma yitwachiñejaña.”
AMAKWAWU CHINATELI KUKWASHAWU ANHEMBI
16. Tunateli kudihana ñahi kukwashaku nhembi wudi muchipompelu chetu? (Talenu cheñi mwevulu.)
16 Yikwashenuñaku anhembi kulonda ekaleña nampinji yakwila yuma yinakukeñawu. Wejima wetu muchipompelu tunateli kukwasha anhembi neyi tuyikwashaku kwakamena antu akeñawu. Chikufumamu, tukuyikwasha anhembi kuwundisha muyitoñojoka nawa akwikala nampinji yakwila yuma yinakukeñawu. (Ñal. 6:2) Akakushimwina amakwawu asoneka ndandanda yalondelañawu mulungu-himulungu hakwila akwasheña anhembi. Muhela wejina daNatalya, wakamenaña nfumwindi wakata kalepa, wahosheli nindi: “Manakwetu wumu muchipompelu wenzaña kamu hela kayedi mumulungu nakuhanjeka nanfumwami. Azatilaña hamu mudimu wakushimwina, ahanjekaña nikutalila hamu mafilimu. Nfumwami watiyaña kuwaha nankashi neyi iwu manakwetu enza nawa chumichi chankwasha kwikala nampinji yakwila yuma yinnakukeña, chidi neyi kuya nakwolojolaku nyendu.” Mpinji jikwawu, munateli nikudihana kwakamena ntaña yanhembi wufuku wejima kulonda nhembi ekaliku nampinji yakukaama nawufuku.
Munateli kudihana ñahi kukwasha nhembi wudi muchipompelu chenu? (Talenu paragilafu 16)a
17. Tunateli kudihana ñahi kulonda tukwashi anhembi hampinji yakupompa kupompa kwachipompelu?
17 Kwashenuña anhembi hampinji yakupompa kupompa kwachipompelu. Mpinji jikwawu, anhembi chinateli kuyikalila kutiyilila chiwahi kukupompa kwachipompelu, kwañinza nikweluña muloña wakwakamena antaña jawu. Amanakwetu niahela muchipompelu anateli kudihana kumukwashaku nhembi kuhitila mukushakama nantaña yindi wakula dehi hela wakata hampinji yakupompa kwejima hela muchibalu chimu haniku kupompa. Neyi muntu anakuhembawu nakukañanya kufuma hetala, munateli kudihana kuya nakupompela hamu nindi kwitala dindi kuhitila mukusokankesha kukupompa kulonda nhembi ayi nakupompela Kwitala daWanta.
18. Yumanyi yikwawu yitwatela kuyilila anhembi?
18 Yihamekenuña anhembi nawa yilombelenuñaku. Akulumpi akwila chiwahi neyi abiñaña anhembi mpinji yejima. (Yish. 27:23) Nawa wejima wetu twatela kuyihamekaña anhembi mpinji yejima chakufuma hamuchima. Twatela cheñi kumulomba Yehova netu atwalekihu kuyikolesha nikuyikwasha kutwalekahu kwikala namuzañalu.—2 Kor. 1:11.
19. Yumanyi yitunakutalila kumbidi?
19 Katataka Yehova akomboli madilu ejima kumesu etu itwadilaña muloña wakukala kutunakuhitamu. Yikatu nikufwa hijakekalaku cheñiku. (Chim. 21:3, 4) “Mukakubalakata wakakiloka neyi mbaala.” (Isa. 35:5, 6) Chineñi chenzaña muloña wawushinakaji nikuyeña kwatiyañawu antu anakuhemba antaña jawu akata, yakekala ‘hiyuma yakunyima yitwakabula kwanukahu cheñi.’ (Isa. 65:17) Nichayinu mpinji hituchidi kutalila yuma yayiwahi yitwachiñejaña, Yehova hamba katushiya chisayikilaku. Neyi tutwalekahu kumushindamena netu atukoleshi, wukutukwasha kutwalekahu ‘kuumika chikupu nakudiwunjika nimuzañalu.’—Kol. 1:11.
KAMINA 155 Iyeyi Muzañalu Wetu Haya Nyaaka
a KULUMBULULA MWEVULU: Ahela ayedi atwansi anayi nakuhempula muhela wakula dehi kulonda nhembi ayi nakwolojolaku nyendu.