Hembenu
Nateli Kufuukula Ñahi Kutalisha Hatuyuma Twanti Twamumashi niJinjila Jakuukilamu Jinabombelumu Kuzatisha Mashami?
Bayibolu yakonkomwenaña eniKristu ‘kuleka . . . mashi.’ (Yil. 15:20) Dichi, aYinsahu jaYehova hiyetejaña kuyisha mashi hawu-hawu hela yuma yiwaana yalema yatuña mashi—yidi neyi masewuzi atwalaña okisijini mumujimba wejima, tukiña nyisoñu, nimenji amumashuku. Cheñi hiyahanaña mashi hela kuhemba mashawu kulonda akayishilumu kumafuku akumbiduku.—Lev. 17:13, 14; Yil. 15:28, 29.
Indi tuyuma twanti twamumashi hituyumanyi, nawa muloñadi kutuzatisha chikunekalili chuma chakudifuukwila mwiniKristu wejima?
Tuyuma twanti twamumashi hiyuma yamumashi yafumishañawu kuhitila munjila yatenañawu nawu kuzatisha tuyuma twanti twamumashi muyitumbu. Chakutalilahu, menji amumashi, hichibalu cheneni chahayuma yiwaana yatuña mashi, chinateli kwambulewa ñane: menji, mapesenti kwakwihi na 91; tukulisha mujimba, tudi neyi albumins [tutuña mujimba twamumashi], globulins, nifibrinogen, mapesenti kwakwihi na 7; niyuma yikwawu yidi neyi, yuma yatoheshaña mujimba, mahomoni, mpepela, mavitameni, majilu, electrolytes, mapesenti kwakwihi na 1.5.
Komana tuyuma twantesha nitwena atutena munshimbi yakuleka mashi? Hitunateli kuhana ñakwilu yakumanisha mpwilaku. Bayibolu hiyahanahu lushimbi lwalweni kutalisha hatuyuma twanti twamumashuku.a Hela chochu, tuyuma twanti twatuvulu atufumishaña mumashi yiyanahani akuzatisha hakuuka. Dichi mwiniKristu wejima watela kudifuukwila yomweni nachinleji chindi neyi chakwila wukwiteja hela wukukaana kumuuka kuzatisha yumiyi.
Neyi himukufuukula, mwatela kudihula awa malwihu: Komana neluki nami kukaana tuyuma twanti twamumashi twejima chinalumbuluki nawu nakaani yitumbu yidi neyi yina yakañeshaña tububu ninyisoñu hela yaleteshaña mashi kudikwata nakukañesha mashi kupweka? Komana natweshi kumulumbulwila ndotolu muloña yinakaanini hela yinetejeli kuzatisha tuyuma twanti twamumashi?
Muloñadi jinjila jikwawu jinabombelumu kuuka kwakuzatisha mashami chijinekalili chuma chakudifuukwila amaweni?
Hela chakwila eniKristu hiyahanaña mashi hela kuhemba mashawu akusha mumujimbaku, jinjila jikwawu hela kupima kunabombelimu kuzatisha mashi amuntu yomwenidi hikwatadikishaña chikupu nshimbi jaBayiboluku. Dichi, muntu wejima watela kudifuukwila nachinleji chindi neyi chakwila watela kwiteja hela kukaana jinjila jikwawu jakuukilamu jinabombelumu kuzatisha mashindi yomweni.
Neyi himukufuukula, dihulenu awa malwihu: Neyi chakwila mashami amakwawu akuyikokela hanji yamujimba wami, hekwawu kuhita kwamashi akukwikañesha hakapinji kantesha, komana chinleji chami chikuñiteja kumona awa mashi neyi ami, chakwila hichikukeñeka ‘kuyimwañila hamasekiku’? (Kuhit. 12:23, 24) Komana chinleji chami chadizishewa naBayibolu chikunkabishaña neyi chakwila hampinji yakuñuuka mashami amakwawu ayifumishamu, ayiwahisha, nakuyifuntishamu cheñi mumujimba wami? Komana neluki nami kukaana njila jejima jakuukilamu jinabombelumu kuzatisha mashami chinalumbuluki nawu nakaani kuukewa kudi neyi kuuka nshiya hela kuzatisha ikina daheart-lung? Komana nalombi kudi Nzambi kulonda yanlomboli hampinji yinukushinshikaña haniyi nsañu henohu kanda nifuukulihu?b
Yumanyi yinafuukuluhu halwami?
Talenu yipapilu yiyedi yikweti malwihu anakuliwu yidi hamafu analondeluhu. Chipapilu Chamalwihu Anakuliwu 1 chinateni hatuyuma tukwawu twanti twafumishañawu mumashi nichatuzatishañawu kakavulu muyitumbu. Sonekenu yuma yimunafuukuli neyi chakwila mukwiteja kuzatishahu tumu hanitu tuyuma twanti hela mukukaana. Chipapilu Chamalwihu Anakuliwu 2 chinashimuni jinjila jakuukilamu jazatikaña kakavulu jabombelamu kuzatisha mashenu. Sonekenu yuma yimunafuukuli neyi chakwila mukwiteja iji jinjila hela neyi mukujikaana. Iyi yipapilu yamalwihu anakuliwu bayi neyi hiyipapilu yanshimbuku, ilaña munateli kuzatisha ñakwilu yenu yidi haniyi yipapilu yamalwihu kulonda yiyikwashuku kwinzesha kaadi yenu yaDPA (kulema kwañovu yehaku).
Mwatela kudifuukwila enu aweni nawa bayi mwiteja muntu wacheñi yayifuukwiluku. Munjila yoyimu, kwosi muntu watela kwinyika mukwawu mwiniKristu munu hakufuukula kwinduku. Muyuma yejimiyi, ‘antu ejima akadisendela yiteli yawu aweni.’—Ŋal. 6:4, 5.
[Tumazu twaheshina]
a Nsañu yikwawu yinateli kukwashana yinakundami kuniyi nsañu yidi muUlupungu lwa kwa Kalinda June 15, 2004, mafu 29-31.
b Nsañu jikwawu jatela kukwashana jinakundami kuyinu nsañu jidi muUlupungu lwa kwa Kalinda October 15, 2000, mafu 30-1, nimuDVD yaTransfusion Alternatives—Documentary Series.
[Chati yidi hefu 5]
Chipapilu Chamalwihu Anakuliwu 1
YUMA YABULAÑA KUFUUKULA KWENU
KWITEJA
ENIKRISTU
MASHI TUYUMA TWANTI TWAMUMASHI Kufuukula
HAWU-HAWU Kumwatela Kwila
MENJI ALBUMIN—KUSHIKA KU 4%
AMUMASHI YAMENJI AMUMASHI
Tutohesha mujimba twakufumisha
mumenji amumashi. Nyichidi
yatukulisha mujimba yawanikaña ․․ Neteji tukulisha
cheñi munyitondu nimuyakudya mujimba
yidi neyi mayeli nimateta, hela
nimumayeli amama yawantu ․․ Nakaani tukulisha
wunakwamusha. Mpinji jikwawu, mujimba
tukulisha mujimba twamumashi
atuzatishaña hakuvulisha
nachu menji mumujimba
hakuuka yikatu yakubula
kuhita mashi mumujimba
chiwahi niyilonda yakesi.
Iyi yuma yavulishaña menji
mumujimba yekala natukulisha
mujimba twakushika kumapesenti
25. Tuyuma twantesha nankashi
atuzatishaña hakutuña yitumbu
yikwawu yayivulu kushilahu
nikutuñewa kwaerythropoietin
(EPO) [yitumbu yavulishaña
masewuzi atwalaña okisijini
mumujimba].
IMMUNOGLOBULINS—TWAKUSHIKA
KU 3% YAMENJI AMUMASHI
Tuyuma twanti twatoheshaña
mujimba anateli kutwisha ․․ Neteji
muyitumbu yikwawu yakañeshaña immunoglobulins
tububu ninyisoñu yidi neyi hela
chikatu chadiphtheria, maboñola, ․․ Nakaani
chikatu chamuchima, niyikatu immunoglobulins
yakuzaluka. Anateli kutuzatisha
cheñi hakukañesha nachu yikatu
yatela kusambula nkemba wudi
mwivumu nikufwomwenaku wulembi
wakapela hela wachimbalañenzi.
YUMA YALETESHAÑA MALEKILEKI—KWAKWIHI
NA 1% YAMENJI AMUMASHI
Kwekala tutohesha mujimba
twatuvulu twalekeshaña mashi
kupweka nakwikala malekileki. ․․ Neteji yuma
Tukwawu atuhanaña kudi ayeji yaleteshaña
aswejaña kunokola. Atuzatishaña malekileki
cheñi muwupombu wakuchipatela yakufumisha kumashi
wakulamika nachu hayilonda hela
nakukañesha mashi kupweka ․․ Nakaani yuma
hanyima yakuladika. yaleteshaña
Kubombashana kumu kwatuyuma malekileki
twaleteshaña malekileki yakufumisha kumashi
akutenaña nawu cryoprecipitate.
Ilukenu nenu: Yuma yimu yaleteshaña
malekileki chayinu mpinji anakuyituña
kufuma kuyuma yabula mashi.
MASEWUZI HEMOGLOBIN—33% YAMASEWUZI
ATWALAÑA ATWALAÑA MASHI MUMUJIMBA WEJIMA
OKISIJINI Hitutohesha mujimba twatwalaña ․․ Neteji hemoglobin
MUMUJIMBA okisijini mumujimba wejima hela
WEJIMA nikutwala kaboni dayokisayidi ․․ Nakaani hemoglobin
kumapwapwa. Tuyuma tuyatuñañawu
kufuma kuhemoglobin [tuyuma
tuchinana twamumashi] amuntu
hela kanyama atela kutuzatisha
kuukilaku ayeji akata chikatu
chakuuma mashi nianapwekeshi
mashi amavulu nankashi.
HEMIN—KWAKWIHI NA 2% YAMASEWUZI
ATWALAÑA MASHI MUMUJIMBA WEJIMA
Tuyuma tuyafumishañawu
kuhemoglobin twazatishañawu
hakuuka antu adi nachikatu
chakubula mashi (chatenañawu ․․ Neteji hemin
nawu porphyria) chaleteshaña hela
kukala kwakusuñunuka yakudya ․․ Nakaani hemin
mwivumu, kukashimoka-kashimoka,
nikubula kwenda chiwahi
kwamashi mumujimba.
TUKIÑA INTERFERONS—KACHUMA KANYANYA
NYISOÑU NANKASHI KEKALA MUTUKIÑA NYISOÑU
Hitutohesha mujimba ․․ Neteji maInterferon
twakañeshaña tububu akufumisha mumashi
twamunsambu-nsambu nikansa. hela
Mainterferoni amavulu ․․ Nakaani maInterferon
hiyayifumishaña kumashuku. akufumisha mumashi
Amakwawu ayifumishaña
kutuyuma twanti twatukiña
mujimba wamuntu.
MALEKILEKI Chayinu mpinji, kwosi
tuyuma twanti twafumishañawu
mumenji amumashi [platelets]
kulonda kushikena kutuzatisha
hakuukaku.
[Chart on page 6]
CHIPAPILU CHAMALWIHU ANAKULIWU 2
KUFUUKULA KWENU
JINJILA JINABOMBELUMU KUUKA KWAKUZATISHA MASHI ENU
*Ilukenu nenu: Mwakuzatishila iji jinjila jakuukilamu munendi kushiyashana nandotolu wudi wejima. Mwatela kumwihula ndotolu wenu kulonda yayileji chikupu yuma yinabombelewi munjila yinatondewi kulonda mumoni neyi yinakwendela hamu nanshimbi jaBayibolu ninachinleji chakufuukula kwenu.
IJINA DANJILA MUDIMU YIWAZATAÑA Kufuukula
YAKUUKILAMU Kumwatela Kwila
(Hadaha mukukeña
kuhosha nandotolu
wenu henohu kanda
mwiteji hela
kukaanahu njila yimu
haniji jinjila.)
CELL SALVAGE Ikina Dakañeshaña
mashi kupweka.
Mashi ayihembaña hampinji
yakuladika hachilonda hela ․․ Neteji
wufwa wudi hamujimba. ․․ Hadaha nateli
Ayikosaña hela kuyiwahisha, kwiteja*
hekwawu chimukuhita mpinji, ․․ Nakaani
akuyifuntisha cheñi mudi
muyeji.
HEMODILUTION Yakañeshaña mashi kupweka.
Hampinji yakuladika, mashi
ayitwalaña mujinchupa
nakusinsishamu yuma yabula ․․ Neteji
mashi yavulishaña menji ․․ Hadaha nateli
mumujimba. Dichi mashi kwiteja*
ashalaña mudi muyeji ․․ Nakaani
hampinji yakuladika
ayibombashanaña, ekalaña
namasewuzi antesha atwalaña
okisijini mumujimba wejima.
Hampinji yakuladika hela
neyi anakumishi dehi
kuladika, mashi ateñulwilawu
mujinchumpa akuyifuntisha
cheñi mudi muyeji.
DIALYSIS Hikina Dakwashañaku mashi kwenda.
Mashi ayiteñulwilaña mwikina ․․ Neteji
dakutuña dafwana muchima hela ․․ Hadaha nateli
ipwapwa muyadibombaña kwiteja*
naokisijini nakufunta ․․ Nakaani
cheñi mudi muyeji.
HEART-LUNG Yazataña neyi chiidi chamujimba.
MACHINE Muniyi njila yakuukilamu ․․ Neteji
nshiya, mashi ahitaña ․․ Hadaha nateli
mwiikina dayiwahishaña kwiteja*
nikuyikosa henohu kanda ․․ Nakaani
ayifuntishi mudi muyeji.
EPIDURAL Kwakañeshaña menji amumoñu kupweka.
BLOOD PATCH Tumashi twantesha twakufumisha ․․ Neteji
mudi muyeji yomweni ․․ Hadaha nateli
atulemekaña mumbiji yamumoñu. kwiteja*
Ayizatishaña hakuladika ․․ Nakaani
heluña hanalokoki hanakuvwa
menji amumoñu.
PLASMAPHERESIS Yookaña yikatu.
Mashi ayifumishaña mumujimba
nikuyikosa kulonda
kufumishamu menji amumashi.
Dichi, mumashi akubombelamu ․․ Neteji
chuma chaakuhiñisha hamenji ․․ Hadaha nateli
amumashi, nawa mashi kwiteja*
akuyifuntisha mudi muyeji. ․․ Nakaani
Andotolu amakwawu atela
kuzatisha menji amumashi
amuntu wacheñi kulonda
kuhiñisha hadana anafumi
mumashi amuyeji. Neyi
chikala mwenimu, dikwila
nawu iyi njila hiyikwitejewa
kudi mwiniKristuku.
LABELING Kwiluka hela kuuka chikatu.
HELA TAGGING Mashi amakwawu ayifumishaña
mumujimba, nakuyibomba ․․ Neteji
nayitumbu, kufumahu ․․ Hadaha nateli
ayifuntisha cheñi mudi kwiteja*
muyeji. Kuleha kwampinji ․․ Nakaani
yikushakama mashi amuntu
hanji kunateli kushiyashana.
PLATELET GEL; Yomishaña hayilonda,
AUTOLOGOUS yakañeshaña mashi kupweka.
(CHINAKULUMBULUKA Mashi amakwawu ayifumishaña
NAWU “KUYITUÑA mumujimba nakuyisha mumenji
KUFUMA KUMASHI mudi malekileki nitukiña ․․ Neteji
ENU”) mujimba twatuvulu. Awa ․․ Hadaha nateli
menji ayizatishaña hana kwiteja*
hanaladikuwu hela ․․ Nakaani
hayilonda.
Ilukenu nenu: Mukubombashana
kukwawu, azatishaña yuma
yaleteshaña malekileki
yafumishañawu mumashi añombi.