Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
APRIL 13-19
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 31
“Yakoba naLabani Anatiyañani Chitiyañenu chaKuwunda”
(Kutachika 31:44-46) Tuyi dinu tutiyañani, chitiyañenu ami naneyi; kulonda chili chinsahu mukachi ketu ninami nineyi. 45 Yakoba hakunona ilola, hakudiimika diikali kaposhi. 46 Yakoba hakuyila antaña jindi, nindi, Kuñulenu malola. Hiyakunona malola, hiyakuyilumbika mulumba vwi; hiyakudya kwokwenoku kumulumba.
it-1 883 ¶1
Galeyedi
Hakwila amanishi yikonkojola yadiña hakachi kawu, Yakoba naLabani atiyañeni chitiyañenu chakuleta kuwunda. Hatiyañeneñawu, Yakoba wemikili kaposhi kamalola nawa wayilejeli “antaña jindi” kulumbika mulumba vwi wamalola, hadaha iwu mulumba wadiña neyi mesa, hadililiwu yakuda yachitiyañenu. Hohenohu, Labani watumbili dina iluña ijina damulumba wamalola, dachiAramayiki (dachiSiriya) “Yega Sahaduta,” ilaña Yakoba waditeneni nindi “Galeyedi” muchiHeberu. Labani nindi: “Mulumbiwu [Heb., gal] wuneli lelu chinsahu [Heb., ʽedh] mukachi ketu ninami nineyi.” (Kut 31:44-48) Mulumba wamalola (nikaposhi kamalola) jekalili ayinsahu kudi amweneñaku. Neyi chahosha vasi 49 nawu, “Mizipa [Heb., mits·pahʹ],” wamwekesheleña nawu Yakoba naLabani atiyañeni kuhemba kuwunda mukachi kawu nimuyisaka yawu. (Kut 31:50-53) Chimwahitili mpinji malola ayizatishileña munjila yadifwanaku chochichi, kwimenaku ayinsahu.—Yos 4:4-7; 24:25-27.
(Kutachika 31:47-50) Labani wawutumbili ijina dawu, nindi, Yega Sahaduta. Ilaña Yakabo kwindi wawutumbili ijina dawu, nindi Galeyedi. 48 Labani nindi, Mulumbiwu wuneli lelu chinsahu mukachi ketu ninami nineyi. Dichi chawutenenañawu ijina dawu, nawu Galeyedi; 49 niMizipa nawa, muloña nindi, Yehova atali hakachi ketu ninami nineyi, neyi tuchidi kwambuka, eyi kweñi, ami kweñi. 50 Neyi wakakabisha anyanami, indi neyi wakalunjikaku añodi jeyi acheñi, ochu tudi namuntu wanyi, tala, Nzambi diyi chinsahu hakachi ketu ninami nineyi.
it-2 1172
Mizipa
Yakoba walumbikili mulumba wamalola nawa wawitumbili nindi “Galeyedi” (chaya mukwila nawu “Mulumba wuneli Chinsahu”) nawa “Mizipa.” Labani wahosheli nindi: “Yehova atali hakachi ketu ninami nineyi, neyi tuchidi kwambuka, eyi kweñi, ami kweñi.” (Kut 31:45-49) Iwu Mulumba wamalola wayanukishileña nawu Yehova wadiña nakuyimona kulonda yatali neyi anahembi chitiyañenu chawu chakuwunda.
(Kutachika 31:51-53) Labani wamwilili Yakoba, nindi, Talaku mulumbiwu, talaku nikaposhi aka, inemiki hakachi ketu ninami nineyi. 52 Mulumbiwu wikali chinsahu, nikaposhi aka kekali chinsahu, ami kwami hinakapandakana hadi mulumbiwu nakuya kudeyi, nineyi kweyi hiwakapandakana hela hadi mulumbiwu hela hadi kaposhi aka nakwinza kudami kulonda kutamishaku. 53 Nzambi yaAbarahama, Nzambi yaNahori, Nzambi yatata yawu, asompi mukachi ketu. Yakoba wasanyikili Woma watata yindi Isaka.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Kutachika 31:19) Henohu Labani wadiñi waya nakutewula nyikoku yindi mavuji, Racheli hakwiya nkishi jakupanda jatata yindi.
it-2 1087-1088
Nkishi jakupanda
Yuma yawaniniwu akwakuvumbujola muMesopotamiya nimaluña amukamwihi yamwekesheleña nawu neyi wudi nankishi jakupanda wudi nakukoleka kwakuswana maheta amuchisaka. Kwesekeja namalola awubasa awaniniwu muNuzi, neyi muku weyala wadiña waheta anzambi amuChisaka mpinji yikwawu muku windi wasumbula mwanindi wayileña muchota chanyiloña kulonda atambuli maheta adiña amuku windi. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, ni tth 51) Hadaha Racheli, chineli welukili mwenimu, watela watoñojokeli nindi chashikilili yena kunona ankishi muloña tata yindi wamudimbili nfumwindi Yakoba hatachi. (Esekejenu Kut 31:14-16.) Chineli ankishi akupanda adiña alema chikupu muloña aletesheleña kwikala nawuswa wakuswana maheta amuchisaka dichaletesheli Labani kufwila chikupu kumutambula Yakoba, chakwila wasendeli niantaña jindi hakumulondela Yakoba hadi lwendu lwamafuku 7. (Kut 31:19-30) Hela chochu, Yakoba welukili wanyi yuma yeliliyi Racheli (Kut 31:32), nawa hosi hamwekeshaña nawu Yakoba wazatishili awa ankishi akupanda kulonda yayitambuli anyana kaLabani mahetaku. Yakoba wayizatishili wanyi awa ankishi. Chimwahitili mpinji, ankishi akupanda atela ayinatili hampinji yavumbikiliyi Yakoba anzambi ejima amufuntishililiwu kudi antaña jindi mwishina damutondu weneni wadiña kwakwihi naShekemi.—Kut 35:1-4.
(Kutachika 31:41, 42) Nyaka makumi ayedi awa nashakami kumukala weyi, nyaka ikumi nayiwana yoyinakalakeleli anyaneyi, nyaka yitanu nawumu yayimuna yeyi; eyi wunabalumuni wufwetu wami mapampa ikumi. 42 Chakubula Nzambi yatata yami, Nzambi yaAbarahama, niWoma waIsaka kwikala nanami, mutenowu kwaamu wunanleki makasakasa. Nzambi namoni yihuñu yami nikukabakana kunakabakani namakasami, hakukuhosha wufuku walelu.
(1 Petulu 2:18) Anduñu ovwahileña ankaaka jawu nakuyitiya woma chikupu, bayi amawahi niamwovu muchima hohuku, ilaña ninowu akalisha.
Yehova—Diyi Iluña Detu Mwakushakama
Yakoba chashikiliyi kuHarana, mandumi yindi Labani wamutambwilili chiwahi nawa wamwinkeli Leya niRacheli kwikala añodi jindi. Hela chochu, mukuhita kwampinji, Labani wesekeli kumudila Yakoba mabula hamutu kuhitila mukuhimpa nfwetu yindi mapampa ikumi. (Kutach. 31:41, 42) Ilaña, Yakoba womikili yuma yejimiyi, nakukuhwelela nindi Yehova wukutwalekahu kumwakamena, nawa Wamwakameneni. Mwamweni, Nzambi chamulejeleñayi Yakoba kufunta kuKenani, iwu nkakulula waheteli ‘nyikanka yayeni yawayimuna, nianduñu awambanda nianduñu awamayala, niangameli, niayimbulu.’ (Kutach. 30:43) Hakusakilila nankashi, Yakoba walombeli nindi: “Luwi lweyi lwejima ninsañu yeyi yalala yejima yiwunanmwekesheli ami kambuñeyi, ami hinateluku kushikilamu nehi; ami nazambukili Yodana iwu kwanamutondu wami, hakwila ichi nela dehi niyendu yiyedi.”—Kutach. 32:10.
Kutaña Bayibolu
(Kutachika 31:1-18) Watiyili mazu akuhoshawu anyana kaLabani amayala, hiyakwila nawu, Yakoba namutambuli tata yetu yuma yindi yejima; kuheta kwejimiku nachimweni kuyuma yatata yetu. 2 Yakoba watalili kumesu aLabani, hikwacheñi hohu kumutalaña neyi chamutalilaña hakusambila nehi. 3 Yehova wamwilili Yakoba nindi, Funtaku kwituña dawankaka jeyi, kudi antaña jeyi, ami nakekala neyi. 4 Yakoba watumishili nakutambika niRacheli niLeya, nindi enzi kumpata kwadiñi yimuna yindi, 5 hakuyila nindi, Namoni kumesu atata yenu hikwacheñi hohu, hantalaña neyi chantalilañayi hakusambilaku; ilaña Nzambi yawankaka jami, nadiñi nindi. 6 Enu mweluka chinamukalakeleli tata yenu nañovu jami jejima. 7 Tata yenu nandimbi, nabalumuni wufwetu wami mapampa ikumi, ilaña Nzambi hanamwiteji kuñila chatamaku. 8 Neyi welili nindi, amaasamaasa diwu wufwetu weyi, ayimuna ejima hiyakusema amaasamaasa. Neyi welili nindi, Anyileji diwu wufwetu weyi, ayimuna ejima hiyakusema anyileji. 9 Chochina Nzambi namutambuli tata yenu yimuna yindi, nayinyinkuwu ami. 10 Hatachikilañawu yimuna mavumu awu, ami nafumbwili mesu ami, naloteli ayizamba awampembi akukandama komana wowu anyileji, niamaasamaasa, niafuwala. 11 Kañelu kaNzambi hakuñila, nindi, Eyi Yakoba. Ami nami, Vude. 12 Nindi, Fumbulaku mesu eyi, wutali, ayizamba ejima awampembi akukandama wowu anyileji, Niamaasamaasa, niafuwala. Muloña namoni yuma yejima yadi nakukwilayi Labani. 13 Yami Nzambi wakuBeteli, kuwawayishili ilola manji, kuwadishiililumu; nyamukaku dinu, fumaku mwituñidi, wufunti mwituña diwavwalikilili. 14 NiRacheli niLeya amwakwili nawu, Ochu mwitala datata yetu mwashala nawa cheñi hela yuma yetu yakutwanjañenawu, hela wuswana wetu? 15 Natufuukuli dehi kwindi nindi tuyenyi hohu. Watulanda dehi kwindi. Wadya dehi nimali etu ejima to-o. 16 Maheta ejima anamutambuluwu tata kudi Nzambi, etu nawanyanetu. Dichi dinu mwejima mwanakulejiyi Nzambi ilakumu. 17 Yakoba wanyamukili, washili nianyanindi niañodi jindi hangameli. 18 Wasendeli niyimuna yindi yejima, niyuma yindi yaheteliyi yejima, yoyimuna yaheteliyi, yoyapompesheliyi muPadani Arama, nindi akayi kudi tata yindi Isaka, mwituña daKenani.
APRIL 20-26
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 32-33
“Komana Munakulwisha Kulonda Mutambwili Nkisu?”
(Kutachika 32:24) Yakoba yoshala nikanka windi; muntu hakudikwata nindi nakulwisha nindi Iwishe-e, nichikwachili.
w03 8/15 25 ¶3
Komana Munakumukeñakeña Yehova?
Munsona mwekala yakutalilahu yawantu amavulu ashiliku muchima kulonda amukeñakeñi Yehova. Muntu wumu Yakoba, walwishili nakañelu kaNzambi sampu nichikwachili. Chafuminimu, Yakoba amutumbili nawu Isarela (Mukwakulwisha naNzambi) muloña “walwishili”, hela “kutatakena,” “wazatili nañovu [yomwenindi],” “walwishili” naNzambi. Kañelu wamukiswilili Yakoba muloña wazeyeli wanyi.—Kutachika 32:24-30.
(Kutachika 32:25, 26) Chamonayi namukañanyi, hakumukwata mulukuma lwindi; chakulwishayi nindi mulukuma lwaYakoba himukuchiñumuka. Mukwawu nindi, Ñumbuku, hikukucha. 26 Mukwawu nindi, Ami kukuumbaku nehi chiña wunkiswila nkisu.
it-2 190
Chifwayi, Wufwayi
Wufwayi waYakoba. Hadaha Yakoba chadiñayi nayaaka 97, walwishili wufuku wejima nakañelu kaNzambi wenjili. Watwesheli muloña wamukañesheli kañelu kuya sampu nichamukiswililiwu. Halwishileñawu, kañelu wakwatili mulutuñu lwekata daYakoba nawa wamuchiñumwini. Chafuminimu Yakoba washalili nakubalakata hakwenda. (Kut 32:24-32; Hos 12:2-4) Kuhiñahu Yakoba welukili nindi, hela chakwila ‘welili mukwañovu naNzambi [kañelu kaNzambi] niantu kulonda yemiki mushindu,’ neyi chahosheliyi kañelu, tukuhosha netu wemikili mushindu kañelu kaNzambi wanyi. Yadiña nkeñelu yaNzambi nawa diyi wamwitejeli Yakoba kulwisha nakañelu, kulonda Yakoba yeluki kulema kwakusakilila hankisu yaYehova.
(Kutachika 32:27, 28) Mukwawu wamwilili nindi, Ijina deyi, yeyinyi? Mukwawu nindi Yami Yakoba. 28 Mukwawu nindi, Ijina deyi hiyakaditena cheñi nawu Yakobaku, chiña nawu Isarela; nanochu chiwunalwishi naNzambi nawantu, hiwukwimika nimushindu.
it-1 1228
Isarela
1. Didu ijina damutumbiliwu Yakoba kudi Nzambi hadaha hadiñayi nayaaka 97. Yadiña mpinji yawufuku hazambukileñayi Yakoba kaloña Yaboki hayileñayi kudi manakwindi Esawu dihatachikiliyi kulwisha namuntu wenjili nakwilukayi nindi hikañelu. Chineli Yakoba walwishili chakadi kuzeya, ijina dindi adihimpili nawu Isarela chinjikijilu chamwekesheleña nawu amukiswilili kudi Nzambi. Hakwila yanukeña yuma yamwekeni, Yakoba waditumbili idi iluña nindi Penieli hela Penuweli. (Kut 32:22-31; talenu JACOB Na. 1.) Nkumininaku, hadiñayi kuBeteli Nzambi wamutumbili ijina dodimu damutumbiliwu kudi kañelu, kufuma tuhu yina mpinji kushika nimpinji yafwiliyi kakavulu amuteneneña nawu Isarela. (Kut 35:10, 15; 50:2; 1Ku 1:34) Mapampa kubadika ha 2,500 awanikaña ijina daIsarela muBayibolu, adizatisha hakutena muza wanyana kaYakoba.—Kwi 5:1, 2
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Kutachika 32:11) Añamwini mwani, kudi mana kwami, kudi Esawu, namutiyi woma nami wukwinza nakuntapa, nimumbanda nianyanindi.
(Kutachika 32:13-15) Wufuku wuna wakamini kwenoku; kuyuma yindi yadiñiyi nayu waambwiluku yikwawu yakwinka mana kwindi yamukundulu; 14 mpembi janyikaji makulakaji ayedi, jayizamba makumi ayedi, nyikoku yanyikaji makulakaji ayedi, yayizamba makumi ayedi, 15 angameli achidi kwamwisha makumi asatu, Nianyanawu, añombi anyikaji makumi awana, amayala ikumi, ayimbulu anyikaji makumi ayedi, nianyana ikumi.
Yililu Yayiwahi Yaleñelaña Kwikala naWubwambu Wawuwahi
Nhoshelu yaluwi nikutiyañana chachiwahi kwaleñelaña antu kwikala nawubwambu wawuwahi. Cheñi nawa chitwazata nañovu kulonda twikali nawubwambu wawuwahi kukutukwasha kuhanjeka nawu chachiwahi. Kukeñakeña njila yakwililamu amakwawu kakawahi, kuyikwasha, kumwinka muntu chawana namuchima wumu, nikutambwila enyi, kwaleñelaña antu kuhanjeka chachiwahi. Kunateli ‘kumulumbikila muntu makala akesi’ nawa nateli kumwekesha yililu yayiwahi, chikuleñela muhoshi nsañu mukukasunuka nakumanisha kukala.—Rom. 12:20, 21.
Nkakulula Yakoba dicheliliyi. Mana kwindi Esawu, wamuhililili chikupu chakwila Yakoba wamutemukili Esawu kuchina kumujaha. Chimwahitili yaaka yayivulu, Yakoba wafuntili. Esawu wayili nakumukinkilila, nawantu 400. Yakoba walombeli wukwashu waYehova. Dichi watemesheleñahu dehi yawana yayivulu yawayimuna kudi Esawu. Yawana yatemesheliyi yazatili mudimu weneni. Chadihumañenuwu, muchima waEsawu wadiña wafwomoka dehi, nawa watemukili lufuchi nakumukumbata Yakoba.—Kutach. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Kutachika 33:20) Watuñiluku kameña, wakatumbili ijina nindi ElEloheIsarela.
it-1 980
ElEloheIsarela.
Chafumini mukudibulakana nakañelu kaYehova kuPeniel, Yakoba amutumbili nawu Isarela, nawa hanyima yakudibulakana namanakwindi Esawu, washakamini kuSukoti nawa cheñi wayili kuShekemi. Walandili kapata kantesha kudi anyana kaHamori nawa walemeni itenti dindi kwenoku. (Kut 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Watuñiluku kameña, wakatumbili ijina nindi ElEloheIsarela.” (Kut 33:20) Chadilumbulwiliyi yomweni ijina dadiha damutumbiliwu daIsarela kuzatisha ijina dakameña, Yakoba wamwekesheli nindi waditejeli adina ijina nawa wamwekesheli kusakilila hejina damutumbiliwu kudi Nzambi nihakumulombola chiwahi Mwituña daChikaninu. Awa mazu ekalamu hohu kamu muNsona.
Kutaña Bayibolu
(Kutachika 32:1-21) Yakoba niyena hakuya munjila yindi, añelu jaNzambi hiyakubulakana nindi. 2 .Yakoba chayimweniyi, wahosheli nindi, Dichi chimba chaNzambi; henohu yotumbahu niijina nindi, HaMahanayimi. 3 Yakoba watemeshelañahu dehi antemesha jindi kudi mana kwindi Esawu, kwituña dakuSeyiri, mpata yaEdomi. 4 Wayilejeli nindi, Mwakamwila mwanta wami Esawu, nenu, Kambuñeyi Yakoba nahoshi nindi, Ami nayili nakushakama chawenyi naLabani, nashakami nindi shakame-e, chochinukufumaku ichi; 5 naheti niañombi, Niayimbulu, nianyikoku nawampembi, nianduñu jami amayala nawambanda. Natumishi nami nimuleji mwanta wami, kulonda yena akantiyili luwi. 6 Antemesha afuntili cheñi kudi Yakoba nakumwila nawu, Kudi mana kweyi Esawu tunashiki, hakwinza nakukukinkilila, nasendi mayala makulakaji awana. 7 Yakoba watiyili woma waweni, nimuchima mwivumu la-ku; antu adiñiyi nawu, niyimuna yanyanya, niyimuna yamaneni, niangameli, waambwili nyikanka yiyedi. 8 Nindi, Neyi Esawu wakawana mukanka wumu nakuyitapa, mukanka wukwawu wukushalahu wukutemuka. 9 Yakoba welili nindi, Eyi Nzambi yatata yami Abarahama, Nzambi yatata yami Isaka, eyi Yehova, yeyi wañilili neyi, Funtaku kwituña denu, nikudi antaña jeyi, nukukwila mwamuwahi. 10 Luwi lweyi lwejima ninsañu yeyi yalala yejima yiwunanmwekesheli ami kambuñeyi, ami hinateluku kushikilamu nehi; ami nazambukili Yodana iwu kwanamutondu wami, hakwila ichi nela dehi niyendu yiyedi. 11 Añamwini mwani, kudi mana kwami, kudi Esawu, namutiyi woma nami wukwinza nakuntapa, nimumbanda nianyanindi. 12 Eyi wañilili neyi, Chalala nukukwila mwamuwahi; neyi, Anyaneyi nakayivulisha neyi wusekulula wakukaluñalwiji wakañanyaña kuchindawu nanochu chiwasweja kuvula. 13 Wufuku wuna wakamini kwenoku; kuyuma yindi yadiñiyi nayu waambwiluku yikwawu yakwinka mana kwindi yamukundulu; 14 mpembi janyikaji makulakaji ayedi, jayizamba makumi ayedi, nyikoku yanyikaji makulakaji ayedi, yayizamba makumi ayedi, 15 angameli achidi kwamwisha makumi asatu, Nianyanawu, añombi anyikaji makumi awana, amayala ikumi, ayimbulu anyikaji makumi ayedi, nianyana ikumi. 16 Wayinkeli añamba jindi, hachendu hachendu, wayilili añamba jindi, nindi, Yenuñahu dehi kumbidi, shenu kachintampu hakachi kachendu nachendu. 17 Wamulejeli watwamininuku, nindi, Chakukubulakanayi mana kwami Esawu chakakwihulayi nindi, Indeyi wumuntu wanyi? Wukuyahi? Indi awa ayimuna wudi nawu anyi? 18 eyi kweyi wakela neyi, Akambuñeyi Yakoba; hiyuma yanakutemesheliyi eyi, yakukwinka chamukunkulu, eyi mwanta Esawu, yemwenindi wudi nakwinza munyima. 19 Walejeli wamuchiyedi, Niwamuchisatu, niwejima wawu abiñili yendu yayimuna, nindi, Chimukumbulakana Esawu mwakamulejaña chochenochu. 20 Mwakamwilaña nenu, Niyemwenindi kambuñeyi Yakoba wundi nakwinza munyima, nindi, Nayumoyu yamukunkulu yikuyañahu dehi nasumi nachu kumpoku, hakukumininaku twakadimona nindi kumesu; kwiji wakañitija. 21 Nochu yuma yamukunkulu yayilañahu dehi kumbidi, hakwila yena yemwenindi wufuku wuna wakamini hachilombu.
APRIL 27–MAY 3
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | KUTACHIKA 34-35
“Yuma Yatama Yafumini Mukudikunda Nawantu Atama”
(Kutachika 34:1) Dina mwana kaLeya wamumbanda, avweleliyi Yakoba, wayili nakutala anyana awambanda amwituña dina.
w97 2/1 30 ¶4
Shekemi—Musumba Wadiña muChinekineki
Awa amayala amumusumba amumweneña ñahi iwu kansi wamumbanda mujiki wayileña mumusumba wawu, chinamwekani neyi wayileña hohu nkawindi. Mwana kamwanta wetuña “wamumweni, hakumutambula, hakukama nindi, hakumutamisha.” Muloñadi Dina chadishileñayi muwubanji nakuya nakuhema nawaKenani adiña nayilwilu yatama? Komana wakeñeleña akwawu atwansi awambanda akuhema nawu? Komana wadiña nakutiyilila wanyi neyi chadiña amanakwindi amakwawu? Tañenu nsañu yekala muKutachika nawa esekenu kutoñojoka kulonda mwiluki nsonyi yatiyiliyi Yakoba niLeya chayilejeliwu yuma yatama yamumwekeneni mwanawu kuShekemi.—Kutachika 34:1-31; 49:5-7; talenu cheñi Kaposhi Kakutalila, ka June 15, 1985, ifu 31.
(Kutachika 34:2) Shekemi, mwana kaHamori kaHivi, mwanta wetuña, wamumweni, hakumutambula, hakukama nindi, hakumutamisha.
“Temukenu Wuvumbi”
Shekemi niyena welili chuma chadi kwilayi neyi natiyi wuvumbi. Shekemi “wamukeñeli” Dina nankashi, ‘wakamini nindi, nakumutamisha.’ (Tañenu Kutachika 34:1-4) Iyi nsañu yakojejeli yuma yayivulu mwafumini yuma yakasawuntu nawa yasonyi kudi Dina nichisaka chindi chejima.—Kutachika 34:7, 25-31; Añalija 6: 7, 8.
(Kutachika 34:7) Anyana kaYakoba, Chachitiyiluwu, hiyakufuma mumpata mwadiñuwu, hiyakwinza. Wena amayala atiyili kutama, azuwili nankashi, muloña yena nakoñi dehi yawusupi muIsarela, chanakamiyi namwana kaYakoba; chuma china kuchikoña chijila.
(Kutachika 34:25) Chikwelili ifuku damuchisatu, anatiyi dehi kukata, anyana kaYakoba ayedi, iwu Simeyona, iwu Levi, wowana kwaDina, anoneni wejima wawu mpoku jawu jatubali, ayili kumukala chakuyibazumwisha, ajahili amayala ejima.
w09 9/1 21 ¶1-2
Neyi Anayihilishi
Kakavulu, antu akeñaña kufuntisha katama nakatama eleña mwenimu kulonda amanishi ndulu yidi kumuchima. Chakutalilahu, Bayibolu yatulejaña nawu anyana kankakulula kaHeberu Yakoba chelukiliwu nawu mwiniKenani Shekemi natamishi muhelawu Dina, “atiyili kutama, azuwili nankashi.” (Kutachika 34:1-7) Hakwila afuntishi katama kamwililiwu muhelawu, anyana kaYakoba ayedi amukwatilili Shekemi niamwitala dindi kafuta kakumujaha. Azatishili kafuta kakwatiliwu, dichi Simeyona naLevi eñilili mumusumba waKenani nawa ajahili amayala ejima kushilahu niShekemi.—Kutachika 34:13-27.
Komana mashi amwañiliwu amanishili kukala? Yakoba chelukiliyi yuma yeliliwu anyanindi, wayizuwilili, nindi: “Munankabishi, munannunkishi ivumba datama kudi antu amunu mwituña, . . . akampompela nakuntapa; nakajila ji-i, ninami nimukala wami.” (Kutachika 34:30) Mwalala, chatela amanishi kukala, yuma yeliliwu mwafumini yuma yatama; chisaka chaYakoba chatachikili kwakama nawu hadaha anateli kuyilukuka kudi atuñi nawu ahilishiliwu. Chinamwekani neyi hakwila akañeshi iyi yuma kumwekana, Nzambi wamulejeli Yakoba kuya nachisaka chindi kuBeteli.—Kutachika 35:1, 5.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Kutachika 35:8) Nleli yaRebeka Debora wafwili, amujiikili kuBeteli muchikulu, mwishina damukula, awutumba niijina dawu, nawu, Mukula Wakudilila.
it-1 600 ¶4
Debora
1. Nleli yaRebeka. Chafuminiyi Rebeka hetala datata yindi Betuweli nakuya kuPalestine nakusumbuka naIsaka, wayili naDebora. (Kut 24:59) Hanyima yakushakama yaaka naIsaka, Debora wekalili wamwitala daYakoba, hadaha hanyima yakufwa kwaRebeka. Chinamwekani neyi mwahitili yaaka 125 kufuma hamusumbwiliwu Rebeka kudi Isaka, Debora niyena wafwili nawa amujiikili mwishina damutondu weneni kuBeteli. Iwu mutondu awutumbili nawu, “Mukula Wakudilila” chamwekesheleña nawu amukeñeli nankashi kudi Yakoba nichisaka chindi.—Kut 35:8.
(Kutachika 35:22-26) Hashakaminiyi Isarela mwituña dina, Rubeni wayili nakukama nañodatata yindi wanduñu Biliha, Isarela hakuchitiya. Anyana kaYakoba amayala adiñi ikumi nayedi. 23 Anyana kaLeya, iwu wedi waYakoba Rubeni, iwu Simeyona, iwu Levi, iwu Yuda, iwu Isakari, iwu Zebuluni. 24 Anyana kaRacheli, iwu Yosefu, iwu Benjamini. 25 Anyana kanduñu yaRacheli Biliha, iwu Dani, iwu Nafwatali. 26 Anyana kanduñu yaLeya Zilipa, iwu Gadi, iwu Asheri. Diwu anyana kaYakoba amayala, amuvweleluwu muPadani Arama.
Malwihu Kufuma Kudi Antañi
Mumpinji yawaIsarela, komana mwivumu mwavwalikililiyi Mesiya alondeleleña wedi?
Mpinji yimu twahoshahu dehi muniyi njila. Chumichi chinesekani namazu itwatañaña haAheberu 12:16. Iyi vasi yamwekeshaña nawu Esawu wabulili “kulemesha yuma yajila” nawa “wahimpili [naYakoba] wuswana windi wakwikala wedi nayakuda, yakuda kamu hohu.” Chumichi chamwekeshili nawu Yakoba wekalili ‘nawuswana wakwikala wedi,’ nawa wekalili nkakulula mwavwalikililiyi Mesiya.—Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Hela chochu, nsañu yamuBayibolu yamwekeshaña nawu muntu hateleleli kwikala wedi mwaka yekali nkakulula yaMesiyaku. Shinshikenu nsañu yimu:
Rubeni diyi wadiña wedi waYakoba (Isarela), wavweliyi mudi Leya. Kuhiñahu, mwana kaYakoba wawedi mudi ñodindi akeñeliyi Racheli wadiña Yosefu. Rubeni cheliliyi yuma yatama, amutambwili wuswa windi wakwikala wedi nakumwinka Yosefu. (Kutach. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Kushi. 5:1, 2) Hela chochu, Mesiya wavwalikilili wanyi muchisaka chaRubeni hela chaYosefu. Wavwalikilili muchisaka chaYuda, mwana kaYakoba naLeya wamuchiwana.—Kutach. 49:10.
Kutaña Bayibolu
(Kutachika 34:1-19) Dina mwana kaLeya wamumbanda, avweleliyi Yakoba, wayili nakutala anyana awambanda amwituña dina. 2 Shekemi, mwana kaHamori kaHivi, mwanta wetuña, wamumweni, hakumutambula, hakukama nindi, hakumutamisha. 3 Muchima windi wamulamatili Dina mwana kaYakoba mbe, wamukeñeli ona chañadima, hakuhanjika nindi nakumukundeja. 4 Shekemi wahosheli natata yindi Hamori, nindi, Nsumbwili yeniwu chañadimiwu. 5 Henohu Yakoba wachitiyili dehi nawu yena namutamishi dehi mwanindi Dina. Anyanindi adiñi mumpata nawayimuna yindi. Yakoba wadimweneni kwindi zo-o nakutalila chakenzawu. 6 Hamori, tata yaShekemi, wayili kudi Yakoba nakuhanjika nindi. 7 Anyana kaYakoba, Chachitiyiluwu, hiyakufuma mumpata mwadiñuwu, hiyakwinza. Wena amayala atiyili kutama, azuwili nankashi, muloña yena nakoñi dehi yawusupi muIsarela, chanakamiyi namwana kaYakoba; chuma china kuchikoña chijila. 8 Hamori wahanjikili nawu, nindi, Mwanami Shekemi nafwili mwanenu. Mwinkenu iyi mwani, asumbuli. 9 Twakasumbwañani kwetu, enu mutwinki anyanenu, ninenu nawa mutambuli anyanetu. 10 Twakashakami nenu hamu; ituña denu odu; shakamenu kwenu nakulandulwilamu, mwakadiheteshelumu maheta enu. 11 Shekemi wamwilili tata yamumbanda niana kwindi, nindi, Antiyili luwi, nukuyinka mwonsu mumukunleja. 12 Nfuukwilenuña nyivu mwonsu mumukunfuukwila mwomu, hela mweneni nankashi, nikazundu, mwejima mumwakanleja nukukumina dakuyinka tuhu, chiña munyinka iwu chañadima nimusumbuli. 13 Anyana kaYakoba ayakwili aShekemi natata yindi Hamori nakudimbana, nanochu chatamishiliyi muhelawu Dina; 14 ahosheli nakuyila nawu Etu kwetu chumichi hitunatweshi kuchilaku, tunoni muheletu tumwinkiyi chidima. Chenochu chikututiyisha nsonyi. 15 Ilaña ntahi neyi enu mukwikala neyi etu, amayala ejima nakuyalamisha, neyi chochina tukuyiiteja; 16 hitukuyinka nianyanetu, ninetu nawa hitukutambula nanyanenu, tukushakama nenu, Tukwila antu wowamu. 17 Ilaña neyi kwonti kwenu kututiyilila nakwalamaku, tukutambula kwetu mwanetu, tukudiyila. 18 Mazu awu atiyishili aHamori namwanindi Shekemi kuwaha. 19 Yenona mukwenzi halabili nakwila chumochuku, nanochu chatiyiliyi kuwaha namwana kaYakoba. Kwitala datata yindi diyi yalemesheluwu chakubadika akwawu ejima.