Bug Muma Namba 24​—Yeremia

Jandiko: Jeremia

Ne Ondike: Juda kod Misri

Ne Otiek Ndike: 580 K.N.P.

Kinde ma Iwuoyoe: 647–580 K.N.P.

JANABI Jeremia ne odak e kinde mag chandruok gi tungini. Jehova ne omiye ote mar bedo janabi e higa mar 647 Ka Ndalowa Podi (K.N.P.), ma ne en higa mar 13 mar loch Josia Ruodh Juda, jal ma ne oluoro Nyasaye. E kinde ma ne iuro kuonde mokethore e od Jehova, ne oyudi bug Chik mar Jehova kendo ne osome ne ruoth. Ruoth ne otiyo matek ka ochiko ji mondo oluw Chik Jehova, to kata kamano, ne omiyo ji olokore moweyo lamo kido mana kuom kinde matin kende. Kwar Josia ma ne en Manasse, ma nolocho kuom higini 55, koda wuon mare ma ne en Amon, ma ne oneg ka oselocho kuom higini 2 kende, ne gin joma ne otimo timbe maricho. Ne girwako ji e timo timbe maricho mag dwanyruok mopong’ gi anjawo kaachiel gi timo liswa modwanyore, momiyo ji ne ong’iyo gi wang’o ubani ne “ruoth madhako me i polo” kendo chiwo dhano kaka misengini ni nyiseche ma jochiende. Manasse ne opong’o Jerusalem gi remb ji ma ne onge ketho.​—Yere. 1:2; 44:19; 2 Ruo. 21:6, 16, 19-23; 23:26, 27.

² Tich ma ne Jeremia nigo ne ok yot. Ne onego oti kaka janabi mar Jehova ka okoro wach kethruok ma ne dhi timore ne Juda kod Jerusalem, kiwang’o hekalu mar Jehova ma ne ber miwuoro, kaachiel gi tero oganda Nyasaye e twech. Ng’ato ne ok nyal paro ni masiche madongo kaka mago ne dhi timore! Tij Jeremia kaka janabi e Jerusalem ne odhi nyime kuom higini 40, e kinde mag ruodhi maricho kaka Jehoahaz, Jehoiakim, Jehoiakin (Konia), kaachiel gi Zedekia. (Yere. 1:2, 3) Bang’e kane en e piny Misri, ne okoro wach e wi timbe mag lamo kido ma Jo-Yahudi ma ne oringo odhi e pinyno ne timo. Bug Yeremia ne otiek ndiko e higa mar 580 Ka Ndalowa Podi. Kuom mano, kinde ma Jeremia wuoyoe gin higini 67 ma ne opong’ gi gik matimore mang’eny.​—52:31.

³ E dho-Hibrania, nying’ janabino koda buge en Yir·meyahʹ kata Yir·meyaʹhu, tiend nying’no nyalo bedo ni, “Jehova Ting’o Malo; kata, Jehova Gonyo [nenore ni kowuok e ich].” Bug Yeremia yudore e oboke duto moting’o nyinge buge mag Ndiko mag Dho-Hibrania, kendo bedone ei obokego en gima thoth ji oyie godo. Neno kaka weche moko ma Jeremia ne okoro ne ochopo ka podi ongima, nyiso ratiro ni bugni en adier. E wi mano, Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo tiyo gi nying’ Jeremia nyading’eny ka giwuoyo kuome. (Math. 2:17, 18; 16:14; 27:9) Gima nyiso ni Yesu ne somo bug Yeremia, en neno kaka ne oriwo weche mayudore e Yeremia 7:11 koda mayudore e Isaiah 56:7 e sechego ma ne oriembo joloko ei hekalu. (Mari. 11:17; Luka 19:46) To nikech chir kod dhilo ma Yesu ne onyiso, jomoko ne paro ni nyalo bedo ni en ema ne en Jeremia. (Math. 16:13, 14) Paulo ne otiyo gi weche ma ne Jeremia okoro kuom singruok manyien (Yere. 31:31-34) e Jo Hibrania 8:8-12 kod 10:16, 17. Kendo, Paulo tiyo gi weche manie Yeremia 9:24 kowacho kama: “Ng’a ma pakore, mondo opakre kuom Ruoth.” (1 Kor. 1:31) Fweny 18:21 oting’o puonj maduong’ ahinya malero tiend ranyisi ma Jeremia ne otiyogo (Yere. 51:63, 64) kowuoyo kuom lwar mar Babulon.

⁴ Gik machon ma osekuny e lowo riwo lwedo weche ma ne Jeremia ondiko. Kuom ranyisi, sigand Jo-Babulon nyiso kaka Nebukadnezzar (Nebukadereza) ne omako Jerusalem e higa mar 617 Ka Ndalowa Podi, mi ne otweyo ruoth (Jehoiakin), mi oketo ng’at ma en owuon ema noyiero (Zedekia) obed ruoth.​—24:1; 29:1, 2; 37:1.a

⁵ Wang’eyo weche mang’eny e ngima Jeremia moloyo jonabi ma moko machon mak mana Musa kende. Jeremia owuon nyiso weche mang’eny kuome, pache, kod kaka owinjo e chunye, omiyo wechego nyiso ni ne en gi chir koda dhilo, kaachiel gi bolruok koda chuny mang’won. Ok ne otiyo mana kaka janabi kende, to bende ne en jadolo, jachan Ndiko, kendo jandik weche ma ne otimore chon e yo ma ratiro kendo maler. Ne en wuod Hilkia ma Ja-Anathoth, dala mar jodolo ma ne ni yo masawa mar Jerusalem, “e piny Benjamin.” (1:1) Yo ma Jeremia ondikogo en yo maler, ma ratiro, kendo mawinjore mayot. Otiyo gi ranyisi mang’eny, kendo ng’ato masomo wechego nyalo neno mayot e pache picha mar gima iwuoyoe, kendo bugno ondiki kaka sigana kendo kaka wer moting’o ngero.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

³⁶ Weche manie bugni ma gin weche mokor kuom much Nyasaye, jiwo yie kendo konyo. Ne ane ranyisi mar chir ma janabino owuon nyiso. Ne ok oluor lando ne joma ok noluoro Nyasaye ote ma ne ok gidwar winjo. Ne okwedo wach bedo kanyakla gi joma richo. Ne ong’eyo kaka ne dwarore mondo ochiw ote mar Jehova mapiyo ahinya, kendo ne ochiwore gi chunye duto e tiyo tij Jehova ma ok oweyo. Wach Nyasaye ne chalone ka mach mawang’o dende duto, kendo wechego ne miye mor e chunye. (Yere. 15:16-20; 20:8-13) Mad wabed gi kinda kaka mano ne wach Jehova! Wachung’ uru motegno e riwo lwedo jotich Nyasaye, mana kaka Baruk ne otimo ne Jeremia. Wan kod ranyisi maber ahinya monego waluw mar Jo-Rekeb ma ne omako chik Nyasaye motegno, kaachiel gi ranyisi mar Ebed-melek ma ne orito janabi Jeremia e yo maber kane isande.​—36:8-19, 32; 35:1-19; 38:7-13; 39:15-18.

³⁷ Wach Jehova ma ne obiro ne Jeremia ne ochopo kare e yo miwuoro. Kuom adier, mano jiwo yie kuom teko ma Jehova ni godo mar koro wach. Kuom ranyisi, Jeremia ne podi ngima kane wechegi ma ne okoro nochopo, kaka tero Zedekia e twech kaachiel gi ketho Jerusalem (21:3-10; 39:6-9), golo Ruoth Shallum (Jehoahaz) e kom-ruoth koda tho mare ka en e twech (Yere. 22:11, 12; 2 Ruo. 23:30-34; 2 Weche 36:1-4), tero Ruoth Konia (Jehoiakin) e twech Babulon (Yer. 22:24-27; 2 Ruo. 24:15, 16), koda tho mar Hanania janabi ma miriambo ka higa achiel ne podi ok orumo (Yere. 28:16, 17). Wechegi duto, koda mamoko mang’eny ma ne okor ne ochopo mana kaka Jehova ne okorogi. Jonabi ma bang’e koda jotich Jehova mamoko bende, ne onwang’o ni weche ma ne Jeremia okoro gin weche ma inyalo gen kendo gikonyo. Kuom ranyisi, Daniel ne ofwenyo e ndiko mag Jeremia ni Jerusalem ne dhi bedo gunda kuom higini 70, Ezra bende nonyiso kaka wechego nochopo kargi e giko mar higini 70.​—Dan. 9:2; 2 Weche 36:20, 21; Ezra 1:1; Yer. 25:11, 12; 29:10.

³⁸ E kinde ma ne Yesu ochako nyasi mar Chiemb Odhiambo mar Ruoth gi jopuonjrene, Yesu nonyiso ni weche ma Jeremia nokoro kuom singruok manyien, ne koro chopo. Kuom mano, Yesu ne owuoyo kuom “muma [“singruok,” NW] manyien kuom remba,” mano ne miyo iweyonegi richogi mi ne ochokgi kaka oganda manyien mar Jehova mowal gi roho. (Luka 22:20; Yere. 31:31-34) Oganda mowal gi roho kendo manie singruok manyienno, e joma Kristo rwako e singruok mar Pinyruoth, mondo giloch kode e polo. (Luka 22:29; Fwe. 5:9, 10; 20:6) Iwuoyo kuom Pinyruodhni nyading’eny e weche ma ne Jeremia okoro. E kindego mag weche duto mag kwedo Jerusalem ma ne ok oyie kuom Nyasaye, Jeremia ne owacho wechegi makelo geno ni: “Jehova owacho niya, ‘Neuru, ndalo biro mi anayiedh Bat achiel makare kuom jo ka Daudi, kendo nokaw ruoth mi noti gi rieko, nong’ad bura makare, kendo nopog weche koluwo chik e pinyni.’” Ee, ruoth miluongo ni: “Jehova moketowa kare.”​—Yer. 23:5, 6.

³⁹ Kendo Jeremia wuoyo kuom duogo mar oganda Jehova e pinygi kowacho niya: “To giniti ni Jehova Nyasachgi, kod Daudi ruodhgi, mabiro keto kuomgi.” (30:9) Gikone, owuoyo kuom wach maber ma Jehova osewacho kuom Israel koda Juda, kowacho ni “e ndalogo, kendo e kindeno, anami Bat achiel mabedo makare mar jo ka Daudi mondo odongi” mondo koth Daudi omedre eka “wuode mabet e kom ruodhe” obi oyudre. (33:15, 21) Mana kaka kuom adier jomoko ne owuok oa e Babulon, e kaka “Bat” makare miwuoyo kuomeni, nong’ad bura kod tim makare e piny duto.​—Luka 1:32.

[Weche moler piny]