Bug Muma Namba 25​—Yuagruok

Jandiko: Jeremia

Ne Ondike: Machiegni gi Jerusalem

Ne Otiek Ndike: 607 K.N.P.

BUGNI ma en Ndiko mowuok kuom much Nyasaye, omi nying’ mowinjore kode adier. Weche mayudore e iye nyiso kuyo matut kuom masira marach ma ne oyudo oganda moyier mar Nyasaye, matiende ni kethruok mar Jerusalem e higa mar 607 Ka Ndalowa Podi, ma ne otim gi Nebukadnezzar ruodh Babulon. E dho-Hibrania, bugni omi nying’ kaluwore gi wechege mokwongo, ʼEh·khahʹ!, matiende ni “Obet nade!” Joloko mag Septuagint mar dho-Grik ne oluongo bugni ni Threʹnoi, tiende ni “Dengo kata Yuagruok.” Bug Jo-Babulon miluongo ni Talmud tiyo gi wach miluongo ni Qi·nohthʹ, matiende ni “Yuagruok.” Jerome e jal ma ne oluongo bugno ni Lamentationes kane ondiko e dho-Latin, kama nying’ bugno e dho-Ingeresa wuokie.

² E Mumbe ma oloki e dho-Ingeresa, bug Yuagruok oket bang’ bug Yeremia, to e buge maler mag Jo-Hibrania, pile bug Yuagruok yudore e Hagiografa, kata Ndiko, kaachiel gi bug Wer Mamit Moloyo Wende Moko, Ruth, Eklesiastes, kod Esther, ma gin buge ma ochok e grup achiel matin miluongo ni Meghil·lohthʹ (Buge mibano) abich. E Mumbe moko mag dho-Hibrania mag kindegi, bug Yuagruok oket e kind Ruth kata Esther kod Eklesiastes, to e Mumbe machon nwang’ore ni ne okete bang’ Yeremia, mana kaka ochane e Mumbewa ma ndalogi.

³ Bugno ok nyis nying’ ng’at ma ne ondike. Kata kamano, onge kiawa ni jandiko mare ne en Jeremia. Weche motelo mayudore e Septuagint mar dho-Grik wacho kama: “To noyudo bang’ kane Israel oseter e twech, kendo Jerusalem ne osedong’ gunda, Jeremia ne obet piny kaywak kuom Jerusalem kendo kowacho kama.” Jerome ne neno ni wechego ok gin adier ma oweyo ma ok oketogi e loko ma mare. Kata kamano, Jo-Yahudi osebedo koyie ni Jeremia ema ne ondiko bug Yuagruok kendo Mumbe mang’eny, nyaka Muma mar Dho-Luo nyiso ni Jeremia e jandiko mar bug Yuagruok.

⁴ Josomo moko ma nono Muma osetemo nyiso ni Jeremia ok ema ne ondiko bug Yuagruok. Kata kamano, buk miluongo ni A Commentary on the Holy Bible nyiso gimomiyo Jeremia ema ne ondiko bug Yuagruok kowacho ni: “Kaka bug Yuagruok wuoyo kuom Jerusalem e yo mawinjore maler e sula mar 2 kod 4, nyiso maler ni gin weche ma nondiki gi ng’at ma ne nitie ka gitimore; to bende chuny manyiso kech ahinya kuom gima notimore, koda wende ngero ma ondiki e yor koro wach ei bugno duto, kaachiel gi yo mondikego, weche ma oti godo, koda paro ma bugno chiwo, gigo duto gin kido ma ne Jeremia nigo.”a Nitie weche mang’eny machalre ma oti godo e bug Yuagruok koda bug Yeremia. Kuom ranyisi, weche manyiso kuyo mang’eny kaka ‘pi wang’a oton’, (Yuag. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Yere. 9:1; 13:17; 14:17) koda weche manyiso kaka ne ojok gi jonabi kod jodolo nikech timbegi mag mibadhi. (Yuag. 2:14; 4:13, 14; Yere. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14) Yeremia 8:18-22 kaachiel gi 14:17, 18 nyiso ni Jeremia ne nyalo nyiso kuyo e yo ma onyisi e bug Yuagruok.

⁵ Ng’eny ji oyie ni ne ondik bug Yuagruok kinde matin bang’ lwar Jerusalem e higa mar 607 Ka Ndalowa Podi. Lit koda bwok ma ne Jeremia nigo kuom kaka ne omonj kendo wang’o dalano, ne podi ni e pache, kendo kaka chunye ne chandore en gima onyis e yo manenore maler.

⁶ Kaka ochan weche manie bug Yuagruok en gima kawo josomo ma nono Muma gi wuoro. Bugno nigi sula abich, tiende ni wende abich mag ngero. E dho-Hibrania machon, sula achiel nyaka ang’wen ochan kwan-gi matindo kitiyo gi nyukta mag dho-Hibrania 22 maluwore chakre nyukta mokwongo nyaka mogik. Sula mar 3 nigi kwan matindo maromo 66, omiyo opoggi e kidieny ka kidieny mar kwan matindo adek adek kitiyo gi nyukta 22 maluwore chakre mokwongo nyaka mogik. Sula mar 5 to ok ochan gi nyuktago to kata kamano, en gi kwan matindo maromo 22.

⁷ Yuagruok en buk manyiso kuyo mang’eny nikech tim mar monjo, mako, kendo ketho Jerusalem ma ne Nebukadnezzar otimo. Onge buk moro amora machalo gi bug Yuagruok e nyiso gik ma ne otimore e yo maler kendo e nyiso kuyo. Jandikono nyiso kuyo maduong’ ahinya, kuom kaka dalano ne odong’ gunda, kod lit koda tungini ma ne nitie. Kech, ligangla, kaachiel kod gik malich ne okelo bwok kod chandruok maduong’ e dalano, kendo duto ne gin gik mobiro kaka kum mowuok kuom Nyasaye, nikech richo mag ogandano, jonabi, kod jodolo. Kata kamano, geno gi yie ne podi iketo mana kuom Jehova, kendo lamo mag kwayo mondo gidog e pinygi ne dhi kuome.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹³ Yuagruok en buk manyiso geno motegno ma ne Jeremia nigo kuom Nyasaye. Ka en gi kuyo maduong’ moloyo kaachiel gi nyosruok mahinya, ma onge dhano moro amora manyalo hoye, janabi Jeremia ne geno warruok e lwet Jehova, ma en Nyasach polo gi piny. Bug Yuagruok jiwo jogo duto malamo Nyasaye gadier mondo oluw chik Nyasaye kendo gimak motegno yie ma gin-go, kendo ochiwo siem motegno ne jogo ma ok odewo nying’ Jehova kod gima nying’no ochung’ne. Onge kamoro amora ma iwuoyoe kuom dala machielo ma nokethi, mi oywagi malit kamano. Kuom adier, en buk makonyo e lero mirima ma Nyasaye bedogo kuom jogo madhi nyime gi ng’anjo ka tokgi tek, kendo ma ok gidwar lokore.

¹⁴ Bug Yuagruok bende konyo e nyiso kaka siem mowuok kuom Nyasaye kaachiel gi weche moko ma ne okor ne ochopo. (Yuag. 1:2​—Yere. 30:14; Yuag. 2:15​—Yere. 18:16; Yuag. 2:17​—​Lawi 26:17; Yuag. 2:20​—Rapar 28:53) Bende inyalo neno ni, bugni nyiso maler kaka weche manie Rapar mar Chik 28:63-65 ne ochopo. Bende, bugno oting’o weche mayudore kuonde moko ei Ndiko maler. (Yuag. 2:15​—Zab. 48:2; Yuag. 3:24​—Zab. 119:57) Daniel 9:5-14 jiwo adiera manie weche mondik e bug Yuagruok 1:5 kod 3:42 e nyiso ni masira ne obiro kuom ji nikech ketho maggi giwegi.

¹⁵ En masira malit miwuoro ma yudo Jerusalem kuom adier! E kinde ma iwuoyoe kuom masichego duto, bug Yuagruok chiwo geno ni Jehova biro nyiso hera mang’won gi kech, kendo ni obiro paro Sayun mi oduoke. (Yuag. 3:31, 32; 4:22) Bugno nyiso geno mar ‘bedo’ kaka kinde machon kane Daudi kod Suleman ne locho e Jerusalem. Singruok mar Jehova kod Daudi mar pinyruoth mosiko podi nitie! “Ng’wonone ok nyal rumo. Ng’wonone omedore okiny kokiny.” Kendo ng’wono ne biro dhi nyime ne jogo mohero Jehova nyaka chop kinde ma, e bwo loch Pinyruodhe makare, gik moko duto mangima biro dwoko erokamano ka giwacho ni: “Jehova ni koda.”​—5:21; 3:22-24.

[Weche moler piny]