Bug Muma Namba 48​—Jo Galatia

Jandiko: Paulo

Ne Ondike: Korintho kata Antiokia mar Suria

Ne Otiek Ndike: Chiegni 50–52 E.N.

KANYAKLA mag Galatia ma ne Paulo owuoyo kuomgi e Jo Galatia 1:2 nenore ni ne oriwo Antiokia mar Pisidia, Ikonio, Lustra, Derbe, ma ne gin e distrikt mopogore opogore e bwo gweng’ mar Rumi. Tich Joote sula 13 kod 14 wuoyo kuom wuoth mokwongo mar Paulo gi Barnaba e tij misonari e Galatia, ma ne omiyo ochaki kanyakla mag Galatia. Kanyaklago ma ne oting’o Jo-Yahudi kod joma ok Jo-Yahudi, nyaka bedni ne oriwo Jo-Selt gi Jo-Gaul. Mani ne otimore kinde matin bang’ limbe ma Paulo ne otimo Jerusalem e higa mar 46 E Ndalowa​—Tich 12:25.

² E higa mar 49 E Ndalowa, Paulo gi Sila ne ochako wuoth mar ariyo mar Paulo kaka misonari e alwora mar Galatia, ma ne omiyo “kanise [“kanyakla,” NW ] nogurore matek e yie, kendo kwan ji ne medore mang’eny pile.” (Tich 16:5; 15:40, 41; 16:1, 2) Kata kamano, mapiyo nono bang’ limbe mar Paulo gi Sila, jopuonj mag miriambo, ma ne gin Jokristo ma ne podi omako Chik Musa, ne omiyo jomoko e kanyakla mag Galatia oyie ni tero ji nyangu kod rito Chik Musa, ne gin gik mochuno kuom din mar Jokristo madier. E kinde ma mano ne timore, Paulo ne osedhi mokalo Musia mi odonjo Makedonia kod Grik, mi gikone ochopo Korintho, kama ne odakie kuom dweche 18 gi owete. Bang’e e higa mar 52 E Ndalowa, ne owuok koluwo Efeso kodhi Antiokia mar Suria, mochopo e higano, ma e kama dalane ne nitie.​—Tich 16:8, 11, 12; 17:15; 18:1, 11, 18-22.

³ Paulo nondiko barua ne Jo-Galatia ka en kanye, kendo ne en higa mane? Onge kiawa ni ne ondiko baruano mapiyo bang’ yudo wach ma Jokristo ma ne pod omako Chik Musa ne timo. Mani ne nyalo bedo e Korintho, Efeso, kata Antiokia mar Suria. Nyalo bedo ni mano ne en kinde ma ne odak Korintho kuom dweche 18 higa mar 50 nyaka 52 E Ndalowa, nikech wachno dine oyudo thuolo mar chopone Korintho koa Galatia. Ok nyal bedo Efeso, nikech ne odak kuro mana kuom kinde matin ka en e wuoth mar duogo. Kata kamano, ne ‘obedo kanyo ndalo moko’ kama dalane ne nitie e Antiokia mar Suria, nenore ni e dwe mar Agost e higa 52 E Ndalowa, kendo nikech ne nitie tudruok mayot e kind dalano kod gweng’ mar Asia Matin, nyalo bedo ni ne oyudo wach Jokristo ma ne omako Chik Musa mi ondiko barua ne Jo-Galatia ka en Antiokia mar Suria e kindeno.​—Tich 18:23.

⁴ Baruano nyiso ni Paulo ne en “jaote mar Yesu Kristo kuom dwaro mar Nyasaye.” Baruano nyiso bende weche mang’eny kuom ngima Paulo kod migawo mare kaka jaote, kolero kaka Paulo ne otiyo e winjruok gi joote ma ne ni Jerusalem, kendo ni ne otiyo gi migawone e rieyo jaote machielo ma ne en Petro.​—Gala. 1:1, 13-24; 2:1-14.

⁵ Gin weche mage masiro ni bug Jo Galatia en adier kendo ni owinjore bedo e kwan mag buge maler? Iwuoyo kuom bugno gi nyinge e weche ma Irenaeus, Clement Ja-Aleksandria, Tertullian, kod Origen ne ondiko. E wi mano, oyudore bende e oboke mong’ere mag Muma kaka: Sinaitic, Alexandrine, Vatican Na. 1209, Codex Ephraemi Syri rescriptus, Codex Bezae, kod Chester Beatty Papyrus Na. 2 (P⁴⁶). Kendo, owinjore chutho gi Ndiko mag Dho-Grik mamoko kaachiel gi Ndiko mag Dho-Hibrania, ma bende owuoye ahinya e Jo Galatia.

⁶ E barup Paulo mondiki e yo ma ratiro kendo ma hulo wach achiel kachiel ne “kanise [“kanyakla,” NW ] mag Galatia,” olero ni (1) en jaote madier (wach ma Jokristo ma ne omako Chik Musa ne temo kwedo) kendo ni (2) yudo ng’wono mar Nyasaye biro nikech yie kuom Kristo Yesu, to ok nikech timo gik ma Chik dwaro, kendo ni kuom mano, tero ji nyangu ok ochuno kuom Jokristo. Kata obedo ni ne en tim mar Paulo bedo gi jagoro mandikone barupe, en owuon ne ondiko bug Jo Galatia e ‘nukta madongo mondiko gi lwete owuon.’ (6:11) Weche manie bug Jo Galatia ne gin weche makonyo ahinya, ne Paulo kaachiel gi Jo-Galatia. Bugno jiwo ahinya nyiso erokamano kuom thuolo ma Jokristo madier yudo kokalo kuom Yesu Kristo.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹⁴ Barua ma ne ondik ne Jo-Galatia nyiso ni Paulo ne en jasand mager ma ne obedo jaote ne ogendini, ka pile oikore kedo ne owetene. (1:13-16, 23; 5:7-12) Paulo ne onyiso koketo ranyisi, ni jarit e kanyakla ok onego odek kuom rieyo weche manie kanyakla, kokwedo paro mobam kotiyo gi paro makare kaachiel gi Ndiko.​—1:6-9; 3:1-6.

¹⁵ Baruano ne okonyo kanyakla ma ne nie Galatia e nyiso maler thuolo ma ne gin-go e Kristo, kendo siemo joma ne kwedo wach maber. Baruano ne onyiso maler ni yie ema miyo iketo ng’ato kare, kendo ni tero nyangu ok ochuno ni eka ng’ato oyud warruok. (2:16; 3:8; 5:6) Golo chike ma ne kelo pogruok, ne omiyo winjruok obedoe e kind Jo-Yahudi gi jogo ma ok Jo-Yahudi e kanyakla achiel mar Jokristo. Bedo thuolo kuom Chik ok ne onego obed mar chopo gombo mag ringruok, nikech puonj maluwoni podi ne en adier: “Her wadu kaka iherori iwuon.” Puonjno podi tayo Jokristo e kindegi.​—5:14.

¹⁶ Barup Paulo ne okonyo Jo-Galatia e weche mang’eny mag puonj, kotiyo gi ranyisi mowuok e Ndiko mag Dho-Hibrania. Baruano nonyiso tiend weche mokudhi gi much Nyasaye mayudore e Isaiah 54:1-6, kofwenyo dhako mar Jehova kaka “Jerusalem man malo.” Ne olero “ngero” mar Hagar gi Sara, konyiso ni joma noyud singo mag Nyasaye gin jogo ma Kristo oketo thuolo to ok jogo ma podi nie twech e bwo Chik. (Gala. 4:21-26; Chak. 16:1-4, 15; 21:1-3, 8-13) Baruano ne olero maber ni singruok mar Chik ne ok oketho singruok mar Ibrahim, to ne omede e wi mano. Bende onyiso ni kinde ma ne dhi kalo e kind timo singruoge ariyogo ne gin higini 430, ma en gima duong’ e sigand kwan mar Muma. (Gala. 3:17, 18, 23, 24) Wechegi osendiki mi oriti mondo ojiw yie mar Jokristo e kindegi.

¹⁷ Maduong’ moloyo, Jo Galatia fwenyo ma onge kiawa jal ma en Kodhi mar Pinyruoth ma jonabi duto ne ogeno. “To singruokno nohul ni Ibrahim kendo ni kothe . . . ma en Kristo.” Jogo mabedo yawuot Nyasaye kokalo kuom yie kuom Kristo Yesu inyiso ni gibedo jokanyo mag kodhini. “To ka un mag Kristo, eka un koth Ibrahim, kendo un jocham gikeni mar singruokno.” (3:16, 29) Wach maber ma jiwo ma ichiwo e Jo Galatia onego owinji gi jogi ma yudo singruok mar Pinyruoth kaachiel gi jogo matiyo kodgi: ‘Kristo osegonyowa mondo wabed gi thuolo ma kamano. E momiyo chung’uru matek!’ “Kik waol gi timo maber, nikech wanake ka ndalo ogik, ka ok wanyosore.” “Watim maber ni ji duto, to moloyo ni jogo ma jood yie.”​—5:1; 6:9, 10.

¹⁸ Mogik, nitie siem motegno ni, jogo ma luwo tije mag ringruok “ok nocham gikeni mag pinyruodh Nyasaye.” We mondo ji duto olokre chutho kuom richo mag piny kod dondruok kendo keto chunygi chuth kuom bedo gi nyak mar roho ma en “hera, mor, kuwe, horuok, miwafu, ng’wono, bedo adiera, muolo, ritruok.”​—5:19-23.