Jun

To mano kaka wechego ne ojiwo joote! Kata obedo ni ne teknegi yie ni Jatendgi ne dhi tho, ne ok gidhi dong’ ma onge jakony. Jehova ne oikore dwoko lamogi kendo miyogi kony moro amora ma ne gidwaro mondo gidhi nyime lando wach Pinyruoth. Kuom adier, bang’ kinde matin ne gineno kaka Jehova ne odwoko lamogi. (Tich 4:29, 31) Mano be e gima timore e kindegi. Sama wadhi nyime nano ka wanyago olemo, wabedo mamor ni wan osiepe Yesu. E wi mano, wan gadier ni Jehova oikore dwoko lamo magwa mondo okonywa loyo chandruoge ma wanyalo romogo sama wadhi nyime lando wach maber mar Pinyruoth. (Fil. 4:13) Mano kaka wamor ni wan joma oguedhi nikech Jehova dwoko lamowa kendo wan osiepe Yesu! Gik ma Jehova miyowago tegowa kendo konyowa mondo wadhi nyime nyago olemo.​—Jak. 1:17. w18.05 21 ¶17-18

Higni abich bang’ yudo baruano, Jokristo ma nodak Jerusalem nofwenyo ni odiechieng Jehova chiegni kendo ne gineno ranyisi ma Yesu nowachonegi ni ka gineno to giring gia e dalano. (Tich 2:19, 20; Luka 21:20-22) Odiechiengno nochopo e higa mar 70 ka ne Jehova otiyo gi Jo-Rumi mondo oketh Jerusalem. E kindegi, nitie gik mathoth ma miyo wabedo gadier ni odiechieng’ maduong’ kendo malich mar Jehova koro chiegni. (Joel 2:11) Janabi Zefania nowacho niya: “Ndalo maduong’ mar Jehova ochiegini, ochiegini kendo oruyore piyo.” (Zef. 1:14) Wach ma nokorno otudore gi kindewagi bende. Nikech odiechieng Jehova chiegni ahinya, Paulo nyisowa ni ‘wadewre e kindwa mondo wajiw hera kod timbe mabeyo.’ (Hib. 10:24) Kuom mano, onego wamed hero owetewa mondo wajiwgi sa asaya ma mano dwarore. w18.04 20 ¶1-2

To mano kaka Jehova nojiwo Joshua ka ne Joshua pok otero jotich Nyasaye e Piny Manosingi! Kata obedo ni Jehova nojiwo jotichne achiel achiel, nojiwogi bende ka gin kaka oganda. Ka ne Jo-Yahudi nie tuech e piny Babilon, Jehova nokoro weche ma ne dhi hoyogi kowacho niya: “Kik iluor, ni kech an kodi; we ng’eng’, ni kech an Nyasachi: anamii teko; ee, nakonyi; ee, nasiri gi lueta marachwich, an matimo kare.” (Isa. 41:10) Jokristo mokwongo ne ni gadier ni Jehova ne dhi hoyogi kata jiwogi e masichegi duto, to wan bende wan gadier ni obiro jiwowa e kindegi. (2 Kor. 1:3, 4) Jehova nojiwo Yesu bende. Sama ne itiso Yesu, nowinjo dwol moro mowuok e polo ka wacho niya: “Ma en Wuoda ma ahero kendo ma aseyiego.” (Mat. 3:17) Onge kiawa ni wechego nojiwo Yesu kuom higni duto ma ne en-go e piny ka. w18.04 16 ¶3-5

Nitie ji mang’eny ma ka osomo chik ma Jehova nomiyo Adam to gineno ni Jehova notame e thuolo mar timo gimoro amora ma nodwaro. Sama giwacho kamano, wigi wil ni nitie pogruok e kind ratiro ma ng’ato nigo mar timo yiero kod ratiro mar keto chik e kind gima ber kod gima rach. Adam gi Hawa ne ni thuolo mar yiero ka be gibiro winjo Nyasaye kata ooyo. Kata kamano, Jehova kende e ma nigi ratiro mar keto chik ma pogo gima ber kod gima rach. “Yath makelo ng’eyo ber gi rach” ma ne nie puodho mar Eden ne nyiso mano maler. (Cha. 2:9) Jehova nokonyo Adam gi Hawa ng’eyo kaka ne ginyalo tiyo gi thuolo ma ne gin-go kokalo kuom chik ma ne omiyogi. Gima lit en ni jonyuolwa mokwongo noyiero mar ketho chik Nyasaye. Be yiero ma Adam gi Hawa notimono nomiyo gibedo gi thuolo momedore kaka ne giparo? Mano ne ok otimore. Nikech ne gidwaro timo gik moko mana kaka gin e ma ne gidwaro, ne gilalo thuolo madier ma Nyasaye nomiyogi. w18.04 5-6 ¶9-12

Jehova ok winj awinja malit sama jotichne chandore kae to oweyo gi kanyo. Okawo okang’ mar konyogi. Kuom ranyisi, ka ne Jo-Israel sandore malit e piny Misri kuma ne ginie wasumbni, Jehova nonenonegi lit mi nokawo okang’ mar resogi. Nonyiso Musa niya: “Aseneno sand mar joga . . . , kendo asewinjo yuakgi . . . ang’eyo chandruokgi; kendo aselor mondo awargi e luet Jo-Misri.” (Wuok 3:7, 8) Nikech Jehova ne kecho joge, nogologi e piny Misri. Higni mang’eny bang’e ka koro Jo-Israel ne ni e Piny ma Nosingi, jowasigu ne monjogiga. Jehova ne kawoga okang’ mane? Nonenonegi lit ‘nikech chur ma ne gichurgo niwira joma ne thirogi kendo ma ne sandogi.’ Nikech nokecho joge, nokawo okang’ mar konyogi. Noketonegiga jong’ad-bura mondo oresgi e lwet jowasikgi.​—Bura 2:16, 18. w19.03 15 ¶4-5

Chike ariyo mokwongo kuom Chike Apar ne dwaro ni Jo-Israel olam Jehova gi chunygi duto ma ok giriwo gi nyiseche mamoko. (Wuok 20:3-6) Jehova ne ok oloso chikego mondo okonye en owuon, kar mano, ne gidhi konyo mana Jo-Israel. To ka ne gichako lamo nyiseche mag ogendni mamoko, chandruok lilo e ma ne giyudo. Jehova ne guedhoga jotichne ka ne gidhi nyime makore kode kendo timo ne jowetegi gik mowinjore. (1 Ru. 10:4-9) Ok onego waket ketho kuom Jehova sama joma wacho awacha ni lame ok luw chikene kendo gitimo gik ma hinyo jotichne. Kata kamano, Jehova oherowa kendo oneno sama jomoko timonwa gik ma ok kare. Owinjo malit moloyo miyo ma winjo malit sama nyathine chandore. Kata obedo ni samoro ok obi kawo okang’ mapiyo, e kinde mowinjore, obiro kumo joma richo motamore loko yoregi to gitimo gik ma hinyo jomamoko. w19.02 22 ¶13-15

E jumbe mochomo Rapar, thoth gik ma wapuonjorega e chokruogewa otudore gi ranyisi ma Yesu noketonwa kod kaka nobolore mi oyie chiwo ngimane mondo owar dhano. Mano jiwowa mondo waluw ranyisine kuom bedo joma obolore kendo timo dwach Jehova, kata mana sama timo mano ok yotnwa. Waparo chir ma nonyiso kodong’ ndalo manok to otho. Nong’eyo maber ni jowasike ne chiegni kuodo wiye, chwade, kendo nege. (Mat. 20:17-19) To e ma pod noyie mondo okal e mago duto. Ka ne sa ochopo ma koro ne idwa make, nonyiso jootene ma ne en-go Gethsemane kama: “Auru malo, wadhiuru. Neuru! Jandhokna osekayo machiegni.” (Mat. 26:36, 46) Kendo ka oganda ma noting’o ligengni ochopo ire, nowuok e lela mi onyisogi ni en e Yesu, kendo nonyiso ogandano ni giwe jootene odhi. (Joh. 18:3-8) Mano doko chir! E kindewagi, Jokristo mowal kod rombe mamoko temo matek mondo giluw ranyisi mar Yesu e nyiso chir. w19.01 27-28 ¶7-8

Mana kaka jawich-rangi nyalo kiko rangi mopogore opogore mondo ogol rangi ma jaber, e kaka wan be nyaka wabed gi kido mopogore opogore mabeyo mondo wabed joma muol. Moko kuom kidogo gin bolruok, winjo wach, ng’wono, kod chir. Mana joma obolore kende e ma nyalo winjo Nyasaye mi gitim dwache. Achiel kuom gik ma Nyasaye dwaro ni watim en ni wabed joma ng’won. (Mat. 5:5; Gal. 5:22) Sama watimo dwach Nyasaye, wamiyo i Satan wang’ matek. Kata obedo ni wabolore kendo wang’won, ji mang’eny e piny Satanni osin kodwa. (Joh. 15:18, 19) Mano e momiyo dwarore ni wabed gi chir mondo wakwed Satan. Ng’at ma ok muol en ng’at ma ng’are, ma jasunga, ma iye wang’ piyo, kendo ma ok winj Jehova. Mano e kaka Satan chalo. Kare e gimomiyo osin gi joma muol! Joma muolgo elo kite marichogo e lela. To gima rach ne Satan ahinya en ni kit ngima joma muolgo nyiso ayanga ni en jamiriambo. Ang’o momiyo wawacho kamano? En nikech kata Satan wach ang’o kata otim ang’o, pod ok onyal geng’o joma muol mondo kik lam Jehova!​—Ayub 2:3-5. w19.02 8-9 ¶3-5

Jehova nong’eyo ni Jo-Babilon ne dhi bedo maluor. Jo Medo-Persia ne dhi monjo Jo-Babilon. Jehova ne dhi tiyo gi jolweny mag Medo-Persia mondo ogony joge e tuech e piny Babilon. (Isa. 41:2-4) Ka ne Jo-Babilon kod jo ogendni mamoko ong’eyo ni jowasikgi ne chiegni monjogi, ne gijiwore ka giwacho: “Tim chir.” Bende, ne gimedo loso sanamu mang’eny ka giparo ni sanamugo ne dhi ritogi. (Isa. 41:5-7) Jehova to nohoyo chuny Jo-Yahudi ma ne ni e tuech konyisogi niya: “To in Israel, [mopogore gi ogendni mamoko] in e jatichna . . . Kik iparri, nimar an e Nyasachi.” (Isa. 41:8-10, NW) Ne ni Jehova nowacho ni: “An e Nyasachi.” Kokalo kuom wechego, Jehova nomiyo jotichne ma nomakore kode obedo gadier ni wiye pok nowil kodgi, kendo ni pod ne gin joge. Nonyisogi kama: “Anating’u . . . anaresu.” Nyaka bed ni wechego nojiwo Jo-Yahudigo.​—Isa. 46:3, 4. w19.01 4 ¶8

Mariko 1:9-11 nyisowa chieng’ mokwongo kuom odiechienge adek ma dwond Jehova nowinjore kowuok e polo e kinde ma Yesu ne ni e piny. Jehova nowacho kama: “In Wuoda ma ahero; aseyie kodi.” Nyaka bed ni Yesu ne mor ahinya ka nowinjo ka Wuon-gi wacho wechego! Weche ma Jehova nowachogo nojiwo gik moko adek madongo kuom Yesu. Mokwongo en ni Yesu en Wuode. Mar ariyo en ni Jehova ohero Wuodeno. To mar adek en ni Jehova oyie gi Wuodeno. Ka ne Jehova owacho ni “In Wuoda,” nonyiso ni Wuode moherono koro nodonjo e winjruok manyien kode. E kinde ma Yesu pok nobiro e piny ka, ne en achiel kuom yawuot Nyasaye ma gin chuech mag roho. Sama ne obatise, nowale gi roho maler. E sechego, Nyasaye nonyiso ni nikech nosewal Yesu Wuode, koro ne en gi geno mar dok e polo mondo okete obed Ruoth kendo Jadolo Maduong’. (Luka 1:31-33; Hib. 1:8, 9; 2:17) Kare ne en gima owinjore mondo Wuon-gi owachne ni, “In Wuoda,” sama ne obatise.​—Luka 3:22. w19.03 8 ¶3-4

Riekni maricho richo ma ji ng’ado ne jowetegi nochakore chon mana ka ne Satan ong’anyo. Nikech kido mar ng’ayi, Satan nong’ado ne Hawa rieko marach konyise ni ne gidhi dak maber gi chwore ka gitayo ngimagi giwegi. (Cha. 3:1-6) Satan ne wuondogi mondo oyud gima nodwaro. Nodwaro ni Adam, Hawa, gi kothgi duto owinje kendo olame kar lamo Jehova. Kata kamano, Jehova e ma nomiyo ng’ato ka ng’ato kuomgi gik moko duto ma ne gin-go moriwo nyaka jakony maber, dala ma jaber, kod ngima ma onge tuoche ka gin gi nyalo mar dak nyaka chieng’. Gima lit en ni Adam gi Hawa noweyo winjo Nyasaye, mi koro ne ok ginyal dhi nyime bedo osiepene. Timgino nokelo masira. Mana kaka maua mosewuok kuom yien ner ma two, e kaka ngimagi bende nochako bedo marach ma gikone ne githo. Nyithindgi bende nodonjo e chandruok nikech richogino. (Rumi 5:12) To e ma ji mang’eny pod ok dwar winjo Nyasaye. Gidwa dak mana kaka gin e ma gidwaro. (Efe. 2:1-3) Gik moseyudogi nyiso maler ni ndiko ma kawuono wacho adier. w18.12 20 ¶3-4

Jaote Paulo ne en ng’at mariek kendo mosomo ahinya, kendo nolony e wacho dhok ariyo kata mokalo kanyo. (Tich 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) To e ma ka ne dwarore ni omi ji puonj ma ne ginyalo luwo e ngimagi, ne ok otiyo gi rieko mag pinyni. Kar mano, notiyo gi weche ma ni e Ndiko. (Tich 17:2; 1 Kor. 2:6, 7) Mano nomiyo obedo gi nyak ahinya e tij lendo, kendo nobedo gi geno mar yudo pok mochwere. (2 Tim. 4:8) Onge kiawa kata matin ni pach Jehova oloyo pach jopinyni mabor. Ka wayie mondo pach Jehova e ma otawa, wabiro bedo mamor gilala kendo weche biro dhinwa maber. Kata kamano, Jehova ok nyal chunowa mondo wati gi pache. “Jatich mogen” kod jodong-kanyakla bende ok ochun ji mondo oluw pach Jehova. (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24) Jakristo ka Jakristo nyaka tim kinda owuon mondo pach Jehova e ma otaye. w18.11 20-21 ¶12-13

Kokalo kuom janabi Isaya, Nyasaye nokoro ni bang’ ka joge osedok thurgi, ne gidhi dak gi kue kendo ne ok gidhi bedo gi luoro moro amora ni le mager kata jomahundu ma timbegi chalo gi mag le ne dhi monjogi. Joma tindo gi jomoti ne ok dhi luoro gimoro amora. (Isa. 11:6-9; 35:5-10; 51:3) Isaya nokoro bende ni piny duto, to ok mana Israel kende, ne dhi ‘pong’ gi ng’eyo Jehova mana kaka pige opong’o nam.’ Isaya nomedo jiwo ni Jo-Israel ma ne dhi dok thurgi ne ok dhi luoro le kata dhano. Bende, pinygi ne dhi pong’ gi olembe mathoth nikech pi ne dhi bedo mang’eny mana kaka ne chalo e puodho mar Eden. (Cha. 2:10-14; Yer. 31:12) Be wechego ne dhi timore mana e yo ma kamano kende? Onge gimoro amora ma nyiso ni Jo-Israelgo nochango e yor hono. Kuom ranyisi, muofni nodhi mana nyime bedo muofni. Omiyo, Nyasaye ne wuoyo kuom chang ma ne dhi biro bang’e. w18.12 5 ¶11-12

Wuotho e adiera ok en gima watimo dichiel to waweyo; en gima wageno timo nyaka chieng’. Ang’o ma wanyalo timo mondo wamakre gi yiero ma wasetimo mar dhi nyime wuotho e adiera? Dhi nyime puonjori adiera mabeyo ma yudore e Wach Nyasaye kendo ipar matut kuomgi. Ng’iew adiera kuom manyo thuolo pile ka pile mar puonjori adiera ma ni e Wach Nyasaye. Timo kamano biro miyo imed hero adiera kendo ibiro dhi nyime ramo ni ok ibi use. Mopogore gi ng’iewo adiera, Ngeche 23:23 wacho bende ni onego wang’iew “rieko, puonj, kod winjo tiend wach.” Ng’eyo adiera kende ok oromo. Nyaka wati gi adiera ma wasepuonjore e ngimawa. Ka wawinjo tiend weche ma ni e Muma, wabiro neno kaka puonj mag Jehova duto otudore. Rieko miyo wakawo okang’ ka luwore gi gima waseng’eyo. Nitie seche ma adiera puonjowa kata rieyowa nikech okonyowa ng’eyo kuonde monego watimie lokruok. Donge ber ka warwako yo ma adiera rieyowago? Timo kamano miyo wayudo ber ma ok nyal pim gi fedha.​—Nge. 8:10. w18.11 8 ¶3; 11 ¶13-14

Kuom gik moko duto ma in-go, en mane mihero mogik? Be inyalo wilo gino gi gimoro machielo ma ok igeno ahinya? Joneno mag Jehova mosechiworene nyalo dwoko penjogo e yo mayot. Gima wahero mogik kendo ma wakawo mapek ahinya en winjruokwa gi Jehova, kendo ok waikore wile gi gimoro amora. Bende, wahero adiera ma ni e Muma, ma e gima nokonyowa loso winjruokwa gi Jehova. (Kol. 1:9, 10) Par ane weche duto ma Jehova japuonjwa maduong’ osepuonjowa kokalo kuom Wachne ma en Muma! Oelonwa tiend nyinge kod kido mabeyo ma en-go. Onyisowa chenro maber mar rawar ma nochiwonwa kokalo kuom Yesu Wuode nikech hera moherowago. Oleronwa weche motudore gi Pinyruodh Mesia kod geno mar dak e piny e Paradiso. Opuonjowa timbe mabeyo monego wabedgo. Wageno adieragi nikech gimiyo wasudo machiegni gi Jachuechwa kendo gimiyo ngimawa bedo maber. w18.11 3 ¶1-2

Joma wacho miriambo ok nyal pando gimoro amora e wang’ Jehova nimar “gik moko duto ni duk kendo ni e lela” e nyime. (Hib. 4:13) Kuom ranyisi, Anania gi Safira nochano kaka ne gidhi wuondo joote. Bang’ uso puothgi, ne gikelo mana bath pesa moko ne joote, to moko ne gidong’go, kae to ne giwuondo joote ni ne gikelo te. Ne gidwaro nyisore e kanyakla ni gin joma beyo kendo ma jochiwo e okang’ malach. Kata kamano, Jehova noneno gima ne gitimo kendo nokumogi e yo mowinjore. (Tich 5:1-10) Jehova neno miriambo nade? Satan kod ji duto mohero wacho miriambo to ok dwar lokore ochomo “ataro ma liel gi mach.” (Fwe. 20:10; 21:8; Zab. 5:6) Wang’eyo ni Jehova “ok en dhano, ma doriambi.” Kuom adier, ‘Nyasaye ok nyal riambo chuth.’ (Kwan 23:19; Hib. 6:18) ‘Jehova osin gi lew ng’a ma riasore,’ tiende ni ng’ama ohero miriasia kata miriambo. (Nge. 6:16, 17) Mondo Jehova oyie kodwa, nyaka wawach adiera mana kaka odwaro ni watim. w18.10 8 ¶10-13

Nade ka ng’at mondiki tich okwayi ni isol pesa mibiro tigo e siro nyasi moro motudore gi din mar miriambo? Ibiro timo nang’o? Kar rito nyaka chieng’ moro gima kamano otimreni e ka ing’ad gima ibiro timo, donge nyalo bedo maber kinono sani paro ma Jehova nigo e wi wach ma kamano? Kae to ka gima kamano oyudi, biro bedo mayot mondo ichiw dwoko makare kendo itim gik mowinjore. Paro motelo yore ma wanyalo makorego gi Jehova nyalo konyowa bende seche ma weche thieth oyudowa apoya. Kata obedo ni waseng’ado e chunywa ni ok wabi yie mondo medwa remo kata ng’injo ang’wen madongo mag remo, nitie kit thieth moko minyalo tiye gi ng’injo matindo tindo mag remo ma dwaro ni ng’ato otimie yiero owuon ka luwore gi puonj mag Muma ma lero pach Jehova. (Tich 15:28, 29) Kik warit ma chieng’ moro wachop e osiptal e ka watim yiero ma kamago, to ahinya-ahinya sama koro rem osaso dendwa ma dwarore ni watim yiero mapiyo. Sani e monego watimie nonro e wechego kendo wapong’ fom ma nyiso gik ma dwaher ni otimnwa kod ma ok dwaher, kendo wawuo gi laktar chon. w18.11 24 ¶5; 26 ¶15-16

Jehova en jakwath ma jahera ma dembo joge kendo oritogi maber mondo jowasikgi kik hinygi. To mano kaka adiera ma kamago jiwowa sama koro wachomo giko pinyni! Jehova biro dhi nyime rito joge e kinde masira maduong’ ma koro okayo machiegni. (Fwe. 7:9, 10) E kinde masirano, jotich Jehova ok bi bedo gi luoro bed ni gin joma tindo, kata jomoti, bed ni ging’ol kata ooyo. Gibiro bedo gi chir ka giparo weche ma Yesu Kristo nowacho niya: “Chung’uru tir kendo uting’ wiu malo nikech resruoku okayo machiegni.” (Luka 21:28) Gibiro bedo jochir kata mana sama Gog ma en riwruok mar pinje ma nigi teko biro monjogi. (Eze. 38:2, 14-16) Ang’o momiyo jotich Nyasaye biro bedo gi chir kamano? En nikech ging’eyo ni Jehova ok lokre. Kinde duto obiro nyiso ni en Nyasaye ma rito joge kendo ma resogi.​—Isa. 26:20. w18.09 26 ¶15-16

Nyaka bed ni Jo-Israel ma nomakore gi Jehova nobedo ma mor ahinya ka ne Jehova onyisogi weche man malogi. In be inyalo bedo gadier ni Jehova oheri ma tamre gi nono. Wach Nyasaye singo ne joma nie lamo madier niya: ‘Ng’a maratego biro resi. Noil kuomi gi mor.” (Zef. 3:16, 17) Jehova singo ni obiro rito jotichne kendo obiro hoyogi kata bed ni giromo gi tembe ma chalo nade. Muma wacho kama: “Unubed mamor mana ka nyithindo midhodho, kendo miiko e bath, kata mipiro e chong’. Kaka min nyathi hoyo nyathine, e kaka an bende abiro hoyou.” (Isa. 66:12, 13, The Bible in Luo, 1976) Ranyisino konyowa neno maber kaka Jehova oherowa. Ochalo gi miyo modembo nyathine mos kata ma hoye e chongene. Adier, Jehova ohero jotichne. Bed gadier chuth ni Jehova ogeni kendo oheri sidang’.​—Yer. 31:3. w18.09 13-14 ¶6-7

E ndalo Jo-Israel machon, nitie kinde ma ne dwarore ni jotich Jehova ochiwre e timo tije mopogore opogore. (Wuok 36:2; Neh. 11:2) E kindewagi, inyalo chiwo thuoloni, mwanduni, kod lony ma in-go mondo ikony Jokristo weteni. Kitimo kamano, ibiro bedo ma mor kendo ibiro yudo gueth mang’eny. Joma chiworega mondo otim migepe momedore yudoga osiepe manyien mang’eny. Ne ane ranyisi mar Nyaminwa Margie ma osechiwore e gero Ute Romo kuom higni 18. Kuom hignigo, osebedo kotiego nyimine mang’eny ma pod tindo mondo giti ne Nyasaye e yo momedore. Oneno ni tiyo tij gedo miye thuolo mang’eny mar jiwo jomamoko, to en be oyudo jip. (Rumi 1:12) Sa asaya ma oromoga gi tembe, osiepe ma oseyudogo jiwega ahinya. Be isegachiwori e tij gedo? w18.08 25 ¶9, 11

Ka ne Paulo ondiko wechego, nenore ni Timotheo ne jahigni 30 kama. To e ma pod Paulo nomiye migepe mapek. Kata obedo ni ok wang’eyo gimomiyo Paulo noparo ne Timotheo wachno, puonj ma nomiye to nenore ayanga: Ok onego wang’ad bura ne owetewa ma rowere mana nikech pod gitindo. Ber ng’eyo ni kata mana Ruodhwa Yesu bende nolendo e piny kae ka en mana jahigni 30 gi bathe. Be dibed ni wawuok e oganda ma ji ochayoe chwo ma pod tindo? Ka en kamano, jodongo nyalo yudo ka ok yotnegi keto owete ma pod tindo mondo obed jodongo kata jokony-tich, kata obedo ni gisechwiny moromo. Jodongo duto onego ong’e ni onge kama Ndiko wachoe ni ng’ato onego obed jahigni adi e ka kete jakony-tich kata jaduong’-kanyakla.​—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9. w18.08 11-12 ¶15-16

Mondo watim yiero maber e wach moro, dwarore ni wanon weche te motudore kode. Omiyo, nyaka wayier maber weche ma wadwaro somo. (Fil. 4:8, 9) Ok onego waketh sechewa ka wagoyo wang’wa e weche ma ni e websait michichgo kata somo weche ma ji keyo e e-mail to pok ong’e korgi maber. To moloyo duto, nyaka wabed mabor gi websait mag joma ong’anyo moweyo adiera. Dwachgi maduong’ en ketho nying jo Jehova kendo guenyo adiera. Weche ma ok onon maber nyalo miyo watim yiero ma ok kare. Kik ikaw wachni mayot kiparo ni in itegno ma weche mag miriambo ok nyal ketho pachi kod chunyi! Par ane gima notimore e kinde Musa ka ne oor chwo 12 mondo odhi onon Piny ma Nosingi, to apar kuomgi nokelo ripot mobam. (Kwan 13:25-33) Ripodgino nomedie chumbi momiyo chuny jotich Jehova onyosore. (Kwan 14:1-4, 6-10) Kar mondo ne ginon weche e yo maber kendo gigen kuom Jehova, gin ne giyiero rwako ripot marach. w18.08 4 ¶4-5

Ji mang’eny nigi kido mabeyo, kendo moko kuom joma ok lam Jehova ok timga gik maricho ahinya. Ka po ni osiepeni gin joma chalo kamano, be mano koro nyiso ni gibeyo abeya? Penjri ane ni mako kodgi osiep biro miyo ibed gi winjruok ma chalo nade gi Jehova. Be gibiro miyo winjruokni gi Jehova omed bedo maber moloyo? Be ing’eyo gima giparo e chunygi adier? Kuom ranyisi, be dibed ni mbekni ma gigoyo gin mana mag fason, pesa, simbe, tablet, kompyuta, dhi bayo, kata manyo mwandu? Be dibed ni gihero wuoyo marach kuom jomamoko kata gihero angera mochido? Yesu nochiwo siem niya: “Gik mogundho e chuny e ma dhok wacho.” (Mat. 12:34) Kifwenyo ni osiepeni kata joma ing’iyogo timo gik ma nyalo miyo ibam, kaw okang’ mapiyo mar dwoko ng’iyo ma in-go kodgi piny kata ing’ad osiep kodgi chuth.​—Nge. 13:20. w18.07 19 ¶11

Ka ne Musa jahigni 80, Jehova nomiye migawo mar golo Jo-Israel e tuech e piny Misri. (Wuok 3:10) Musa notemo badhore nyading’eny, Kata kamano, Jehova nohore kode kendo nomiye teko mar timo honni. (Wuok 4:2-9, 21) Nonyalo miyo Musa obed maluor piyo-piyo mondo Musa otim gima nonyise. Kar mano, nohore kendo nobedo mang’won kode kotemo konye mondo obed gadier ni ne odhi dhi maber gi migawo ma ne omiyeno. Be yo ma Jehova nodewogo Musano nokonyo? Ee! Musa notayo Jo-Israel e yo mang’won ahinya mana kaka Jehova bende nobedo mang’won kode. Ka nitie joma itayo, dwarore ni iluw ranyisi mar Jehova kuom bedo mang’won gi jogo kendo ihori kodgi. (Kol. 3:19-21; 1 Pet. 5:1-3) Sama itimo kinda mondo iluw ranyisi mar Jehova kod Yesu ma e Musa Maduong’, ji biro mor bedo machiegni kodi.​—Mat. 11:28, 29. w18.09 24-25 ¶7-10

Donge inyalo ng’ado e chunyi ni ibiro dhi nyime timo duto minyalo mondo winjruok omed bedo e kanyaklau? Wapwoyi kuom timo kamano. Med ‘yawo chunyi’ mondo idhi nyime timo kamano e okang’ momedore. (2 Kor. 6:11-13) To nade timo kinda mondo ler mar adiera mag Muma omed rieny e alwora midakie? Wecheni mang’won kod timbeni nyalo ywayo joma udakgo e alworau mondo gichak puonjore adiera. Penjri ane kama: ‘Joma wadakgo e alworawa ong’eya kaka ng’at ma chalo nade? Be aritoga dalana mondo osik ka ler mondo kik ajoggi? Be akawoga okang’ mar konyogi sama timo mano nyalore?’ Sama igoyo mbaka gi Joneno weteni, kwagi gipimni kaka yo ma ginyisogo ng’wono kaachiel gi timbegi mabeyo osemoro wedegi, jirendegi, jotich wetegi, kata joskul wetegi. Onge kiawa ni gibiro nyisi gik mabeyo.​—Efe. 5:9. w18.06 24 ¶13-14

Mano e gima joma ne onego Stefano ne paro, to mano bende e paro ma jonek moko nigo. (Tich 6:8, 12; 7:54-60) Gimiwuoro en ni joma neko ka giparo ni gitiyo ne Nyasaye ketho chike Nyasaye ma giwacho ni gilamono nikech Nyasaye ok oyie gi nek. (Wuok 20:13) Nenore maler ni chunygi mar pogo ber gi rach ok chikgi maber! Ang’o ma wanyalo timo mondo chunywa mar pogo ber gi rach odhi nyime tiyo maber? Chike kod puonj ma ni e Wach Nyasaye ‘konyo kuom puonjo ji, siemo ji, rieyo gik moko, kendo kwero ji ka luwore gi gik makare.’ (2 Tim. 3:16) Omiyo, ka wadwaro ni chunywa mar pogo ber gi rach ochikwa maber kendo ofwenynwa paro ma Jehova nigo kuom gik moko, nyaka wapuonjre Muma adimba, wapar matut kuom gik ma wapuonjore, kendo wati gi puonjgo e ngimawa. w18.06 16-17 ¶3-4

Ligangla ma ne jolwenj Rumi tiyogo ma Paulo ne wuoyoe borne ne romo sentimeta 50 to ne giting’ogi e lwetgi sama gikedo. Achiel kuom gimomiyo jolwenj Rumi ne olony ahinya e tiyo gi ligangla en ni ne gitiegore ka gitiyo kodgi pile ka pile. Paulo nopimo Wach Nyasaye gi ligangla ma Jehova omiyowa. Kata kamano, nyaka wabed molony e tiyo kode sama wakedo ne yiewa kata sama dwarore ni walok pachwa e wach moro. (2 Kor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15) Onge tiende mondo iluor Satan kod jochiendene. Gintie, to wanyalo loyogi. To bende gibiro tho. Machiegnini e kinde Loch Yesu mar higni Alufu Achiel, ibiro twegi kendo ok gibi hinyo ng’ato ang’ata kae to bang’e ibiro tiekgi chuth. (Fwe. 20:1-3, 7-10) Wang’eyo jasikwa, wang’eyo yore motiyogo, kendo wang’eyo gima odwaro. Kata kamano, kokalo kuom teko mar Jehova wanyalo kwede! w18.05 30 ¶15; 31 ¶19-21

Adam nong’eyo maber ni thuol ok nyal wuoyo. Omiyo samoro nonyalo paro ni chuech mar roho nowuoyo gi Hawa kotiyo gi thuol. (Cha. 3:1-6) Adam gi Hawa ne ok ong’eyo gimoro amora e wi chuech mar rohono. Kata kamano, Adam noyiero mar ng’anyo ne Wuon mare ma jahera kendo riwore gi chuech ma ok ong’eyo mondo gikwed dwach Nyasaye. (1 Tim. 2:14) Mapiyo nono, Jehova nochako elo weche e wi jasigu ma ne ochocho pach Adam gi Hawa ka osingo ni gikone ibiro tiek jasiguno chuth. Jehova bende nochiwo siem ni chuech mar rohono, ne dhi tiyo gi tekone kuom kinde mondo okwed joma ohero Nyasaye. (Cha. 3:15) Nikech Jehova nigi rieko duto, mano e momiyo pok onyisowa nying sie mar malaika ma ne ong’anyoneno. E wi mano, Jehova noyiero mondo higni 2,500 okal nyaka ne malaikano ng’any e puodho mar Eden e ka onyisowa nying ma ne omiye bang’ ng’anyo.​—Ayub 1:6. w18.05 22 ¶1-2

Ka dibed ni chunyi osenyosorega nikech ilendo e alwora ma ji ok rwakie wach ahinya, nyaka bed ni iwinjo kaka jaote Paulo ne winjo. Kuom higni ma dirom 30 ma ne olendogo, ne okonyo ji mang’eny mondo obed jopuonjre Kristo. (Tich 14:21; 2 Kor. 3:2, 3) Kata kamano, Jo-Yahudi mang’eny ma ne olendonegi to ne ok obedo Jokristo. Ng’enygi ne okwedo Paulo kendo moko kuomgi nosande. (Tich 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Paulo nowinjo nade ka ne Jo-Yahudigo otamore rwako wach? Nowacho kama: “Awacho adier kuom Kristo . . . ni an-gi kuyo maduong’ kod lit ma ok rum e chunya.” (Rumi 9:1-3) Ang’o momiyo Paulo nowinjo kamano? Nohero tij lendo. Ne olendo ne Jo-Yahudi nikech ne odewogi ahinya. Omiyo Paulo nowinjo malit ka ne gitamore ng’wono mar Nyasaye. Mana kaka Paulo, walendo ne ji nikech wadewogi.​—Mat. 22:39; 1 Kor. 11:1. w18.05 13 ¶4-5

Paulo nowacho ni kata ng’at ma nigi ting’ mar jiwo jomoko bende owinjore ojiw. Nondiko ne Jokristo ma nodak Rumi kowacho niya: “An gi siso mar nenou mondo amiue moko kuom mich mag chuny eka ubed motegno; kendo mondo jiwruok obedie e kindwa ka ng’ato jiwo yie mar nyawadgi, maru kod mara.” (Rumi 1:11, 12) Nenore maler ni kata mana Paulo ma ne jiwoga jomoko bende ne dwarore ni mondo ojiw. (Rumi 15:30-32) Joma ochiwore mondo oti ne Jehova gi thuologi duto owinjore opwo. Owete gi nyimine ma pok odonjo e kend nikech gidwaro ni gikendi kata okendgi “mana kuom Ruoth” kende bende onego ojiw. (1 Kor. 7:39) E wi mano, Jokristo ma dhi nyime tiyo ne Jehova bed ni isandogi kata gituwore bende onego ojiw.​—2 The. 1:3-5. w18.04 21 ¶3-5