Novemba

E ndalowagi, ji mang’eny mikwano kaka joma riek jaro puonj ma Muma chiwo e wi paro ma ji onego obedgo kuomgi giwegi. Giwacho ni kichako neno ni jomamoko oloyi gi ber kod duong’, joweteni biro tiyo kodi marach. Be nitie ber moro amora ma joma oherore giwegi oseyudo? Par ane, be gimor? Be utegi dhi maber kendo gin gi osiepe minyalo gen? Be gin osiepe Nyasaye? Ka luwore gi gik ma in iwuon iseneno, diwach ang’o? E kind joma luwo riekni mag pinyni kod joma luwo rieko ma ni e Wach Nyasaye, jomage ma dhi maber? (1 Kor. 3:19) Ng’at ma luwo pach jorieko mag pinyni chalo gi ng’at modhi bayo kamoro to openjo nyawadgi ma gibayogo yo ma dhi kamoro to giduto gilal. Yesu nowuoyo kuom joma nikwano ni riek e ndalone kowacho niya: “Gin gitayo jomamoko, to gin giwegi gin muofni. Ka muofu tayo muofu wadgi, giduto gibiro lwar e bur.” (Mat. 15:14) Adier adier, rieko mar pinyni en fuwo e wang’ Nyasaye. w19.05 24-25 ¶14-16

Higni matin mosekalo kwan mar joma chamo makate kendo madho divai e Rapar osebedo ka medore ameda. Be wachno onego ochandwa? Ooyo. “Jehova ong’eyo joge.” (2 Tim. 2:19) Owete ma kwanoga joma chamo makate kendo madho divai ok ong’eyo joma owal gadier. Jehova kende e ma ong’eyogi. Omiyo, kwanno oriwo nyaka joma paro ni owalgi to kare ok owalgi. Kuom ranyisi, nitie joma ne chamoga makate kendo madho divai to sani giseweyo timo kamano. Nitie jomoko bende ma nyalo chamo makate kendo madho divai nikech gin gi tuoche ma chocho obwongogi, kata gin gi parruok mokalo tong’ ma nyalo wilo pachgi mi gichak paro ni gibiro locho gi Yesu e polo. Adiera en ni ok wang’eyo kwan sie mar Jokristo mowal ma pod ni e piny ka. Joma owal biro betie kuonde mang’eny e piny kinde ma Yesu nobie mondo ochokgi koterogi e polo. Muma wacho adimba ni mana Jokristo mowal manok e ma ne dhi bedoe e piny e ndalo mag giko. (Fwe. 12:17) Kata kamano, Muma ok wach kwan mar Jokristo mowal ma biro bedo e piny e kinde ma masira maduong’ chakore. w20.01 29-30 ¶11-13

Yesu notiyo gi ranyisi mar wuoyi ma nolal e nyiso kaka Jehova oherowa. (Luka 15:11-32) Wuoro miwuoyo kuome e ranyisino ne ok oweyo bedo gi geno ni wuode ne dhi duogo. Ka ne wuoyi ma ne olal oduogo wuon-gi ne orwake gi mor. Kata ka dibed ni ne waweyo Jehova to sani waseloko chunywa gadier kendo waseduogo ire, wanyalo bedo gadier ni obiro rwakowa nikech en Wuoro ma jahera. Wuonwa ma ni e polo biro golo chandruoge duto ma Adam nokelonwa. Bang’ ka ne Adam otimo richo, Jehova nochano ng’iewo ji 144,000 mondo odhi obed ruodhi kendo jodolo kaachiel gi Yesu e polo. E piny manyien, Yesu kaachiel gi jogo biro konyo dhano duto ma winjo Jehova mondo gibed joma kare chuth. Bang’ ka gisekalo e tem mogik, Nyasaye biro miyogi ngima mosiko nyaka chieng’. E kindeno, Wuonwa Jehova biro bedo mamor neno ka piny opong’ gi yawuote kod nyige makare chuth. To mano kaka warito kindeno gi siso! w20.02 6-7 ¶17-19

Waduto wanyalo penjore kama: ‘Lokruok ma adhi nyime timo kaka Jakristo gin lokruok ma nenore mana gi oko, koso gin lokruok ma mulo nyaka kita, pacha, gomboga, kod timbena?’ Weche Yesu ma ni e Mathayo 12:43-45 oting’o puonj moro maduong’. Puonjno en ma: Rucho gik maricho e pachwa kende ok oromo; dwarore ni wapong’ bugo modong’ gi gik ma Nyasaye oyiego. Be nyalore mondo walok pachwa kod chunywa ma iye? Wach Nyasaye dwoko kama: “Urwak kit dhano manyien ma ne ochue kuom dwaro mar Nyasaye ka luwore gi tim makare madier kod makruok motegno.” (Efe. 4:24) Mano nyiso ni en gima nyalore, kata kamano, ok oyot. Thiro gombo maricho kata weyo timbe maricho kende ok oromo. Dwarore ni walok ‘paro ma chikowa.’ Mano oriwo loko gombowa, timbewa, kod paro ma chwalowa mondo watim gigo. Mano en lweny ma dhi nyime. w19.06 20-21 ¶3-5

Jehova nokecho Lut mi ooro malaike mondo orese kaachiel gi joode. Kata kamano, Lut pod “nogalore.” Nochopo kama malaikego nomako lwete mi ogole kanyo gi joode. (Cha. 19:15, 16) Kae to malaikego nonyise ni oring odhi e wi got. Kar timo kaka Jehova nonyise, en nokwayo mondo odhi e taon ma ne ni machiegni. (Cha. 19:17-20) Jehova nowinjo kwayone mi oyiene mondo odhi e taon ma nodwarono. Bang’e, Lut nobedo maluor dak e taondno; omiyo, nowuok modhi odak e wi got, mana kama Jehova nosenyise motelo ni odhiye to nodagi. (Cha. 19:30) To mano kaka Jehova nohore kode! Mana kaka Lut, Jakristo wadwa moro nyalo timo yiero marach ma miyo odonjo e chandruok maduong’. Ka gima kamano otimore, wabiro timo nang’o? Wanyalo po ka wachako wacho e chunywa ni, ‘Okayo gima nochwoyo,’ ma be en aena adier. (Gal. 6:7) Kata kamano, nitie gima ber moloyo ma wanyalo timo. Wanyalo luwo ranyisi mar Jehova e yo ma nokonyogo Lut. w19.06 20-21 ¶3-5

Sama jowasikwa goyo lamo marwa marfuk, gima duong’ ma gidwaro en ni wabed ma luor mi wawe tiyo ne Jehova. Mopogore gi goyowa marfuk, ginyalo keyo weche mag miriambo e wiwa, ginyalo oro polise mondo ogo utewa peksen, ginyalo terowa e kot githwon, kendo ginyalo kata mana tueyo moko kuomwa e jela. Gigeno ni wabiro bedo ma luor ka gitueyo Jokristo moko manok e jela. Ka gik ma gitimogo nyalo bwogowa mi wachak bedo ma luor, kindawa nyalo dok chien kata wanyalo po ka wan wawegi waweyo tiyo ne Jehova. Ok dwaher ni wachal gi joma iwuoyo kuomgi e Tim Jo-Lawi 26:36, 37. Ok wabi yie mondo luoro odwok kindawa chien, kendo ok wabi weyo timo gik motudore gi lamo Jehova. Watenore kuom Jehova chuth kendo ok wabi yie mondo luoro olowa. (Isa. 28:16) Wabiro lemo ka wakwayo Jehova mondo otawa. Nikech Jehova konyowa, onge sirkal moro amora mar dhano ma biro nyalo geng’owa mondo kik walam Jehova Nyasachwa, kata bed ni en sirkal ma nigi teko ma romo nade. Akwede ma wayudo nyalo chwalowa mondo wamed tiyo ne Jehova gi chunywa duto, to ok nyoso chunywa. w19.07 9-10 ¶6-7

Ka po ni nyalo nenore ni ok iyud nyak e tij lendo, kik chunyi ol; dhi adhiya nyime manyo joma nyalo bedo jopuonjre. Par ni Yesu nopimo tij loko ji obed jopuonjre gi tij lupo. Jolupo nyaloga tiyo kuom seche mang’eny ka pok gimako rech kata achiel. Nitie kinde ma gitiyo nyaka chuny otieno kata nyaka kogwen, to seche moko bende gidhi nyaka kuonde maboyo ahinya. (Luka 5:5) E yo ma kamano, jolendo moko lendo kuom seche mang’eny, e seche mopogore opogore, kendo kuonde mopogore opogore. Nikech ang’o? Gidwaro ni girom gi ji mang’eny kaka nyalore. Jolendo ma timo kinda momedore romoga gi joma rwako weche ma walando. Be inyalo temo mondo ilend e seche ma yudo ji yot kata lendo kuonde ma ji mang’eny nyalo yudoree? Ang’o momiyo puonjo ng’ato Muma en gima dwaro horuok? En nikech puonjo ok en mana konyo japuonjre mondo ong’e puonj mag Muma kende kendo herogi. Dwarore ni wakonye mondo ong’e Jehova Nyasaye ma e wuon Muma kendo ohere. w19.07 18-19 ¶14-15

Nitie jomoko kuomwa ma chunygi samoro chandore nikech gik maricho ma ne gitimo chon. Ka gima kamano timoreni, sama itimo puonjruok ma mari iwuon, donge inyalo paro matut kaka misango mar Kristo konyi? Ka wapuonjore e wi misangono, waparo matut, kendo walemo, mano nyalo miyo kik chunywa chandre mokalo tong’ e wi richo ma Jehova noseweyonwa. Nitie gimoro machielo ma wanyalo puonjore kuom Paulo. Nitie jomoko ma noseweyo tije madongo dongo ma ne nyalo miyo gibed jomwandu e ka giyud thuolo momedore mar tiyo ne Jehova. Ka dipo ni in bende ne itimo kamano, donge inyalo temo matek mondo wiyi owil gi gik ma ne iseweyo chien ma ok igombogi kendo? (Kwan 11:4-6; Ekl. 7:10) Gik ma ng’ato nyalo weyo chien oriwo nyaka gik mabeyo ma nosetimo kata tembe moko ma ne osenyagorego maber. En adier ni paro kaka Jehova oseguedhowa kod kaka osekonyowa higni mosekalo nyalo miyo wamed sudo machiegni kode. Kata kamano, onego watang’ mondo kik wachak neno ni wasetimo moromo e tij Jehova.—1 Kor. 15:58. w19.08 3 ¶5-6

Wanyalo wuoyo gi Nyasachwa e lamo kamoro amora ma wantie. Kinde duto Nyasaye oikore winjowa. Ng’eyo ni Jehova chikonwa ite miyo wamedo sudo machiegni kode. Jandik-zaburi nowacho kama: “Ahero Jehova nimar owinjo dwonda.” (Zab. 116:1) Wuonwa ma ni e polo ok chikga mana ite sama wawuoyo kode e lamo kae to oweyo gi kanyo; kar mano, odwokoga lamowago. Jaote Johana nondiko niya: ‘Gimoro amora ma wakwayo Nyasaye ka luwore gi dwache, owinjowa.’ (1 Joh. 5:14, 15) Adiera en ni nitie kinde ma Jehova ok dwok lamowa kaka wadwaro. Kata kamano, ong’eyo maber gima nyalo konyowa, omiyo, nitie kinde ma onyalo weyo ma ok omiyowa gima wakwayeno, kata samoro onyalo weyo mondo kinde okal ka pok omiyowa gino. (2 Kor. 12:7-9) Jehova miyowa gik ma dwarore e ngima. Nyasaye timoga gik ma doher ni wuone duto otim. (1 Tim. 5:8) Omiyoga nyithinde gige ringruok. Ok odwar ni waparre e weche kaka chiemo, lewni, kod kuonde dak. (Mat. 6:32, 33; 7:11) Nikech Jehova en janyuol ma jahera, osetimo chenro mondo wabi wayud gige ringruok e kinde ma biro. w20.02 5 ¶10-12

Nitie Jokristo moko mowal ma ok ni e grup mar “jatich mogen kendo mariek.” (Mat. 24:45-47) Mana kaka e kinde Jokristo mokwongo, Jehova gi Yesu tiyo gi owete manok e pidho ji mang’eny. Jokristo mowal manok ahinya e ma notigo e ndiko buge mag Mathayo nyaka Fweny. E kindewagi bende, Jokristo mowal manok kende e ma omi migawo mar miyo jo Nyasaye ‘chiemo e kinde mowinjore.’ Jehova oseyiero mondo omi ji mang’eny ngima mochwere e piny, to ji manok kende e ma omiyo ngima e polo mondo gidhi giloch gi Yesu. Jehova guedho jotichne duto, bed ni gin e grup mar “Ja-Yahudi” kata mar “ji apar,” kendo odwaro ni giduto giluw chike machal kendo gisik ka gichung’ motegno. (Zek. 8:23) Giduto nyaka gibolre. Giduto nyaka giti ne Jehova ka gin e achiel. Kendo giduto nyaka gitem matek mondo gine ni kue obedo e kanyakla. Kaka giko medo kayo machiegni, weuru waduto wadhi nyime tiyo ne Jehova kendo luwo Kristo ka wan “kueth achiel.” w20.01 31 ¶15-16

En adier ni ok wanyal chuno wedewa mondo orwak wach maber mondo gibi giyud ngima ma nyaka chieng’, kata kamano, wanyalo jiwogi mondo giyaw chunygi ne wach maber. (2 Tim. 3: 14, 15) Ywagi kokalo kuom timbeni. Gima nyaloga ywayo wedewa moloyo en timbewa to ok mana weche ma wawachonegi. Kik iol kodgi. Jehova ketonwa ranyisi maber e wachno. Jehova miyo ji thuolo “nyadinwoya” mondo girwak wach maber mi giyud ngima. (Jer. 44:4) Jaote Paulo bende nojiwo Timotheo ni onan sama nopuonjo ji adiera. Nikech ang’o? Timo kamano ne dhi miyo oresre kaachiel gi joma noyie winje. (1 Tim. 4:16) Wahero wedewa ahinya; omiyo, dwaher ni ging’e adiera ma ni e Wach Nyasaye. w19.08 14 ¶2; 16-17 ¶8-9

Ber mondo wang’e ni ka ng’ato okawo thuolo mondo omiwa siem kata oriewa, mano nyiso ni samoro wasebaro mabor malich to pok wafwenyo afwenya. E seche kaka mago, yot ahinya mondo watamre rwako siem momiwa. Wanyalo wuoyo marach kuom ng’at momiyowa siemno kata jaro yo mochiwogo siemno. To ka wabolore, wabiro temo ahinya mondo wayie ayiea okonywa. Ng’at mobolore bedoga ma mor sama orieye. Ne ane ranyisini: Wawach ni in e chokruok. Bang’ kisegoyo mbaka gi Jokristo weteni mang’eny, achiel kuomgi ywayi tenge kae to onyisi ni nitie alot momoko e laki. En adier ni wiyi biro kuot. Kata kamano, donge ibiro mor ni onyisi wachno kar ling’go aling’a? Inyalo kata wacho e chunyi ni, ‘Ma de ng’ato nyisa wachni chon yawa!’ E yo ma chalo kamano, onego wabed ma mor ka Jakristo wadwa ochoko chir ma omiyowa siem ma dwarore. Ne ng’atno kaka osiepni to ok jasiki.—Nge. 27:6; Gal. 4:16. w19.09 5 ¶11-12

Jehova omiyo mine migawo makende e ot, kendo gin bende omigi teko mar tayo nyithindgi. Kuom adier, gik ma mine timo kendo wacho nyalo konyo nyithindgi e ngimagi duto. (Nge. 22:6) Ne ane moko kuom gik ma mine nyalo puonjore kuom Maria min Yesu. Maria nolony gi weche ma ni e Ndiko. Nosepuonjore miyo Jehova luor matut kendo notemo ahinya mondo obed gi winjruok maber gi Jehova. Noyie luwo kaka Jehova nochike kata obedo ni mano ne dhi loko ngimane duto. (Luka 1:35-38, 46-55) Ka in miyo, nitie yore mang’eny ma inyalo luwogo ranyisi mar Maria. Mokwongo, teg winjruok ma in-go gi Jehova kokalo kuom puonjruok Muma kendo lemo sama in kendi. Mar ariyo, tim lokruok ma dwarore mondo imor Jehova. w19.09 18 ¶17-19

Jaote Johana noyudo fweny moro maber. E fwenyno, noneno malaika moro ka nyiso malaike moko ang’wen mondo kik gikel masira maduong’ nyaka kwong ket alama mogik e lela wang’ joma ni e grup moro mar wasumbni mag Nyasaye. (Fwe. 7:1-3) Grubno oting’o ji 144,000 ma biro locho gi Yesu e polo. (Luka 12:32; Fwe. 7:4) Bang’e, Johana wuoyo e wi grup moro machielo ma nigi ji mang’eny kowacho kama: “Ne aneno oganda moro mang’ongo ma onge ng’at ma ne nyalo kwano. Ne gin joma oa e ogendni duto, gi dhoudi duto, gi ji mopogore opogore duto, kendo gi dhok duto, to ne gichung’ e nyim kom-loch kendo e nyim Nyarombo.” (Fwe. 7:9-14) Nyaka bed ni Johana ne mor ahinya ng’eyo ni ne nitie joma ne dhi lamo Nyasaye e yo makare e kinde ma biro! Wanyalo bedo gadier ni fwenyno notego yie mar Johana. Donge wan to onego oteg yiewa moloyo nikech wadak e ndalo ma weche ma nokorgo timoree! E ndalowagi, waneno kaka ichoko ji tara gi tara ma biro tony e masira maduong’ kendo dak nyaka chieng’ e piny. w19.09 26 ¶2-3

Par ane kaka weche biro chalo ka koro joloch mag pinyni oselando ni “kuwe nitie kendo weche beyo!” Samoro gibiro pakore ka giwacho ni piny koro nigi kue moloyo kinde moro amora. Gibiro dwaro ni ji duto oyie ni piny koro ber. Kata kamano, gimoro biro timore mapiyo ma ok ginyal geng’o kata matin! Ibiro keth “Babulon Maduong’.” (Fwe. 17:5, 15-18) ‘Nyasaye noket e i chunygi mondo gitim ka luwore gi pache.’ En paro mane ma Nyasaye noket e i chunygi? Paro mar ketho dinde duto mag miriambo, moriwo nyaka dinde ma luongore ni Jokristo. Nyasaye biro keto parono e i chuny “tunge apar” mag “ondiek ma kwar ma rieny.” Tunge apargo ochung’ ne sirkende duto ma riwo lwedo “ondiek,” ma en Riwruok mar Pinje (United Nations). (Fwe. 17:3, 11-13; 18:8) Sama sirkendego omonjo dinde mag miriambo, mano biro nyiso ni masira maduong’ osechakore. Wachno biro poyo kendo bwogo ji duto modak e piny. w19.10 14 ¶1, 3

E kinde Jokristo mokwongo, Diotrefe ne neno ich-lit ne owete ma ne tayo kanyakla. Nikech nodwaro mondo obed jatelo, nolando miriambo e wi Johana kod owete mamoko ma ne tayo mondo jo kanyakla kik migi luor. (3 Joh. 10) Kata obedo ni ok dwaher timo gima Diotrefe notimo, wan be wanyalo po ka wachako bedo gi ich-lit sama owadwa moro oyudo migawo moro ma wan be ne wageno yudo, to ahinya-ahinya ka waneno ni wan gi lony moloye. Ich-lit inyalo pim gi buya ma nigi sum. Ka koth buyano osetwi e chunywa, pudhe nyaloga bedo matek. Ich-lit lothga sama opidhe e chuny ng’ama janyiego, jasunga, kendo moherore mana kende. Ich-lit nyalo mono ng’ato hero jowetene, nyisogi ng’wono, kendo kechogi. Omiyo, sa asaya ma wafwenyo ni ich-lit dwaro twi e chunywa, onego wapudhe oko mapiyo kaka nyalore. w20.02 15 ¶6-7

Gima jaote Paulo ne wacho en ni nonyagore gi tem kata chandruok moro malit. Noluongo temno ni “malaika mar Satan” ma ‘nosiko ka sande.’ Nyalo bedo ni Satan kata jochiendene ok e ma nokelo ne Paulo tembego achiel kachiel ka gima gichwowo kudho e ringre Paulo. Kata kamano, ka jochiendego noneno kudhono e ringre Paulo, nyalo bedo ni ne gitiele mondo Paulo omed winjo lit. Paulo notimo nang’o? Mokwongo okwongo, Paulo ne dwaro ni ogolne kudhono. Nowacho niya: “Ne asayo Ruodhwa nyadidek . . . mondo gino oweya.” Kata kamano, kudhono ne osiko kode. Be mano nyiso ni Jehova ne ok odwoko lamb Paulo? Ooyo, nodwoke. Kata obedo ni Jehova ne ok ogolo ne Paulo chandruogno, ne omiye teko mar nano. Nonyiso Paulo kama: “Tekona nyisore e yo malong’o chuth e nyawo.” (2 Kor. 12:8, 9) Teko ma ne Jehova omiyeno nokonye mi osiko ka omor kendo ka en gi chuny mokue!—Fil. 4:4-7. w19.11 9 ¶4-5

Onego walam Jehova kende nikech en e ma nochueyowa kendo en e momiyowa ngima. (Fwe. 4:11) Kata obedo ni wahero Jehova kendo wamiye luor, pod piny nyalo wuondowa mi waket gige pinyni e mobed motelo e ngimawa. Sama Muma wuoyo e wi lamo Jehova kende, mano oriwo here matut. Ka walamo mana Jehova kende, mano nyiso ni dwache e ma waketo motelo e ngimawa. Ok wabi yie mondo ng’ato ang’ata kata gimoro amora omonwa lamo Jehova gi chunywa duto. (Wuok 34:14) Ok walam alama Jehova ma onge gimomiyo. Walame nikech adiera ma wasepuonjore e wiye. Kite morowa. Wahero gik mohero kendo wasin gi gik mosin-go. Wang’eyo dwache, kendo wariwo dwacheno lwedo. Wamor ahinya gi thuolo momiyowa mar bedo osiepene. (Zab. 25:14) Gimoro amora ma wapuonjore e wi Jachuechwa miyo wamedo mana sudo machiegni kode.—Jak. 4:8. w19.10 26 ¶1-3

E kindewagi, owetewa gi nyiminewa kalo e chandruoge mopogore opogore. Kuom ranyisi, moko kuomgi yudo masira ma dhano e ma okelo kata masiche moko ma ok nyal geng’, kaka yiengni mag piny kod yamo mager. Sama mano otimore, moko kuomwa rwakogiga e utewa, to moko be nyaloga miyogi pesa ma ginyalo konyorego. Kata kamano, nitie gima waduto wanyalo timo: Wanyalo lemonegi mondo Jehova okonygi. Ka wafwenyo ni Jakristo wadwa moro chunye onyosore, samoro ok wanyal ng’eyo gima dwawachne kata ma dwatim mondo wakonye. Kata kamano, pod nitie gima waduto wanyalo timo: Wanyalo lime, wanyalo chiko itwa maber sama owuoyo kodwa, kata wanyalo nyise ndiko moko ma nyalo hoye. (Isa. 50:4) Gima duong’ en ni iikori konyo osiepeni. Sani e ma nyaka walos osiep motegno gi Jokristo wetewa kendo watem matek mondo osiep ma kamano odhi nyime. Kuom adier, osiep ma ni e kindwa gi Jokristo wetewa biro mana medo bedo motegno, ok mana e piny ma sanini kende, to nyaka e piny manyien! w19.11 7 ¶18-19

Ng’ato ne chiwo misangono nikech nohero Jehova Nyasache. Ng’at ma golo chiwono, joode, kod jodolo ne chamo ring le mochiwno kanyachiel. Kata kamano, nitie lemo moko mag leno ma nichiwo ne Jehova kende. Gin lemo mage? Jehova ne neno ni boche e gik mabeyo mogik e i le. Lemo mamoko ma siro kama duong’ e ngima le be nokwano kaka lemo mabeyo, kuom ranyisi, nyiroke. (Lawi 3:6, 12, 14-16) Omiyo, Jehova ne morga moloyo ka Ja-Israel ochiwone lemo makendego to kod boche. Ja-Israel ma ne chiwo misangono ne nyiso ayanga ni nogombo chiwo ne Nyasaye gik mabeyo mogik. E yo ma kamano, Yesu nochiwo ne Jehova gima ber mogik, ma en tiyone gi chunye duto nikech nohere. (Joh. 14:31) Yesu ne mor ahinya timo dwach Jehova. (Zab. 40:8) Donge nyaka bed ni Jehova ne mor matek ka noneno ka Yesu ochiwore tiyone? w19.11 22-23 ¶9-10

Muma wacho ni bang’ ka Nyasaye nosechuecho kuom odiechienge auchiel, noweyo chueyo gik ma ni e piny kuom kinde. (Cha. 2:2) To nikech Jehova ohero tich, nitie tije moko ‘mosebedo kotiyo nyaka sani.’ (Joh. 5:17) Yueyo mar Sabato ma juma ka juma chalre gi yueyo ma ne Jehova oyueyogo bang’ chuecho kaka oler e bug Chakruok. Nyasaye nowacho ni Sabato ne en ranyisi e kinde gi Jo-Israel. (Wuok 31:12-14) Onge ng’ama noyiene tiyo chieng’ Sabato, obed ng’ama duong’, nyathi, misumba, kata mana le. (Wuok 20:10) Chenrono ne miyo ji thuolo mar keto pachgi duto e weche Nyasaye. Thoth jotend din ma ndalo Yesu norido chik Sabato mokalo tong’. Ne giwacho ni ne ok owinjore jako cham kata chango ng’at ma tuo chieng’ Sabato. (Mar. 2:23-27; 3:2-5) Mano ok e paro ma Jehova ne nigo, kendo Yesu nolero maler pach Jehovano. w19.12 3 ¶8-9

Kaka wamedo puonjore e wi kido mag Jehova e kaka bedonwa mayot bedo gi kitego. Daudi nong’eyo Jehova e yo maber, to mano e momiyo nonyalo nyiso kido kaka mag Jehova sama notudore gi jomamoko. Nikech Daudi ne nigi winjruok maber gi Jehova, nobedo achiel kuom ruodhi ma Jo-Israel nohero ahinya, kendo Jehova notiyo kode kaka ratil ma nopimogo ruodhi mamoko. (Ru. 15:11; 2 Ru. 14:1-3) En puonj mane ma wayudo? Dwarore ni waluw ranyisi mar Nyasaye. Sama waluwo ranyisi mar Jehova, wanyiso ni adier wan nyithinde. (Efe. 4:24) Puonjruok e wi Jehova en gima osiko nyaka chieng’. (Ekl. 3:11) To ng’eyo weche mathoth e wi Jehova kende ok oromo. Gima duong’ en tiyo maber gi gik ma wasepuonjore kuome. Ka watimo kamano kendo watemo luwo ranyisine, obiro medo sudo machiegni kodwa. (Jak. 4:8) Osingonwa e Muma ni ok obi jwang’o ng’ato ang’ata ma timo kinda mondo ong’eye maber. w19.12 20 ¶20; 21 ¶21, 23

Jakobo nohero yawuote duto, kata kamano, Josef wuode ma ne jahigni 17 to nohero moloyo. Mano nomiyo owete Josef owinjo nade? Igi nobedo malit. Omiyo ne giuse kaka misumba mi giwuondo wuon-gi ni ondiek nochame. Ich-lit nomiyo giketho kue e odgi kendo gikelo ne wuon-gi kuyo maduong’. (Cha. 37:3, 4, 27-34) Ich-lit en achiel kuom “timbe mag ringruok” ma nyalo mono ng’ato donjo e Pinyruodh Nyasaye. (Gal. 5:19-21) Kinde mang’eny, ich-lit e ma nyuologa kido maricho kaka sigu, dhawo, kod mirima mager. Ranyisi mar owete Josef nyiso maler kaka ich-lit nyalo ketho kue kod winjruok e kind joot. Kata obedo ni ok wanyal timo gima owete Josef notimo, waduto warem kendo chunywa opong’ gi wuond mang’eny. Mano e momiyo seche moko wabedoga gi ich-lit. w20.02 14 ¶1-3

Nitie kinde moro ma Jehova nokawo rohone moko kuom Musa mi omiyo jodong Israel moko ma ne ochung’ machiegni gi hema mar romo. Mapiyo bang’ mano, Musa noyudo ripot ni nitie jodongo moko ariyo ma ne ok ni e hema mar romo ma bende noyudo roho maler mi gichako timo gik ma jonabi e ma nonego bed ni timo. Musa notimo ang’o ka ne Joshua onyise ni okwer jodongo ariyogo? Ne ok obedo gi ich-lit. Kar mano, nomor ni Jehova nomiyogi migawono. (Kwan 11:24-29) Mano puonjowa ang’o? Ka po ni in jaduong’-kanyakla, be osegakwayi mondo itieg ng’at machielo mondo otim migapi mihero ahinya? Kibolori kaka Musa, ok ibi neno marach sama onyisi ni itieg owadwa machielo mondo bang’e en e mobi otim migawono. Kar mano, ibiro konye kimor. w20.02 15 ¶9; 17 ¶10-11

Tuo nyaloga nyoso chunywa. Wiwa nyalo kuot sama ji neno ka koro ok wanyal timo gik ma nyocha watimo, kata ka koro nyaka jomoko e ma konywa timo gik moko. To kata ka jomamoko ok ong’eyo ni watuore, wiwa pod nyalo kuot nikech koro ok watim mathoth kaka dwaher. E seche kaka mago, Jehova ting’owa malo. E yo mane? Jehova okano weche moko mamit e Muma ma paronwa ni kata mana sama watuore, pod nengowa ni malo ahinya e wang’e. (Zab. 31:19; 41:3) Kokalo kuom Muma, Jehova konyowa nyagore gi paro ma ok kare ma wanyalo bedogo nikech tuo ma wan-go. Bed gadier ni Jehova ong’eyo gima ikaloe. Saye mondo okonyi bedo gi paro makare e wi tuoni. Kae to som Muma mondo ine weche mabeyo mokanoni e iye kanyo. Non ahinya-ahinya ndiko ma nyiso kaka Jehova ogeno jotichne. Timo kamano biro konyi neno kaka Jehova nyiso ng’wonone ne joma tiyone gi chunygi duto.—Zab. 84:11. w20.01 15-16 ¶9-10; 17 ¶12

Isaka ne nigi mwandu mang’eny, to mano nomiyo i Jo-Filistia obedo malit kode. (Cha. 26:12-14) Ne gidino sokni duto mag pi ma jamb Isaka ne modhoe. (Cha. 26:15, 16, 27) Mana kaka Jo-Filistiago, nitie jomoko e kindewagi ma igi bedoga malit sama gineno ka jomamoko nigi mwandu mang’eny moloyogi. Gigombo gik ma jogo nigo, to bende gituonogi gik monego giyudi. Jotend dinde mag Jo-Yahudi ne ok mor gi Yesu nikech ji mang’eny nohere. (Mat. 7:28, 29) Yesu ne tiyo e lo Nyasaye kendo nopuonjo adiera. To e ma jotend dindego ne lando miriambo kuome mondo gikethgo nyinge. (Mar. 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Mano puonjowa ang’o? Ok onego wabed gi ich-lit sama jo kanyakla ohero Jakristo wadwa moro nikech kido mabeyo ma en-go. Kar mano, onego watem luwo ranyisi mar Jakristono.—1 Kor. 11:1. w20.02 15 ¶4-5

Par ane ni idak Persia higni 2,500 mokalo, kendo idwaro ni inyis ruodh pinyno wach moro. Ka pok idhi wuoyo gi ruoth, nyaka okwong omiyi rusa. Kitemo dhi wuoyo kode ka ok omiyi rusa, inyalo negi! Mano kaka wamor ni Jehova ok chal gi ruodh Persiano! Ogwelowa mondo wawuo kode sa asaya kendo ka wan thuolo. Kuom ranyisi, kata obedo ni iluongo Jehova gi nyinge mag telo kaka Jachuech, Wuon Teko Duto, kendo Wuon Loch Duto, pod ijiwowa ni kik waluor luonge ni “Wuonwa.” (Mat. 6:9) Wamor ni Jehova dwaro ni wamed sudo machiegni ahinya kode! Wanyalo luongo Jehova gi chir ni “Wuonwa” nikech en e soko mar ngima. (Zab. 36:9) Onego wawinje nikech en e Wuonwa. Ka watimo gik ma odwaro, wabiro yudo gueth mang’eny. (Hib. 12:9) Guethgo oriwo ngima mochwere e piny kata e polo. w20.02 2 ¶1-3

Dwarowa maduong’ en konyo japuonjre mondo otim dongruok e winjruokne gi Nyasaye. (Efe. 4:13) Seche ma ng’ato oyie mondo wapuonjre kode Muma, samoro onyaloga mana keto pache kuom kaka puonjruogno nyalo konye owuon. Kata kamano, sama japuonjre medo hero Jehova, mano biro jiwe mondo ochak paro kaka onyalo konyo jomamoko, moriwo nyaka joma ni e kanyakla. (Mat. 22:37-39) E sama owinjore, nyise ting’ ma en-go mar siro tij Pinyruoth kokalo kuom chiwo mag pesa. Puonj japuonjreni gima onego otim ka chandruok moro oneno. Wawach ni japuonjreni ma en jalendo ma pok obatisi onyisi ni ng’ato ochwanye e kanyakla. Kar riwe lwedo e wachno, donge nyalo bedo maber kilerone yore ma Muma chiwo monyalo tiekogo wachno? Onyalo ng’wono ne owadwa kata nyaminwa mochwanyeno, to ka ok onyal timo mano, onego odhi owuo kode e yo mang’won ka dwache maduong’ en loso kue e kindgi. (Pim gi Mathayo 18:15.) Konye iko weche monyalo dhi tiyogo. w20.01 5 ¶14-15

Wanyiso ni wayie gi ng’wono mar Jehova sama wakwaye mondo owenwa richowa, wayie mondo oriewa, kendo watimo matek mondo kik wanwo richo moseweyonwa. Timo kamano biro miyo wabed gi chuny mokue. To mano kaka wamor ng’eyo ni “Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, kendo oreso jo ma chunygi ool”! (Zab. 34:18) Kaka giko medo kayo machiegni, e kaka gik ma kelonwa parruok medo medore. Sama in gi parruok, kwa Jehova mapiyo mondo okonyi. Puonjri Muma gi kinda. Non ranyisi mar Hana, jaote Paulo, kod Ruoth Daudi. Kwa Jehova mondo okonyi fwenyo gima keloni parruok. (Zab. 139:23) Yiene mondo okonyi ting’o parruokni, to moloyo, parruok mohewi kendo ma ok inyalo tieko gi tekreni iwuon. Ka po ni itimo kamano, ibiro winjo kaka jandik-zaburi ma nowero niya: “Ka ne parruok opong’o chunya, in e ma ne ihoya.”—Zab. 94:19. w20.02 24 ¶17; 25 ¶20-21

Nyasaye notiyo gi rohone mondo oket gik moparo e pach jondik Muma. Sama wasomo Muma kendo waparo matut kuom gik ma wasomo, weche Nyasaye donjo e pachwa kod chunywa. Wechego chwalowa mondo walok kit ngimawa mondo wamor Jehova. (Hib. 4:12) To mondo roho maler okonywa e yo maber chuth, nyaka wabed gi chenro moriere mar puonjruok Muma kendo paro matut kuom gik ma wapuonjore. Mano e ka Wach Nyasaye biro tayo gik ma wawacho kod ma watimo. Bende, nyaka walam Nyasaye kanyachiel e chokruok. (Zab. 22:22) Roho maler mar Jehova nitiega e chokruogewa. (Fwe. 2:29) Sama wachokore kanyachiel gi Jokristo wetewa, walemoga mondo wayud roho maler, wawero wende Pinyruoth molos kowuok e Wach Nyasaye mokudh gi roho maler, kendo wawinjo twege migolo gi owete mopwodh gi roho maler. Kata kamano, mondo roho maler okonywa e yo maber chuth, nyaka waikre maber ne chokruogewa kendo wachiw paro. w19.11 11 ¶13-14